Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình, thành phố Hồ Chí Minh (tt)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN HOÀNG CHIẾN

NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN
CỦA TÌNH HÌNH TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN TRÊN ĐỊA BÀN
QUẬN TÂN BÌNH, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm
Mã số

: 60.38.01.05

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI – 2017


Công trình được hoàn thành tại: Học viện Khoa học xã hội
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phạm Văn Tỉnh

Phản biện 1: PGS.TS. NGUYỄN THỊ PHƯƠNG HOA
Phản biện 2: TS. NGUYỄN THANH DƯƠNG

Luận văn được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ luật
học, họp tại: Học viện Khoa học xã hội. vào lúc 17 giờ 00 ngày 10
tháng 10 năm 2017

Có thể tìm hiểu luận văn tại: Thư viện Học viện Khoa học xã hội

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Quận Tân Bình, thành phố Hồ Chí Minh, được thành lập
theo Nghị định số 130/2003/NĐ-CP ngày 05/11/2003 của Chính phủ
Nhờ vị trí thuận lợi, lại là quận trọng điểm của thành phố Hồ
Chí Minh, trong những năm qua, quận không ngừng phát triển về các
mặt. Tuy nhiên, bên cạnh những yếu tố tích cực và những thành tựu
đã đạt được, quận cũng có những yếu tố tiêu cực, trong đó phải nói
đến tình hình tội phạm. Theo báo cáo thống kê của Tòa án nhân dân
quận Tân Bình từ năm 2012 đến năm 2016 có 2.179 vụ án, với 2.978
bị cáo đã được xét xử hình sự sơ thẩm, trong đó tội cướp giật tài sản
là 485 vụ án, với 670 bị cáo, tức là tỷ lệ tội cướp giật tài sản trên địa
bàn quận 5 năm qua chiếm tỷ lệ 22,26% về số vụ và 22,50% về số bị
cáo. Tỷ lệ này so với phạm vi toàn quốc là quá cao, lại đang diễn ra
theo xu hướng tăng.
Để đấu tranh có hiệu quả hơn với tình hình tội cướp giật tài
sản trên địa bàn quận, thì hiện tượng tiêu cực này phải được nghiên
cứu cơ bản và chuyên sâu theo một chuyên ngành khoa học. Hiện
nay, trong số các khoa học pháp lý hình sự, Tội phạm học được xem
là một khoa học về phòng ngừa tội phạm trên cơ sở làm rõ nguyên
nhân và điều kiện của tình hình tội phạm.
Với cách nhìn nhận như vậy, đề tài “Nguyên nhân và điều
kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình,
Thành phố Hồ Chí Minh” đã được tác giả lựa chọn nghiên cứu.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Để có cơ sở lý luận cho việc thực hiện đề tài, các công trình
khoa học sau đây đã được nghiên cứu:
1

a. Nhóm các công trình nghiên cứu lý luận cơ bản về nguyên
nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản
Các công trình nghiên cứu nêu trên đã tập chung làm rõ
những vấn đề lý luận cơ bản về nguyên nhân và điều kiện của tình
hình tội phạm. Đây là những cơ sở lý luận rất quan trọng mà luận
văn sẽ kế thừa làm nền tảng lý luận.
b. Nhóm các công trình nghiên cứu về các khía cạnh nguyên
nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản
Các công trình nghiên cứu nêu trên với góc độ tiếp cận và
mục tiêu khác nhau đều đã có những đóng góp làm hoàn thiện lý
luận và đề ra các giải pháp thực tiễn. Tuy nhiên, các công trình khoa
học đều được tiến hành theo hướng tổng quát tất cả hệ thống các vấn
đề cơ bản của tội phạm học. Vì vậy, việc nghiên cứu tập trung vào
một vấn đề “nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài
sản” trên một địa bàn nhất định (quận Tân Bình) thể hiện một hướng
nghiên cứu chuyên sâu hơn.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Làm sáng tỏ các yếu tố tác động làm phát sinh tình hình tội
cướp giật tài sản trên địa bàn quận như một chỉnh thể, một hiện
tượng xã hội tiêu cực. Từ đó, đưa ra các giải pháp khắc phục các
nguyên nhân và điều kiện của hiện tượng tiêu cực này.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận chung về nguyên nhân và
điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản.
- Nghiên cứu, phân tích làm rõ các yếu tố giữ vai trò là nguyên
nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản
2

- Dự báo tình hình tội cướp giật tài sản và hoàn thiện hệ thống
giải pháp phòng ngừa tội cướp giật tài sản từ khía cạnh nguyên nhân
và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản.
4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là nguyên nhân và điều kiện
của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: nghiên cứu dưới góc độ tội phạm học thuộc
chuyên ngành tội phạm học và phòng ngừa tội phạm;
- Về tội danh: tội cướp giật tài sản được quy định tại Điều 136
chương XIV của Bộ Luật hình sự năm 1999 (được sửa đổi bổ sung
năm 2009);
- Về không gian: tại địa bàn quận Tân Bình;
- Về thời gian: giai đoạn từ năm 2012 đến năm 2016.
5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Đề tài được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ
nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của
Đảng và pháp luật của Nhà nước về đấu tranh phòng, chống tội
phạm. Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như:
phương pháp biện chứng, phương pháp logic, phương pháp nghiên
cứu hồ sơ, phương pháp tổng kết thực tiển, phương pháp phân tích,
tổng hợp, thống kê, so sánh, kế thừa, hệ thống, diễn giải, quy nạp.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
Về mặt lý luận, kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ hơn lý
luận tội phạm học về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội
cướp giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình.
3

