Hoàn thiện chính sách quản lý Nhà nước đối với kinh doanh xăng dầu tại VN.PDF

i

L I CAM ðOAN

Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u khoa h c
ñ c l p c a tôi. Các thông tin, s# li$u trong lu n án là trung th%c
và có ngu(n g#c rõ ràng, c* th+. K-t qu/ nghiên c u trong lu n án
là trung th%c và chưa t1ng ñư2c công b# trong b4t kỳ công trình
nghiên c u nào khác.

Nghiên c u sinh

Bùi Th H ng Vi t


ii

M CL C
M C L C……………………………………………………… .…….……………ii
DANH M C B!NG BI#U, HÌNH V'…………………..…...…....... …..………...v
L I M) ð*U…………………...……....…………………… ……..………………1
CHƯƠNG 1: KINH DOANH XĂNG D*U VÀ CHÍNH SÁCH QU!N LÝ NHÀ
NƯ8C ð9I V8I KINH DOANH XĂNG D*U................... .................................10
1.1. Kinh doanh xăng 10
1.1.1. Xăng d:u và vai trò c a xăng d:u trong phát tri+n kinh t- và ñxã h i......................................................................................................10
1.1.2. ðAc ñi+m c a kinh doanh xăng d:u ......................................................14
1.1.3. Các y-u t# /nh hưDng ñ-n kinh doanh xăng d:u ..................................18
1.2. Chính sách quEn lý nhà nưJc ñLi vJi kinh doanh xăng 21
1.2.1. M*c tiêu c a chính sách ........................................................................21
1.2.2. NhIng chính sách b ph n ....................................................................23

1.3. Chính sách quEn lý nhà nưJc ñLi vJi kinh doanh xăng d@u O mQt sL
nưJc ................................................................................................... 48
1.3.1. Chính sách qu/n lý nhà nưKc D ML ñ#i vKi kinh doanh xăng d:u ........48
1.3.2. Chính sách qu/n lý nhà nưKc D Trung Qu#c ñ#i vKi kinh doanh xăng
d:u .........................................................................................................50
1.3.3. Chính sách qu/n lý nhà nưKc D Malaixia ñ#i vKi kinh doanh xăng
d:u.............................................................................................. 54
1.3.4. Bài h c rút ra t1 các chính sách qu/n lý nhà nưKc ñ#i vKi kinh doanh xăng
d:u c a m t s# nưKc có th+ áp d*ng vào ñiQu ki$n c a Vi$t Nam.............56
CHƯƠNG 2: THTC TRVNG CHÍNH SÁCH QU!N LÝ NHÀ NƯ8C ð9I
V8I KINH DOANH XĂNG D*U ) VIWT NAM…………..………………….59
2.1. HoZt ñQng kinh doanh xăng d@u O Vi t Nam ................................... 59
2.1.1. S% phát tri+n c a các doanh nghi$p kinh doanh xăng d:u D Vi$t Nam 59


iii

2.1.2. K-t qu/ hoVt ñ ng c a các doanh nghi$p kinh doanh xăng d:u D
Vi$t Nam................................................................................................64
2.1.3. NhIng hVn ch- trong hoVt ñ ng c a các doanh nghi$p kinh doanh xăng
d:u D Vi$t Nam ......................................................................................65
2.2. Phân tích các chính sách quEn lý nhà nưJc ñLi vJi kinh doanh xăng
d@u ..................................................................................................... 68
2.2.1. Chính sách vQ ñiQu ki$n gia nh p thW trư2.2.2. Chính sách thu- .....................................................................................73
2.2.3. Chính sách giá .......................................................................................78
2.2.4. Chính sách vQ tY ch c thW trư2.2.5. Chính sách hVn ngVch nh p khZu........................................................101
2.2.6. Chính sách d% trI ................................................................................108
2.2.7. Chính sách qu/n lý ño lư

2.2.8. Chính sách phòng cháy, chIa cháy và b/o v$ môi trư2.3 ðánh giá chung v^ chính sách quEn lý nhà nưJc ñLi vJi kinh doanh
xăng d@u .......................................................................................... 120
K_t lu`n chương 2 ................................................................................. 123
CHƯƠNG 3: GI!I PHÁP HOÀN THIWN CHÍNH SÁCH QU!N LÝ NHÀ
NƯ8C ð9I V8I KINH DOANH XĂNG D*U....................................................124
3.1. Các y_u tL Enh hưOng ñ_n chính sách quEn lý nhà nưJc ñLi vJi kinh
doanh xăng d@u O Vi t Nam trong thdi gian tJi ............................. 124
3.1.1. Xu hưKng bi-n ñ ng c a thW trư3.1.2. Quá trình tăng trưDng và phát tri+n kinh t- [ xã h i trong nưKc ........125
3.1.3. Th%c thi các cam k-t h i nh p c a Vi$t Nam ......................................126
3.1.4. Ch trương xây d%ng các nhà máy l c d:u trong nưKc......................128
3.2. Quan ñiem hoàn thi n chính sách quEn lý nhà nưJc ñLi vJi kinh
doanh xăng d@u O Vi t Nam............................................................ 131
3.3. Các giEi pháp hoàn thi n chính sách quEn lý nhà nưJc ñLi vJi kinh
doanh xăng d@u O Vi t Nam............................................................ 133


iv

3.3.1. ChuZn hoá các ñiQu ki$n kinh doanh xăng d:u...................................133
3.3.2. Xây d%ng bi+u thu- nh p khZu theo giá trW tuy$t ñ#i...........................134
3.3.3. Trao cho doanh nghi$p quyQn t% quy-t ñWnh giá .................................135
3.3.4. Hoàn thi$n chính sách vQ tY ch c thW trư3.3.5. B_ ch` tiêu nh p khZu ñ#i vKi xăng d:u ..............................................141
3.3.6. Tăng kh#i lư2ng d% trI qu#c gia vQ xăng d:u ....................................143
3.4.Các ñi^u ki n thgc hi n giEi pháp ................................................... 144
3.4.1. Hoàn thi$n h$ th#ng pháp lu t kinh doanh xăng d:u .........................144
3.4.2. Tăng cưK_t lu`n chương 3 ................................................................................. 148

