Quyết định hình phạt trong trường hợp có nhiều bản án theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HOC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN THI SỸ

QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT
TRONG TRƯỜNG HỢP CÓ NHIỀU BẢN ÁN
THEO PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số: 60.38.01.04

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2017


Công trình được hoàn thành tại: Học viện Khoa học xã hội
Người hướng dẫn khoa học: TS. Đinh Xuân Nam

Phản biện 1: TS. Đặng Quang Phương

Phản biện 2: TS. Phan Anh Tuấn

Luận văn sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận văn thạc
sĩ họp tại: Học viện Khoa học xã hội 07 giờ 30 ngày 10 tháng 10
năm 2017

Có thể tìm hiểu luận văn tại: Thư viện Học viện Khoa học xã hội

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong thực tiễn, một người có thể thực hiện nhiều hành
vi phạm tội nhưng không bị phát hiện và nhập vào xét xử trong
cùng một vụ án hoặc một người đang chấp hành một bản án
hình sự mà lại bị xét xử về tội đã phạm trước khi có bản án đó
hoặc đã bị kết án mà còn phạm tội mới. Theo số liệu thống kê
của Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, hàng năm toàn
thành phố đưa ra xét xử khoảng trên 9.000 vụ án hình sự với
gần 12.000 bị cáo; trong đó, có một số vụ án khi xét xử TA
phải quyết định hình phạt trong trường hợp có nhiều bản án.
Việc quyết định hình phạt trong trường hợp có nhiều bản án
trong thực tiễn rất phong phú, đa dạng và cũng hết sức phức
tạp. Chính vì vậy việc lựa chọn vấn đề “Quyết định hình phạt
trong trường hợp có nhiều bản án theo pháp luật hình sự Việt
Nam từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài luận văn
nghiên cứu dưới góc độ lý luận và thực tiễn là cần thiết, khách
quan hiện nay, nhằm chỉ ra những kết quả đạt được và thiếu
sót, hạn chế về quyết định hình phạt trong trường hợp có nhiều
bản án để từ đó đề ra các giải pháp khắc phục.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
GS.TS. Võ Khánh Vinh (2014), Luật hình sự Việt Nam
phần chung, NXB Khoa học xã hội;

1


Thân Mạnh Nhất (2015) Luận văn Thạc sĩ Luật học

“Tổng hợp hình phạt theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực
tiễn xét xử ở các Tòa án Quân sự Quân khu 1”;
Huỳnh Thị Thu Hương (2015) Luận văn Thạc sĩ Luật
học “Quyết định hình phạt trong trường hợp phạm nhiều tội
theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn Thành phố Đà
Nẵng”.
Đến nay chưa có một công trình nào nghiên cứu về vấn
đề “Quyết định hình phạt trong trường hợp có nhiều bản án
theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn Thành phố Hồ
Chí Minh”. Vì vậy, đây là đề tài hoàn toàn mới, cần thiết phải
nghiên cứu trong giai đoạn hiện nay.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu
Đề tài của luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và
thực tiễn về quyết định hình phạt trong trường hợp có nhiều
bản án từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh trong những năm
vừa qua, từ đó đưa ra một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật và
các giải pháp nhằm bảo đảm quyết định hình phạt đúng trong
trường hợp có nhiều bản án.
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu tài liệu về quyết định hình phạt trong
trường hợp có nhiều bản án;
- Phân tích các quy định của pháp luật hình sự về quyết
định hình phạt trong trường hợp có nhiều bản án;
2


- Thu thập số liệu thống kê các bản án mà TA hai cấp
Thành phố Hồ Chí Minh đã giải quyết từ năm 2012 đến năm
2016 có quyết định hình phạt trong trường hợp tổng hợp nhiều

bản án.
- Đưa ra một số kiến nghị và các giải pháp bảo đảm
quyết định hình phạt đúng trong trường hợp có nhiều bản án.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các quan điểm lý
luận, quy định của pháp luật và thực tiễn quyết định hình phạt
trong trường hợp có nhiều bản án.
Phạm vi nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu các quy định về quyết
định hình phạt trong trường hợp có nhiều bản án dưới góc độ
Luật hình sự và thực tiễn quyết định hình phạt của các TA nhân
dân hai cấp Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian từ 2012
đến năm 2016.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Phương pháp luận
Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở phép biện chứng duy
vật của chủ nghĩa Mác - Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và
quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về chính
sách hình sự, tội phạm, hình phạt và công tác đấu tranh phòng
chống tội phạm;
Phương pháp nghiên cứu
3


Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể
như: phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp, so sánh và
khảo sát thực tiễn dựa trên những bản án, báo cáo tổng kết của
TA hai cấp tại Thành phố Hồ Chí Minh.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn

Ý nghĩa lý luận
Kết quả nghiên cứu góp phần hoàn thiện các quy phạm
về quyết định hình phạt và quyết định hình phạt trong trường
hợp có nhiều bản án.
Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn có thể là tài liệu tham khảo cho nghiên cứu
khoa học
7. Cơ cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phụ lục, danh mục tài liệu tham
khảo và kết luận, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về quyết
định hình phạt trong trường hợp có nhiều bản án
Chương 2: Thực trạng quyết định hình phạt trong
trường hợp có nhiều bản án và thực tiễn áp dụng tại Thành
phố Hồ Chí Minh
Chương 3: Một số kiến nghị và giải pháp nhằm bảo
đảm quyết định hình phạt đúng trong trường hợp có nhiều bản
án

4


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ
QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP CÓ
NHIỀU BẢN ÁN
1.1 Khái niệm, nguyên tắc và phân loại quyết định
hình phạt
1.1.1 Khái niệm hình phạt và quyết định hình phạt
1.1.1.1 Khái niệm hình phạt

Tại Điều 26 BLHS năm 1999 quy định: “Hình phạt là
biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất của Nhà nước nhằm
tước bỏ hoặc hạn chế quyền, lợi ích của người phạm tội. Hình
phạt được quy định trong Bộ luật hình sự và do Toà án quyết
định”.
1.1.1.2 Khái niệm quyết định hình phạt
Quyết định hình phạt được hiểu là việc TA lựa chọn
một loại và mức hình phạt cụ thể trong phạm vi luật định để áp
dụng đối với người phạm tội. Quyết định hình phạt là một
trong những giai đoạn cơ bản, một nội dung quan trọng của quá
trình áp dụng Luật hình sự.
1.1.2 Nguyên tắc quyết định hình phạt và nghiên tắc
quyết định hình phạt trong trường hợp có nhiều bản án
1.1.2.1 Nguyên tắc quyết định hình phạt
Thứ nhất, nguyên tắc pháp chế
Thứ hai, nguyên tắc nhân đạo
Thứ ba, nguyên tắc cá thể hoá hình phạt
5


1.1.2.2 Các nguyên tắc đặc thù của việc quyết định hình
phạt trong trường hợp có nhiều bản án
Thứ nhất, nguyên tắc thu hút:
Theo nguyên tắc thu hút, hình phạt chung là hình phạt
nặng nhất trong các hình phạt đã tuyên.
Thứ hai, nguyên tắc cộng toàn bộ:
Theo nguyên tắc cộng toàn bộ, hình phạt chung bằng
tổng các hình phạt đã tuyên.
Thứ ba, nguyên tắc cộng một phần
Thứ tư, nguyên tắc cùng tồn tại

1.1.3 Căn cứ quyết định hình phạt
1.1.3.1 Căn cứ vào quy định của Bộ luật hình sự.
Quy định của BLHS là cơ sở pháp lý quan trọng nhất để
TA định tội danh và xác định khung hình phạt, yêu cầu đầu tiên
của việc lựa chọn đúng loại và mức hình phạt cụ thể.
1.1.3.2 Cân nhắc tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã
hội của hành vi phạm tội.
Thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội phạm đã cho
thấy các trường hợp phạm tội diễn ra hết sức đa dạng, phức
tạp và không bao giờ giống nhau một cách tuyệt đối, kể cả
các trường hợp cùng phạm một tội cụ thể cũng luôn khác
nhau về tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội.
1.1.3.3 Cân nhắc nhân thân người phạm tội
Nhân thân người phạm tội là một phạm trù lịch sử, bao
gồm tổng hợp các đặc điểm về xã hội, tâm lý, đạo đức, sinh
6