Về mặt thực tiễn, kết quả nghiên cứu có thể sử dụng vào việc
tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của nhân dân về nguyên
nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản, đồng thời có thể
vận dụng trong công tác điều tra, truy tố, xét xử, là tài liệu tham khảo
cho việc hoạch định chính sách nhằm góp phần nâng cao hiệu quả
của công tác phòng ngừa tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn
7. Cơ cấu
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham
khảo, phần nội dung của luận văn gồm có 3 chương. Cụ thể là:
Chương 1. Những vấn đề lý luận chung về nguyên nhân và
điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản
Chương 2. Thực trạng nguyên nhân và điều kiện của tình
hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình.
Chương 3. Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp
giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình và những vấn đề đặt ra đối
với phòng ngừa hiện tượng tiêu cực này.

4


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGUYÊN NHÂN VÀ
ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN
1.1. Khái niệm, ý nghĩa của việc nghiên cứu nguyên nhân
và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản
1.1.1.

Khái niệm nguyên nhân và điều kiện của tình hình

tội cướp giật tài sản
Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản
hay của hành vi phạm tội cướp giật tài sản chỉ là một và là chính bản
thân sự tác động qua lại giữa các yếu tố tiêu cực của môi trường sống
bên ngoài với các yếu tố tâm sinh lý tiêu cực bên trong con người mà
trong những tình huống, hoàn cảnh nhất định đã dẫn đến việc thực
hiện một hành vi nguy hiểm cho xã hội mà luật hình sự qui định là
tội cướp giật tài sản.
1.1.2. Ý nghĩa của việc nghiên cứu nguyên nhân và điều
kiện của tình hình tội cướp giật tài sản
1.1.2.1. Ý nghĩa lý luận
Một là, góp phần hoàn thiện hệ thống lý luận của nguyên
nhân và điều kiện của tình hình tội phạm.
Hai là, góp phần cung cấp những thông tin hữu ích cho các
ngành khoa học pháp lý khác sử dụng làm tài liệu để tiếp tục đi sâu
nghiên cứu, đồng thời là cơ sở áp dụng các biện pháp hữu hiệu trong
thực tế đấu tranh phòng, chống tội phạm cướp giật tài sản.
Ba là, nhằm làm rõ, phát hiện các sơ hở, thiếu sót trên các
lĩnh vực với nhà nước là chủ thể quản lý để kịp thời khắc phục, bổ

5


sung, chỉnh lý nhằm ngăn chặn và đưa ra các giải pháp phòng ngừa
tối ưu với tình hình tội cướp giật tài sản.
1.1.2.2. Ý nghĩa thực tế
Một là, giúp các chủ thể phòng chống tội phạm tiến hành
soạn thảo, đề xuất các giải pháp nhằm tác động để làm mất đi nguyên
nhân, điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản.

Hai là, giúp ta có cơ sở áp dụng biện pháp phòng ngừa thích
hợp đối với từng lĩnh vực, từng địa bàn, đối với từng loại người nhất
định được tiến hành trên cơ sở nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện
của tình hình tội cướp giật tài sản.
Ba là, cung cấp những thông tin hữu ích cho khoa học quản
lý, giáo dục người phạm tội trở thành người hữu ích cho xã hội.
1.2. Phân loại nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội
cướp giật tài sản
1.2.1. Căn cứ vào phạm vi và mức độ tác động, chia thành
- Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm nói chung
- Nguyên nhân và điều kiện của loại tội phạm
- Nguyên nhân và điều kiện của tội phạm cụ thể
1.2.2. Căn cứ vào nội dung của sự tác động, chia thành
- Nguyên nhân và điều kiện về kinh tế, văn hóa - xã hội
- Nguyên nhân và điều kiện xuất phát từ môi trường giáo dục
- Nguyện nhân và điều kiện xuất phát từ môi trường gia đình
- Nguyên nhân và điều kiện thuộc về tâm sinh lý của cá nhân
1.2.3. Theo bản chất, các nguyên nhân và điều kiện của
tình hình tội phạm có thể chia thành
- Nguyên nhân và điều kiện chủ quan
- Nguyên nhân và điều kiện khách quan
6


