Đề cương bài giảng kiểm toán nâng cao

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT HƯNG YÊN
KHOA KINH TẾ

ĐỀ CƯƠNG BÀI GIẢNG
KIỂM TOÁN NÂNG CAO
(Tài liệu lưu hành nội bộ)

`

Hưng Yên


MỤC LỤC
CHƯƠNG I. KIỂM TOÁN TÀI CHÍNH TRONG HỆ THỐNG KIỂM TOÁN....................... 1
1.1. Tổng quan về học phần kiểm toán nâng cao ...................................................................... 1
1.1.1. Vị trí của học phần ................................................................................................................ 1
1.1.2.Mục tiêu của học phần ........................................................................................................... 1
1.1.3 Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................................. 2
1.1.4 Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................................... 2
1.1.5 Tài liệu tham khảo ................................................................................................................. 3
1.1.5.1 Học liệu bắt buộc.................................................................................................................. 3
1.1.5.2. Học liệu tham khảo ............................................................................................................. 3
1.1.6 Cấu trúc môn học: .................................................................................................................. 3
1.2 Đối tượng của kiểm toán tài chính và mối quan hệ khách thể - chủ thể trong kiểm
toán tài chính ................................................................................................................................... 8
1.2.1
Đối tượng của kiểm toán tài chính ................................................................................... 8
1.2.2 Mối quan hệ chủ thể- khách thể trong kiểm toán tài chính .................................................. 9
1.3 Các phương pháp kiểm toán trong kiểm toán tài chính ................................................... 9
1.3.1
Đặc điểm chung ................................................................................................................. 9

1.3.2
Các thử nghiệm trong kiểm toán tài chính ...................................................................... 9
1.3.3
Các trắc nghiệm trong kiểm toán tài chính .................................................................... 10
1.4 Khái quát đặc điểm của kiểm toán tài chính ................................................................... 12
1.4.1
Chức năng........................................................................................................................ 12
1.4.2
Đối tượng ......................................................................................................................... 12
1.4.3
Phương pháp ................................................................................................................... 12
1.4.4
Chủ thể ............................................................................................................................. 12
1.4.5
Khách thể ......................................................................................................................... 12
1.4.6
Mối quan hệ giữa chủ thể và khách thể kiểm toán ........................................................ 13
1.4.7
Trình tự kiểm toán ........................................................................................................... 13
CHƯƠNG 2. MỤC TIÊU KIỂM TOÁN TÀI CHÍNH .............................................................. 13
2.1 Hệ thống mục tiêu của kiểm toán tài chính .......................................................................... 13
2.2 Xác nhận (giải trình) của nhà quản lý (Giám đốc). ............................................................ 14
2.3 Mục tiêu kiểm toán chung và mục tiêu kiểm toán đặc thù.................................................. 15
2. 3.1 Mục tiêu kiểm toán chung ................................................................................................... 15
2.3.3 Quan hệ mục tiêu kiểm toán chung và mục tiêu kiểm toán đặc thù................................... 17
CHƯƠNG 3. BẰNG CHỨNG KIỂM TOÁN ............................................................................. 17
3.1 Các quyết định về bắng chứng kiểm toán ............................................................................. 17
3.2 Các tính chất của bằng chứng kiểm toán .............................................................................. 18
3.2.1 Tính hiệu lực: là khái niệm dùng để chỉ độ tin cậy hay chất lượng của bằng chứng kiểm
toán. Những yếu tố ảnh hưởng đến tính hiệu lực của liểm toán bao gồm: ..................................... 18

3.2.2 Tính đầy đủ của bằng chứng. ............................................................................................... 18
3.3 Các phương pháp kỹ thuật thu thập bằng chứng kiểm toán. ............................................. 18
3.3.1 Kiểm tra vật chất ................................................................................................................... 18
3.3.2 Lấy xác nhận ......................................................................................................................... 18
3.3.3 . Xác minh tài liệu ................................................................................................................. 19
3.3.4 Quan sát ................................................................................................................................. 20
3.3.5 Phỏng vấn .............................................................................................................................. 20
3.3.6 Tính toán ............................................................................................................................... 20
3.3.7 Phân tích ................................................................................................................................ 21
1


3.5 Hồ sơ kiểm toán với bằng chứng kiểm toán.......................................................................... 22
CHƯƠNG 4. ĐÁNH GIÁ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ ............................................... 22
4.1 Bản chất của hệ thông kiểm soát nội bộ ................................................................................ 22
4.2 Các yếu tố cơ bản của kiểm soát nội bộ ................................................................................ 23
4.2.1. Môi trường kiểm soát ........................................................................................................... 23
4.2.2
Hệ thống kế toán.............................................................................................................. 25
4.2.3
Các thủ tục kiểm soát ...................................................................................................... 25
4.2.4
Hệ thống kiểm toán nội bộ .............................................................................................. 26
4.3 Về nhân sự, bộ phận kiểm toán nội bộ phải tuyển chọn những nhân viên có năng lực
chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp phù hợp với các qui định hiện hành Đánh giá hệ thống kiểm
soát nội bộ ...................................................................................................................................... 27
4.3.1. Thu thập hiểu biết về hệ thống kiểm soát nội bộ ................................................................ 27
4.3.2. Đánh giá ban đầu về rủi ro kiểm soát để lập kế hoạch kiểm toán cho từng khoản mục .. 27
4.3.3 Thực hiện thủ nghiệm kiểm soát .......................................................................................... 28
4.3.4 Lập bảng đánh giá kiểm soát nội bộ..................................................................................... 28

CHƯƠNG 5. LẬP KẾ HOẠCH KIỂM TOÁN .......................................................................... 28
5.1 Vai trò của lập kế hoạch kiểm toán trong kiểm toán báo cáo tài chính ............................. 28
5.1.1. Quy trình kiểm toán và vai trò của lập kế hoạch kiểm toán trong qui trình kiểm toán tài
chính ............................................................................................................................................... 28
5.1.2. Trình tự giai đoạn lập kế hoạch và thiết kế các phương pháp kiểm toán ......................... 29
5.2 Lập kế hoạch kiểm toán tổng quát ........................................................................................ 29
5.2.1. Chuẩn bị kế hoạch kiểm toán .............................................................................................. 29
5.2.2 Thu thập thông tin cơ sở ....................................................................................................... 30
5.2.3 Thu thập thông tin về các nghĩa vụ pháp lý của khách hàng ............................................. 30
5.2.4 Thực hiện thủ tục phân tích ................................................................................................. 30
5.2.5 Đánh giá tính trọng yếu và rủi ro ......................................................................................... 31
5.2.6. Nghiên cứu hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng và đánh giá rủi ro kiểm soát .... 31
5.3. Thiết kế chương trình kiểm toán .......................................................................................... 31
5.3.1. Khái niệm.............................................................................................................................. 31
5.3.2 quy trình thiết kế chương trình kiểm toán ........................................................................... 31
CHƯƠNG 6. THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH KIỂM TOÁN ................................................ 32
6.1 Khái quát về thực hiện chương trình kiểm toán .................................................................. 32
6.2 Thực hiện thủ tục kiểm soát ................................................................................................... 32
6. 3 Thực hiện các thủ tục kiểm tra chi tiết................................................................................. 33
6.4. Đặc điểm thực hiện các thủ tục kiểm toán các loại nghiệp vụ liên quan đến bảng khai tài
chính. .............................................................................................................................................. 33
CHƯƠNG 7. BÁO CÁO KIỂM TOÁN VỀ BÁO CÁO TÀI CHÍNH ..................................... 34
7.1 Khái quát chung về báo cáo kiểm toán báo cáo tài chính .................................................. 34
7.1.1 Báo cáo kiểm toán về báo cáo tài chính:.............................................................................. 34
7.1.2 Vai trò, ý nghĩa của báo cáo kiểm toán về báo cáo tài chính ............................................. 34
7.1.3 Yêu cầu lập, trình bày, gửi báo cáo kiểm toán về báo cáo tài chính................................... 35
7.2 Nội dung báo cáo kiểm toán về báo cáo tài chính ............................................................... 35
7.2.1 Các yếu tố cơ bản của một báo cáo kiểm toán về báo cáo tài chính:.................................. 35
7.2.2- Các nội dung cơ bản của các yếu tố cơ bản của một báo cáo kiểm toán về báo cáo tài
chính: .............................................................................................................................................. 36

7.3 Ý kiến của kiểm toán viên trình bày trên báo cáo kiểm toán về báo cáo tài chính ........... 39
7.3.1 Ý kiến chấp nhận toàn phần: ............................................................................................... 39
7.3.2 Ý kiến chấp nhận từng phần:............................................................................................... 39
7.3.4 Ý kiến không chấp nhận: ..................................................................................................... 40
2