học, nói lên tính chất của con người đã thực hiện hành vi nguy
hiểm cho xã hội bị quy định trong BLHS là tội phạm.
1.1.3.4 Cân nhắc các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng
trách nhiệm hình sự
Các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự
với tính chất là một căn cứ quyết định hình phạt là những tình
tiết được quy định trong Phần chung của BLHS, có giá trị làm
giảm hoặc tăng mức độ trách nhiệm hình sự của người phạm
tội trong phạm vi một khung hình phạt để tạo tiền đề cho việc
cá thể hoá hình phạt đối với người phạm tội được chính xác.
1.2 Quyết định hình phạt trong trường hợp có nhiều
bản án theo quy định của Luật hình sự Việt Nam

Pháp luật hình sự Việt Nam nói chung và quy định về
quyết định hình phạt nói riệng được hình thành rất sớm ngay
sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công và ngày càng
hoàn thiện cùng với sự phát triển của đất nước. Sự ra đời của
mỗi BLHS là một sự kiện đánh dấu bước phát triển mới trong
lịch sử lập pháp nước ta. Vì vậy, có thể lấy mốc ban hành
BLHS các năm 1985, 1999 làm căn cứ phân quá trình phát
triển chế định tổng hợp hình phạt thành các giai đoạn: 19451985; 1985-1999; 1999 đến nay.
1.2.1 Quyết định hình phạt trong trường hợp có nhiều
bản án giai đoạn từ năm 1945 đến trước khi banh hành Bộ
luật hình sự 1985
7


Trong giai đoạn này nhìn chung quy định quyết định
hình phạt trong trường hợp có nhiều bản án chưa được quy
định trong các văn bản pháp luật mà mới chỉ được đề cập đến
trong các bản báo cáo Tổng kết công tác của hệ thống TA và
các Công văn của TANDTC hướng dẫn các TA địa phương
việc xét xử. Trước khi ban hành BLHS năm 1985, pháp luật
hình sự Việt Nam chưa có quy định cụ thể về quyết định hình
phạt đối với trường hợp có nhiều bản án, nên vào những thời
điểm khác nhau, việc quyết định hình phạt được các TA thực
hiện với nhiều cách thức không thống nhất. Theo báo cáo công
tác ngành Tòa án năm 1964, việc quyết định hình phạt đối với
trường hợp có nhiều bản án, có TA đã phân tích, nhận định
trong bản án nhưng lại không tuyên hình phạt chung cho các
bản án; Cũng có TA quyết định hình phạt chung cho các bản án
có áp dụng hình phạt khác nhau để buộc thi hành dẫn đến thi
hành án không được, không hiệu quả; cũng có TA khi quyết

định hình phạt chung lại vượt quá mức hình phạt mà Luật hình
sự quy định. Việc quyết định hình phạt chung cho các bản án
cũng được thực hiện bằng nhiều cách khác nhau như thu hút
hình phạt nhẹ vào hình phạt nặng hoặc cộng tất cả các hình
phạt đã tuyên cho từng tội lại, hoặc cộng thêm vào hình phạt
nặng nhất một phần của các hình phạt đã tuyên.
1.2.2 Quyết định hình phạt trong trường hợp có nhiều
bản án theo quy định của Bộ luật hình sự năm 1985 và Bộ
luật hình sự năm 1999
8


Mặc dù BLHS năm 1985 đã nhiều lần được sửa đổi, bổ
sung (các năm 1989, 1991, 1992 và 1997) nhưng sau gần 15
năm áp dụng cho thấy các quy định của Bộ luật này nói chung
và chế định quyết định hình phạt nói riêng đã bộc lộ nhiều bất
cập, hạn chế. Vì vậy, để đáp ứng yêu cầu phát triển của đất
nước trong giai đoạn cách mạng mới, tại kỳ họp thứ 6, Quốc
hội khóa X đã thông qua BLHS sửa đổi (BLHS năm 1999). Bộ
luật này vẫn giữ nguyên bốn trường hợp tổng hợp hình phạt,
trong đó có tổng hợp hình phạt của nhiều bản án (Điều 51).
Tuy nhiên, so với BLHS năm 1985, nội dung các quy định cụ
thể về tổng hợp hình phạt trong Bộ luật này đã được sửa đổi bổ
sung tương đối cơ bản cả về nội dung cũng như về kỹ thuật lập
pháp.
Quyết định hình phạt của nhiều bản án: BLHS năm
1999 quy định về tổng hợp hình phạt nhiều bản án như sau
(Điều 51):
- Trường hợp một người đang phải chấp hành một bản
án mà lại bị xét xử về tội đã phạm trước khi có bản án này, thì