KhT LUiN.................................................... .............................................149
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH CkA TÁC GI!.......... ..................................150
TÀI LIWU THAM KH!O........................................... ...........................................151
PH L C…………..………………………...... ……..……………………..........157


v

DANH M C B!NG BI#U, HÌNH V'
B!NG BI#U
B ng 1.1. Ch tiêu hao h t xăng d u…….………………………… .……………15
B ng 1.2. Nh ng chính sách b! ph#n c$a chính sách qu n lý nhà nư*c ñ,i v*i kinh
doanh xăng d u…………………….……………………….……… ……………24
B ng 1.3. Tr lư2ng d u m4 xác minh…………………………… .…………….33
B ng 1.4. Cơ ch6 giá xăng d u t7i m!t s, qu,c gia……………….…… . ……….36
B ng 2.1. S n lư2ng xăng d u nh#p kh:u năm 2007= 2009………….. …………62
B ng 2.2. Cơ c?u nh#p kh:u xăng d u tiêu dùng n!i ñAa……………… .. ……….63
B ng 2.3. TB trCng xăng d u nh#p kh:u c$a các ñ u m,i…………….. …………64
B ng 2.4. K6t qu ho7t ñ!ng s n xu?t kinh doanh c$a TEng công ty Xăng d u ViJt
Nam giai ño7n 2005=2009…………………………….……………… ….….…..65
B ng 2.5. Danh sách các doanh nghiJp ñư2c c?p phép nh#p kh:u xăng d u… .....69
B ng 2.6. DiMn bi6n ñiNu ch nh thu6 nh#p kh:u xăng d u giai ño7n 2000=
2009………............................................................... ......... ...................75
B ng 2.7. Các kho n thu6 ñ,i v*i xăng d u thu O các doanh nghiJp kinh doanh
nh#p kh:u………………………………………………………….……..………77
B ng 2.8. Các kho n thu6, phí theo quy ñAnh c$a pháp lu#t………… . ………….77
B ng 2.9. B ng tính giá cơ sO theo NghA ñAnh s, 84/2009/Nð=CP……….. ……..86
B ng 2.10. Các mVc trích quW bình En O mYt hàng xăng A92…………… . ……..90
B ng 2.11. Sơ ñ[ hJ th,ng bán l\ c$a các doanh nghiJp nh#p kh:u
xăng d u………………………………………………………………… ….…..95

B ng 2.12. Sơ ñ[ m7ng lư*i phân ph,i xăng d u t7i ViJt Nam…….……....... ….97
B ng 2.13. HJ th,ng phân ph,i bán l\ t7i ViJt Nam………………… ....... ……..98
B ng 2.14. S, lư2ng c_a hàng xăng d u t7i m!t s, ñAa phương…………....... ….99
B ng 2.15 . H7n ng7ch phân bE cho các doanh nghiJp năm 2009…………… ...103
B ng 2.16. S n lư2ng th`c nh#p ña tiêu th

n!i ñAa c$a các doanh nghiJp

năm 2009………………………………………………………………………..104


vi

B ng 2.17. TB trCng h7n mVc t,i thiau và th`c nh#p c$a các doanh nghiJp nh#p
kh:u xăng d u………………………………………………………….... ……..105
B ng 2.18. S n lư2ng th`c nh#p so v*i h7n mVc t,i thiau ñư2c giao c$a
các doanh nghiJp năm 2009…………………………………………… ……….106
B ng 2.19. S, lư2ng d` tr nhà nư*c vN xăng d u năm 2009 so v*i s n lư2ng
nh#p kh:u phân theo mYt hàng……………………………………… ... ………112
B ng 2.20 .Các ñơn vA tham gia th`c hiJn d` tr Nhà nư*c vN xăng d u và lư2ng
t[n kho hàng d` tr tính ñ6n h6t quý 3 năm 2010………….............. …………..113
B ng 2.21. Danh sách 11 c_a hàng có mcu xăng th_ nghiJm không ñ7t
ch?t lư2ng............................................................................................... ...... .........118
B ng 3.1 . Các nhà máy s n xu?t xăng d u hiJn có (ñ6n 30/6/2010)…...... …….128
B ng 3.2. Các nhà máy s n xu?t xăng d u ñang ñ u tư và chu:n bA ñư2c
ñ u tư…………………………………………………………….. …………129
HÌNH V'
Hình 1.1. Cây m c tiêu c$a chính sách qu n lý nhà nư*c ñ,i v*i kinh doanh
xăng d u……………………….…………………………… ..................…..21
Hình 1.2. Giá sàn…………………………………………………………………38

Hình 1.3. Giá tr n……………...…………................ ……………………………39


1

L I M) ð*U
1. Tính cmp thi_t cna ñ^ tài
Xăng d u là mYt hàng chi6n lư2c, có vai trò r?t quan trCng trong t?t c
các lĩnh v`c s n xu?t, ñii s,ng xã h!i và b o ñ m an ninh qu,c phòng. Trong
cân bkng năng lư2ng th6 gi*i, xăng d u và khí thiên nhiên chi6m tB lJ kho ng
63%, ph n còn l7i thu!c vN than ñá (23%), ñiJn h7t nhân và thuB ñiJn
(12,5%), các d7ng năng lư2ng khác (1,5%). Chi phí vN xăng d u là m!t lo7i
chi phí ña s n xu?t ra r?t nhiNu lo7i hàng hoá, ngay c nh ng hàng hoá s_
d ng r?t ít xăng d u trong quá trình s n xu?t vcn ñòi h4i ph i có xăng d u ña
v#n chuyan tm nơi s n xu?t ñ6n nơi tiêu th [33]. p ViJt Nam, chi phí vN xăng
d u chi6m tB trCng l*n trong giá thành c$a nhiNu ngành kinh t6: chi6m 40%
giá thành c$a ngành v#n t i ôtô, 22=52% trong ngành ñiJn, 5=17% trong
ngành công nghiJp và 3=15% trong ngành nông nghiJp [35]. Có tha nói rkng
xăng d u là ngu[n nhiên liJu chính cho mCi ho7t ñ!ng c$a nNn kinh t6. Vì
v#y, không m!t qu,c gia nào trên th6 gi*i hoàn toàn th nEi ho7t ñ!ng kinh
doanh xăng d u mà luôn có s` can thiJp c$a Nhà nư*c O các mVc ñ! khác
nhau v*i nh ng công c khác nhau. M!t s` b?t En c$a thA trưing xăng d u có
tha t7o ra gánh nYng ñ,i v*i các nNn kinh t6 tuỳ thu!c vào mVc ñ! mà m!t
qu,c gia ph thu!c vào xăng d u nh#p kh:u (vN phương diJn này thì hiJn ViJt
Nam ñang ph i nh#p kh:u ph n l*n lư2ng xăng d u tiêu dùng trong nư*c) và
viJc tiêu th xăng d u tương ñ,i so v*i tEng s n ph:m qu,c dân (vN phương
diJn này thì các qu,c gia ñang phát trian chAu nhiNu nh hưOng hơn so v*i các
qu,c gia công nghiJp phát trian do có tB lJ tiêu th xăng d u so v*i tEng s n
ph:m qu,c dân cao hơn). Chính vì v#y, các chính sách qu n lý nhà nư*c ñ,i
v*i kinh doanh xăng d u là th`c s` có giá trA trong nghiên cVu, ñYc biJt là ñ,i