1.2.4. Phân loại nguyên nhân và điều kiện của tình hình
tội cướp giật tài sản trên cơ sở của cơ chế tác động
Cơ chế hành vi có hai quá trình: quá trình một là quá trình
tương tác nhập tâm, quá trình hai là quá trình tương tác xuất tâm. Hai
quá trình này phụ thuộc lẫn nhau, phản ánh lẫn nhau;
1.2.4.1. Nguyên nhân và điều kiện thuộc quá trình tương tác

nhập tâm
a) Những nguyên nhân và điều kiện khách quan
- Những yếu tố tiêu cực thuộc môi trường gia đình
- Những yếu tố tiêu cực thuộc môi trường nhà trường
- Những yếu tố tiêu cực thuộc môi trường xã hội vĩ mô
với nhà nước là chủ thể quản lý
b) Những nguyên nhân và điều kiện chủ quan
1.2.4.2. Nguyên nhân và điều kiện thuộc quá trình tương tác
xuất tâm
a) Nguyên nhân và điều kiện chủ quan:
-Nguyên nhân xuất phát từ sự kiên quyết của chủ thể hành vi
phạm tội.
-Nguyên nhân xuất phát từ nạn nhân của các tội cướp giật tài
sản.
b) Nguyên nhân và điều kiện khách quan:
-Sự yếu kém của các cơ quan chức năng trong việc phát hiện
và ngăn chặn tội phạm
-Sự thờ ơ của môi trường xã hội bên ngoài
-Các nguyên nhân khách quan khác bên ngoài môi trường
sống

7


1.3. Cơ chế tác động của các nguyên nhân và điều kiện
của tình hình tội cướp giật tài sản
Là sự tác động qua lại giữa các nhân tố tiêu cực thuộc môi
trường sống (yếu tố khách quan) như môi trường gia đình, môi
trường nhà trường, hạn chế của hoạt động quản lý nhà nước với các
quá trình và trạng thái tâm lý bên trong (yếu tố chủ quan) của một cá

nhân để hình thành nên các đặc điểm nhân thân của con người.
1.4. Mối quan hệ giữa nguyên nhân và điều kiện của tình
hình tội cướp giật tài sản với tình hình tội cướp giật tài sản, với
nhân thân người phạm tội cướp giật tài sản và phòng ngừa tình
hình tội cướp giật tài sản
1.4.1. Mối quan hệ giữa nguyên nhân và điều kiện của tình
hình tội cướp giật tài sản với tình hình tội cướp giật tài sản
- Tình hình tội cướp giật tài sản là sơ sở để nhận thức nguyên
nhân và điều kiện của tội cướp giật tài sản.
- Ngược lại, nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tội
cướp giật tài sản sẽ giúp cho việc nhận thức một cách đúng đắn và
toàn diện về tình hình tội cướp giật tài sản.
1.4.2. Mối quan hệ giữa nguyên nhân và điều kiện của tội
cướp giật tài sản với nhân thân người phạm tội
Nhân thân người phạm tội, với tư cách là những đặc điểm
thuộc về chủ quan người phạm tội, đóng vai trò quan trọng trong cơ
chế hành vi phạm tội. Vì vậy, nghiên cứu nhân thân người phạm tội
sẽ cho phép nhận thức một cách đầy đù, rõ ràng nhất về nguyên nhân
phát sinh tội phạm. Nhân thân người phạm tội là tất cả các đặc điểm
vốn có của một con người, như vậy con người càng có nhiều đặc
điểm nhân thân xấu thì khả năng phạm tội càng cao.
8


1.4.3. Mối quan hệ giữa nguyên nhân và điều kiện của tội
cướp giật tài sản với phòng ngừa tội phạm
Chỉ trên cơ sở làm rõ nguyên nhân và điều kiện của tình hình
tội cướp giật tài sản mới có thể xây dựng và tổ chức thực hiện các
biện pháp phòng ngừa hữu hiệu tình hình tội cướp giật tài sản.
Ngược lại, trên cơ sở xây dựng và tổ chức thực hiện các biện

pháp phòng ngừa hữu hiệu tình hình tội cướp giật tài sản sẽ làm hạn
chế đến mức thấp nhất các nguyên nhân và điều kiện làm phát sinh
tội cướp giật tài sản.
Kết luận chương 1
Việc nghiên cứu tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn
quận Tân Bình giai đoạn 2012 -2016 trên cơ sở cơ chế hành vi phạm
tội (S - X - R) đã cho phép nhận thức rằng, cơ chế này bao hàm cơ sở
để thiết kế cả hai phần của hệ thống các biện pháp phòng ngừa tội
phạm. Nếu quá trình động cơ hóa hành vi cung cấp cơ sở cho việc
thiết kế hệ thống các biện pháp đẩy lùi tội phạm thì quá trình kế
hoạch hóa và hiện thực hóa hành vi vừa tạo nên tình hình tội phạm
vừa cung cấp cơ sở cho các biện pháp ngăn chặn tội phạm.
Những yếu tố tiêu cực là nguyên nhân và điều kiện của tình
hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình giai đoạn từ
năm 2012- 2016 có thể khái quát như sau:
Một là, những yếu tố tiêu cực thuộc môi trường sống. Môi
trường gia đình, nhà trường và xã hội trên địa bàn quận vẫn còn chứa
đựng nhiều yếu tố không lành mạnh trong việc hình thành nhận thức,
tình cảm đối với pháp luật và truyền thống đạo đức cho nên đã có
những tác động trong việc hình thành ý thức thiếu tôn trọng những
giá trị vật chất, quyền sở hữu tài sản của con người.
9


Hai là, những yếu tố tiêu cực thuộc chủ thể của hành vi
phạm tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận. Xuất phát từ nhận thức
không đúng trong ý thức tôn trọng quyền sở hữu của con người, kết
hợp với những nhu cầu sở thích kém lành mạnh của người phạm tội
đã dẫn đến hình thành động cơ thực hiện hành vi phạm tội, tiếp sau
đó là quá trình kế hoạch hóa và thực hiện hóa hành vi.