TA quyết định hình phạt đối với tội đang xét xử, sau đó quyết
định hình phạt chung theo quy định tại Điều 50 Bộ luật này.
Thời gian đã chấp hành hình phạt của bản án trước được trừ
vào thời hạn chấp hành hình phạt chung.
- Khi xét xử một người đang phải chấp hành một bản án
mà lại phạm tội mới, TA quyết định hình phạt đối với tội mới,
sau đó tổng hợp với phần hình phạt chưa chấp hành của bản án
9


trước rồi quyết định hình phạt chung theo quy định tại Điều 50
Bộ luật này.
- Trong trường hợp một người phải chấp hành nhiều
bản án đã có hiệu lực pháp luật mà các hình phạt của các bản
án chưa được tổng hợp, thì Chánh án Toà án ra quyết định tổng
hợp các bản án theo quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này.
Như vậy, có thể thấy so với Điều 42 BLHS năm 1985,
Điều 51 BLHS năm 1999 được sửa đổi cả về kỹ thuật lập pháp
cũng như về nội dung nhằm bao quát đầy đủ hơn các trường
hợp tổng hợp hình phạt của nhiều bản án, bảo đảm để các TA
có nhận thức và áp dụng thống nhất trong thực tiễn.

10


Kết luận chương 1
Chương 1 của luật văn nghiên cứu về những vấn đề lý luận và
pháp luật về quyết định hình phạt trong trường hợp có nhiều
bản án, tác giả tập trung phân tích các khái niệm theo quy định
của pháp luật Việt Nam, trên cơ sở phân tích các quan điểm

khác nhau về quyết định hình phạt. Mặt khác, luận văn cũng
phân tích làm rõ các nguyên tắc chung của quyết định hình
phạt và nguyên tắc đặc thù của quyết định hình phạt trong
trường hợp có nhiều bản án, căn cứ quyết định hình phạt và đối
với trường hợp phạm nhiều tội theo quy định của pháp luật
Việt Nam qua các thời kỳ. Qua đó, thấy được tính chất đặc biệt
của các quy định của pháp luật về quyết định hình phạt đối với
trường hợp có nhiều bản án, làm tiền đề cho việc nghiên cứu về
thực trạng áp dụng chế định này từ thực tiễn xét xử của Toà án
nhân dân hai cấp Thành phố Hồ Chí Minh ở chương 2

11


Chương 2
THỰC TRẠNG QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG
TRƯỜNG HỢP CÓ NHIỀU BẢN ÁN VÀ THỰC TIỄN ÁP
DỤNG TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
2.1 Tình hình xét xử các vụ án hình sự và xét xử các
vụ án hình sự có quyết định hình phạt trong trường hợp có
nhiều bản án
2.1.1 Tình hình xét xử các vụ án hình sự
Trong 5 năm, TAND các cấp Thành phố Hồ Chí Minh
đã thụ lý, giải quyết khoảng 57454 vụ/132368 bị cáo. Tình
hình tội phạm tăng dần theo từng năm về số vụ và số người
phạm tội; năm 2012 là 10848 vụ /23057 bị cáo; năm 2013 là
11139 vụ/24518 bị cáo; năm 2014 số vụ thụ lý, giải quyết là
11597 vụ/27021 bị cáo; năm 2015 là 11863 vụ/28714 bị cáo;
năm 2016 là 12007 vụ án/29058 bị cáo, các nhóm phạm tội có
chiều hướng gia tăng là: nhóm tội xâm phạm sở hữu, danh dự

nhân phẩm, trật tư an toàn công cộng; các tội có chiều hướng
giảm là: hiếp dâm, mua bán phụ nữ, mua bán trẻ em, phá huỷ
công trình quan trọng về an ninh quốc gia...Tình hình phạm tội
diễn biến phức tạp, số vụ án về ma tuý, về mại dâm, đánh bạc,
tham nhũng...cũng là nguyên nhân của các tội phạm khác, đối
tượng phạm tội rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng gia
tăng. Phạm nhiều tội, phạm nhiều lần trở nên khá phổ biến,
hành vi sau man rợ, mang tính nguy hiểm hơn nhiều so với
hành vi trước.
12