v*i ViJt Nam, m!t nư*c ñang phát trian và ph i nh#p kh:u ph n l*n xăng d u
tiêu dùng trong nư*c.


2

Th`c t6 O ViJt Nam trong nh ng năm qua, ho7t ñ!ng kinh doanh xăng
d u ñang ngày càng phát trian. N6u như trư*c ñây ch có m!t doanh nghiJp
nhà nư*c ñ!c quyNn kinh doanh xăng d u thì ñ6n nay c nư*c có 12 doanh
nghiJp nhà nư*c ñ u m,i nh#p kh:u xăng d u và r?t nhiNu doanh nghiJp
kinh doanh xăng d u trên thA trưing n!i ñAa. Kh,i lư2ng xăng d u nh#p
kh:u, tiêu th trên thA trưing n!i ñAa không ngmng tăng (kho ng 10% mti
năm). K6t c?u h7 t ng và phương tiJn ph c v kinh doanh xăng d u tmng
bư*c ñư2c tăng cưing theo hư*ng hiJn ñ7i hoá. HJ th,ng phân ph,i bán l\
ñã ñư2c ph$ kín trên 63 t nh thành. Các kho n thu tm ho7t ñ!ng kinh doanh
xăng d u vào ngân sách Nhà nư*c mti năm lên ñ6n hàng ch c nghìn tB
ñ[ng. Có tha nói rkng, ho7t ñ!ng kinh doanh xăng d u trong nh ng năm qua
dư*i s` qu n lý c$a Nhà nư*c ñã góp ph n En ñAnh thA trưing trong nư*c,
thúc ñ:y s n xu?t phát trian và En ñAnh ñii s,ng nhân dân ka c trong ñiNu
kiJn tình hình chính trA th6 gi*i diMn bi6n phVc t7p. Th`c t6 ñã cho th?y, các
chính sách qu n lý nhà nư*c ñ,i v*i kinh doanh xăng d u luôn ñư2c ñEi m*i
và hoàn thiJn theo hư*ng thúc ñ:y thA trưing xăng d u phát trian, ñ m b o
quyNn l2i c$a doanh nghiJp, quyNn l2i c$a ngưii tiêu dùng và thu ngân sách
nhà nư*c. Chính sách thu6 nh#p kh:u thưing xuyên ñư2c ñiNu ch nh phù
h2p v*i bi6n ñ!ng giá trên thA trưing th6 gi*i. Chính sách giá cũng ñã t7o
ñư2c s` En ñAnh trong m!t kho ng thii gian dài, ka c khi giá xăng d u th6
gi*i có bi6n ñ!ng b?t thưing góp ph n vào s` phát trian kinh t6 xã h!i c$a
ñ?t nư*c....
Tuy nhiên, chính sách qu n lý nhà nư*c ñ,i v*i kinh doanh xăng d u
hiJn vcn còn nhiNu b?t c#p. Ví d như viJc s_ d ng các chính sách thu6, giá

và ch tiêu nh#p kh:u chưa ñ[ng b! dcn ñ6n s` gián ño7n ngu[n cung O m!t
s, thii ñiam nh7y c m, tăng gánh nYng cho ngân sách nhà nư*c và t7o sVc ỳ
cho các doanh nghiJp ñ u m,i nh#p kh:u ñ[ng thii dcn ñ6n cu!c rư2t ñuEi


3

dưing như không có ñiam dmng gi a thu6 nh#p kh:u và giá xăng d u trong
nư*c (năm 2004, 14 l n ñiNu ch nh thu6 su?t thu6 nh#p kh:u và 4 l n ñiNu
ch nh giá bán l\ trong nư*c). ViJc qu n lý các ñiNu kiJn kinh doanh xăng
d u còn bA buông l4ng trong nhiNu năm là nguyên nhân ch$ y6u làm cho thA
trưing xăng d u phát trian l!n x!n. Chính sách quy ho7ch phát trian hJ
th,ng các công trình xăng d u chưa ñư2c quan tâm ñúng mVc, có s` m?t cân
ñ,i l*n trong ñ u tư k6t c?u h7 t ng ph c v kinh doanh xăng d u, có nơi
quá dày như O các vùng ñô thA, có nơi l7i quá m4ng như O các vùng sâu,
vùng xa...
Chính vì nh ng lý do trên mà c n ph i hoàn thiJn chính sách qu n lý
nhà nư*c ñ,i v*i kinh doanh xăng d u ña ho7t ñ!ng này diMn ra theo ñúng
quy ñAnh c$a pháp lu#t, ñ m b o quyNn l2i c$a ngưii tiêu dùng, thúc ñ:y ho7t
ñ!ng s n xu?t kinh doanh và tránh th?t thu cho ngân sách nhà nư*c.
2. Tình hình nghiên c u
Tm trư*c ñ6n nay các tài liJu trong nư*c nghiên cVu vN ho7t ñ!ng kinh
doanh xăng d u và chính sách qu n lý nhà nư*c ñ,i v*i ho7t ñ!ng này không
nhiNu. Lu#n án ti6n sW duy nh?t nghiên cVu vN kinh doanh xăng d u ñư2c ti6n
hành tm năm 1995 c$a NguyMn Cao Vãng v*i ñN tài “ Kinh doanh xăng d u
theo cơ ch6 thA trưing O nư*c ta hiJn nay”. Và năm 2001, B! Thương m7i
(nay là B! Công thương= cơ quan qu n lý nhà nư*c ñ,i v*i các doanh nghiJp
kinh doanh xăng d u) th`c hiJn ñN tài khoa hCc c?p b! “ðEi m*i cơ ch6 qu n
lý Nhà nư*c ñ,i v*i mYt hàng xăng d u trong tình hình m*i”. M!t vài năm trO
l7i ñây, khi giá d u thô th6 gi*i bi6n ñ!ng theo chiNu hư*ng tăng do nh ng b?t