7.4. Xem xét các sự kiện sau ngày ký báo cáo kiểm toán ........................................................... 41
CHƯƠNG 8. KIỂM TOÁN CHU TRÌNH BÁN HÀNG – THU TIỀN .................................... 43
8.1 Chu trình bán hàng thu tiền với vấn đề kiểm toán .............................................................. 43
8.1.1 Ý nghĩa của chu trình bán hàng thu tiền ............................................................................ 43
8.1.2 Chức năng cơ bản của chu trình bán hàng thu tiền ......................................................... 43
8.1.3 Mục tiêu kiểm toán chu trình bán hàng và thu tiền ............................................................ 44
8.2 Kiểm soát nội bộ đối với nghiệp vụ bán hàng và trắc nghiệm đạt yêu cầu ........................ 44
8.2.1 Kiểm soát nội bộ đối với nghiệp vụ bán hàng ...................................................................... 44
8.2.2 Thử nghiệm kiểm soát đối với nghiệp vụ bán hàng ............................................................ 45
8.3 Trắc nghiệm độ vững chãi của các nghiệp vụ bán hàng ...................................................... 45
8.4 Công việc kiểm soát nội bộ và trắc nghiệm kiểm soát nghiệp vụ thu tiền ......................... 46
8.4.1 Các công việc kiểm soát nội bộ ............................................................................................. 46
8.4.2 Thực hiện thử nghiệm kiểm soát đối với nghiệp vụ thu tiền............................................... 46
8.5 Các khoản mục phải thu khách hàng với đặc điểm kiểm toán ........................................... 46
CHƯƠNG 9. KIỂM TOÁN CHU TRÌNH MUA HÀNG VÀ THANH TOÁN ....................... 47
9.1 Chu trình mua hàng thanh toán với vấn đề kiểm toán ........................................................ 47
9.1.1 Bản chất và chức năng của chu trình .................................................................................. 47
9.1.2 Mục tiêu kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán...................................................... 47
9.2. Quy trình kiểm soát nội bộ và thử nghiệm kiểm soát đối với chu trình ........................... 49
9.3 Kiểm tra chi tiết nợ phải trả người bán ................................................................................ 49
CHƯƠNG 10. KIỂM TOÁN HÀNG TỒN KHO ....................................................................... 50
10.1. Chu trình hàng tồn kho với vấn đề kiểm toán ................................................................... 50
10.1.1. Vai trò của hàng tồn kho ................................................................................................... 50

10.1.2. Các chức năng của chu trình hàng tồn kho ..................................................................... 50
10.1.3. Mục tiêu kiểm toán chu trình hàng tồn kho ..................................................................... 50
10.1.4. Đánh giá trọng yếu và rủi ro tiềm tàng đối với hàng tồn kho .......................................... 51
10.2. Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ đối với hàng tồn kho................................................ 51
10.2.1. Hiểu biết sơ bộ đối với hàng tồn kho ................................................................................. 51
10.2.2. Đánh giá rủi ro kiểm soát và thiết kế các thử nghiệm kiểm soát bổ sung ....................... 52
10.2.3. Thực hiện các thủ tục kiểm soát bổ sung .......................................................................... 52
10.3. Thử nghiệm cơ bản đối với chu trình hàng tồn kho ......................................................... 52
10.3.1. Thực hiện thủ tục phân tích .............................................................................................. 52
10.3.2. Thu thập danh mục hàng tồn kho và đối chiếu với sổ sách kế toán ................................ 53
10.4. Kiểm tra đánh giá hàng tồn kho ......................................................................................... 53
CHƯƠNG 11. KIỂM TOÁN CHU TRÌNH TIỀN LƯƠNG VÀ NHÂN VIÊN....................... 53
11.1. Chu trình tiền lương và nhân viên đối với vấn đề kiểm toán ........................................... 53
11.1.1. Bản chất và chức năng của chu trình ............................................................................... 53
11.1.2. Mục tiêu kiểm toán chu trình ............................................................................................ 54
11.2 Kiểm soát nội bộ và thử nghiệm kiểm soát đối với chu trình ........................................... 54
11.2.1 Các loại hình kiểm soát nội bộ ........................................................................................... 54
11.2.2 Thử nghiệm kiểm soát đối với chu trình ............................................................................ 55
11.3. Thử nghiệm cơ bản đối với chu trình ................................................................................. 56
11.3.1. Thủ tục phân tích ............................................................................................................... 56
11.3.2. Kiểm tra chi tiết tiền lương ................................................................................................ 56
CHƯƠNG 12. KIỂM TOÁN TÀI SẢN DÀI HẠN VÀ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN ... 56
12.1. Kiểm toán tài sản cố định .................................................................................................... 56
12.1.1. Đặc điểm và phân loại tài sản cố định .............................................................................. 57
12.1.2. Đánh giá rủi ro ................................................................................................................... 57
12.1.3. Kiểm tra các nghiệp vụ tăng, giảm TSCĐ ......................................................................... 57
3


12.1.4. Kiểm tra chi tiết số dư tài khoản........................................................................................ 58

12.1.5. Kiểm tra chi phí khấu hao và hao mòn luỹ kế .................................................................. 58
12.2. Kiểm tra hoạt động huy động vốn ...................................................................................... 58
12.2.1. Tổng quan về hoạt động huy động vốn trong doanh nghiệp ........................................... 58
12.2.2. Kiểm toán vốn vay và trái phiếu ........................................................................................ 58
12.2.3. Kiểm toán vốn chủ sở hữu và vốn góp cổ phiếu ............................................................... 59
CHƯƠNG 13. KIỂM TOÁN TIỀN ............................................................................................. 60
13.1 Phân loại tiền và đặc điểm của từng khản mục tiêu ảnh hưởng tới kiểm toán ............... 60
13.1.1 Phân loại tiền ..................................................................................................................... 60
13.1.2 Đặc điểm của từng khoản mục ảnh hưởng tới kiểm toán ................................................. 60
13.2 Kiểm soát nội bộ đối với tiền ................................................................................................ 60
13.2.1 Nnguyên tắc hạch toán tiền ................................................................................................ 60
13.2.2 Kiểm soát nội bộ đối với tiền .............................................................................................. 61
13.3 Kiểm toán tiền ....................................................................................................................... 62
13.3.1 Thực hiện khảo sát kiểm toán đối với tiền ......................................................................... 62
13.3.2 Khảo sát các chi tiết các loại tiền ....................................................................................... 62
CHƯƠNG 14. KIỂM TOÁN BÁO CÁO KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH ............ 62
14.1 Nội dung, đặc điểm và mục tiêu kiểm toán các chỉ tiêu trên báo cáo kết quả hoạt động
kinh doanh ..................................................................................................................................... 62
14.1.1 Nội dung và ý nghĩa của báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh ..................................... 62
14.1.2 Đặc điểm của báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh ....................................................... 63
14.1.3 Mục tiêu các chỉ tiêu trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh ................................... 63
14.2 Kiểm toán doanh thu và thu nhập khác .............................................................................. 63
14.2.1 Yêu cầu của việc kiểm toán doanh thu và thu nhập .......................................................... 63
14.2.2 Các sai phạm thường gặp trong kiểm toán doanh thu và thu thập .................................. 63
14.2.3 kiểm toán doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ ......................................................... 63
14.3 Kiểm toán giá vốn hàng bán và chi phí ............................................................................... 63
14.3.1 Yêu cầu của việc kiểm toán chi phí và giá vốn hàng bán.................................................. 63
14.3.2 Những rủi ro thường gặp trong kiểm toán chi phí và giá vốn hàng bán ........................ 64
14.3.3 Kiểm toán giá vốn và chi phá hàng bán ............................................................................. 64
14.3.4 Kiểm toán chi phí tài chính và chi phí khác ................................................................... 64

4


CHƯƠNG I. KIỂM TOÁN TÀI CHÍNH TRONG HỆ THỐNG KIỂM TOÁN
1.1.

Tổng quan về học phần kiểm toán nâng cao

1.1.1. Vị trí của học phần
Học phần kiểm toán nâng cao là môn chuyên ngành của chương trình đào tạo
trình độ đại học và cao đẳng ngành kế toán của khoa Kinh tế - Trường ĐHSP Kỹ
thuật Hưng Yên.
Kiểm toán nâng cao cung cấp cho người học những kiến thức cơ bản về kiểm
toán tài chính như đối tượng, phương pháp, trình tự kiểm toán tài chính và những
vấn đề liên quan làm cơ sở cho việc nghiên cứu các chu trình kiểm toán cụ thể.
Kiểm toán nâng cao giúp cho người học có cái nhìn toàn diện nhất về toàn bộ cuộc
kiểm toán báo cáo tài chính từ khâu lập kế hoạch đến khâu thực hiện và kết thúc
kiểm toán.
1.1.2.Mục tiêu của học phần
Học xong học phần này, người học có khả năng:
- Về kiến thức:
+ Trình bày được các vấn đề cơ bản của kiểm toán tài chính, như: đối tượng,
mục tiêu, phạm vi, khách thể chủ thể, bằng chứng kiểm toán, đánh giá hệ thống
kiểm soát nội bộ, xây dựng kế hoạch kiểm toán, thực hiện kế hoạch kiểm toán, lập
báo cáo kiểm toán.
+ Hiểu rõ các vấn đề về kiểm toán trong các chu trình cụ thể, như: kiểm toán
chu trình bán hàng thu tiền, kiểm toán chu trình mua hàng thanh toán, kiểm toán chu
trình tiền lương và nhân viên, kiểm toán chu trình tiền, kiểm toán chu trình hàng tồn
kho, kiểm toán báo cáo kết quả kinh doanh.