Nhiều vụ án trên địa bàn cả nước cho thấy tệ nạn ma
tuý, cờ bạc cũng là nguyên nhân gây ra nhiều tội phạm khác
như: Trộm cắp tài sản, Cướp tài sản, cướp giật tài sản, công
nhiên chiếm đoạt tài sản; Ví dụ: Vụ Nguyễn Văn H phạm hai
tội “cướp tài sản”, “cướp tài sản” tại Bình Tân đã bị tuyên phạt
tù chung thân, vụ án có kháng cáo và Toà phúc thẩm - Toà án
nhân dân tối cao tuyên phạt tử hình đối với bị cáo. Những vụ
án cướp giật tài sản, vi phạm quy định về điều khiển phương
tiện giao thông đường bộ, đánh bạc tăng lên đáng kể qua các
năm. Bị cáo phạm tội với các nhóm xâm phạm sở hữu là từ 16
đến 29 tuổi; tội ma tuý từ 20 đến 35 tuổi, những bị cáo này sau
khi chấp hành án xong có tỷ lệ tái phạm rất cao.
Có thể nói rằng trong những năm gần đây hiện tượng
tội phạm có nhiều bản án (phạm nhiều tội hoặc một tội) biến
động mạnh mẽ và theo xu hướng tăng lên rõ rệt. Nếu như trước
đây, người phạm tội ở mức độ ít nghiêm trọng, thì hiện nay
mức độ nguy hiểm cao hơn, thủ đoạn phạm tội tinh vi, xảo
quyệt, hành động liều lĩnh hơn, tội phạm rất nghiêm trọng và

đặc biệt nghiêm trọng xuất hiện ngày càng nhiều, gây ảnh
hưởng đến trật tự an toàn và nguy hiểm cho xã hội lớn hơn.
2.1.2 Tình hình xét xử các vụ án hình sự có quyết
định hình phạt trong trường hợp có nhiều bản án
Trong thực tiễn các trường hợp phạm nhiều tội xảy ra
có thể thuộc một trong các khả năng sau:
13


- Một người phải chấp hành một bản án mà lại bị xét xử
về một tội đã phạm trước khi có bản án này;
- Một người đang chấp hành một bản án lại phạm tội
mới và bị đưa ra xét xử;
- Một người phải chấp hành nhiều bản án mà các hình
phạt của các bản án này chưa được tổng hợp.
2.2 Thực tiễn áp dụng quy định của Bộ luật hình sự
năm 1999 về quyết định hình phạt trong trường hợp có
nhiều bản án tại Thành phố Hồ Chí Minh
2.2.1 Những kết quả đạt được
Công tác xét xử của Tòa án nhân dân hai cấp Thành
phố Hồ Chí Minh trong thời gian qua có những tiến bộ rõ rệt,
chất lượng xét xử ngày càng cao. Hội đồng xét xử nêu cao tinh
thần trách nhiệm và thận trọng trong khi áp dụng pháp luật,
quyết định hình phạt nghiêm minh, đúng người, đúng tội, đặc
biệt các quyết định hình phạt trong trường hợp có nhiều bản án
đều được quyết định chính xác, tương ứng với từng hành vi
phạm tội của người phạm tội.
2.2.2 Những tồn tại, thiếu sót
Hoạt động xét xử các vụ án hình sự còn hiện tượng sai
sót về đánh giá chứng cứ, về định tội danh hoặc thiếu sót về

việc áp dụng khung hình phạt dẫn đến việc quyết định hình
phạt sai, hoặc quá nhẹ, hoặc quá nặng. Vẫn còn nhiều vụ án
chưa đánh giá đúng mức độ hành vi phạm tội của bị cáo nên
vận dụng không đúng các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ dẫn đến
14


