Tế bào đơn vị cơ bản của sự sống

Bài 1. Tế bào - đơn vị cơ bản của sự sống
Mục tiêu :
Sau khi học xong bài này, học sinh có thể :
- Nêu được “tế bào là gì ?”.
- Vẽ và chú thích được sơ đồ cấu tạo tế bào với ba thành phần: màng, tế bào chất và nhân.
- Phân biệt được tế bào thực vật, tế bào động vật một cách sơ lược.
- Quan sát được tế bào dưới kính hiển vi.
- Hình thành kỹ năng ghi vở thực hành khi quan sát và tranh luận về “tế bào”.

A

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

Học theo nhóm

1. Chơi xếp hình
Học sinh chơi xếp hình, ghép một ngôi nhà theo ý tưởng của mình.
Thảo luận và trả lời các câu hỏi:
- Để tạo được ngôi nhà đó, em đã dùng đến bao nhiêu mảnh ghép ?
- Mỗi mảnh ghép đó có vai trò như thế nào để tạo nên ngôi nhà ?
- Liệu các sinh vật sống có được “xây” nên theo nguyên tắc tương tự như vậy ? Làm thế
nào để chứng minh được điều đó ?

26


Ngôi nhà được xây dựng từ những viên gạch, mỗi viên gạch là một đơn vị cấu tạo.
Báo cáo với thầy/cô giáo và các
bạn kết quả công việc em đã
làm.

B

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI

Học cá nhân
1. Quan sát biểu bì vảy hành dưới kính hiển vi (hoặc quan sát hình vẽ biểu bì vẩy hành)
a) Quan sát biểu bì vảy hành và vẽ vào vở thực hành hình quan sát thấy.
Mỗi ô nhỏ trong tiêu bản quan sát được chính là một tế bào biểu bì vảy hành.
b) So sánh vai trò của tế bào vảy hành đối với cây hành và vai trò của viên gạch đối với
ngôi nhà.
2. Đọc thông tin trong bảng sau và tự ghi tóm tắt vào vở
Tế bào giống như mỗi mảnh của khối ghép hình mà em đã từng chơi. Em có thể ghép các
mảnh đó với nhau để tạo ra những đồ vật khác nhau.
Nhiều tế bào kết hợp với nhau để tạo nên những cơ thể sinh vật khác nhau (động vật, thực
vật,…). Có những cơ thể chỉ có một tế bào, có những cơ thể gồm nhiều tế bào tạo nên.

27


Nhìn chung tế bào có kích thước rất nhỏ bé, đến mức chúng ta phải dùng kính hiển vi mới
nhìn thấy chúng, nhưng cũng có loại tế bào có kích thước lớn, có thể nhìn được bằng mắt
thường.
Bổ sung hình tép bưởi : Tế bào lớn có thể nhìn bằng mắt thường.
Hình…: Tép bưởi là tế bào có kích thước lớn có thể nhìn thấy bằng mắt thường

Báo cáo với thầy/cô giáo và các
bạn kết quả công việc em đã
làm.

Học theo cặp

1. Quan sát và đọc thông tin trong hình...

Lục lạp
Không bào
Vách

Màng
Tế bào chất
Nhân

Hình … Các thành phần khác nhau của 1 tế bào thực vật điển hình

Màng
Tế bào chất
Nhân

Hình … Các thành phần khác nhau của 1 tế bào động vật điển hình
28


b. Từ 2 hình trên, kể tên các thành phần có cả ở tế bào thực vật và tế bào động vật.
c. Vẽ hình tế bào thực vật, tế bào động vật và chú thích vào vở thực hành.

Học cá nhân
Đọc thông tin trong bảng dưới đây
Tế bào là đơn vị xây dựng nên cơ thể sinh vật. Tế bào có ba thành phần chính là màng, tế
bào chất và nhân.

Báo cáo với thầy/cô giáo và các
bạn kết quả công việc em đã

làm.