En c$a tình hình chính trA th6 gi*i kéo theo viJc giá bán l\ xăng d u trong
nư*c liên t c bA ñiNu ch nh tăng thì trên các t7p chí khoa hCc trong nư*c xu?t
hiJn m!t lo7t các nghiên cVu liên quan ñ6n thA trưing xăng d u và vai trò
qu n lý c$a nhà nư*c ñ,i v*i thA trưing này. Tuy nhiên, các nghiên cVu này


4

ch t#p trung vào viJc lý gi i t7i sao nhà nư*c ph i bình En giá xăng d u và
bình En bkng cách nào.
Các lu#n án nư*c ngoài liên quan ñ6n kinh doanh xăng d u và các
chính sách qu n lý nhà nư*c ñ,i v*i ho7t ñ!ng này cũng không nhiNu. Ví d :
Strategic Petroleum Reserve: United States energy security, oil politics, and
petroleum reserves policies in the twentieth century= Beaubourf B.A. – 1997;
Energy consumption in Yemen: Economics and policy – Dahan A.A. – 1996;
Petroleum developement in the context of self=reliance: China’s changing
policy since 1960 – Lee H.P. – 1989; An application of rational choice theory
to petroleum policies in Canada, Britian, and Norway= Edwards M. – 1988;
Petroleum politics in Japan: State and industry in a changing policy context –
Caldwell M.A. – 1981; The politics of public enterprise oil and the French
state – Feigenbaum .H.B. – 1981. H u h6t các nghiên cVu này ñNu t#p trung
vào vai trò qu n lý c$a nhà nư*c ñ,i v*i kinh doanh xăng d u O nh ng khía
c7nh khác nhau. M!t s, xem xét vai trò, vA trí c$a các t#p ñoàn xăng d u
qu,c gia trong viJc ñ m b o ngu[n cung và ñAnh giá h2p lý các s n ph:m
xăng d u trên thA trưing. M!t s, khác l7i nghiên cVu các chính sách qu n lý
nhà nư*c ñ,i v*i kinh doanh xăng d u, song h u h6t các tài liJu ch nghiên
cVu tmng chính sách riêng l\ tác ñ!ng ñ6n kinh doanh xăng d u như th6 nào.
Nghiên cVu vN chính sách d` tr xăng d u chi6n lư2c c$a MW, Beaubouf
(1997) ñã ch ra vai trò c$a d` tr xăng d u trong viJc En ñAnh ngu[n cung
và nên d tr bao nhiêu và cách thVc d tr` như th6 nào [43]. Nghiên cVu vN

chính sách ñAnh giá xăng d u c$a Northwest Territories, Rattray (2000) ñã
ñưa ra lý do t7i sao Nhà nư*c không nên kiam soát giá xăng d u trong nư*c
mà nên ña thA trưing t` ñiNu ch nh [47]. Nghiên cVu vN chính sách thu6 xăng
d u c$a 120 qu,c gia giai ño7n 1990=1991, Gupta and Mahler (1994) ñã gi i
thích t7i sao xăng d u l7i bA ñánh nhiNu lo7i thu6 v*i thu6 su?t cao và các


5

qu,c gia xác ñAnh tB lJ thu6 như th6 nào [46]... Song các nghiên cVu trên
ñNu ñư2c ti6n hành O nh ng nư*c có ñYc ñiam thA trưing xăng d u khác xa
so v*i ViJt Nam.
Tóm l7i, trong thii gian qua ñã có m!t s, nghiên cVu vN qu n lý nhà
nư*c ñ,i v*i kinh doanh xăng d u O ViJt Nam. ðã có nh ng ki6n nghA vN gi i
pháp nâng cao hiJu qu qu n lý nhà nư*c ñ,i v*i lĩnh v`c kinh doanh xăng
d u. Tuy nhiên, hiJn t7i vcn chưa có nghiên cVu nào t7i ViJt Nam ñN c#p m!t
cách tEng tha, toàn diJn vN chính sách qu n lý c$a nhà nư*c ñ,i v*i kinh
doanh xăng d u. Trong khi ñó, viJc ban hành và th`c thi chính sách qu n lý
c$a nhà nư*c ñ,i v*i kinh doanh xăng d u O nư*c ta trên th`c t6 còn mang
tính ñ,i phó v*i s` thay ñEi, tính ng…n h7n, chưa th`c s` ch$ ñ!ng, chưa ñưa
ra ñư2c nh ng chính sách có tính chi6n lư2c, nh ng nguyên t…c và phương
pháp th,ng nh?t ña t7o ñiNu kiJn thu#n l2i cho các cơ quan th`c thi cũng như
các doanh nghiJp kinh doanh xăng d u.
3. Mpc ñích nghiên c u
M c ñích nghiên cVu c$a Lu#n án là làm rõ cơ sO lý lu#n vN chính sách
qu n lý nhà nư*c ñ,i v*i kinh doanh xăng d u trong ñiNu kiJn h!i nh#p kinh
t6 qu,c t6 ngày càng sâu r!ng và trong ñiNu kiJn nNn kinh t6 th6 gi*i có
nh ng bi6n ñ!ng khó lưing. Trên cơ sO v#n d ng các lý lu#n cơ b n vào
phân tích, ñánh giá th`c tr7ng chính sách qu n lý nhà nư*c ñ,i v*i kinh
doanh xăng d u O ViJt Nam, Lu#n án ñN xu?t m!t s, gi i pháp c tha ña

hoàn thiJn khung chính sách vN qu n lý nhà nư*c ñ,i v*i kinh doanh xăng
d u nhkm t7o m!t môi trưing kinh doanh bình ñ‡ng, c7nh tranh ña nâng cao
hiJu qu ho7t ñ!ng c$a các doanh nghiJp kinh doanh trong lĩnh v`c này,
ñ m b o l2i ích chung c$a toàn xã h!i cũng như ñ7t m c tiêu vN yêu c u an
ninh năng lư2ng qu,c gia, t7o ñiNu kiJn cho s` phát trian En ñAnh, bNn v ng
c$a nNn kinh t6.