quyết định hình phạt chưa tương xứng, tổng hợp hình phạt
chưa đúng, chưa nắm rõ các nguyên tắc tổng hợp. Nhận xét về
quyết định của ngành TA cả nước trong những năm gần đây,
TAND tối cao đã chỉ ra nguyên nhân của việc quyết định hình
phạt còn chưa đúng: "Việc quyết định hình phạt có nhiều
nguyên nhân, nhưng nguyên nhân chủ yếu là không thực hiện
đúng các quy định tại Điều 45 BLHS năm 1999 nghĩa là thực
hiện không đúng các căn cứ quyết định hình phạt.
Thực tiễn xét xử án hình sự cũng cho thấy, lý luận về
tổng hợp hình phạt đã xác định với những trường hợp có nhiều
bản án, bị cáo thực hiện hành vi nguy hiểm cao hơn, liều lĩnh
hơn, thể hiện thái độ coi thường pháp luật... trong xét xử đa số
những bị cáo này thường có thái độ không thành khẩn khai
báo, ăn năn hối cải mà quanh co chối tội, ngoan cố thể hiện khó
cải tạo hơn so với trường hợp phạm tội một lần và chỉ có một
bản án duy nhất, điều này dẫn đến khó khăn cho việc quyết
định hình phạt tổng hợp của nhiều bản án.
TA hai cấp Thành phố Hồ Chí Minh trong những năm
gần đây cho thấy, nhìn chung các Tòa án quận, huyện đã nhận
thức đúng và áp dụng tương đối thống nhất các quy định của
BLHS năm 1999 nói chung và các quy định về quyết định hình
phạt nói riêng nên ít để xảy ra sai sót lớn khi xét xử các bị cáo
bị xử phạt bằng nhiều bản án. Bên cạnh đó, do nhiều nguyên

nhân khách quan và chủ quan khác nhau nên một số Thẩm
phán vẫn còn lúng túng và vướng mắc khi áp dụng một số quy
15


định của BLHS hiện hành về quyết định hình phạt trường hợp
có nhiều bản án trong xét xử các vụ án hình sự.
2.2.3 Nguyên nhân của những hạn chế thiếu sót
Thứ nhất, nguyên nhân từ các quy định pháp luật và
nhận thức pháp luật
Thứ hai, nguyên nhân về tổ chức cán bộ
Thứ ba, thiếu sự hướng dẫn hoặc hướng dẫn không đầy
đủ, kịp thời của cơ quan có thẩm quyền về áp dụng các quy
định của BLHS
Thứ tư, sự bất cập trong chế độ đãi ngộ đối với đội ngũ
Thẩm phán:
Thứ năm, về xây dựng hệ thống thu thập số liệu, thống
kê theo dõi việc xử lý các vụ việc có liên quan đến trường hợp
có nhiều bản án.

16


Kết luận chương 2
Từ việc nghiên cứu thực tiễn quyết định hình phạt trong
trường hợp có nhiều bản án tại địa bàn Thành phố Hồ Chí
Minh, tác giả đã tìm hiểu những vụ án thực tế, trên cơ sở đó
đánh giá thực trạng áp dụng các quy định của pháp luật trong
trường hợp có nhiều bản án các TAND hai cấp Thành phố Hồ
Chí Minh. Từ đó rút ra những kết quả đạt được và những sai

sót, tồn tại. Qua đó, cũng chỉ ra nguyên nhân của những hạn
chế, tồn tại trên và chủ yếu tập trung nghiên cứu về những bất
cập của quy định pháp luật về quyết định hình phạt nói chung
và quyết định hình phạt trong trường hợp có nhiều bản án nói
riêng làm cơ sở để đề xuất các kiến nghị và giải pháp khắc
phục, nâng cao hiệu quả khi quyết định hình phạt trong trường
hợp có nhiều bản án.