Ba là, yếu tố tiêu cực từ phía nạn nhân của tội cướp giật tài
sản trên địa bàn quận đã tạo ra điều kiện để xảy ra hành vi phạm tội.

10


Chương 2
THỰC TRẠNG NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN
CỦA TÌNH HÌNH TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN TRÊN ĐỊA BÀN
QUẬN TÂN BÌNH, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
2.1. Thực trạng nhận thức về nguyên nhân và điều kiện
của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình
giai đoạn 2012-2016
2.1.1. Thực trạng nhận thức thông qua văn bản chỉ đạo
của Đảng bộ quận Tân Bình và văn bản triển khai thực hiện của
Ủy ban nhân dân quận Tân Bình
Có thể khẳng định, các biện pháp nhằm nâng cao nhận thức
về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản chưa
được tiến hành một cách có hệ thống, khoa học và hiệu quả. Vì vậy,
nhận thức nguyên nhân và điều kiện tội cướp giật tài sản của mỗi cá
nhân, mỗi cấp chính quyền, các cơ quan tiến hành tố tụng và các tổ
chức chính trị-xã hội cũng khác nhau.
Ngoài ra, nhận thức về nguyên nhân và điều kiện tình hình
tội cướp giật tài sản của các chủ thể chưa thực sự có chiều sâu, phần
lớn cho rằng nguyên nhân và điều kiện tội cướp giật tài sản chủ yếu
bắt nguồn từ phía người phạm tội hoặc do nạn nhân sơ hở, chủ quan
trong việc quản lý tài sản của mình. Vi vậy, khi xây dựng kế hoạch,
giải pháp phòng ngừa tội phạm nói chung và tình hình cướp giật nói
riêng còn chung chung, chưa cụ thể, chưa sát điều kiện kinh tế-xã hội
của địa phương.

11


2.1.2. Thực trạng nhận thức nguyên nhân và điều kiện của
tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình giai
đoạn 2012-2016 qua các thông số của tình hình tội phạm
2.1.2.1. Mức độ của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa
bàn quận Tân Bình
a/ Mức độ tổng quan tuyệt đối
Tổng số vụ án cướp giật tài sản trên địa bàn quận so với tổng
số vụ án đã xét xử là rất cao, chiếm 22,26% về số vụ án và 22,50%
về số bị cáo được đưa ra xét xử. Đồng thời tỷ lệ trên tăng dần đều
hằng năm cụ thể nếu năm 2012, tỷ lệ về số vụ án là 17,97%, tỷ lệ về
số bị cáo là 16,31% thì năm 2016 tăng đến 28,34% số vụ án và
30,29% số bị cáo. Do đó, mức độ của tình hình tội cướp giật tài sản
trên địa bàn quận Tân Bình là rất nghiêm trọng.
b/ Mức độ tổng quan tương đối
Cơ số tội phạm trên địa bàn quận Tân Bình: trung bình
100.000 dân thì có 132 người phạm tội đã xét xử, trong đó có 29
người phạm tội cướp giật tài sản. Cơ số tội phạm nói chung tăng
giảm không ổn định qua các năm, tuy nhiên cơ số tội phạm cướp giật
tài sản thì tăng dần đều qua hằng năm. Năm 2012 cơ số tội phạm
cướp giật tài sản 24,50% hằng năm tăng dần đều, đến năm 2016 là
34,90%. Do đó, mức độ của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa
bàn quận Tân Bình là rất đáng báo động.
2.1.2.2. Diễn biến của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa
bàn quận Tân Bình
Diễn biến của tình hình tội phạm là sự vận động và sự thay
đổi về thực trạng và cơ cấu của tình hình tội phạm tại một không