6

4. ðLi tưqng và phZm vi nghiên c u
ð i tư ng nghiên c u
Kinh doanh xăng d u hiau theo nghĩa ñ y ñ$ bao g[m các ho7t ñ!ng:
thăm dò; khai thác d u m4; ch6 bi6n d u m4 thành các s n ph:m xăng d u;
xu?t, nh#p kh:u xăng d u; phân ph,i xăng d u; dAch v kho, c ng và v#n
chuyan xăng d u.
Trong ñiNu kiJn th`c t6 c$a nư*c ta hiJn nay, thăm dò, khai thác và ch6
bi6n d u m4 (các lĩnh v`c c$a công nghiJp d u m4 – ngành d u khí) ñang
ho7t ñ!ng ñ!c l#p v*i ngành xăng d u. MYc dù nhà máy lCc d u Dung Qu?t
ñã ñi vào ho7t ñ!ng, tuy nhiên xăng d u tiêu dùng O nư*c ta hiJn nay vcn ph i
nh#p kh:u v*i s, lư2ng l*n. Do ñó, lu#n án ch quan tâm ñ6n các ho7t ñ!ng
kinh doanh xăng d u sau:
= Nh#p kh:u xăng d u
= Phân ph,i xăng d u
Như v#y, ñ,i tư2ng nghiên cVu c$a lu#n án là các chính sách qu n
lý c$a nhà nư*c ñ,i v*i kinh doanh nh#p kh:u và phân ph,i xăng d u t7i
ViJt Nam.
Ph m vi nghiên c u
Lu#n án ch nghiên cVu các v?n ñN liên quan tr`c ti6p ñ6n chính sách
qu n lý nhà nư*c ñ,i v*i kinh doanh nh#p kh:u và phân ph,i xăng d u. Các

chính sách liên quan ñ6n ho7t ñ!ng qu n lý nhà nư*c vN công nghJ, s n xu?t,
ch6 bi6n, t7m nh#p tái xu?t, xu?t kh:u xăng d u,... s‰ không thu!c ph7m vi
nghiên cVu c$a Lu#n án.
Không gian nghiên cVu: Các ho7t ñ!ng kinh doanh xăng d u trên lãnh
thE ViJt Nam, không nghiên cVu các ho7t ñ!ng ñư2c ñ u tư ra nư*c ngoài.


7

Thii gian nghiên cVu: t#p trung ch$ y6u tm sau thii kỳ ðEi m*i, tm
1986 ñ6n 2010.
5. Phương pháp nghiên c u
Lu#n án s_ d ng các phương pháp ch$ y6u sau:
= Phương pháp ñiNu tra kh o sát bkng b ng h4i t7i các doanh nghiJp
kinh doanh nh#p kh:u và phân ph,i xăng d u t7i ViJt Nam hiJn nay.
= Phương pháp ph4ng v?n l?y ý ki6n các chuyên gia, các nhà khoa hCc,
các nhà qu n lý, ho7ch ñAnh chính sách ho7t ñ!ng trong lĩnh v`c kinh doanh
xăng d u ña có cái nhìn toàn diJn hơn vN th`c tr7ng c$a các chính sách qu n
lý nhà nư*c ñ,i v*i ho7t ñ!ng kinh doanh xăng d u. Ý ki6n chuyên gia s‰
ñư2c thu th#p qua các cu!c gYp g‹, trao ñEi và qua viJc g_i xin ý ki6n tr`c
ti6p vào lu#n án.
= Phương pháp nghiên cVu lý thuy6t, tEng h2p tm các công trình nghiên
cVu, các bài vi6t và tài liJu có liên quan ñ6n n!i dung vN chính sách qu n lý
nhà nư*c ñ,i v*i kinh doanh xăng d u.
= Phương pháp phân tích so sánh, th,ng kê.
6. Nhrng ñóng góp cna Lu`n án
Lu#n án có nh ng ñóng góp cơ b n sau:
Nh ng ñóng góp m i v m t h c thu t, lý lu n
Lu#n án ch rõ các y6u t, nh hưOng ñ6n ho7t ñ!ng kinh doanh xăng
d u chính là các y6u t, nh hưOng ñ6n cung và c u vN xăng d u. Nh ng nhân

t, nh hưOng ñ6n cung vN xăng d u: (1) H7n ng7ch c$a tE chVc các nư*c xu?t
kh:u d u m4 OPEC, (2) Lư2ng d u trong kho d` tr c$a TE chVc năng lư2ng
th6 gi*i IEA, (3) Tình hình chính trA trên th6 gi*i, (3) Ho7t ñ!ng ñ u tư, thăm


8

dò và khai thác các m4 d u khí m*i. Nh ng nhân t, nh hưOng ñ6n c u vN
xăng d u: (1) S` tăng trưOng c$a kinh t6 th6 gi*i, (2) S` ñ u cơ c$a các qu,c
gia và các hãng xăng d u l*n trên th6 gi*i, (3) Y6u t, thii ti6t, (4) ViJc s_
d ng nhiên liJu thay th6 và s` ti6n b! c$a khoa hCc kW thu#t.
Bên c7nh các chính sách phE bi6n trong qu n lý nhà nư*c vN kinh
doanh xăng d u, bao g[m các chính sách vN ñiNu kiJn gia nh#p thA trưing,
chính sách vN tE chVc thA trưing, chính sách vN qu n lý ño lưing và ch?t
lư2ng xăng d u, chính sách vN phòng cháy ch a cháy và b o vJ môi trưing,
lu#n án bE sung m!t s, chính sách khác c n ñưa vào áp d ng tùy theo ñiNu
kiJn phát trian và tính ch?t c$a tmng nNn kinh t6, ñó là chính sách h7n mVc,
chính sách thu6, chính sách giá, chính sách d` tr . ð,i v*i mti chính sách
này, lu#n án lý gi i vai trò cũng như các gi i pháp thưing ñư2c s_ d ng.
Nh ng phát hi"n, ñ xu$t m i rút ra ñư c t( k*t qu, nghiên c u,
kh,o sát c/a lu n án
K6t qu nghiên cVu th`c tr7ng chính sách qu n lý nhà nư*c ñ,i v*i
kinh doanh xăng d u O ViJt Nam ñã kh‡ng ñAnh chính sách qu n lý nhà nư*c
ñ,i v*i kinh doanh xăng d u ñã s_ d ng hàng lo7t các công c can thiJp r?t
sâu vào thA trưing, làm méo mó thA trưing. Các chính sách liên quan ñ6n lĩnh
v`c kinh doanh xăng d u thưing xuyên ñư2c thay ñEi và ñư2c ñiNu hành
bkng các văn b n dư*i lu#t, phân tán theo b! chuyên ngành và gi a các b! ñó
chưa có s` ph,i h2p chYt ch‰, viJc ñánh giá hiJu qu c$a các chính sách này
dưing như chưa ñư2c th`c hiJn m!t cách khoa hCc và ñúng nghĩa.
Lu#n án ñã ñưa ra các quan ñiam và các gi i pháp ña hoàn thiJn chính

