chu n C TH TRUNG I Vn K11

CHỦ ĐỀ
THƠ TRUNG ĐẠI VIỆT NAM
(Ngữ văn: 11)
I. XÁC ĐỊNH CHUẨN KIẾN THỨC KĨ NĂNG
- Hiểu được những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của những bài thơ trong chủ
đề.
- Hiểu một số đặc điểm cơ bản của thơ trung đại Việt Nam.
- Bước đầu nhận diện được một số phong cách thơ trung đại ở một số phương diện
như: đề tài, cảm hứng, thể loại và ngôn ngữ.
- Biết cách đọc hiểu một văn bản thơ trung đại.
- Vận dụng được những hiểu biết về thơ trung đại Việt Nam vào đọc hiểu những văn
bản tương tự ngoài chương trình SGK.
Từ đó có thể hình thành các năng lực sau:
+ Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản.
+ Năng lực giải quyết những tình huống đặt ra trong các văn bản.
+ Năng lực đọc hiểu thơ trung đại Việt Nam theo đặc điểm thể loại.
+ Năng lực trình bày suy nghĩ cảm nhận của cá nhân về ý nghĩa của văn bản.
+ Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về nội dung và nghệ thuật của văn bản.
II.BẢNG MÔ TẢ CÁC MỨC ĐỘ ĐÁNH GIÁ CHỦ ĐỀ "THƠ TRUNG ĐẠI
VIỆT NAM" THEO ĐỊNH HƯỚNG NĂNG LỰC
Nhận biết

Thông hiểu

- Nêu thông tin về
tác giả (cuộc đời,
con người, phong
cách nghệ thuật),
tác phẩm (xuất xứ,
hoàn cảnh ra đời).
- Nhận ra đề tài

cảm hứng và thể
thơ.

- Hiểu được cội
nguồn nảy sinh
cảm hứng.
Hiểu được đặc
điểm cơ bản của
thể thơ

Vận dụng
Vận dụng thấp
Vận dụng cao
- Vận dụng hiểu
- Vận dụng đặc
biết về tác giả
điểm phong cách
(cuộc đời, con
nghệ thuật của nhà
người), hoàn cảnh thơ vào hoạt động
ra đời của tác
tiếp nhận và đọc
phẩm để lí giải
hiểu văn bản.
nội dung và nghệ
thuật của bài thơ.
- Vận dụng hiểu
- Từ đề tài, cảm
biết về đề tài, cảm hứng, thể thơ…tự
hứng thể thơ vào

xác định được con
phân tích, lí giải
đường phân tích
giá trị nội dung và một văn bản mới
nghệ thuật.
cùng thể tài (thể


- Nhận diện chủ
thể trữ tình, đối
tượng trữ tình, thế
giới hình
tượng( thiên
nhiên, cảnh vật,
không gian, thời
gian…) trong bài
thơ.

- Hiểu được tâm
trạng, tình cảm
của nhân vật trữ
tình trong bài thơ.

- Biết đánh giá
tâm trạng, tình
cảm của nhân vật
trữ tình.

- Phân tích được ý
nghĩa của thế giới

hình tượng đối với
việc thể hiện tình
cảm, cảm xúc của
nhân vật trữ tình

- Khái quát hoá về
đời sống tâm hồn
nhân cách của nhà
thơ.

- Giải thích được
tâm trạng của
nhân vật trữ tình
trong bài thơ.

- So sánh cái “tôi”
trữ tình của các
nhà thơ, trong các
bài thơ.

- Phát hiện các chi - Lí giải ý nghĩa,
tiết, biện pháp
tác dụng của biện
nghệ thuật đặc sắc pháp nghệ thuật.
(từ ngữ, biện pháp
tu từ, câu thơ,
hình ảnh, nhịp
điệu, bút pháp…)

loại, đề tài).

- Biết bình luận,
đánh giá đúng đắn
những ý kiến nhận
định về các tác
phẩm thơ đã được
học.
- Liên hệ với
những giá trị sống
hiện tại của bản
thân và những
người xung quanh.