gian và một thời gian nhất định.
12


Sự thay đổi này được xác định bằng tỷ lệ tăng hoặc giảm về
thực trạng, cơ cấu tình hình tội phạm so với thời gian được chọn làm
gốc để so sánh, đối chiếu
Nếu lấy năm 2012 làm gốc, tức tỷ lệ về số vụ án và số bị cáo
là 100% thì qua hàng năm, các tỷ lệ này đều tăng dần đều, đến năm
2016, tỷ lệ về vụ án là 159, 21%, tỷ lệ số bị cáo là 154,21%.
Thông qua phương pháp so sánh định gốc giai đoạn 3 năm,
qua bảng 2.3 cho thấy giai đoạn 2012 - 2014 với tỷ lệ số vụ án, số bị
cáo là 100% thì đến giai đoạn 2014 - 2016 tỷ lệ này đã tăng lên
124,43% về số vụ án và 121,64% về số bị cáo
Như vậy, diễn biến của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa
bàn quận Tân Bình là rất phức tạp và nghiêm trọng, diễn biến theo
chiều hướng tăng dần đều hằng năm.
2.1.2.3. Cơ cấu của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa
bàn quận Tân Bình
a/ Cơ cấu theo đơn vị hành chính cấp phường
Phương pháp tính căn cứ vào số dân trên một bị cáo của từng
đơn vị cấp phường: Nếu số dân trên một bị cáo càng thấp thì mức độ
phạm tội ở đơn vị hành chính ấy càng cao. Theo đó, phường 7 có
mức độ phạm tội cướp giật tài sản cao nhất; cứ 202,17 người dân có
1 người phạm tội cướp giật tài sản, phường 13 có mức độ phạm tội
thấp nhất: cứ 2.815,15 người dân thì có 1 người phạm tội cướp giật
tài sản.
Phương pháp tính căn cứ vào số bị cáo trên diện tích tự
nhiên của từng đơn vị cấp phường. Phường 7 có số bị cáo trên diện
tích tự nhiên cao nhất (162,84 bị cáo/diện tích). Phường 4 có số bị

cáo trên diện tích tự nhiên thấp nhất (13,31 bị cáo/diện tích).
13


Hệ số tiêu cực là tổng thứ bậc được sắp xếp dựa theo số
dân/1 bị cáo và số bị cáo /diện tích, từ đó xác định được cấp độ nguy
hiểm. Hệ số tiêu cực càng nhỏ thì cấp độ nguy hiểm càng cao.
Phường 7 có hệ số tiêu cực nhỏ nhất nên cấp độ nguy hiểm của tình
hình tội cướp giật tài sản là cao nhất.Phường 12 và phường 13 có hệ
số tiêu cực cao nhất nên là hai phường có cấp độ nguy hiểm thấp
nhất.
b/ Cơ cấu theo phương thức thực hiện tội phạm
Số vụ án tội phạm thực hiện chỉ một bước chiếm tỷ lệ là 5%
số vụ và 5,47% tổng số bị cáo, số vụ án tội phạm thực hiện 2 bước
chiếm tỷ lệ 71% số vụ và 71,87% số bị cáo, số vụ án tội phạm thực
hiện 3 bước chiếm tỷ lệ là 24% về số vụ và 22,66% số bị cáo.
Tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận được thực hiện chủ
yếu qua hai bước tức là chỉ có chuẩn bị và thực hiện, hoặc thực hiện
và che giấu. Như vậy tội cướp giật tài sản có sự chuẩn bị cẩn thận,
thực hiện mang tính chất có chủ đích hoặc thực hiện và che giấu
hành vi phạm tội.
- Phương tiện gây án: 92% đối tượng sử dụng xe mô tô, gắn
máy để thực hiện hành vi phạm tội và cũng là phương tiện để tẩu
thoát, chỉ có 8% đối tượng đi bộ để thực hiện hành vi phạm tội
- Thời gian gây án
Tập trung từ 12 giờ đến 18 giờ (chiếm 32%) và từ 18 giờ đến
00 giờ (chiếm 49%), trong đó khoảng thời gian từ 12 giờ đến 15 giờ
và từ 18 giờ đến 22 giờ là thời gian loại tội phạm này xảy ra nhiều
nhất.
Thời gian từ 12 giờ dến 15 giờ là thời gian trưa nên người bị

hại thường mất cảnh giác, thời gian này đường phố tương đối vắng,
14


thuận lợi cho đối tượng tẩu thoát. Thời gian từ 18 giờ đến 22 giờ là
thời gian chập tối và tối, đường phố đông đúc, những người lao động
sau một ngày làm việc thường mệt mỏi, ý thức cảnh giác kém và
không tập trung nên dễ dàng bị cướp giật.
- Địa điểm gây án: Chủ yếu trên đường phố (chiếm 89%), tội
phạm diễn ra tại hẽm, nhà, tỷ lệ rất thấp (chiếm 11%). Việc này là
phù hợp với phương tiện phạm tội.
c/ Cơ cấu theo chế tài được áp dụng
Cơ cấu này là cơ sở để nhận xét về tính chất của tình hình tội
phạm. Chỉ có 3 bị cáo bị phạt tù nhưng cho hưởng án treo chiếm tỷ lệ
rất thấp (2,34%). Hầu hết các bị cáo phạm tội cướp giật tài sản đều bị
áp dụng hình phạt tù (97,66%).
d/ Cơ cấu theo các đặc điểm nhân thân người phạm tội
+ Đặc điểm tự nhiên
- Tuổi: Tỷ lệ người phạm tội cướp giật tài sản có độ tuổi từ
đủ 18 tuổi đến dưới 30 tuổi là cao nhất (chiếm 51,56%). Số bị cáo
phạm tội có độ tuổi từ đủ 30 tuổi đến dưới 45 tuổi (chiếm 22,66%).
Số bị cáo phạm tội có độ tuổi từ đủ 45 tuổi trở lên có tỷ lệ không
đáng kể (chiếm 6,25%).Điều đặc biệt lưu ý là số người thưa thành
niên phạm tội chiếm một vị trí đáng kể (chiếm 19,53%).
- Giới tính: bị cáo là nam giới chiếm tỷ lệ 92,97%, nữ giới
chỉ chiếm tỷ lệ 7,03%.
- Dân tộc: bị cáo là người dân tộc thiểu số chiếm tỷ lệ
3,91%, bị cáo là người dân tộc kinh chiếm tỷ lệ 96,09%.
- Nơi cư trú: Số bị cáo cư trú tại quận Tân Bình 44,53%, số
bị cáo cư trú ở nơi khác hoặc không nơi cư trú nhất định 55,47%.