sách qu n lý nhà nư*c ñ,i v*i kinh doanh xăng d u, trong ñó có các gi i pháp
mang tính ñ!t phá:
= Chu:n hóa các ñiNu kiJn kinh doanh xăng d u.


9

= Xây d`ng biau thu6 nh#p kh:u theo giá trA tuyJt ñ,i.
= Trao cho doanh nghiJp quyNn t` quy6t ñAnh giá.
= Quy ho7ch phát trian hJ th,ng các công trình xăng d u và tE chVc l7i
thA trưing xăng d u.
= B4 ch tiêu h7n ng7ch nh#p kh:u ñ,i v*i xăng d u
= Tăng kh,i lư2ng d` tr qu,c gia vN xăng d u.
ða th`c hiJn ñư2c các gi i pháp trên, lu#n án ñN xu?t các ñiNu kiJn sau:
= Xây d`ng và ban hành Lu#t kinh doanh xăng d u.
= Tăng cưing thanh tra, kiam tra c$a Nhà nư*c ñ,i v*i kinh doanh
xăng d u.
7. K_t cmu cna Lu`n án
Ngoài ph n mO ñ u, k6t lu#n, danh m c tài liJu tham kh o và ph l c,
Lu#n án ñư2c chia thành 3 chương:
[ Chương 1. Kinh doanh xăng d:u và chính sách qu/n lý nhà nưKc ñ#i
vKi kinh doanh xăng d:u.
[ Chương 2. Th%c trVng chính sách qu/n lý nhà nưKc ñ#i vKi kinh
doanh xăng d:u D Vi$t Nam.
[ Chương 3. Gi/i pháp hoàn thi$n chính sách qu/n lý nhà nưKc ñ#i vKi
kinh doanh xăng d:u.


10

CHƯƠNG 1
KINH DOANH XĂNG D*U VÀ CHÍNH SÁCH QU!N LÝ NHÀ NƯ8C
ð9I V8I KINH DOANH XĂNG D*U

1.1. Kinh doanh xăng d@u
1.1.1. Xăng d5u và vai trò c/a xăng d5u trong phát tri8n kinh t* và ñ9i
s ng xã h;i
1.1.1.1. Các s/n phZm xăng d:u
Xăng d u là m!t lo7i năng lư2ng. Xăng d u thưing ñư2c phân chia
thành các s n ph:m ch$ y6u sau:
= Xăng ô tô: Tên thương m7i c$a các lo7i xăng ô tô ñư2c ñYt theo trA s,
,c tan. Các lo7i xăng ñang ñư2c lưu hành O ViJt Nam bao g[m : Xăng Mogas
83, Xăng Mogas 90, Xăng Mogas 92, Xăng A95 và A97. Xăng ô tô ch$ y6u
ñư2c dùng làm nhiên liJu cho các phương tiJn giao thông ñưing b! như ô tô,
xe máy (lo7i dùng ñ!ng cơ xăng).
= Xăng máy bay: p ViJt Nam hiJn nay ch$ y6u là ZA1. Lo7i xăng này
s_ d ng làm nhiên liJu cho ñ!ng cơ máy bay. ðây là s n ph:m ñYc ch$ng s_
d ng cho ngành hàng không.
= D u Diesel (DO): D u Diesel ñư2c phân lo7i theo hàm lư2ng lưu
huỳnh. D u Diesel hiJn ñang lưu hành O ViJt Nam là lo7i DO 0,5%S (tVc là
hàm lư2ng lưu huỳnh t,i ña là 0,5% ) và DO 0,25%S . D u Diesel ñư2c dùng
vào các m c ñích sau:
+ Làm nhiên liJu cho các phương tiJn giao thông ñưing b!, ñưing
thuB, ñưing s…t (lo7i dùng ñ!ng cơ Diesel).


11

+ Làm nhiên liJu ñ,t cho m!t s, cơ sO s n xu?t.
+ Làm nhiên liJu cho ch7y máy phát ñiJn.

= D u ho (KO): D u ho ñư2c s_ d ng làm nhiên liJu th…p sáng hoYc
nhiên liJu ñ,t cho m!t s, cơ sO s n xu?t.
= D u Mazut (FO): D u Mazut ch$ y6u ñư2c dùng làm nhiên liJu ñ,t lò
cho các cơ sO s n xu?t. [23]
Như v#y, qua phân tích công d ng c$a mti lo7i s n ph:m xăng d u có
tha th?y rkng ñ,i v*i xăng ô tô thì dùng vào m c ñích tiêu dùng cu,i cùng;
d u Diesel, d u ho ñư2c dùng vào hai m c ñích là tiêu dùng cu,i cùng và
ph c v s n xu?t; d u Mazut ch dùng vào m c ñích ph c v s n xu?t.
1.1.1.2. Vai trò c a xăng d:u
Ngày 28 tháng 8 năm 1859, nhà ñAa ch?t MW E. Tuyn ðrêcơ c$a Công
ty Seneca ñã ñYt mũi khoan ñ u tiên trên lưu v`c sông Oi Cric. Khi mũi
khoan c$a ông ñ7t ñ! sâu 23 m thì “vàng nâu” (d u m4) ñã ch y ra như su,i.
p ñiam khoan này, mti ngày ngưii ta ñã l?y ñư2c 35 baren d u (1 baren
tương ñương 1 thùng d u và bkng 159 lít) [42].So v*i kh năng khai thác hiJn
nay (kho ng 80 triJu thùng/ngày) thì ñây ch là con s, r?t ít 4i nhưng nó ñã
th`c s` trO thành m!t kỳ tích làm ch?n ñ!ng nhân lo7i.
Vai trò c$a xăng d u ñư2c tha hiJn O nh ng khía c7nh sau:
Vai trò ñ i v i kinh t*
+ Xăng d:u là ñ:u vào quan tr ng cho nhiQu ngành s/n xu4t.
Có tha nói xăng d u tác ñ!ng m!t cách toàn diJn, dây chuyNn ñ6n t?t c
các ngành, các lĩnh v`c c$a nNn kinh t6, tm nông nghiJp, công nghiJp cho ñ6n
dAch v . Nhiên liJu là m!t y6u t, trong giá thành s n xu?t, giá xăng d u thay