- Biết cách tự
nhận diện, phân
tích và đánh giá
thế giới hình
tượng và tâm
trạng của nhân vật
- Giải thích được trữ tình trong
tâm trạng, cảm
những bài thơ
xúc của tác giả.
khác, tương tự,
cùng thể tài.
- Đánh giá giá trị - Khái quát giá trị
nghệ thuật của tác đóng góp của tác
phẩm
phẩm đối với thể
loại, nghệ thuật
thơ, xu hướng

hiện đại hóa văn
học nói chung và
thơ ca nói riêng.
- Tự phát hiện và
đánh giá giá trị
nghệ thuật của các
tác phẩm tương tự
không có trong
chương trình.
- Đọc diễn cảm
- Đọc sáng tạo
toàn bộ tác phẩm (không chỉ thể
(thể hiện được
hiện tình cảm,
tình cảm, cảm xúc cảm xúc của tác


của nhà thơ trong
tác phẩm).

giả mà còn bộc lộ
những cảm nhận,
cảm xúc, trải
nghiệm riêng của
bản thân).
- Đọc nghệ thuật
(đọc có biểu diễn).
- Viết bài bình thơ,
giới thiệu thơ.
- Sưu tầm những

bài văn hay, tương
tự của tác giả và
của giai đoạn văn
học này.
- Sáng tác thơ.
- Viết bài tập
nghiên cứu khoa
học.
- Tham gia các
câu lạc bộ thơ,
ngày hội thơ.

III.CÂU HỎI-BÀI TẬP MINH HOẠ
Bài thơ “Tự tình” (II) (Hồ Xuân Hương)
Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng
Thấp

Cao


- Nêu những nét
chính về cuộc đời
của nhà thơ Hồ
Xuân Hương?
- Nêu những hiểu
biết của em về

phong cách thơ Hồ
Xuân Hương?
- Kể tên những tập
thơ tiêu biểu của Hồ
Xuân Hương?
- Bài thơ Tràng
Giang được tác giả
"Tự tình" (II) sáng
tác trong hoàn cảnh
nào?
- Bài thơ được sáng
tác theo thể thơ
nào? Hãy chỉ ra
những biểu hiện của
thể thơ đó?
- Xác định nhân vật
trữ tình trong bài
thơ?
- Chỉ ra các thủ
pháp nghệ thuật
được tác giả sử
sụng trong bài thơ?

-Thời gian và không
gian nghệ thuật trong
bài thơ có tác dụng
nghệ thuật gì?
-Giá trị biểu cảm của
các từ ngữ:văng
vẳng, dồn,trơ,cái

hồng nhan, say lại
tỉnh?
-Mối tương quan
giữa hình tượng
"trăng bóng xế" mà
vẫn "khuyết chưa
tròn" với thân phận
nữ sĩ?
-Hiệu quả nghệ thuật
của phép đảo ngữ và
các động từ mạnh
trong hai câu thơ 5
và 6?
-Hình tượng thiên
nhiên trong hai câu 5
và 6 góp phần diễn tả
tâm trạng, thái độ
của nhà thơ như thế
nào ?
-Hiệu quả nghệ thuật
của từ xuân,từ
lại;nghệ thuật tăng
tiến: Mảnh tình-san
sẻ-tí-con con trong
việc diễn tả tâm sự
của tác giả ở 2 câu
kết?

- Căn cứ vào những
hiểu biết về tác giả

Hồ Xuân Hương và
bài thơ "Tự tình"
,giải thích ý nghĩa
nhan đề "Tự tình" ?
-Phân tích hoàn cảnh
và tâm trạng của
nhân vật trữ tình
trong bốn câu thơ
đầu ?

-Phân tích "tinh thần
nổi loạn" của Hồ
Xuân Hương qua bốn
câu thơ cuối bài thơ?

-Phân tích tài năng
sử dụng ngôn ngữ
của Hồ Xuân Hương
trong bài thơ "Tự
tình?

-Đọc diễn cảm bài
thơ "Tự tình"?

-Viết bài văn ngắn
giới thiệu về phong
cách thơ "Bà chúa
thơ Nôm" Hồ Xuân
Hương?
-Bằng hiểu biết của

bản thân về cuộc
đời và thơ Hồ Xuân
Hương,hãy viết
đoạn văn ngắn về
chủ đề:"Nỗi buồn
thân phận"

-Có ý kiến cho rằng
Hồ Xuân Hương là
"đứa con ngỗ
ngược của chế độ
phong kiến''.Hãy
bình luận và kiến
giải ?

-Bài thơ ("Tự
tình" )nói lên bi
kịch duyên phận
vừa cho thấy khát
vọng sống,khát
vọng hạnh phúc của
Hồ Xuân Hương.
(Ngữ văn 11,tập
1,tr.19)Hãy phân
tích để làm sáng tỏ
nhận định trên.
-Đọc nghệ thuật.
(ngâm thơ kết hợp

biểu diễn)

IV.ĐỀ KIỂM TRA CHO CHỦ ĐỀ "THƠ TRUNG ĐẠI VIỆT NAM"
Ma trận đề kiểm tra
Mức độ
Chủ đề
I. Đọc
hiểu

Nhận biết

Thông
hiểu

-Xác định
chủ thể trữ
tình trong
bài thơ?