- Về kỹ năng:
+ Phát hiện được một số sai phạm tiềm tàng có thể xảy ra ở từng khoản mục
nghiệp vụ cụ thể.
+ Ứng dụng một số kiến thức lý thuyết được trình bày trong học phần vào
việc kiểm toán một số chu trình kiểm toán cụ thể.
1


- Thái độ: Hình thành được óc tư duy khoa học,tính độc lập, khách quan, tính chính
xác và khả năng tự nghiên cứu các vấn đề kinh tế.
1.1.3 Đối tượng nghiên cứu
Kiểm toán nâng cao tập trung nghiên cứu chủ yếu loại hình kiểm toán báo cáo tài
chính trong hệ thống kiểm toán bao gồm: mục tiêu, phương pháp, bằng chứng kiểm
toán, trình tự kiểm toán tài chính và thiết lập chương trình kiểm toán cụ thể cho từng
khoản mục cụ thể.
1.1.4 Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp khoa học: Quan sát, lý thuyết và tiếp tục quan sát
+ Quan sát: Mục đích quan sát là phát triển các lý thuyết nên trong quá trình
quan sát, các nhà khoa học thường chú ý:
Thứ nhất, họ định nghĩa các từ ngữ sao cho chúng được hiểu theo một nghĩa
và bao hàm được tất cả các kết quả quan sát. Các từ ngữ này là các khái niệm, thuật
ngữ chuyên môn để phân biệt với từ ngữ thông dụng.
Thứ hai, họ thu thập số liệu về hiện tượng quan sát
+ Lý thuyết: Thực chất là các quan điểm, nhận định về các hiện tượng quan
sát được trong tự nhiên và xã hội.
+ Tiếp tục quan sát: Đối với các lý thuyết kinh tế, chúng ta buộc phải chấp
nhận cái gọi là quy luật thống kê. Quy luật này nói lên rằng, một lý thuyết chỉ cần
đúng với một số lớn các hiện tượng chứ không nhất thiết phải đúng với các hiện
tượng. Việc kiểm định lý thuyết đòi hỏi chúng ta phải tiếp tục quan sát. Nếu kết quả
quan sát cho thấy một lý thuyết đúng với mọi hiện tượng hoặc số lớn các hiện

tượng, chúng ta khẳng định rằng nó đúng và ngược lại nếu thấy một lý thuyết nó
không đúng với mọi hiện tượng hoặc chỉ đúng với số nhỏ các hiện tượng chúng ta
nói rằng chúng không đúng và bác bỏ chúng.
- Vai trò của các giả định
Mục đích của các giả định là đơn giản hóa hiện thực nên việc chọn giả định
nào thực sự là một nghệ thuật trong tư duy khoa học. Các nhà khoa học nói chung
và nhà kinh tế nói riêng sử dụng các giả định khác nhau để lý giải các vấn đề khác
nhau. Chằng hạn, các kiểm toán viên muốn nghiên cứu xem điều gì sẽ xảy ra khi hệ
thống kiểm soát nội bộ thay đổi. Nếu giả định hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động
2


hữu hiệu thì kiểm toán viên nên tăng cường thử nghiệm kiểm toán và giảm thiểu thử
nghiêm cơ bản và ngược lại.
- Mô hình
Các kiểm toán viên có thể sử dụng mô hình chu trình kiểm toán
Phương pháp tiếp cận kiểm toán
-Phương pháp luận kiểm toán của kiểm toán nâng cao này là Phương pháp kiểm
toán dựa trên rủi ro. Theo đó việc xác định, đánh giá và thiết kế các thủ tục để xử lý
rủi ro được thực hiện trong suốt quá trình kiểm toán. Đây là phương pháp kiểm toán
được thiết kế phù hợp với quy định của Hệ thống 37 CMKiT Việt Nam tháng
12/2012 và có hiệu lực từ 1/1/2014.
- Khi nghiên cứu sâu vào các chu trình kiểm toán, DNKiT và KTV có 02 lựa
chọn: (1) Thực hiện kiểm tra cơ bản 100%; hoặc (2) Kết hợp kiểm tra cơ bản với
kiểm tra kiểm soát (kiểm tra hệ thống) theo mức độ khác nhau: kiểm tra cơ bản là
chủ yếu, kiểm tra hệ thống là thứ yếu hoặc ngược lại. Tuy nhiên, dù lựa chọn
phương pháp nào, theo quy định của CMKiT số 315, KTV vẫn phải thực hiện tìm
hiểu về mặt thiết kế của KSNB và đánh giá xem các thủ tục kiểm soát chính có được
triển khai không
1.1.5 Tài liệu tham khảo

1.1.5.1 Học liệu bắt buộc
Bài giảng Kiểm toán nâng cao, Tài liệu lưu hành nội bộ. Khoa Kinh tế, trường ĐH
SPKT Hưng Yên.
1.1.5.2. Học liệu tham khảo
(1). PGS.TS Nguyễn Quang Quynh, Kiểm toán tài chính. NXB ĐH KTQD 2015.
(2). Vụ chế độ kế toán - kiểm toán (BTC) (2015), Hệ thống chuẩn mực kiểm toán Việt
Nam, NXB Tài chính – Hà Nội.
(3). Ths. Đậu Ngọc Châu, Giáo trình kiểm toán báo cáo tài chính, NXB Tài chính –
HN, 2008
(4). GS. TS. Nguyễn Quang Quynh, Giáo trình kiểm toán hoạt động, NXB ĐHKTQD,
2009.
(5). Kiểm toán, NXB lao động xã hội

1.1.6 Cấu trúc môn học:
3


Học phần kiểm toán nâng cao được chia thành 14 chương
CHƯƠNG 1 KIỂM TOÁN TÀI CHÍNH TRONG HỆ THỐNG KIỂM TOÁN
1.1. Đối tượng của kiểm toán tài chính và mối quan hệ chủ thể-khách thể trong kiểm toán
tài chính
1.2. Các phương pháp kiểm toán trong kiểm toán tài chính
1.2.1. Đặc điểm chung
1.2.2. Các thử nghiệm trong kiểm toán tài chính
1.2.3. Các trắc nghiệm trong kiểm toán tài chính
1.3. Khái quát đặc điểm của kiểm toán tài chính
1.3.1. Chức năng
1.3.2. Đối tượng
1.3.3. Phương pháp
1.3.4. Chủ thể

1.3.5. Khách thể
1.3.6. Mối quan hệ giữa chủ thể và khách thể kiểm toán
1.3.7. Trình tự kiểm toán
CHƯƠNG 2 MỤC TIÊU KIỂM TOÁN TÀI CHÍNH
2.1. Hệ thống mục tiêu kiểm toán tài chính
2.2. Xác nhận của ban giám đốc
2.3. Mục tiêu kiểm toán chung và mục tiêu kiểm toán đặc thù
2.3.1. Mục tiêu kiểm toán chung
2.3.2. Mục tiêu kiểm toán đặc thù
CHƯƠNG 3 BẰNG CHỨNG KIỂM TOÁN
3.1. Các quyết định về bằng chứng kiểm toán
3.1.1. Khái niệm
3.1.2. Vai trò
3.1.3. Quyết định về thu thập bằng chứng kiểm toán
3.2. Các tính chất của bằng chứng kiểm toán
3.2.1. Tính hiệu lực của bằng chứng
3.2.2. Tính đầy đủ của bằng chứng
4


3.3. Các kỹ thuật thu thập bằng chứng kiểm toán
3.3.1. Kiểm tra vật chất
3.3.2. Lấy xác nhận
3.3.3. Xác minh tài liệu
3.3.4. Quan sát
3.3.5. Phỏng vấn
3.3.6. Tính toán
3.3.7. Phân tích
3.4. Một số bằng chứng đặc biệt cần thu thập
3.5. Hồ sơ kiểm toán với bằng chứng kiểm toán

CHƯƠNG 4 ĐÁNH GIÁ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ
4.1. Bản chất của hệ thống kiểm soát nội bộ
4.2. Các yếu tố cơ bản của hệ thống kiểm soát nội bộ
4.2.1. Môi trường kiểm soát
4.2.2. Hệ thống kế toán
4.2.3. Các thủ tục kiểm soát
4.2.4. Kiểm toán nội bộ
4.3. Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ
4.3.1. Thu thập hiểu biết về hệ thống kiểm soát nội bộ
4.3.2. Đánh giá ban đầu về rủi ro kiểm soát để lập kế hoạch kiểm toán cho từng khoản mục
4.3.3. Thực hiện thử nghiệm kiểm soát
4.3.4. Lập bảng về đánh giá kiểm soát nội bộ
CHƯƠNG 5 XÂY DỰNG KẾ HOẠCH KIỂM TOÁN
5.1. Vai trò của lập kế hoạch kiểm toán trong kiểm toán báo cáo tài chính
5.2. Lập kế hoạch kiểm toán
5.2.1. Chuẩn bị lập kế hoạch
5.2.2. Thu thập thông tin cơ sở
5.2.3. Thu thập thông tin về nghĩa vụ pháp lý của khách hàng
5.2.4. Thực hiện thủ tục phân tích
5.2.5. Đánh giá tính trọng yếu và rủi ro
5