12

ñEi làm cho các s n ph:m có liên quan thay ñEi theo, ñ6n lư2t nó l7i tác ñ!ng
ñ6n các s n ph:m khác. Nhà nghiên cVu xã h!i Pháp Muy=lơ ðvanh=xi ñã
nh#n xét: “ Th6 kB XX n6u không có d u m4 không ai có tha hình dung ñư2c
diJn m7o c$a th6 gi*i s‰ như th6 nào, ch c n ngmng dòng ch y xăng d u, c

th6 gi*i s‰ ngmng ho7t ñ!ng”. [24]S n xu?t càng phát trian thì mVc ñ! chuyên
môn hoá, h2p tác hoá diMn ra ngày càng m7nh m‰ dcn ñ6n mVc ñ! giao lưu vN
hàng hoá ngày càng l*n. Giao lưu hàng hoá không ch diMn ra trong ph7m vi
qu,c gia mà diMn ra ngày càng m7nh m‰ trên ph7m vi qu,c t6. ViJc giao lưu
hàng hoá có tha th`c hiJn bkng ñưing b!, ñưing s…t, ñưing thuB, ñưing hàng
không và hiJn nay ngu[n cung c?p nhiên liJu ch$ y6u cho các phương tiJn
v#n t i này là xăng d u.
+ Xăng d:u là ngu(n hàng hóa có giá trW ñóng góp vào GDP c a
nhiQu qu#c gia ñAc bi$t thông qua hoVt ñ ng xu4t khZu.
D u m4 xu?t hiJn ñã làm ñ o l!n tr#t t` kinh t6 th6 gi*i, m!t s, qu,c
gia nghèo khó btng ch,c trO nên giàu có nhi ngu[n d u m4 d[i dào dư*i
lòng ñ?t. Các Mác tmng vi6t máy hơi nư*c là m,c quan trCng trong cách m7ng
công nghiJp c$a th6 kB XVII. Nhưng s` phát trian c$a công nghiJp cơ khí, cơ
khí hoá và ñiJn khí hoá, theo Lênin, có vai trò quy6t ñAnh c$a d u m4. Th#m
chí m!t s, nhà kinh t6 hCc th6 gi*i ñã ñưa ra tiêu chí mVc tiêu th xăng d u
c$a mti nư*c làm căn cV ñánh giá trình ñ! phát trian ñi lên c$a nNn kinh t6
theo chiNu hư*ng công nghiJp hoá.
Vai trò ñ i v i ñ9i s ng xã h;i
Xăng d u là lo7i nhiên liJu dùng cho phương tiJn ñi l7i hàng ngày
hiJn t7i khó có tha thay th6 ñư2c. MYc dù ñã có các phương tiJn m*i ra
ñii Vng d ng các công nghJ s_ d ng năng lư2ng s7ch như năng lư2ng mYt
trii, pin nhiên liJu,... tuy nhiên s, lư2ng các phương tiJn này là không


13

ñáng ka. Thêm vào ñó, chi phí cho viJc ñ u tư, phát trian các công nghJ
này thưing ñòi h4i ngu[n v,n r?t l*n và nhiNu doanh nghiJp không mYn
mà v*i viJc phát trian theo hư*ng này. HiJn t7i, do vai trò c`c kỳ quan
trCng c$a xăng d u ñ,i v*i kinh t6 và ñii s,ng xã h!i nên giá nhiên liJu

xăng d u nh hưOng ñ6n h u như t?t c các lo7i hàng hoá và tm ñó tác
ñ!ng ñ6n mCi khía c7nh c$a ñii s,ng xã h!i.
Vai trò ñ i v i chính tr>
Xăng d u là nguyên nhân sâu xa c$a nhiNu cu!c n!i chi6n, chi6n tranh
xâm lư2c hoYc tranh ch?p gi a các qu,c gia. ðYc biJt trong hơn m!t th#p
niên trO l7i ñây, khi mà d u m4 ñóng m!t vai trò ñYc biJt quan trCng ñ,i v*i
s` phát trian kinh t6 và ñii s,ng xã h!i c$a th6 gi*i thì kéo theo ñó là các
cu!c chi6n tranh gi a các qu,c gia v*i nhau nhkm tranh giành s` kiam soát
ñ,i v*i ngu[n d u m4.
Vai trò ñ i v i an ninh qu c phòng
Xăng d u không ch có ý nghĩa quan trCng ñ,i v*i phát trian kinh t6
và ñii s,ng c$a nhân dân mà nó còn ñYc biJt quan trCng trong lĩnh v`c an
ninh, qu,c phòng. Song song v*i viJc trang bA các máy móc, thi6t bA, khí
tài là viJc cung c?p xăng d u, ngu[n nhiên liJu chính ña v#n hành các
phương tiJn, thi6t bA này. Xăng d u là ñiNu kiJn b o ñ m phát huy sVc
m7nh chi6n ñ?u và kh năng phòng th$ b o vJ ñ?t nư*c. Trong thii chi6n,
ph n l*n các xe tăng, máy bay, tàu chi6n,... không tha ho7t ñ!ng n6u không
có xăng d u. Trong thii bình, xăng d u vcn ñóng vai trò quan trCng trong
viJc b o dư‹ng thi6t bA, khí tài và luyJn t#p s’n sàng chi6n ñ?u. H u như
t?t c các qu,c gia ñNu xác l#p m!t cơ ch6 b o ñ m và cung c?p xăng d u
riêng cho lĩnh v`c an ninh qu,c phòng.