17


Chương 3
MỘT SỐ KIẾN NGHỊ VÀ GIẢI PHÁP NHẰM BẢO ĐẢM
QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT ĐÚNG TRONG TRƯỜNG
HỢP CÓ NHIỀU BẢN ÁN
3.1 Hoàn thiện các quy định của Bộ luật hình sự về
quyết định hình phạt và quyết định hình phạt trong trường
hợp có nhiều bản án
Nhiều quy định của BLHS hiện hành không còn phù
hợp, không đáp ứng kịp thời yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa, cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế ở
nước ta hiện nay… Những hạn chế này đã ảnh hưởng không
nhỏ đến sự phát triển của đất nước cũng như hiệu quả đấu tranh
phòng chống tội phạm.
3.1.1 Bộ luật hình sự năm 2015 về tổng hợp, quyết
định hình phạt
- Quyết định hình phạt trong trường hợp phạm nhiều
tội: Điều 55 BLHS năm 2015 quy định về tổng hợp hình phạt
trong trường hợp phạm nhiều tội. So với Điều 50 BLHS năm
1999, nội dung quy định tại Điều 55 của BLHS mới cơ bản

được giữ nguyên (chỉ có một sửa đổi nhỏ là thay từ “Sau đó”
bằng từ “Và” ở đoạn đầu của Điều luật).
- Quy định về tổng hợp hình phạt của nhiều bản án
(Điều 56): So với Điều 51 BLHS năm 1999, quy định tại Điều
này trong BLHS mới về cơ bản được giữ nguyên và chỉ có hai
điểm sửa đổi nhỏ: Bổ sung cụm từ “Thực hiện hành vi” vào
18


trước cụm từ “Phạm tội mới” ở khoản 2 và cụm từ “có thẩm
quyền” trước cụm từ “Chánh án TA” ở khoản 3.
- Quy định về tổng hợp hình phạt liên quan đến án treo
(Điều 65): So với Điều 60 BLHS năm 1999, quy định tại Điều
65 BLHS năm 2015 có một số sửa đổi bổ sung.
3.1.2 Hoàn thiện quy định của Bộ luật hình sự năm
2015 về tổng hợp hình phạt
Điều 56 BLHS năm 2015: Quy định về THHP của
nhiều bản án chưa khắc phục được sự bất cập trong Điều 51
của BLHS là không bao quát được các trường hợp:
- Một người đang có bản án chưa có HLPL mà lại phạm
tội mới;
- Một người bị tuyên phạt tử hình nhưng được chuyển
xuống tù chung thân theo Quyết định của Chủ tịch nước hoặc
Quyết định của Chánh án TANDTC.
3.2 Một số giải pháp nhằm bảo đảm quyết định hình
phạt đúng trong trường hợp có nhiều bản án
Để nâng cao hiệu quả áp dụng quy định về quyết định
hình phạt trường hợp có nhiều bản án trong thực tiễn xét của
TAND các cấp, thì ngoài việc tiếp tục hoàn thiện chế định
THHP của BLHS cần thiết phải tiến hành đồng bộ các giải

pháp
3.2.1 Tăng cường công tác hướng dẫn áp dụng pháp
luật
19


Pháp luật không thể tự đi vào cuộc sống mà phải thông
qua hoạt động của các chủ thể, trong đó hoạt động xét xử của
TA có vai trò đặc biệt quan trọng.
3.2.2 Nâng cao năng lực của đội ngũ Thẩm phán
Các tiêu chuẩn tuyển chọn và quy trình bổ nhiệm Thẩm
phán các cấp đã được quy định chặt chẽ trong Luật tổ chức
TAND năm 2014, theo đó ngoài các tiêu chuẩn (là cử nhân
luật, được đào tạo nghiệp vụ xét xử, có phẩm chất đạo đức tốt,
có sức khỏe và năng lực xét xử,…), ứng viên được lựa chọn
còn phải trải qua kỳ thi tuyển quốc gia.
3.2.3 Tăng cường kiểm sát và giám đốc xét xử
Theo quy định của pháp luật (Điều 2 Luật tổ chức
VKSND năm 2014, Điều 20 BLTTHS năm 2015) thì ngoài
chức năng công tố, VKS còn thực hiện chức năng kiểm sát hoạt
động tư pháp (xét xử); TA cấp trên thực hiện việc kiểm tra bản
án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án cấp dưới,
nếu phát hiện có vi phạm pháp luật thì kháng nghị theo quy
định của pháp luật (Điều 27 Luật tổ chức TAND).