5.2.6 Nghiên cứu hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng và đánh giá rủi ro kiểm soát
5.3. Thiết kế chương trình kiểm toán
5.3.1. Khái niệm
5.3.2. Quy trình thiết kế chương trình kiểm toán
CHƯƠNG 6 THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH KIỂM TOÁN
6.1. Khái quát về thực hiện chương trình kiểm toán
6.2. Thực hiện thủ tục kiểm soát

6.3. Thực hiện các thủ tục kiểm tra chi tiết
6.5. Đặc điểm thực hiện các thủ tục kiểm tra các loại nghiệp vụ liên quan đến báo cáo tài
chính
CHƯƠNG 7 BÁO CÁO KIỂM TOÁN VỀ BÁO CÁO TÀI CHÍNH
7.1. Khái quát chung về báo cáo kiểm toán
7.2. Nội dung báo cáo kiểm toán về báo cáo tài chính
7.3. Ý kiến của kiểm toán viên trình bày trên báo cáo kiểm toán
7.4. Xem xét các sự kiện phát sinh sau ngày ký báo cáo kiểm toán
CHƯƠNG 8 KIỂM TOÁN CHU TRÌNH BÁN HÀNG THU TIỀN
8.1. Chu trình bán hàng thu tiền với vấn đề kiểm toán
8.1.1. Ý nghĩa của chu trình bán hàng thu tiền
8.1.2. Chức năng cơ bản của chu trình bán hàng thu tiền
8.1.3. Mục tiêu kiểm toán chu trình bán hàng thu tiền
8.2. Kiểm soát nội bộ đối với nghiệp vụ bán hàng và trắc nghiệm đạt yêu cầu
8.2.1. Kiểm soát nội bộ đối với nghiệp vụ bán hàng
8.2.2. Thử nghiệm kiểm soát đối với nghiệp vụ bán hàng
8.3. Trắc nghiệm độ vững trãi các nghiệp vụ bán hàng
8.4. Công việc kiểm soát nội bộ và trắc nghiệm kiểm soát nghiệp vụ thu tiền
8.4.1. Các công việc kiểm soát nội bộ
8.4.2. Thử nghiệm kiểm soát đối với nghiệp vụ thu tiền
8.5. Các khoản mục phải thu khách hàng với đặc điểm kiểm toán
CHƯƠNG 9 KIỂM TOÁN CHU TRÌNH MUA HÀNG THANH TOÁN
9.1. Chu trình mua hàng thanh toán với vấn đề kiểm toán
6


9.1.1. Bản chất và chức năng của chu trình
9.1.2. Mục tiêu kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán
9.2. Quy trình kiểm soát nội bộ và thử nghiệm kiểm soát đối với chu trình
9.3. Kiểm tra chi tiết nợ phải trả người bán

CHƯƠNG 10 KIỂM TOÁN CHU TRÌNH HÀNG TỒN KHO
10.1. Chu trình hàng tồn kho với vấn đề kiểm toán
10.1.1. Vai trò của hàng tồn kho
10.1.2. Các chức năng của chu trình hàng tồn kho
10.1.3. Mục tiêu kiểm toán chu trình hàng tồn kho
10.1.4. Đánh giá trọng yếu và rủi ro tiềm tàng đối với hàng tồn kho
10.2. Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ đối với hàng tồn kho
10.2.1. Hiểu biết sơ bộ đối với hàng tồn kho
10.2.2. Đánh giá rủi ro kiểm soát và thiết kế các thử nghiệm kiểm soát bổ sung
10.2.3. Thực hiện các thủ tục kiểm soát bổ sung
10.3. Thử nghiệm cơ bản đối với chu trình hàng tồn kho
10.3.1. Thực hiện thủ tục phân tích
10.3.2. Thu thập danh mục hàng tồn kho và đối chiếu với sổ sách kế toán
10.4. Kiểm tra đánh giá hàng tồn kho
CHƯƠNG 11 KIỂM TOÁN CHU TRÌNH TIỀN LƯƠNG VÀ NHÂN VIÊN
11.1. Chu trình tiền lương và nhân viên đối với vấn đề kiểm toán
11.1.1. Bản chất và chức năng của chu trình
11.1.2. Mục tiêu kiểm toán chu trình
11.2. Kiểm soát nội bộ và thử nghiệm kiểm soát đối với chu trình
11.2.1. Các loại hình kiểm soát nội bộ
11.2.2. Thử nghiệm kiểm soát đối với chu trình
11.3. Thử nghiệm cơ bản đối với chu trình
11.3.1. Thủ tục phân tích
11.3.2. Kiểm tra chi tiết tiền lương
CHƯƠNG 12 KIỂM TOÁN TÀI SẢN DÀI HẠN VÀ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN
12.1. Kiểm toán tài sản cố định
7


12.1.1. Đặc điểm và phân loại tài sản cố định

12.1.2. Đánh giá rủi ro
12.1.3. Kiểm tra các nghiệp vụ tăng, giảm TSCĐ
12.1.4. Kiểm tra chi tiết số dư tài khoản
12.2. Kiểm tra hoạt động huy động vốn
12.2.1. Tổng quan về hoạt động huy động vốn trong doanh nghiệp
12.2.2. Kiểm toán vốn vay và trái phiếu
12.2.2.1. Kiểm toán vốn vay
12.2.2.2. Kiểm toán trái phiếu phải trả
12.2.3. Kiểm toán vốn chủ sở hữu và vốn góp cổ phiếu
12.2.3.1. Kiểm toán vốn chủ sở hữu
12.2.3.2. Kiểm toán lợi tức cổ phiếu
12.2.3.3. Kiểm toán thu nhập chưa phân phối
CHƯƠNG 13 KIỂM TOÁN CHU TRÌNH TIỀN
13.1. Phân loại tiền và đặc điểm của khoản mục tiền ảnh hưởng tới kiểm toán
13.2. Kiểm soát nội bộ đối với tiền
13.3. Kiểm toán tiền
CHƯƠNG 14 KIỂM TOÁN BÁO CÁO KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH
14.1. Nội dung, đặc điểm và mục tiêu kiểm toán các chỉ tiêu trên Báo cáo kết quả kinh
doanh
14.2. Kiểm toán daonh thu và thu nhập khác
14.3. Kiểm toán giá vốn hàng bán và chi phí.
1.2
Đối tượng của kiểm toán tài chính và mối quan hệ khách thể - chủ thể trong
kiểm toán tài chính
1.2.1 Đối tượng của kiểm toán tài chính
1.2.1.1 Đối tượng trực tiếp của kiểm toán tài chính
Đối tượng trực tiếp của kiểm toán tài chính là bảng khai tài chính. Bảng khai tài chính bao
gồm:
Báo cáo tài chính: đây là bộ phận quan trọng trong các bảng khai tài chính
Bảng kê khai có tính pháp lý khác: bảng dự toán và quyết toán ngân sách nhà nước,

bảng kê khai tài sản cá nhân, bảng kê khai tài sản đặc biệt,…
8


1.2.2 Mối quan hệ chủ thể- khách thể trong kiểm toán tài chính
Theo thông lệ phổ biến, quan hệ giữa chủ thể và khách thể kiểm toán thường được xác
định như sau:
Kiểm toán nội bộ: kiểm toán các đơn vị thành viên theo yêu cầu của người lãnh đạo
cao nhất trong đơn vị.
Kiểm toán nhà nước: kiểm toán các đơn vị, cá nhân hoạt động trên cơ sở ngân sách
nhà nước (doanh nghiệp nhà nước, các doanh nghiệp liên doanh có từ 51% vốn ngân sách
nhà nước trở lên).
Kiểm toán độc lập: kiểm toán các doanh nghiệp dân doanh có quy mô lớn kể cả các
liên doanh có dưới 51% vón ngân sách nhà nước,… theo quy định của pháp luật (khách thể
bắt buộc). Đồng thời, kiểm toán độc lập cũng kiểm toán cho tất cả các đơn vị, cá nhân có
nhu cầu kiểm toán (khách thể tự nguyện).
1.3
Các phương pháp kiểm toán trong kiểm toán tài chính
1.3.1 Đặc điểm chung
Cũng như mọi loại hình kiểm toán khác, kiểm toán tài chính cũng bao gồm các
phương pháp kiểm toán chứng từ và kiểm toán ngoài chứng từ.
Trong kiểm toán tài chính, cách thức kết hợp các phương pháp kiểm toán cũng có
điểm đặc thù:
+ Xét về thực hiện chức năng chung của kiểm toán, kiểm toán tài chính hướng tới việc bày
tỏ ý kiến kiểm toán trên cơ sở các bằng chứng kiểm toán. Để có được các bằng chứng
kiểm toán, kiểm toán tài chính cần triển khai các phương pháp cơ bản theo từng tình huống
cụ thể, những cách thức cụ thể này được gọi là phương pháp thu thập bằng chứng kiểm
toán. Ở đây, các phương pháp kiểm toán cơ bản được triển khai theo hướng kết hợp hoặc
chi tiết thành các cách kiểm toán cụ thể theo từng tình huống cụ thể trong suốt quá trình
kiểm toán:

