Phân tích vai trò của kiểm sát viên tại phiên tòa hình sự ( xét hỏi tại phiên tòa, tranh luận tại phiên tòa)

MỤC LỤC

1


MỞ ĐẦU
Cũng giống như hoạt động điều tra, hoạt động xét xử hình sự đều được thực
hiện bởi các chức năng tâm lý. Phiên tòa hình sự chính là nơi diễn ra hoạt động xét
xử hình sự, trong đó kiểm sát viên giữ một vai trò quan trọng trong suốt quá trình
xét hỏi cũng như tranh luận, định tội tại một phiên tòa. Để tìm hiểu rõ hơn về vai
trò của kiểm sát viên em xin chọn cho mình đề bài số 7 : “Phân tích vai trò của
kiểm sát viên tại phiên tòa hình sự ( xét hỏi tại phiên tòa, tranh luận tại phiên
tòa). Rút ra kết luận cần thiết.” làm nội dung bài tập lớn học kỳ.
NỘI DUNG
1. Hoạt động xét hỏi tại phiên tòa :
Kiểm sát viên (công tố viên) là người của Viện kiểm sát (hay cơ quan công tố)
được cơ quan tư pháp trao trách nhiệm buộc tội những người vi phạm pháp luật
trong các vụ án hình sự trong các phiên tòa xét xử. Ở Việt Nam, kiểm sát viên được
phân công thực hành quyền công tố và kiểm sát việc thi hành pháp luật trong hoạt
động thi hành pháp luật trong hoạt động đối với vụ án hình sự.
1.1.

Khái niệm hoạt động xét hỏi tại phiên tòa :

Xét hỏi tại phiên toà mà nhiều người quen gọi là “thẩm vấn”. Xét hỏi tại phiên
toà là một phần (một giai đoạn) của quá trình xét xử một vụ án hình sự, trong đó
Hội đồng xét xử, Kiểm sát viên, người bào chữa, người bảo vệ quyền lợi của
đương sự phải kiểm tra các chứng cứ, kết luận điều tra, bản cáo trạng một cách
công khai về những tình tiết của vụ án. Trong giai đoạn xét hỏi tại phiên toà, Hội
đồng xét xử, Kiểm sát viên, người bào chữa, người bảo vệ quyền lợi của đương sự
phải trực tiếp xét hỏi bị cáo, người bị thiệt hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự,

2


người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án, người làm chứng, nghe kết luận
của người giám định, xem xét xác vật chứng, đọc biên bản, công bố lời khai, công
bố các tài liệu, xem xét tại chỗ... áp dụng các biện pháp được Bộ luật tố tụng hình
sự quy định để xem xét, đánh giá các tình tiết của vụ án một cách khách quan, toàn
diện, nhằm xác định sự thật của vụ án, đồng thời loại bỏ những tình tiết không liên
quan đến vụ án.
1.2.

Đặc điểm tâm lý của hoạt động xét hỏi ( thẩm vấn ) tại phiên tòa:

Trong giai đoạn này, hội đồng xét xử tiến hành nghiên cứu và kiểm tra tất cả các
chứng cứ của vụ án đã được thu thập và hệ thống trong tài liệu điều tra, kiểm tra,
xác minh tất cả các nguồn thông tin và những nguồn thông tin do các nguồn này
cung cấp trên cơ sở đó khôi phục lại mô hình về vụ án đã xảy ra, về hành động ,
thái độ và thuộc tính nhân cách của bị cáo.
Xét hỏi là giai đoạn trung tâm của hoạt động xét xử và cũng là giai đoạn quan
trọng nhất để xác định sự thật vụ án, có thể những câu hỏi và những câu trả lời tại
phiên toà không khác với những câu hỏi và câu trả lời ở giai đoạn điều tra, nhưng
nó có một ý nghĩa vô cùng quan trọng ở chỗ: Việc hỏi và trả lời được diễn ra công
khai, nó là hình thức kiểm nghiệm kết quả điều tra của Cơ quan điều tra. Khi xét
hỏi, không chỉ hội đồng xét xử thực hiện hoạt động nhận thức mà những người
tham gia xét hỏi trong đó có kiểm sát viên cũng thực hiện hoạt động nhận thức
trong khuôn khổ quyền và nghĩa vụ của mình.
Kiểm sát viên sẽ sử dụng các phương thức truyền đạt thông tin khác nhau để
trình bày các tình tiết cần thiết. Quá trình tham gia xét hỏi của điều tra viên phải
chịu sự kiểm soát và điều chỉnh của chủ tọa phiên tòa. Quá trình xét hỏi tại phiên
tòa bao giờ cũng diễn ra theo hướng xác định trước, có kế hoạch và dự đoán trước