20


Kết luận chương 3
Trong Chương 3, tác giả đã phân tích làm rõ các nội

dung được sửa đổi bổ sung trong các quy định của BLHS 2015
về THHP nói chung và quyết định hình phạt trường hợp có
nhiều bản án nói riêng (so với BLHS năm 1999) cũng như một
số vấn đề bất cập trong BLHS hiện hành mà BLHS mới chưa
khắc phục hoặc khắc phục chưa triệt để. Trên cơ sở đó tác giải
đề xuất tiếp tục hoàn thiện một số quy định cụ thể của BLHS
năm 2015 về tổng hợp, quyết định hình phạt; đồng thời đưa ra
một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng quyết định
hình phạt trường hợp có nhiều bản án trong thực tiễn xét xử nói
chung và ở hai cấp Tòa án nhân dân tại Thành phố Hồ Chí
Minh nói riêng.

21


KẾT LUẬN
Kết quả nghiên cứu Đề tài “Quyết định hình phạt trong
trường hợp có nhiều bản án theo pháp luật hình sự Việt Nam
từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh" cho phép tác giả rút ra
một số kết luận dưới đây:
1) Trên cơ sở phân tích một số vấn đề chung về quyết
định hình phạt với tư cách là quy định quan trọng của Luật
hình sự, đồng thời là một nội dung (một khâu) của hoạt động
áp dụng pháp luật, có thể rút ra khái niệm sau đây: “THHP là
một chế định của Luật hình sự và là một nội dung của QĐHP,
trong đó Toà án lựa chọn loại hình phạt và mức hình phạt
chung (hình phạt chính và hình phạt bổ sung) cần thiết trong
phạm vi quy định của BLHS để áp dụng đối với cá nhân hoặc
pháp nhân phạm tội”.
2) Ngoài hình thực quyết định hình phạt trong trường

hợp có nhiều bản án thì pháp luật còn quy định các hình thức
quyết định hình phạt với các cách thức khác nhau tùy thuộc
vào từng trường hợp cụ thể: phạm nhiều tội; có liên quan đến
án treo, đối với cá nhân, pháp nhân phạm nhiều tội… Khi
quyết định hình phạt phải tuân thủ nghiêm chỉnh không chỉ các
nguyên tắc của Luật hình sự, các nguyên tắc về quyết định
hình phạt, mà cả các nguyên tắc đặc thù của hoạt động này
(các nguyên tắc pháp chế, nhân đạo, cá thể hóa hình phạt,...).
3) Quyết định hình phạt trong trường hợp có nhiều bản
án là quy định được hình thành rất sớm cùng với sự ra đời của
22


Luật hình sự Việt Nam sau Cách mạng năm 1945 và ngày càng
được hoàn thiện. BLHS năm 1999 đã quy định tương đối đầy
đủ về quyết định hình phạt trong các trường hợp cụ thể nói
chung và quyết định hình phạt trong trường hợp có nhiều bản
án nói riêng, tạo điều kiện cho các Tòa án nói chung và Tòa án
hai cấp Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng có nhận thức đúng
và áp dụng thống nhất trong thực tiễn xét xử. Tuy nhiên, sau
hơn 15 áp dụng, Bộ luật này nói chung và các quy định về tổng
hợp hình phạt, quyết định hình phạt đã bộc lộ nhiều bất cập,
vướng mắc ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả xét xử của Tòa
án nói chung và của Tòa án hai cấp Thành phố Hồ Chí Minh
nói riêng.
4) Việc ban hành BLHS năm 2015 đánh dấu bước
ngoặt trong lịch sử lập pháp hình sự Việt Nam và cơ bản đã
khắc phục được những bất cập, tồn tại của BLHS năm 1999
(và các quy định về quyết định hình phạt nói riêng). Đặc biệt
BLHS mới đã bổ sung các quy định mới về trách nhiệm hình

sự và hình phạt đối với pháp nhân, trong đó có các quy định về
quyết định hình phạt đối với pháp nhân thương mại thuộc
trường hợp có nhiều bản án. Tuy nhiên, vẫn còn một số bất
cập, tồn tại của BLHS hiện hành (bao gồm cả chế định THHP)
chưa được BLHS năm 2015 khắc phục hoặc tuy được khắc
phục nhưng chưa triệt để. Để tiếp tục khắc phục những bất cập,
tồn tại này, tác giả đề xuất định hướng và nội dung cần sửa đổi
23