. Theo hướng chi tiết, phương pháp điều tra (cơ bản) được thực hiện
thông qua các cách thức như trao đổi, quan sát, phỏng vấn, gửi thư xác nhận,…
. Theo hướng tổng hợp, được thực hiện thông qua các phương pháp
đối chiếu trực tiếp, đối chiếu logic, cân đối,…
+ Xét về đối tượng cụ thể của kiểm toán tài chính là các báo cáo tài chính và các bảng tổng
hợp tài chính đặc biệt khác. Trong trường hợp này, kiểm toán tài chính thường là kiểm
toán liên kết và phải hình thành các trắc nghiệm với việc sử dụng liên hoàn các phương
pháp kiểm toán cơ bản.
1.3.2 Các thử nghiệm trong kiểm toán tài chính
1.3.2.1 Thử nghiệm cơ bản
9


Thử nghiệm cơ bản là việc thẩm tra lại các thông tin biểu hiện bằng tiền phản ánh
trên các bảng tổng hợp bằng việc kết hợp các phương pháp kiểm toán chứng từ và ngoài
chứng từ theo trình tự và cách thức kết hợp
Đây là thử nghiệm then chốt trong mọi cuộc kiểm toán.
1.3.2.2 Thử nghiệm tuân thủ
1.3.3 Các trắc nghiệm trong kiểm toán tài chính
Trong kiểm toán tài chính, trắc nghiệm được hiểu là các cách thức xác định trong việc vận
dụng các phương pháp kiểm toán chứng từ vào việc xác minh các nghiệp vụ, các số dư tài
khoản hoặc các khoản mục cấu thành bảng khai tài chính.
Có 3 loại trắc nghiệm cơ bản: trắc nghiệm công việc, trắc nghiệm trực tiếp số dư và trắc
nghiệm phân tích
1.3.3.1 Trắc nghiệm công việc:
a.

Khái niệm

Trắc nghiệm công việc là cách thức rà soát nghiệp vụ hay hoạt động cụ thể trong quan hệ

với sự tồn tại và hiệu lực của hệ thống kiểm soát nội bộ trước hết là hệ thống kế toán.
b.
Đặc điểm
Trắc nghiệm công việc trước hết để xác định tính đúng đắn trong tổ chức hệ thống
kế toán từ việc tuân thủ các qui định về việc lập, xét duyệt và kiểm tra, sử dụng các chứng
từ kế toán qua ghi sổ và cộng sổ chi tiết hoặc nhật ký đến kết chuyển các số phát sinh vào
sổ Cái. Do vậy, trắc nghiệm công việc hướng tới 2 mặt cơ bản của tổ chức kế toán là mức
đạt yêu cầu và thủ tục và độ tin cậy của các thông tin con số kế toán.
Trắc nghiệm công việc có thể ứng dụng tất cả các phương pháp kiểm toán cơ bản,
song chú trọng nhiều đến đối chiếu logic, kiểm kê, thực nghiệm.
c.
Phân loại
Trắc nghiệm công việc được phân định thành 2 loại: trắc nghiệm mức đạt yêu cầu và trắc
nghiệm độ tin cậy.
Trắc nghiệm mức đạt yêu cầu của công việc: là trình tự rà soát các thủ tục có liên
quan đến đối tượng kiểm toán. Ví dụ: rà soát lại thủ tục lập chứng từ,…
Đối tượng rà soát có thể dựa trên dấu vết hoặc không có dấu vết, do vậy trắc nghiệm đạt
yêu cầu có thể . Trường hợp có dấu vết có thể sử dụng phương pháp đối chiếu, trường hợp
không có dấu vết có thể sử dụng phương pháp phỏng vấn, quan sát,…
Trắc nghiệm mức đạt yêu cầu được sử dụng chủ yếu trong việc đánh giá sự hiện diện của
hệ thống kiểm soát nội bộ và sự thỏa mãn mục đích “bảo đảm sự tuân thủ” của hệ thống
kiểm soát nội bộ của khách thể kiểm toán. Do đó, trắc nghiệm mức đạt yêu cầu còn được
gọi là trắc nghiệm kiểm soát hay trắc nghiệm chi tiết đối với các thủ tục kiểm soát.
10


Trắc nghiệm độ tin cậy của công việc: là trình tự rà soát các thông tin về giá trị
trong kế toán. Trong trường hợp này, kiểm toán viên phải tính toán lại số tiền trên chứng
từ kế toán như kế toán viên đã làm và so sánh số tiền trên các sổ sách, chứng từ với nhau.
Qua đó, kiểm toán viên khẳng định mức độ thỏa mãn “ bảo đảm độ tin cậy của thông tin”

của hệ thống kiểm soát nội bộ.
Trắc nghiệm độ tin cậy còn được gọi là trắc nghiệm độ tin cậy trong trắc nghiệm công
việc. trong trường hợp này cần hiểu tin cậy không phải là thủ tục mà là tin cậy con số.
Trắc nghiệm mức đạt yêu cầu áp dụng khi rủi ro kiểm soát được đánh giá ở mức
thấp. Nếu kết quả cho thấy có thể tin tưởng vào hệ thống kiểm soát nội bộ thì có thể giảm
bớt các trắc nghiệm về độ tin cậy. Ngược lại, nếu rủi ro kiểm soát được đánh giá là ở mức
cao thì có thể bỏ qua trắc nghiệm đạt yêu cầu và tiến hành ngay trắc nghiệm độ tin cậy.
1.3.3.2 Trắc nghiệm trực tiếp số dư
a.

Khái niệm

Trắc nghiệm trực tiếp số dư là cách thức kết hợp các phương pháp cân đối, đối chiếu logic,
đối chiếu trực tiếp, phân tích, kiểm kê và kiểm tra thực tế để xác định độ tin cậy của các số
dư cuối kỳ ở sổ Cái vào bảng CĐKT hoặc vào BC KQHĐKD
b.
Đặc điểm
Trắc nghiệm trực tiếp số dư là cách thức chủ đạo của mọi cuộc kiểm toán. Tuy
nhiên, trắc nghiệm này thường có chi phí cao, do vậy trắc nghiệm trực tiếp số dư cần thực
hiện tùy thuộc vào kết quả của trắc nghiệm mức đạt yêu cầu và trắc nghiệm mức độ tin cậy
trong trắc nghiệm công việc.
Phần lớn trắc nghiệm trực tiếp số dư là trắc nghiệm độ tin cậy, tuy nhiên cũng có số
ít trắc nghiệm trực tiếp số dư là trắc nghiệm mức đạt yêu cầu.
Trắc nghiệm trực tiếp số dư hướng nhiều vào các số dư cuối kỳ trên sổ cái nên trắc
nghiệm này chú trọng nhiều đến tính hợp lý, tin cậy của số tiền trên các số dư hoặc số phát
sinh. Do vậy, trắc nghiệm này thường sử dụng rộng rãi phương pháp điều tra, phỏng vấn.
1.3.3.3 Trắc nghiệm phân tích
a.
Khái niệm
Trắc nghiệm phân tích là cách thức xem xét các mối quan hệ kinh tế và xu hướng biến

động của các chỉ tiêu kinh tế thông qua việc kết hợp các phương pháp đối chiếu trực tiếp,
đối chiếu logic, cân đối,…giữa các trị số của cùng một chỉ tiêu hoặc của các chỉ tiêu có
quan hệ với nhau hoặc của các bộ phận cấu thành chỉ tiêu.
b.
Đặc điểm
Do mỗi trắc nghiệm phân tích đều liên quan đến các con số nên trắc nghiệm phân
tích thuộc trắc nghiệm độ tin cậy.
11