vì kiểm sát viên cũng như các thành viên tham gia xét hỏi và hội đồng xét xử đều
3


đã có trong tay những tình tiết thu thập được trong giai đoạn điều tra, họ đã hiểu
rõ, cân nhắc kĩ lưỡng mọi thông tin đồng thời xác định được thái độ, xử sự của
mình tại phiên tòa. Kiểm sát viên phải tạo điều kiện thuận lợi đảm bảo cho bị cáo,
người làm chứng, người bị hại,... có cơ hội trình bày đầy đủ các tình tiết quan trọng
của vụ án.
1.3.

Vai trò của kiểm sát viên trong hoạt động xét hỏi (thẩm vấn) tại phiên
tòa hình sự :

Việc xét hỏi của Kiểm sát viên tại phiên toà xét xử sơ thẩm vụ án hình sự Trong
một phiên toà xét xử sơ thẩm hình sự, quá trình thẩm vấn, xét hỏi là giai đoạn
trung tâm của hoạt động xét xử và cũng là giai đoạn quan trọng nhất để xác định sự
thật khách quan của vụ án. Đây là thủ tục có ý nghĩa quan trọng và quyết định đối
với việc chứng minh tính đúng đắn và có căn cứ của một chuỗi các quyết định tố
tụng đi đến quyết định đưa vụ án ra xét xử. Vai trò chủ đạo của kiểm sát viên trong
hoạt động xét hỏi được thể hiện qua các điểm sau :
Thứ nhất, kiểm sát viên đóng vai trò là người buộc tội. Quan điểm buộc tội của
Viện kiểm sát được thể hiện bằng bản Cáo trạng và kiểm sát viên là người trực tiếp
bảo vệ cáo trạng tại phiên tòa. Thông qua bản Cáo trạng, kiểm sát viên sẽ vạch ra
mục đích và hướng giao tiếp trong quá trình xét hỏi.
Thứ hai, trong quá trình xét hỏi, kiểm sát viên chủ động lựa chọn các phương
pháp tác động tâm lí đến bị can, người làm chứng, người bị hại,...
Thứ ba, kiểm sát là một trong những người tham gia xác định mục đích và vạch
ra kế hoạch xét hỏi.
Thứ tư, kiểm sát viên chủ động đặt ra các câu hỏi trong quá trình giao tiếp thẩm

vấn. Lưu ý khi tham gia thẩm vấn, kiểm sát viên phải thận trọng và suy nghĩ chín
4