-Xác định
các biện
pháp nghệ
thuật đựơc
sử dụng
trong bốn
câu cuối
bài thơ?

-Phân tích
hiệu quả

của các thủ
pháp nghệ
thuật đó?

Vận dụng
Thấp
Cao
-Bằng hiểu
biết của
bản thân
về cuộc
đời và thơ
Hồ Xuân
Hương,hãy
viết đoạn
văn ngắn
về chủ
đề:"Nỗi
buồn thân
phận"

Tổng

Số câu

2

1

1

4

Số điểm:

2,0

1,0

1

4

Tỷ lệ

20%

40%


10%
II.
Làm
văn

- Những
nét chính
về tác giả
Hồ Xuân
Hương,tác

phẩm Tự
tình.

10%
Phân
tích được
hoàn cảnh
tâm trạng
của nhân
vật
trữ
tình trong
4 câu thơ
đầu.
-Phân tích
được khát
vọng
sống, khát
vọng nổi
loạn của
nhà thơ ở
bốn câu
cuối.

Số điểm:
1
Tỷ lệ
10%
Tổng chung:
Số câu

2

1

- Trình bày
nhận
xét,đánh
giá, quan
điểm của
mình về ý
kiến cần
NL.
- Liên hệ
một số bài
thơ khác
của Hồ
Xuân
Hương và
cùa nhà
thơ khác
có chung
đề tài

-Những
đặc
sắc
trong
nghệ thuật
của

bài
thơ
về
mặt:thể
loại ,thủ
pháp nghệ
thuật,
ngôn
ngữ….
4
40%

-Biết liên
hệ với vấn
đề mang
tính thời
đại

1
10%

6
60%

1

1

5

Số điểm:

3,0

1,0

5,0

1,0

10

Tỷ lệ

30%

10%

50%

10%

100%

V.ĐỀ KIỂM TRA
(Thời gian làm bài: 90 phút)
Phần I: Đọc – hiểu (4 điểm)
Đọc bài thơ sau và trả lời câu hỏi nêu ở bên dưới:
"Tự tình"(II)

Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn,
Trơ cái hồng nhan với nước non.
Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn,
Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám.
Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn.
Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con!
--------------------------------------------Câu 1: Xác định chủ thể trữ tình trong bài thơ?
Câu 2: Chỉ ra các thủ pháp nghệ thuật được sử dụng trong bốn câu thơ cuối?
Câu 3: Phân tích hiệu quả nghệ thuật của các thủ pháp nghệ thuật được sử dụng
trong bốn câu thơ cuối?


Câu 4: Bằng hiểu biết của bản thân về cuộc đời và thơ Hồ Xuân Hương,hãy viết
đoạn văn ngắn về chủ đề:"Nỗi buồn thân phận"
II.Phần 2: Tự luận( 6 điểm)
Bài thơ ("Tự tình" II )nói lên bi kịch duyên phận vừa cho thấy khát vọng sống,khát vọng
hạnh phúc của Hồ Xuân Hương.(Ngữ văn 11,tập 1,tr.19)
Hãy phân tích để làm sáng tỏ nhận định trên.

___________________________HẾT____________________________

VI.HƯỚNG DẪN CHẤM,BIỂU ĐIỂM.
1.Hướng dẫn chấm
Thí sinh có thể cảm nhận viết theo những cách khác nhau ,nhưng cần thuyết phục, đảm
bảo theo yêu cầu của thể loại và đề bài.
-Cần khuyến khích những bài viết có chiều sâu,sáng tạo.
2.Biểu điểm
Câu

I.

Nội dung
a. Yêu cầu về kĩ năng:

Điểm


Đọc

- Học sinh có kĩ năng đọc hiểu văn bản.

hiểu - Diễn đạt rõ ràng, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.
b. Yêu cầu về kiến thức:
1

Chủ thể trữ tình trong bài thơ là người phụ nữ trong xã hội phong 01
kiến đầy rẫy những bất công,éo le (Có thể là chính bản thân nhà
thơ).Khi tuổi xuân đang trôi đi mà hạnh phúc lứa đôi vẫn chưa trọn

2

vẹn.
Các thủ pháp nghệ thuật được sử dụng trong bốn câu cuối
-Đảo ngữ:Xiên ngang mặt đất /rêu từng đám
Đâm toạc chân mây/đá mấy hòn
-Biện pháp tăng tiến :Mảnh tình-san sẻ-tí-con con
-Kết hợp với cách dùng động từ mạnh:xiên ngang,đâm toạc;Cách
dùng từ lại,từ xuân