C

HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH

Học theo cặp
Làm bài tập: Một học sinh vẽ sơ đồ tế bào và điền 1 số chú thích như sau :

1. Màng tế bào
3. Tế bào chất

2. Nhân tế bào
4. Lục lạp
29


Hình… : Xác định các thành phần của tế bào
Bạn học sinh này đã chú thích hình chính xác chưa? Nếu chưa thì hãy chỉnh sửa lại.

Học cá nhân

- Điền vào bảng chữ Đ (đúng) hoặc S (sai) vào các ô tương ứng.
Đúng

Sai

Tất cả các sinh vật sống đều được cấu tạo nên từ tế bào.
Tế bào chỉ phát hiện thấy ở thân cây còn ở lá cây không có tế
bào.

Phần lớn các tế bào có thể được quan thấy bằng mắt thường.

Thầy/cô giáo nhận xét - đánh giá kết
quả học tập và ghi nhận sự tiến bộ của
học sinh.

D

HOẠT ĐỘNG ỨNG DỤNG

30


Làm việc cùng gia đình
Cùng bố mẹ/ người thân tìm hiểu :
-

Trong môn Khoa học lớp 5 có phần nào đã có hình ảnh về tế bào? Đó là các loại
tế bào nào? Các tế bào này tham gia vào quá trình sinh học nào?

-

Tại sao nói “Gia đình là tế bào của xã hội”?

Làm việc cùng cộng đồng
(Làm tiêu bản và quan sát tế bào thực vật cùng với thầy cô/ anh chị trong phòng thí nghiệm)
(1) Lấy một vảy lá của một củ hành.
(2) Uốn cong lá đó thành hai để nó dễ gãy.
(3) Dùng một chiếc kẹp hay dao mỏng tước lớp biểu bì từ bề mặt trên của lá.
(4) Cắt lấy một mẩu nhỏ biểu bì. Để nó lên lam kính hiển vi.

(5) Thêm một giọt nước cất và đậy lamen lên.
(6) Xem xét lớp biểu bì dưới kính hiển vi.
(7) Vẽ và chú thích một tế bào.

Thầy/cô giáo nhận xét - đánh giá kết
quả học tập và ghi nhận sự tiến bộ của
học sinh.

E

HOẠT ĐỘNG BỔ SUNG

Học theo nhóm
31


Tìm thông tin về tế bào trong thư viện
Hãy tìm hiểu trong Thư viện (Thư viện lớp học hoặc Thư viện nhà trường) về các nội dung sau:
a. Những sinh vật được cấu tạo nên chỉ từ một tế bào.
b. Tế bào lớn nhất trong cơ thể người.
c. Tế bào lớn nhất mà em biết.
Bạn có thể ghi tên, chụp hình các “tế bào” đặc biệt đó để làm thành bộ sưu tập.

Học cá nhân
Làm một số bài tập trắc nghiệm, tự luận
1. Tế bào
(a) là đơn vị xây dựng nên phần thân người, không phải là đơn vị cấu tạo nên phần đầu.
(b) đều có kích thước nhỏ, luôn phải dùng kính hiển vi với quan sát thấy.
(c) có các thành phần chủ yếu là màng, tế bào chất và nhân.
(d) quá bé nên chỉ chứa chất tế bào, không thể chứa nhân ở bên trong.

2. Hình vẽ sau cho thấy một kiểu tế bào

A
B
c

a) Chú thích A, B, C
b) Đây là tế bào động vật hay tế bào thực vật? Vì sao.
3. Điền từ thích hợp vào chỗ trống trong đoạn văn sau (Chọn trong số các từ: đơn vị; tế
bào; nhiều; đơn bào; ):
Tất cả các sinh vật sống trên Trái Đất như cây cối, con người, các động vật quanh ta
đều được cấu tạo từ nhiều…., gọi là sinh vật đa bào. Các sinh vật nhỏ, như vi khuẩn, chỉ
được cấu tạo từ một tế bào, gọi là sinh vật….. Tế bào chính là …. cấu tạo nên cơ thể sống.

32


33