chắn khi đặt câu hỏi cho bị cáo, người làm chứng, tránh làm cho họ hiểu lầm câu
hỏi của kiểm sát viên đang mang tính giễu cợt họ.
Trong hoạt động xét hỏi tại phiên tòa, kiểm sát viên chủ yếu sử dụng các
phương pháp tác động tâm lý như phương pháp truyền đạt thông tin, phương pháp
thuyết phục, phương pháp đặt và thay đổi vấn đề tư duy. Kiểm sát viên không nên
sử dụng phương pháp mệnh lệnh trong quá trình xét hỏi vì vai trò chủ yếu của
kiểm sát viên là buộc tội và tranh biện, đặt ra những câu hỏi mang tính “đồng ý”
hay “không đồng ý” và chủ yếu tham gia xét hỏi trong giai đoạn đầu của phiên tòa,
do vậy phương pháp mệnh lệnh có thể dẫn đến hướng xét hỏi bị sai lệch, kích động
tâm lý bị can.
Kiểm sát viên cần phải nắm được các đặc điểm về cá nhân bị can, người làm
chứng, người bị hại như quan điểm, xu hướng , trình độ, tính cách, khí chất, khả
năng khai báo của họ, từ đó mới có thể chủ động tiến hành xét hỏi và đánh giá
đúng chất lượng lời khai của họ. Trong quá trình diễn biến tại phiên tòa, để có thể
chủ động tham gia xét hỏi, bên cạnh việc nắm chắc hồ sơ, nội dung vụ án, kiểm sát
viên phải theo dõi, ghi chép đầy đủ nội dung, diễn biến quá trình xét hỏi của hội
đồng xét xử, của người bào chữa và ý kiến trả lời của người được xét hỏi để tránh
đưa ra những câu hỏi trùng lặp. Kiểm sát viên phải chú ý khai thác các mâu thuẫn
phát sinh để phân tích các mâu thuẫn và đi đến bác bỏ những lời chối tội không có
cơ sở; dự kiến nội dung và chuẩn bị các câu hỏi để làm sáng tỏ vấn đề mà người
bào chữa quan tâm.
Quá trình xét hỏi tại phiên tòa phải tôn trọng sự thật khách quan của vụ án. Qua
thẩm vấn, xét hỏi công khai tại phiên toà có thể phát sinh những tình tiết, chứng cứ
khác với những tình tiết, chứng cứ được thu thập trong quá trình điều tra hoặc có
những tình tiết, chứng cứ mới mà hồ sơ vụ án chưa có. Tại phiên tòa, khi có người
5

tham gia tố tụng xuất trình tài liệu mới, kiểm sát viên cùng hội đồng xét xử cần
phải kiểm tra về nguồn gốc xuất xứ, về tính hợp pháp và tính có căn cứ của tài liệu
sau đó mới phân tích nội dung tài liệu để hội đồng xét xử có căn cứ đánh giá, quyết
định tuyên án hoặc trả hồ sơ để điều tra bổ sung vụ án.
2. Hoạt động tranh luận tại phiên tòa :
2.1. Khái niệm hoạt động tranh luận :
Hoạt động tranh luận có thể hiểu đơn giản là một cuộc bàn cãi có phân tích lí lẽ
để tìm hiểu về đúng sai, phải trái giữa các bên.
2.2.

Đặc điểm tâm lý của hoạt động tranh luận tại phiên tòa :

Mục đích chủ yếu của bài phát biểu trong tranh luận là giúp cho hội đồng xét xử
có cơ sở để suy nghĩ nhằm giải quyết dứt điểm các vấn đề khi nghị án. Ngoài ra
các bên tranh luận phải tổng hợp các nội dung lĩnh hội trong suốt quá trình xét hỏi
trước sự có mặt của những người dự phiên tòa nhằm đảm bảo tác dụng của việc xét
hỏi.
Tranh luận tại phiên tòa là quá trình giao tiếp tâm lý nhiều chiều diễn ra giữa
một bên là kiểm sát viên, người bị hại, người có quyền lợi liên quan đến vụ án với
một bên là bị cáo, người bào chữa, người có nghĩa vụ liên quan đến vụ án (thường
là giữa một bên là kiểm sát viên và một bên là luật sư, bị cáo), trong đó, chủ tọa
phiên tòa giữ vai trò điều khiển tranh luận.
Xuất phát từ vị trí tố tụng khác nhau , mỗi bên tranh luận hướng tới những mục
đích khác nhau và họ đều hết sức cố gắng đạt được mục đích của mình, thuyết
phục hội đồng xét xử theo đề nghị của mình.
2.3.

Vai trò của kiểm sát viên trong hoạt động tranh luận :