01

3

Hiệu quả nghệ thuật:
-Đảo ngữ:Xiên ngang mặt đất /rêu từng đám
Đâm toạc chân mây/đá mấy hòn
Kết hợp với cách dùng động từ mạnh:xiên ngang,đâm toạc.Nhấn
mạnh khát vọng nổi loạn,khát vọng sống và hạnh phúc lứa đôi của
01
nhà thơ .Góp phần tô đậm cá tính của tác giả.
-Biện pháp tăng tiến :Mảnh tình-san sẻ-tí-con con.Cách dùng từ
lại,từ xuân diễn tả bi kịch của nhà thơ,khát vọng đáng trân trọng cuối
cùng vẫn bị xã hội chà đạp ,vùi dập.

4

Học sinh có nhiều cách viết khác nhau,nhưng cần làm rõ những ý
sau:
-Người phụ nữ trong xã hội xưa không có quyền làm chủ bản thân
mình.Số phận của họ do kẻ khác định đoạt("ba chìm bảy nổi với
nước non","rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn").
-Những khát vọng sống,khát vọng hạnh phúc đáng trân trọng nhưng
đều bị xã hội chà đạp và vùi dập

II

a. Yêu cầu về kĩ năng:

Là

- Học sinh biết cách làm bài nghị luận văn học kết hợp với nghị luận

m

xã hội.

01


văn

- Vận dụng tốt các thao tác lập luận.
- Không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.
- Khuyến khích những bài viết sáng tạo.
b. Yêu cầu về kiến thức:
- Giới thiệu khái quát về tác giả Hồ Xuân Hương, tác phẩm Tự Tình 0,5
(II)
-Khái quát về bi kịch duyên phận và khát vọng sống,khát vọng hạnh
phúc của nhà thơ.
*Bốn câu thơ đầu:Hoàn cảnh và tâm trạng

02

-Không gian :đêm khuya,lúc nửa đêm về sáng khi vạn vật chìm trong
bóng tối .
-Âm thanh:tiếng trống canh dồn đập,gợi cảm nhận sự trôi chảy của
thời gian.Từ láy "văng vẳng" tô đậm sự im lặng ,nhờ thủ pháp lấy
động tả tĩnh.
-Cảm nhận thân phận qua những từ ngữ như:"trơ" (sự bẽ bàng),cách

gọi "cái hồng nhan" (tự trào mỉa mai,chua xót cho bản thân);Thủ
pháp đối lập giữa Cái hồng nhan/với nước non nhấn mạnh sự cứng
cỏi,tư thế kiêu hãnh của người phụ nữ cô đơn buồn tủi.
-Tâm trạng cô đơn,chán chường,tìm đến rượu như một sự cứu cánh
nhưng kết cục vẫn bế tắc.Vọng nguyệt muốn tìm tri âm ,nhưng chỉ
thêm bẽ bàng khi liên tưỏng đến thân phận"khuyết chưa tròn".
*Bốn câu cuối:Khát vọng sống,khát vọng hạnh phúc.
-Hình ảnh bé nhỏ:''rêu từng đám",'đá mấy hòn" gợi sự hèn mọn,nhỏ
bé về thân phận.
-Nỗi niềm căm phẫn,không cam chịu số phận.Qua nghệ thuật đảo
ngữ và cách dùng động từ mạnh"xiên ngang" và "đâm toạc"nhấn
mạnh khát vọng nổi loạn.
-Tiềm tàng khát vọng sống và hạnh phúc lứa đôi.Từ "ngán" cho thấy
sự bất mãn,chán chường.Nhận thức sự tuần hoàn của mùa xuân đất
trời và sự hữu hạn của tuổi xuân con người.

02


-Trở lại bi kịch bẽ bàng ,thấm thía qua thủ pháp tăng tiến :Mảnh
tình-san sẻ-tí-con con.Mảnh tình vốn đã bé nhỏ lại bị san sẻ chỉ còn
lại tí con con đầy chua chát.
* - Liên hệ một số bài thơ khác của Hồ Xuân Hương và của nhà thơ
khác có chung đề tài

01

-Biết liên hệ ,mở rộng những vấn đề mang tính thời đại

Qua bài thơ ta thấy được bản lĩnh Hồ Xuân Hương được thể hiện qua 0,5

tâm trạng đầy bi kịch: vừa buồn tủi vừa phẫn uất trước tình cảnh éo
le, vừa cháy bỏng khao khát hạnh phúc.
...........Hết.............