+ Đặc điểm xã hội
15


-Trình độ học vấn: Đa số có trình độ tiểu học và Trung học
cơ sở chiếm 72,66%.
- Đặc điểm về nghề nghiệp: Số bị cáo có nghề nghiệp ổn
định chiếm 5,47%, số bị cáo không có nghề nghiệp hoặc nghề nghiệp
không ổn định chiếm 94,53%
- Đặc điểm về tôn giáo, tín ngưỡng: Số bị cáo phạm tội đa số
là người không có tôn giáo chiếm 86,72%, số bị cáo có tôn giáo chỉ
chiếm 13,28%.
- Hoàn cảnh gia đình: Số bị cáo có gia đình không hoàn thiện
chiếm 83,59%,trong khi số bị cáo có gia đình hoàn thiện chỉ chiếm
16,41%. Số bị cáo có kinh tế gia đình không thuận lợi chiếm 88,28%
trong khi số bị cáo có kinh tế gia đình thuận lợi chỉ chiếm 11,72%.
- Tình trạng hôn nhân: Số bị cáo chưa kết hôn chiếm
71,09%, trong khi số bị cáo đã kết hôn chỉ chiếm 28,91%.
+ Đặc điểm hành vi phạm tội: Phần lớn là phạm tội lần đầu
chiếm 69,53%. Tuy nhiên, số bị cáo từng có tiền án, tiền sự vẫn
chiếm tỷ lệ khá cao chiếm 30,47%. Số bị cáo tái phạm và tái phạm
nguy hiểm chiếm 21,09%.
e/ Cơ cấu theo đặc điểm nạn nhân của tình hình tội cướp giật
tài sản trên địa bàn quận Tân Bình giai đoạn 2012-2016
+ Cơ cấu theo giới tính của nạn nhân: Nạn nhân đa số là nữ,
chiếm tỷ lệ 87% và nạn nhân là nam chiếm tỷ lệ 13%.
+ Cơ cấu theo tài sản bị cướp giật: Tài sản bị cướp giật đều
là tài sản có giá trị, gọn nhẹ, dễ cướp giật và dễ tiêu thụ. Tài sản bị
cướp giật là trang sức (chiếm 42%) tài sản là điện thoại di động, máy
tính (chiếm 36%), tài sản là ví, túi xách (chiếm 22%).

16


2.1.2.4. Tính chất của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa
bàn quận Tân Bình giai đoạn 2012 - 2016
Tính chất của tình hình tội phạm thể hiện ở số lượng của các
tội phạm nguy hiểm nhất cho xã hội trong cơ cấu của tình hình tội
phạm cũng như ở các đặc điểm nhân thân của những người thực hiện
tội phạm. Tính chất của tình hình tội phạm được làm sáng tỏ thông
qua cơ cấu của nó
Về vấn đề đồng phạm, tính đồng phạm trong các vụ cướp
giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình là không cao, tỷ lệ bình quân
số bị cáo trên 1 vụ án là 1,28.
Về chế tài áp dụng, bị cáo bị phạt tù nhưng cho hưởng án
treo (chiếm tỷ lệ 2,34%). Hầu hết các bị cáo phạm tội cướp giật tài
sản đều bị hình phạt tù (chiếm tỷ lệ 97,66%). Chế tài được áp dụng
như trên cho thấy tính chất nghiêm trọng của tình hình tội cướp giật
tài sản trên địa bàn quận Tân Bình
2.2. Thực trạng các nguyên nhân và điều kiện cụ thể của
tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình giai
đoạn 2012 - 2016
2.2.1. Nguyên nhân và điều kiện thuộc quá trình tương tác
nhập tâm
2.2.1.1. Những nguyên nhân và điều kiện khách quan
a/ Những yếu tố tiêu cực thuộc môi trường gia đình
Qua nghiên cứu nhận thấy đa số những bị cáo phạm tội
cướp giật tài sản đều sinh trưởng trong một gia đình có hoàn cảnh
kinh tế khó khăn, không hạnh phúc, có cấu trúc không hoàn thiện.
b/ Những yếu tố tiêu cực thuộc môi trường nhà trường