6


Bản chất hoạt động tranh luận của Kiểm sát viên tại phiên toà hình sự là làm
sáng tỏ các tình tiết khách quan của vụ án nhằm góp phần cùng với Hội đồng xét
xử giải quyết vụ án đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không để xảy ra oan sai
cũng như bỏ lọt tội phạm. Như vậy, tranh luận của Kiểm sát viên không chỉ là buộc
tội mà cần phải chú ý cả vấn đề gỡ tội. Trên cơ sở nhận thức đúng về bản chất của
kiểm sát viên có thể xác định đúng đắn nhiệm vụ của mình khi tham gia tranh luận,
nêu cao trách nhiệm trong việc thực hiện đầy đủ các yêu cầu mà pháp luật quy
định, có thái độ và cách ứng xử phù hợp, tránh tư duy cứng nhắc, bảo thủ, không
xem xét, đánh giá đầy đủ kết quả điều tra công khai tại phiên toà dẫn đến những sai
lầm trong việc đưa ra quan điểm giải quyết vụ án.
Trước khi tiến hành tranh luận, kiểm sát viên cần chú ý tìm hiểu về đặc điểm
tâm lý của những người tham gia tranh luận. Có thể sử dụng các khả năng tâm lý
tốt của cá nhân trong khi tranh luận, ví dụ khả năng thuyết phục, bình tĩnh, sâu sắc
trong tranh luận… Bài phát biểu của kiểm sát viên phải kích thích hoạt động tư duy
của Tòa án và xác định đúng phạm vi những vấn đề cần phải giải quyết trong quá
trình tranh luận.
Trong quá trình tranh luận, với vai trò là bên có quyền lợi liên quan đến vụ án.
Kiểm sát viên sẽ phân tích bằng lời mô hình về vụ án đã xảy ra trên cơ sở làm sáng
tỏ các tình tiết khách quan của vụ án, các căn cứ pháp luật để định tội, xem xét
những tình tiết quan trọng nhất để thu hút sự chú ý của Tòa án. Kiểm sát viên trình
bày trước hội đồng xét xử lời đề nghị của mình về việc ra bản án, quyết định , sử
dụng mô hình về vụ án đã được chứng minh trong quá trình xét hỏi để tăng sức
thuyết phục. Thực hiện chức năng giáo dục chung theo thủ tục tố tụng, cố gắng
thuyết phục tòa án về mô hình vụ án đã xảy ra mà theo họ là đúng.

7

Kiểm sát viên với vai trò trực tiếp tham gia tranh luận với bị cáo và luật sư tại
phiên tòa. Phân tích, phê phán thủ đoạn phạm tội của bị cáo; phân tích bác bỏ
những quan điểm không có căn cứ, không phù hợp với vụ án của những người
tham gia tố tụng khác để làm sáng tỏ sự thật, bảo vệ chính sách pháp luật, thể hiện
tính đấu tranh và tính thuyết phục của bản luận tội. Trong quá trình tranh luận kiểm
sát viên cần vạch ra các phương hướng tác động tâm lý tới hội đồng xét xử nhằm
thuyết phục hội đồng tán thành quan điểm của mình. Đồng thời cân nhắc, xem xét
hành vi, ứng xử trong đối đáp với luật sư, bị cáo, Luật sư là bên thứ hai trong tranh
luận sẽ đưa ra những ý kiến phản biện một số quan điểm của kiểm sát viên, do đó
kiểm sát viên cần nghiêm túc theo dõi, và đưa ra hướng giải quyết để bảo vệ quan
điểm của mình.
3. Một số kết luận :
Hoạt động xét hỏi và tranh luận là một trong những hoạt động quan trọng trong
xét xử vụ án hình sự tại phiên tòa. Việc xét hỏi của Kiểm sát viên tại phiên toà xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự Trong một phiên toà xét xử sơ thẩm hình sự, quá trình
thẩm vấn, xét hỏi là giai đoạn trung tâm của hoạt động xét xử và cũng là giai đoạn
quan trọng nhất để xác định sự thật khách quan của vụ án. Tranh luận có vai trò
quan trọng trong việc xác định hành vi phạm tội của bị cáo, tính chất, mức độ và
hậu quả do hành vi phạm tội gây ra; là một trong những giai đoạn quan trọng có ý
nghĩa quyết định để Hội đồng xét xử thảo luận khi nghị án.
Trong hoạt động xét xử, các kiểm sát viên phải tiến hành các hoạt động tìm hiểu
các thông tin về vụ án mà điển hình là những ghi chép trong bản cáo trạng đã được
chuẩn bị trước phiên tòa. Như vậy các kiểm sát viên trong quá trình xét xử vụ án
hình sự phải có khả năng tư duy, khả năng hoạt động linh hoạt, kinh nghiệm làm
việc, có kiến thức chuyên môn, phẩm chất đạo đức, lập trường vững vàng và ổn
8