Trắc nghiệm phân tích thường sử dụng phương pháp kiểm toán chứng từ trước hết
là phương pháp đối chiếu, thậm chí sử dụng cả phương pháp thống kê, toán học.
c.
Phân loại
Có ba loại hình phân tích chủ yếu:
Đánh giá tính hợp lý: là phân tích tổng quát trên cơ sở so sánh giữa giá trị sổ sách
và giá trị ước tính của kiểm toán viên.
Phân tích xu hướng: là quá trình phân tích những thay đổi của một số dư tài khoản
cụ thể hoặc một loại nghiệp vụ theo thứ tự của thời gian.
Phân tích tỷ suất: là sự so sánh giữa các thương số trên cơ sở 2 chỉ tiêu có liên quan.
Các tỷ suất có thể được phân tích theo thời gian hoặc so sánh giữa các đơn vị hay bộ phận
khác nhau có điều kiện tương tự.
1.4
Khái quát đặc điểm của kiểm toán tài chính
1.4.1 Chức năng
Chức năng xác minh và bày tỏ ý kiến trong kiểm toán tài chính hướng tới công khai tài
chính giữa các bên có lợi ích khác nhau và từ đó thu thập bằng chứng đầy đủ và tin cậy
được quán triệt trong suốt quá trình thực hiện chức năng chung của kiểm toán.
1.4.2 Đối tượng
Về đối tượng kiểm toán, kiểm toán tài chính có đối tượng trực tiếp là các bảng khai tài

chính với những thông tin tổng hợp phản ánh nhiều mối quan hệ kinh tế, pháp lý cụ thể.
Các thông tin tài chính này có liên quan đến các hoạt động, đến tình hình thực hiện hệ
thống pháp lý thuộc phạm vi nghiên cứu. Tuy nhiên, bản thân các hoạt động cũng như tình
hình thực hiện các văn bản pháp lý không phải là đối tượng trực tiếp của kiểm toán tài
chính. Do vậy, việc xem xét các mặt, các yếu tố này trong thực trạng tài chính chỉ trên góc
độ có liên quan đến các thông tin trên các bảng khai tài chính và được chọn lọc.
1.4.3 Phương pháp
Về phương pháp kiểm toán, do đặc điểm của đối tượng kiểm toán và mối quan hệ chủ thể
- khách thể nên kiểm toán tài chính thường sử dụng tổng hợp các phương pháp kiểm toán
cơ bản để hình thành các trắc nghiệm kiểm toán nhằm tìm hiểu và đánh giá tình hình hoạt
động cụ thể cùng hiệu lực của hệ thống kiểm soát nội bộ. Trên cơ sở đó phải cụ thể hóa
các phương pháp cơ bản này trong việc hình thành bằng chứng kiểm toán.
1.4.4 Chủ thể
Kiểm toán tài chính thường được thực hiện bởi kiểm toán độc lập hoặc kiểm toán nhà
nước, trong trường hợp đặc biệt có cả kiểm toán nội bộ của các đơn vị có qui mô lớn.
1.4.5 Khách thể
Doanh nghiệp, cơ quan hoặc tổ chức hay cá nhân có bảng khai cần xác minh.
12


1.4.6 Mối quan hệ giữa chủ thể và khách thể kiểm toán
Trong mọi trường hợp, quan hệ chủ thể với khách thể đều mang đặc tính của quan hệ
ngoại kiểm và nội kiểm.
1.4.7 Trình tự kiểm toán
Bảng khai tài chính mang tính tổng hợp, tính công khai, tính thời điểm và do quan hệ nội
kiểm – ngoại kiểm nên trình tự cụ thể trong mỗi bước kiểm toán cơ bản đều được triển
khai phù hợp với những đặc điểm của đối tượng, của quan hệ chủ thể - khách thể kết hợp
tổng quát với chi tiết hóa các phương pháp kiểm toán.
THẢO LUẬN:
TÌNH HUỐNG 1:

Hà Nam là chủ một công ty nhỏ bán máy vi tính. Anh nghe nói rằng một đơn vị kinh doanh
nên có báo cáo tài chính được kiểm toán bởi một công ty kiểm toán độc lập. Hà Nam có
một số kiến thức và kinh nghiệm về kế toán nên anh đã tự mình lập ra các báo cáo tài
chính của công ty và anh chưa hiểu tài sao các báo cáo tài chính đó lại cần phải kiểm toán
bởi một công ty kiểm toán độc lập. Hà Nam đã đưa vấn đề này ra bàn luận với Hải Hà,
một kiểm toán viên, và yêu cầu Hải Hà giải thích rõ tại sao một cuộc kiểm toán lại được
xem là cần thiết.
Yêu cầu:
a. Mô tả mục tiêu của một cuộc kiểm toán độc lập đối với báo cáo tài chính
b. Hãy chỉ ra ít nhất 5 lợi ích mà một kiểm toán viên có thể đem lại.
CHƯƠNG 2. MỤC TIÊU KIỂM TOÁN TÀI CHÍNH
2.1 Hệ thống mục tiêu của kiểm toán tài chính
Là một loại hình kiểm toán, kiểm toán tài chính cũng thực hiện chức năng xác minh và bày
tỏ ý kiến. Đặc điểm cơ bản trong chức năng triển khai chức năng chung của kiểm toán
trong kiểm toán tài chính là thu thập bằng chứng để đưa ra kết luận. Đây chính là mục tiêu
tổng quát của kiểm toán tài chính.
Chuẩn mực kiểm toán số 200, khoản 11 qui định: “Mục tiêu của kiểm toán báo cáo tài
chính là giúp cho KTV và công ty kiểm toán đưa ra ý kiến xác nhận rằng BNCTC có được
lập trên cơ sở chuẩn mực và chế độ kế toán hiện hành hoặc được chấp nhận, có tuân thủ
pháp luật liên quan và phản ánh trung thực và hợp lí trên các khía cạnh trọng yếu hay
không?”
Mục tiêu kiểm toán tài chính còn giúp cho đơn vị được kiểm toán thấy rõ những tồn tại, sai
sót nhằm nâng cao chất lượng thông tin tài chính của đơn vị.
Ở đây, các khái niệm trung thực, hợp lý, hợp pháp được hiểu như sau:
13


Trung thực: là thông tin tài chính và tài liệu kế toán phản ánh đúng sự thật nội dung, bản
chất và giá trị của nghiệp vụ kinh tế phát sinh.
Hợp lý: là thông tin tài chính và tài liệu kế toán phản ánh trung thực, cần thiết và phù hợp

về không gian, thời gian và sự kiện được nhièu người thừa nhận.
Hợp pháp: là thông tin tài chính và tài liệu kế toán phản ánh đúng pháp luật, đúng chuẩn
mực và chế độ kế toán hiện hành (hoặc được chấp nhận).
2.2 Xác nhận (giải trình) của nhà quản lý (Giám đốc).
- Theo nguyên lí chung về phân định chức năng quản lý, nhà quản lý với đại diện cao nhất
là giám đốc hay thủ trưởng đơn vị được kiểm toán (khách thể kiểm toán) phải chịu trách
nhiệm về sự tin cậy, hợp lí của các thông tin trên BKTC thôngm qua việc xây dựng hệ
thống kiểm toán nội bộ đủ mạnh.
- Kiểm toán viên có chức năng xác minh và đưa ra ý kiến về sự tin cậy, hợp lí của thông
tin trên các BKTC này với những bằng chứng đầy đủ và tin cậy. Trong quản lý hiện đại
các nguyên lí trên được thể chế hóa thành các văn bản pháp lí cụ thể trong đó có hệ thống
chuẩn mực kiểm toán. Chuẩn mực kiêm toán quốc tế và của các nước thành viên Hiệp hội
Kiểm toán Quốc tế đều có những chuẩn mực qui định rõ ràng về trách nhiệm của nhà quản
lý và của kiêm toán viên về sự tin cậy, hợp lí của BKTC. Trong quan hệ đó, nhà quản lí
cần được lập ra các bản xác nhận hay các bản giải trình hoạc báo cáo trách nhiệm của nhà
quản lí.
- Dù tên gọi khác nhau nhưng xác nhận hay giải trình này đều là những cam kết về pháp lí
trách nhiệm của nhà quản lý trong việc trình bày tring thực và hợp lí các thong tin tài chính
cần được kiểm toán. Về nội dung, những cam kết này thường chia làm 3 loại:
Loại I- Những cam kết chung về trách nhiệm của nhà quản lý trong việc trình bày đúng
đắn các bảng kê khai tài chính.
Thuộc loại cam kết chung này có cam kết hoặc giải trình về tính độc lập, khách quan và
trung thực của những nhà quản lý cấp cao (Giám đốc hoặc Thủ trưởng đơn vị) và những
người có liên quan trực tiếp đến việc hình thành các thông tin tài chính; Cam kết hoặc giải
trình về hiệu lực của hệ thống kiểm soát nội bộ nói chung và hệ thống kế toán nói riêng
trong quan hệ với tính trọng yếu của thông tin trong các Bảng khai tài chính.
Loại II: Những cam kết về từng mặt, từng yếu tố cấu thành sự trung thực và hợp lý.
Các yếu tố cụ thể này cần xét trong quan hệ trách nhiệm của nhà quản lý trong tổ chức và
thực hiện công nghệ kế toán trong quan hệ với kiểm soát nội bộ.
Chuẩn mực kiểm toán của Hợp chủng quốc gia Hoa kỳ đã phân chia 5 loại xác nhận của

nhà quản lý chung cho các bộ phận hợp thành của Bảng khai tài chính.
1. Sự tồn tại hoặc phát sinh.
14