17


Nhà trường có một vai trò quan trọng trong việc chuyển tải
kiến thức và giáo dục, rèn luyện đạo đức học sinh. Tuy nhiên, hiện
nay chương trình giáo dục còn nặng về bổ sung kiến thức, xem nhẹ
việc giáo dục đạo đức, nhân cách học sinh. Công tác quản lý giáo
dục có nơi còn buông lỏng. Giữa nhà trường và gia đình chưa có sự
phối hợp chặt chẽ trong việc quản lý học sinh.
c/ Những yếu tố tiêu cực thuộc môi trường xã hội với Nhà
nước là chủ thể quản lý
2.2.1.2. Những nguyên nhân và điều kiện chủ quan
Thứ nhất, là ấu trĩ pháp luật.
Thứ hai, là hư vô pháp luật.
Thứ ba, là việc xem thường các nghĩa vụ.
Thứ tư, những sai lệch trong quá trình động cơ hóa hành vi
phạm tội.
2.2.2 Nguyên nhân và điều kiện thuộc quá trình tương tác
xuất tâm
Thứ nhất, sự kiên quyết của chủ thể hành vi phạm tội cướp
giật tài sản qua phương thức thực hiện hành vi phạm tội.
Thứ hai, yếu tố tình huống, đặc biệt là nạn nhân cũng thường
mắc lỗi.
2.3. Thực trạng làm sáng tỏ các nguyên nhân và điều
kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận Tân
Bình, thành phố Hồ Chí Minh thông qua các chủ thể phòng,
chống tội phạm
- Đối với cơ quan Công an.
- Đối với cơ quan Kiểm sát.

- Đối với cơ quan Tòa án.
18


Kết luận chương 2
Tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình
giai đoạn 2012-2016 diễn biến rất phức tạp, nghiêm trọng và có xu
hướng gia tăng với mức độ báo động.
Đối tượng tác động của tội phạm là tài sản có giá trị, gọn
nhẹ, dễ cướp giật và dễ tiêu thụ. Người phạm tội chủ yếu là phạm tội
lần đầu, chưa có tiền án, tiền sự. Nạn nhân đa số là nữ giới. Về độ
tuổi của người phạm tội chủ yếu ở độ tuổi lao động từ 14 đến 30
tuổi, không có nghề nghiệp và thu nhập ổn định. Người phạm tội có
trình độ học vấn thấp và hầu hết là nam giới.
Hành vi tội cướp giật tài sản được hình thành từ nhiều
nguyên nhân, điều kiện khác nhau. Người phạm tội cướp giật tài sản
trước hết từ một số nguyên nhân, điều kiện tác động hình thành ý
định chiếm đoạt tài sản của người khác như sự tác động của các yếu
tố do thiếu việc làm, nghèo đói, tính tham lam, ích kỉ, ăn chơi sa đọa,
những khiếm khuyết trong giáo dục ở gia đình, nhà trường… dẫn đến
phát sinh tâm lý tiêu cực ở người phạm tội. Sự tác động qua lại của
các nguyên nhân, điều kiện đặc thù mà người phạm tội cướp giật tài
là hành vi công khai, nhanh chóng giật lấy tài sản của người khác thì
sự sơ hở trong quản lý tài sản, tâm lý thích phô trương tài sản, sự
lỏng lẻo trong quản lý của các cơ quan chức năng cũng tạo ra những
nguyên nhân, điều kiện của tình hình cướp giật tài sản trên địa bàn.
Cơ chế tác động phát sinh tội cướp giật tài sản là sự tổng hợp của
nhiều yếu tố trong sự tác động qua lại và đan xen lẫn nhau dẫn đến
con người có hành vi phạm tội.

19


Chương 3
NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH
TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN TRÊN ĐỊA BÀN
QUẬN TÂN BÌNH GIAI ĐOẠN 2012-2016
VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI PHÒNG NGỪA
HIỆN TƯỢNG TIÊU CỰC NÀY
3.1. Tăng cường nhận thức về nguyên nhân và điều kiện
của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình
trong phòng ngừa tình hình tội phạm này
3.1.1. Đối với cơ quan chuyên trách
3.1.2. Đối với các cơ quan, tổ chức không chuyên trách và
công dân
3.2. Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật
tài sản trên địa bàn quận Tân Bình và vấn đề dự báo tình hình
tội phạm này
3.2.1. Cơ sở dự báo
3.2.2. Nội dung dự báo tình hình tội cướp giật tài sản
Thứ nhất, tình hình hoạt động của tội này vẫn tiếp tục tăng
cả về số lượng lẫn tính chất, quy mô và phương thức hoạt động.
Thứ hai, là phương thức và thủ đoạn, các đối tượng cướp
giật tài sản vẫn sử dụng phương tiện để đi cướp giật là xe môtô, đi
trên các tuyến đường trung tâm, tìm sự sơ hở, mất cảnh giác của
người bị hại nhanh chóng giật lấy tài sản rồi tẩu thoát.
Thứ ba, về tài sản bị xâm hại, là những loại tài sản dễ chiếm
đoạt, có giá trị, gọn nhẹ, dễ cất giấu, dễ tiêu thụ.