định. Do đó vai trò của kiểm sát viên trong quá trình xét xử vụ án hình sự cần phải
đảm bảo các điều kiện sau đây :
Thứ nhất, kiểm sát viên phải phân tích, đánh giá các chứng cứ của vụ án một
cách khách quan, toàn diện, đầy đủ; đánh giá đúng tính chất, mức độ nguy hiểm
cho xã hội của tội phạm, hậu quả gây ra, vai trò trách nhiệm và nhân thân của bị
cáo, các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ để đề xuất áp dụng pháp luật và vận dụng
chính sách xử lý cho phù hợp; khi nêu hành vi phạm tội phải viện dẫn các chứng
cứ để chứng minh, bảo đảm tính lôgic và sắc bén.
Thứ hai, các kiểm sát viên cần phải tuân thủ chặt chẽ các quy định của pháp
luật về xét hỏi bị can,người làm chứng, người bị hại; về hoạt đông tranh luận,...
Thứ ba, việc phán quyết của Toà án phải căn cứ chủ yếu vào kết quả tranh tụng
tại phiên toà, trên cơ sở xem xét đầy đủ, toàn diện các chứng cứ, ý kiến của Kiểm
sát viên, do đó kiểm sát viên phải trang bị cho mình lượng kiến thức sâu rộng
không chỉ ở lĩnh vực chuyên môn, mà cần có bản lĩnh vững vàng, có sự hiểu biết
xã hội và đặc biệt có khả năng sử dụng các phương pháp tác động tâm lý một cách
hợp lý.
Thứ tư, nâng cao trình độ chuyên môn, đào tạo các kỹ năng của kiểm sát viên về
kiến thức lý luận cũng như thực tiễn, để hoạt động xét xử tiến hành nhanh chóng
và hiệu quả.
Thứ năm, cần có các quy định nghiêm khắc hơn đối với các trường hợp kiểm sát
viên vi phạm các nguyên tắc tố tụng, để mang tính răn đe cao hơn, tránh các trường
hợp do không nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án nên dự thảo luận tội của Kiểm sát viên
chưa được chuẩn bị kỹ lưỡng. Nội dung của một số bản luận tội chưa đạt yêu cầu,
chủ yếu là nêu lại diễn biến của vụ án, mô tả lại hành vi phạm tội của bị cáo hay
9


nói cách khác là tóm tắt lại nội dung của cáo trạng mà chưa phân tích, đánh giá,
viện dẫn đầy đủ chứng cứ để chứng minh, bảo vệ quan điểm truy tố.
KẾT LUẬN

Bằng việc phân tích vai trò của kiểm sát viên trong quá trình xét hỏi và tranh
luận trong phiên tòa hình sự. Em đã hiểu rõ hơn tầm quan trọng của kiểm sát viên
trong hoạt động xét xử các vụ án hình sự, đồng thời rút ra các kinh nghiệm trong
quá trình xét xử vụ án hình sự của các kiểm sát viên.
Trên đây là toàn bộ nội dung bài tập học kỳ của em. Do lượng kiến thức còn hạn
hẹp nên trong quá trình thực hiện bài tập không thể tránh khỏi những sai sót không
đáng có. Rất mong nhận được ý kiến đóng góp của thầy cô để bài làm được hoàn
thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn !

10


PHỤ LỤC
Danh mục tài liệu tham khảo :
1. Giáo trình Tâm lý học tư pháp – Trường Đại học Luật Hà Nội (NXB
CAND);
2. Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003;
3. Từ điển tiếng Việt ;
4. Giáo trình Tâm lý học đại cương - Trường Đại học Luật Hà Nội (NXB
CAND);
5. Giáo trình Luật Tố tụng hình sự Việt Nam - Trường Đại học Luật Hà Nội
(NXB Tư pháp)
Link tài liệu tham khảo :
/> /> />p_page_id=1754190&p_cateid=1751909&article_details=1&item_id=1141977
8

11