2. Sự trọn vẹn.
3. Quyền và nghĩa vụ.
4. Định giá hoặc phân bổ
5. Phân loại và trình bày
Chuẩn mực Kiểm toán Quốc tế số 8580 và Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam số 580 cũng
hướng tới các mặt tổng quát cũng như các yếu tố chung nhất cấu thành hướng tổng quát là
trung thực, hợp lý. Với loại vấn đề này không cần máy móc kê ra đầy đủ các yếu tố cụ thể:
Tùy tình huống thực tế trong kiểm toán, tuỳ phán đoán của kiểm toán viên trong xem xét
thực tế ở đơn vị được kiểm toán, tuỳ thuộc loại hình các văn bản cam kết (sẽ nêu ở phần
cuối của mục này), có thể đưa ra những nội dung thiết thực. Tuy nhiên, trong mọi trường
hợp đều cần có hiểu biết đầy đủ về các yếu tố này.
Loại III: Những cam kết (giải trình) về mối quan hệ của nhà quản lý với kiểm toán
viên.
Tuỳ theo luật định và thực tiễn phát sinh cũng như nhu cầu giải quyết về mối quan hệ giữa
khách thể và chủ thể kiểm toán, loại cam kết thứ III có thể bao gồm các vấn đề về tính độc
lập, khách quan của Giám đốc, của ban kiểm toán nội bộ và kiểm toán viên bên ngoài; Về
cách thức làm việc và phối hợp giữa ban quản lý, bộ phận kiểm toán nội bộ với kiểm toán
viên bên ngoài.
2.3 Mục tiêu kiểm toán chung và mục tiêu kiểm toán đặc thù.
2. 3.1 Mục tiêu kiểm toán chung
- Giữa xác nhận của nhà quản lý và mục tiêu kiểm toán có quan hệ chặt chẽ với nhau cả về
nội dung và kết cấu các yếu tố cấu thành tính trung thực và hợp lý của Bảng khai tài chính.
- Các mục tiêu kiểm toán chung lại được chia thành hai loại cụ thể là sự hợp lý chung và
các mục tiêu chung khác.
- Mục tiêu hợp lý chung:

Là việc xem xét, đánh giá tổng thể số tiền ghi trên các khoản mục trên cơ sở cam
kết chung về trách nhiệm của nhà quản lý và thông tin thu được qua khảo sát thực tế ở
khách thể kiểm toán trong quan hệ với việc lựa chọn các mục tiêu chung khác.
Mục tiêu hợp lý chung cũng đòi hỏi sự nhạy bén, khả năng phán đoán cùng tác
phong sâu sát với thực tế ở đơn vị của kiểm toán viên.
- Các mục tiêu chung khác được đặt ra tương ứng với cam kết của nhà quản lý là hiệu lực,
tính trọn vẹn, quyền và nghĩa vụ, chính xác cơ học, phân loại và trình bày.
Mục tiêu hiệu lực là hướng xác minh vào tính có thật của số tiền trên các khoản mục. Có
thể xem mục tiêu này là hướng tới tính đúng đắn về nội dung kinh tế của khoản mục trong
quan hệ với các nghiệp vụ, các bộ phận cấu thành khoản mục đó.
15


=> Như vậy, mục tiêu hiệu lực là hướng xác minh bổ sung vào cam kết về sự tồn tại hay
xảy ra của nhà quản lý.
Mục tiêu trọn vẹn là hướng xác minh vào sự đầy đủ về thành phần (nội dung) cấu thành số
tiền ghi trên các khoản mục.
Cụ thể mục tiêu này liên quan đến tính đầy đủ của các nghiệp vụ, tài sản và vốn cần được
tính vào khoản mục.
=> Mục tiêu này cũng là phần bổ sung cho xác nhận về tính trọn vẹn của nhà quản lý.
Mục tiêu quyền và nghĩa vụ: Thực chất của mục tiêu này là hướng tới mối liên hệ giữa các
bộ phận và giữa các khoản mục trong và ngoài Bảng Cân đối tài sản. Mục tiêu này bổ sung
cho cam kết về quyền và nghĩa vụ với ý nghĩa xác minh lại quyền sở hữu (hoặc sử dụng lâu
dài và được luật định thừa nhận) của tài sản và nghĩa vụ pháp lý (hoặc hợp đồng dài hạn)
của các khoản nợ và vốn.
Mục tiêu định giá là hướng xác minh vào cách thức và kết quả biểu hiện tài sản, vốn và các
hoạt động (chi phí, chiết khấu, thu nhập...) thành tiền.
Như vậy, mục tiêu này nghiêng về thẩm tra giá trị thực kể cả cách thức đánh giá theo
nguyên tắc kế toán, thực hiện các phép tính theo phương pháp toán học.
=> Mục tiêu này được sử dụng để làm rõ ràng hơn cam kết của nhà quản lý về định giá và

phân phối.
Mục tiêu phân loại là hướng xem xét lại việc xác định các bộ phận, nghiệp vụ được đưa
vào tài khoản cùng việc sắp xếp các tài khoản trong các Bảng khai tài chính theo bản chất
kinh tế của chúng được thể chế bằng các văn bản pháp lý cụ thể đang có hiệu lực.
Trong các văn bản này, hệ thống tài khoản là cơ sở ban đầu để thẩm tra phân loại tài sản,
nghiệp vụ và vốn của khách hàng.
=> Với nội dung trên, mục tiêu này là sự bổ sung cần thiết vào cam kết về phân loại và
trình bày.
Mục tiêu chính xác cơ học là hướng xác minh về sự đúng đắn tuyệt đối qua các con số
cộng sổ và chuyển sổ: các chi tiết trong số dư (cộng số phát sinh) của tài khoản cần nhất trí
với các con số trên các sổ phụ tương ứng; số cộng gộp của tài khoản trùng hợp với số tổng
cộng trên các sổ phụ có liên quan; các con số chuyển sổ, sang trang phải thống nhất.
=> Mục tiêu chính xác cơ học sẽ bổ sung cho cam kết này của nhà quản lý với hàm ý
khẳng định lại mức chính xác số tổng cộng của chúng với sổ cái...
Mục tiêu trình bày hướng xác minh vào cách ghi và thuyết trình các số dư (hoặc tổng số
phát sinh của tài khoản) vào các Bảng khai tài chính.
2.3.2 Mục tiêu kiểm toán đặc thù:
16


- Mục tiêu kiểm toán chung được cụ thể hoá trong các khoản mục hay phần hành cụ thể
gọi là các mục tiêu kiểm toán đặc thù.
- Mục tiêu đặc thù được xác định trên cơ sở:
Dựa vào bản chất của đối tượng kiểm toán cụ thể
Mục tiêu chung và đặc điểm của khoản mục hay phần hành cùng cách phản ánh
theo dõi chúng trong hệ thống kế toán và hệ thống kiểm soát nội bộ. Theo đó, mỗi mục tiêu
chung có ít nhất một mục tiêu chung có ít nhất một mục tiêu đặc thù.
Việc xác định mục tiêu đặc thù còn tuỳ thuộc vào tình huống cụ thể và phán đoán
của kiểm toán viên.
- Mục tiêu kiểm toán đặc thù nên hướng tới tong loại đối tượng kiểm toán để có thể tập

trung chú ý vào các trọng điểm và xác định cách thức, trình tự xác minh.
2.3.3 Quan hệ mục tiêu kiểm toán chung và mục tiêu kiểm toán đặc thù
- Vấn đề quan trọng trong kiểm toán là xác định đúng mục tiêu kiểm toán vì nó ảnh hưởng
tới việc xác định đúng phương hướng và bước đI cho cả cuộc kiểm toán
- Mỗi mục tiêu kiểm toán chung cần có mục tiêu kiểm toán đặc thù tương ứng vào từng
khoản mục nhưng không cố định máy móc là một hoặc nhiều mục tiêu.
Việc xác định mục tiêu kiểm toán cũng không thể tuỳ tiện vì mỗi mục tiêu này quyết định
thủ tục kiểm toán khác nhau.
Thủ tục kiểm toán là cách thức xác minh tương ứng với nội dung kiểm toán cụ thể.
CHƯƠNG 3. BẰNG CHỨNG KIỂM TOÁN
3.1 Các quyết định về bắng chứng kiểm toán
Khái niệm: Bằng chứng kiểm toán là tất cả các tài liệu, thông tin mà kiểm toán viên thu
thập được liên quan đến cuộc kiểm toán và dụa trên các thông tin này kiểm toán viên hình
thành lên ý kiến của mình.
Quyết định này của kiểm toán viên về thu thập bằng chứng kiểm toán có thể chia làm 4
loại:
1. Quyết định về hình thức kiểm toán cần áp dụng
Thể thức kiểm toán là hướng dẫn chi tiết về quá trình thu thập một loại bằng chứng
kiểm toán các biện pháp thu thập ở một thời điểm nào đó trong một cuộc kiểm toán.
2. Quyết định về quy mô cần chọn đối với một thể thức nhất định. Sau khi dược thể
thức kiểm toán , kiểm toán viên xác định thể thức quy mô mẫu. Quy mô mẫu có thể gồm
một phần tử hay tất cả cac phần tử trong một tổng thể đang nhiên cứu.