20

Thứ tư, về đối tượng gây án chủ yếu là nam giới, là người
dân địa phương, bên cạnh đó người phạm tội từ các địa bàn khác sẽ
gia tăng. Các đối tượng có tiền án, tiền sự, tiếp tục phạm tội một cách
liều lĩnh hơn sau khi được ra tù. Đối tượng gây án ngày càng trẻ hóa,
tập trung ở độ tuổi 18-30 tuổi, độ tuổi từ 14 đến dưới 18 sẽ có chiều
hướng gia tăng.Về thành phần nghề nghiệp, chủ yếu là nhũng người
không có nghề nghiệp hoặc nghề nghiệp không ổn định,không có thu
nhập hoặc thu nhập không ổn định.
3.3. Giải quyết nguyên nhân và điều kiện của tình hình
tội cướp giật tài sản và phòng ngừa tình hình tội cướp giật tài
sản
3.3.1. Những giải pháp khắc phục nguyên nhân và điều
kiện thuộc quá trình tương tác nhập tâm
3.3.1.1 Những giải pháp về mặt chính trị
3.3.1.2. Những giải pháp về mặt kinh tế
3.3.1.3. Những giải pháp về mặt xã hội
3.3.1.4. Những giải pháp về mặt văn hóa
3.3.1.5. Những giải pháp về mặt dân sự
- Nâng cao hiệu quả điều tra tội phạm cướp giật tài sản của
lực luợng Công an
- Nâng cao vai trò của Viện kiểm sát nhân dân
- Nâng cao chất lượng công tác xét xử của Tòa án nhân dân
- Nâng cao chất lượng hoạt động thi hành án hình sự
3.3.1.6. Những giải pháp về pháp luật
3.3.1.7. Những giải pháp tổ chức-quản lý
3.3.2. Những giải pháp khắc phục nguyên nhân và điều
kiện thuộc quá trình tương tác xuất tâm
21

3.3.2.1. Những giải pháp ngăn chặn tội phạm tiềm tàng
- Tác động vào phương thức thực hiện tội cướp giật tài sản
- Tác động vào chủ thể tiềm tàng của tội cướp giật tài sản
- Tác động vào nạn nhân tiềm tàng của tội cướp giật tài sản
3.3.2.2. Những giải pháp ngăn chặn tội phạm đang xảy ra
- Ngăn chặn khi tội phạm đang được thực hiện
- Ngăn chặn những trường họp lặp lại của hành vi phạm tội
cướp giật tài sản
3.3.2.3. Những giải pháp ngăn chặn tái phạm
Kết luận chương 3
Tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình có thể
phòng ngừa được. Việc phòng ngừa các tội này cần kết họp giữa các
biện pháp ngăn chặn tội phạm và các biện pháp loại trừ tội phạmđược thiết lập trên cơ sở nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội
phạm.
Chương 3 đã sử dụng các cơ sở lý luận và thực tiễn của hoạt
động phòng ngừa tội phạm từ khía cạnh nguyên nhân và điều kiện
của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình đã
được phân tích, làm rõ ở hai chương trước và đã đưa ra dự báo về
tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình trong thời
gian tới, đồng thời đề xuất các giải pháp chủ yếu cho việc hoàn thiện
công tác đấu tranh phòng ngừa loại tội này.
Các giải pháp chủ yếu hướng vào việc tác động để lành
mạnh hóa các môi trường gia đình, nhà trường và xã hội nhằm hạn
chế những yếu tố tiêu cực là nguyên nhân, điều kiện của tình hình tội

22

cướp giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình. Đồng thời, phát triển
kinh tế địa phương gắn với việc nâng cao ý thức của người dân trong
việc tuân thủ pháp luật, có ý thức giữ gìn những giá trị đạo đức
truyền thống, tôn trọng quyền sở hữu tài sản của con người. Lực
lượng thực thi các biện pháp phòng ngừa tội cướp giật tài sản không
thể chỉ là lực lượng chuyên trách như Công an, Viện kiểm sát, Tòa
án, cơ quan Thi hành án hình sự mà nó còn đòi hỏi sự chung tay của
cả hệ thống chính trị và của toàn xã hội. Gia đình, nhà trường, các
đoàn thể chính trị xã hội và chính bản thân những nạn nhân tiềm tàng
của loại tội cướp giật tài sản cũng phải chủ động phòng ngừa loại tội
phạm này.
KẾT LUẬN
Tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình
thành phố Hồ Chí Minh đã và đang ảnh hưởng rất xấu đến trật tự an
toàn xã hội. Các vụ án xảy ra một cách công khai như thách thức các
cơ quan bảo vệ pháp luật và cả toàn xã hội, gây tâm lí hoang mang lo
sợ cho người dân. Chính vì vậy, đấu tranh phòng, chống tội cướp
giật tài sản trên địa bàn quận Tân Bình là yêu cầu cấp thiết hiện nay.
Hiệu quả của công tác này là góp phần quan trọng bảo vệ quyền sở
hữu, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội và góp phần vào thắng lợi của sự
nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Trên cơ sở nghiên cứu nhận thấy: Tình hình tội cướp giật tài
sản trên địa bàn quận Tân Bình giai đoạn 2012-2016 diễn biến rất
phức tạp, nghiêm trọng và có xu hướng gia tăng với mức độ báo
động. Đối tượng tác động của tội phạm là tài sản có giá trị, gọn nhẹ,
dễ cướp giật và dễ tiêu thụ. Người phạm tội chủ yếu là phạm tội lần
23