17


3. Quyết định về những khoản mục cá biệt cần chọn từ tổng thể. Xác định xong quy mô
mẫu chọn cho từng thể thức kiểm toán, kiểm toán viên cần xác định các phần tử cá biệt để
kiểm tra cụ thể.
4. Quyết định thời gian hoàn thành các thể thức. Việc xác định thời gian của thể thức

kiểm toán có thể ngay từ khi kỳ kế toánmaf báo cáo tài chính phản ánh chưa kết thúc;hoặc
có thể rất lâu sau khi kỳ kế toán đó kết thúc. Tuy nhiên, thông thường khách hàng muốn
công ty kểm toán hoàng thành kiểm toán trong khoảng thời gian không quá một quý từ khi
kế toán kết thúc.
3.2 Các tính chất của bằng chứng kiểm toán
3.2.1 Tính hiệu lực: là khái niệm dùng để chỉ độ tin cậy hay chất lượng của bằng chứng
kiểm toán. Những yếu tố ảnh hưởng đến tính hiệu lực của liểm toán bao gồm:
Thứ nhất là loại hình hay dạng của bằng chứng kiểm toán tài chính. Bằng chứng vật
chất và hiểu biết của kiểm toán viên về các lĩnh cực kiểm toán được xem là có độ tin cậy
cao hơn bằng chứng bằng lời.
Thứ hai là hệ thống kiểm soát nội bộ. Bằng chứng thu được trong điều kiện hệ thống
kiểm soát nội bộ hoạt động tốt có độ tin cậy cao hơn .
Thứ ba là nguồn gốc thu thập bằng chứng kiểm toán.
Thứ tư là sự kết hợp các bắng chứng kiểm toán
3.2.2 Tính đầy đủ của bằng chứng.
Thứ nhất là tính hiệu lực của bằng chứng. Bằng chứng có độ tin cậy càng thấp thì
càng cần phải thu thập nhiều.
Thứ hai là tính trọng yếu
Thứ ba là mức độ rủi ro.
3.3 Các phương pháp kỹ thuật thu thập bằng chứng kiểm toán.
3.3.1 Kiểm tra vật chất
Ưu điểm: cung cấp bằng chứng có độ tin cậy cao nhất vì kiểm kê là quá trình xác minh
sưqj hiện hữu của tài sản, mang tính khách quan. Hơn nữa thực hiện kỹ thuật này đơn giản,
phù hợp với chức năng xác minh của kiểm toán.
Tuy nhiên , kỹ thuật kiểm kê bao giờ cũng có những hạn chế nhất định
Đối với một tài sản cố định như nhà xưởng, máy móc thiết bị…kỹ thuật kiểm kê chỉ
cho biết sự hiện hữu của tài sản mà không cho biết quyền sở hữu của đơn vị đối với tài sản
đó;hoặc tài sản có thể hiện hữu nhưng lại là thuê ngoài, hay đem đi thế chấp…
Đối vớ I hàng hóa nguyên vật liệu tồn kho, kiểm tra vật chất chỉ cho biết sự tồn tại về
số lượngm còn chất lượng, tình trạng kỹ thuật, tính sở hữu của chúng thì chưa thể hiện.

3.3.2 Lấy xác nhận
18


Là quá trình thu thập thông tin do bên thứ ba độc lập cung cấp để xác minh tính chính
xác của thông tin mà kiểm toán viên nghi vấn.
Thư xác nhận (sau khi đã có ký, duyệt cuả đại diện đơn vị được kiểm toán) có thể
được kiểm toán viên gửi trực tiếp đến người thứ ba để nhờ xác nhận thông tin theo yêu cầu
và sau đó được gửi trở lại theo địa chỉ của kiểm toán viên. Thông thường, đơn vị được
kiểm toán có thể gửi thư nhờ xác nhận đến người thứ ba theo yêu cầu của kiểm toán viên,
nhưng thư trả lời vẫn phải gửi trực tiếp về địa chỉ của kiểm toán viên và kiểm toán viên
phải kiểm soát được toàn bộ việc gửi và nhận các xác nhận.
Ưu điểm của kỹ thuật xác nhận là bằng chứng thu được có độ tin cậy cao nếu kiểm
toán viên thực hiện đúng quy trình và đảm bảo các yêu cầu :
Thông tin cần phải được xác nhận theo yêu cầu của kiểm toán viên
Sự xác nhận phải được thực hịên bằng văn bản
Sự độc lập của người xác nhận thông tin
Kiểm toán viên phải kiểm soát được toàn bộ quá trình thu thập thư xác nhận.
Tuy nhiên kỹ thuật này có hạn chế là chi phí thực thi khá lớn và do đó phạm vi áp
dụng tương đối giới hạn, nhất là khi đơn vị được kiểm toán có quy mô lớn, quan hệ rộng,
đa quốc gia ... Hơn nữa kiểm toán viên cũng cần quan tâm đến khả năng các xác nhận của
bên thứ ba đã qua sự dàn xếp trước của đối tượng được kiểm toán.
-

Kỹ thuật lấy xác nhận có thể được thực hiện theo hai hình thức, hình thức gửi thư xác

nhận phủ định và thư xác nhận dạng khẳng định.
Theo hình thức thứ nhất, kiểm toán viên yêu cầu người xác nhận gửi thư phản hồi nếu
có sai khác giữa thực tế với thông tin kiểm toán viên nhờ xác nhận.
Theo hình thức thứ hai, kiểm toán viên yêu cầu người xác nhận gửi thư phản hồi cho tất

cả các thư xác nhận dù thực tế có trùng khớp với thông tin mà kiểm toán viên quan tâm.
3.3.3 . Xác minh tài liệu
Là quá trình xem xét, kiểm tra, đối chiếu các chứng từ sổ sách có liên quan sẵn có
trong đơn vị. Phương pháp này được áp dụng đối với: Hoá đơn bán hàng, phiếu nhập kho,
xuất kho,…
Phương pháp này thường được tiến hành theo hai cách :
Thứ nhất, từ một kết luận có trước, kiểm toán viên thu thập tài liệu làm cơ sở cho
kết luận mà cần khẳng định. Ví dụ: kiểm toán viên kiểm tra các tài liệu, hồ sơ pháp lý về
quyền sở hữu tài sản.
Thứ hai, kiểm tra các tài liệu của một nghiệp vụ từ khi phát sinh đến khi vào sổ
sách. Quá trình này có thể tiến hành theo hai hướng :
-

19


Từ chứng từ gốc lên sổ sách: khi muốn chứng minh rằng nghiệp vụ phát sinh đã
được ghi sổ đầy đủ.
Từ sổ sách kiểm tra ngược về chứng từ gốc: khi muốn thu thập bằng chứng về tính
có thật của mọi nghiệp vụ được ghi sổ.
Kỹ thuật kiểm tra tài liệu tương đối thuận tiện do tài liệu thường là có sẵn, chi phí để
thu thập bằng chứng cũng ít hơn các kỹ thuật khác. Tuy nhiên, kiểm tra tài liệu cũng có
những hạn chế nhất định. Độ tin cậy của tài liệu minh chứng phụ thuộc vào nguồn gốc của
bằng chứng (hay sự độc lập của tài liệu so với đơn vị được kiểm toán); các tài liệu cung
cấp có thể đã bị sửa chữa, giả mạo làm mất tính khách quan nên cần có sự kiểm tra, xác
minh bằng các phương pháp kỹ thuật khác.
3.3.4 Quan sát
Là phương pháp được sử dụng để đánh giá một thực trạng hay hoạt động của đơn vị
được kiểm toán.
Kỹ thuật này rất hữu ích trong nhiều phần hành của cuộc kiểm toán; bằng chứng thu

được đáng tin cậy. Tuy nhiên, bản thân bằng chứng thu được từ kỹ thuật quan sát chưa thể
hiện tính đầy đủ nên cần đi kèm với kỹ thuật khác. Kỹ thuật này chỉ cung cấp bằng chứng
về phương pháp thực thi công việc ở thời điểm quan sát, không chắc chắn có được thực
hiện ở các thời điểm khác hay không. Bằng chứng thu được từ kỹ thuật này gọi là kiểu
mẫu quan sát.
3.3.5 Phỏng vấn
Là quá trình kiểm toán viên thu thập thông tin bằng văn bản hay bằng lời nói qua việc
thẩm vấn những người hiểu biết về vấn đề kiểm toán viên quan tâm.
Quá trình thu thập bằng chứng qua phỏng vấn thường bao gồm ba giai đoạn:
Giai đoạn thứ nhất: lập kế hoạch phỏng vấn.
Giai đoạn thứ hai: thực hiện phỏng vấn.
Giai đoạn thứ ba: kết thúc phỏng vấn.
Ưu điểm của kỹ thuật này là giúp kiểm toán viên thu thập được những bằng chứng
chưa có được giúp thu thập những thông tin phản hồi để củng cố luận cứ của kiểm toán
viên. Tuy nhiên, nhược điểm của kỹ thuật này là độ tin cậy của bằng chứng không cao do
đối tượng được phỏng vấn chủ yếu là người trong đơn vị được kiểm toán nên thiếu tính
khách quan; chất lượng của bằng chứng cũng phụ thuộc vào trình độ và sự hiểu biết của
người được hỏi.
3.3.6 Tính toán
Là quá trình kiểm toán viên kiểm tra chính xác về mặt số học của việc tính toán và
ghi sổ.
20