14

Tóm l7i, trên t?t c các lĩnh v`c c$a ñii s,ng xã h!i, xăng d u gi m!t
vA trí ñYc biJt quan trCng. Xăng d u không ch là y6u t, b o ñ m cho các ho7t
ñ!ng s n xu?t và ñii s,ng ñư2c ti6n hành bình thưing mà còn tham gia vào
viJc t7o ra giá trA xã h!i làm cho ñii s,ng xã h!i ngày càng ñư2c c i thiJn.
D u m4 nói chung và xăng d u nói riêng tm khi xu?t hiJn cho ñ6n ngày nay và

c nhiNu năm ti6p theo ñã và s‰ còn là m!t s n ph:m chi6n lư2c hàng ñ u c$a
các qu,c gia.
1.1.2. ð c ñi8m c/a kinh doanh xăng d5u
[ Xăng d:u là m t loVi hàng hoá có nhIng ñAc tính lý hoá riêng.
Xăng d u là m!t lo7i hàng hoá có nh ng ñYc tính lý hoá riêng do v#y,
ña ñư2c phép kinh doanh c n có nh ng ñiNu kiJn b o ñ m nh?t ñAnh vN cơ sO
v#t ch?t kW thu#t.
Xăng d u O tha l4ng r?t dM b,c cháy, ñYc biJt nh7y c m v*i s` thay ñEi
c$a nhiJt ñ! môi trưing. Trong ñiNu kiJn nhiJt ñ! trên 23 ñ! C v*i áp su?t
trên 100 áp m,t phe ch c n m!t tia l_a ñiJn phóng qua có tha gây ph n Vng
sinh nhiJt b,c cháy. ðYc ñiam này ñòi h4i công tác phòng cháy trong ho7t
ñ!ng kinh doanh xăng d u h6t sVc nghiêm ngYt. Phương tiJn và thi6t bA dùng
cho kinh doanh xăng d u ph i là nh ng thi6t bA chuyên dùng. Công tác phòng
cháy ch a cháy g…n liNn v*i toàn b! quá trình ho7t ñ!ng kinh doanh xăng d u.
Xăng d u là m!t lo7i s n ph:m r?t dM bA hao h t trong quá trình v#n
chuyan, lưu kho và kinh doanh. Do ñó, trong ho7t ñ!ng s n xu?t kinh doanh
c n ph i tính toán ñưing v#n ñ!ng c$a xăng d u và có biJn pháp h2p lý nhkm
h7n ch6 t,i ña mVc hao h t. Th`c t6 kinh doanh xăng d u O nư*c ta nh ng
năm qua ñã rút ra m!t s, ch tiêu hao h t như sau:


15

BEng 1.1. Cht tiêu hao hpt xăng d@u
ðơn vW tính: %
N;i dung hao h@t

Xăng

D5u Diesel

Nh#p tm t u, xà lan vào ba chVa

0,6

0,15

Xu?t tm ba chVa ra t u, xà lan

0,4

0,18

V#n chuyan ñưing thuB (tính cho 100 km)

0,025

0,015

V#n chuyan ñưing s…t (tính cho 100 km)

0,06

0,022

V#n chuyan ñưing ,ng (tính cho 100 km)

0,5

0,25

V#n t i ô tô (tính cho 100 km)

0,08

0,004

Lưu chVa trong ba

0,2

0,02

Khâu bán l\

0,75

0,45

Ngu(n: TYng công ty Xăng d:u Vi$t Nam.[37]
Xăng d u là mYt hàng r?t dM bA gi m hoYc m?t ph:m ch?t. Xăng d u
kém ph:m ch?t s‰ nh hưOng ñ6n quá trình kích nE và phá huB ñ!ng cơ. ViJc
kinh doanh xăng d u kém ph:m ch?t s‰ gây ra tác h7i lan truyNn và tr`c ti6p
phá huB năng l`c s n xu?t, làm nh hưOng nghiêm trCng ñ6n s n xu?t và ñii
s,ng xã h!i. Vì v#y, ñòi h4i quy trình nh#p, xu?t, phương tiJn t[n chVa, lo7i
hình và phương tiJn v#n t i, kW thu#t b o qu n xăng d u ph i ñư2c nghiên
cVu, tính toán kW lư‹ng và có nh ng gi i pháp vN kW thu#t, tE chVc qu n lý
trong quá trình kinh doanh xăng d u.

16

Xăng d u là m!t lo7i hoá ch?t ñ!c h7i ñ,i v*i con ngưii. Xăng d u là
m!t h2p ch?t có ph n Vng hoá hCc m7nh, thưing gây nên ô nhiMm môi
trưing. Vì v#y, quá trình kinh doanh xăng d u ph i ñYc biJt chú ý ñ6n viJc
b o vJ môi trưing và c n ph i có các biJn pháp phù h2p ña h7n ch6 t,i ña tác
ñ!ng t*i môi trưing.
[ HoVt ñ ng kinh doanh xăng d:u liên quan tr%c ti-p ñ-n cơ sD hV t:ng
c a nQn kinh t-.
Các cơ sO v#t ch?t kW thu#t ph c v kinh doanh xăng d u cũng là m!t
b! ph#n c?u thành quan trCng cơ sO v#t ch?t kW thu#t c$a nNn kinh t6. Cơ sO
v#t ch?t kW thu#t c$a nNn kinh t6, trình ñ! phát trian kinh t6 c$a m!t qu,c gia
quy6t ñAnh quy mô và trình ñ! hiJn ñ7i c$a các cơ sO v#t ch?t ph c v kinh
doanh xăng d u. Và ngư2c l7i, cơ sO v#t ch?t kW thu#t ph c v kinh doanh
xăng d u là m!t b! ph#n c?u thành cơ sO v#t ch?t kW thu#t c$a nNn kinh t6,
ñóng góp và mO r!ng quy mô, trình ñ! phát trian c$a nNn kinh t6 xã h!i.
HJ th,ng c ng bian, hJ th,ng v#n t i thuB, b!, ñưing s…t, hJ th,ng kho
chVa, ñưing ,ng dcn xăng d u,... vma là cơ sO cho ho7t ñ!ng kinh doanh xăng
d u vma là m!t b! ph#n quan trCng trong k6t c?u h7 t ng cơ sO v#t ch?t kW
thu#t c$a nNn kinh t6. Nh ng hJ th,ng này càng mO r!ng và hiJn ñ7i không
ch ñ m b o cho kinh doanh xăng d u thu#n l2i mà còn là s` tăng cưing tiNm
l`c phát trian c$a nNn kinh t6. N6u hJ th,ng ñưing b!, ñưing s…t, ñưing thuB
như nh ng m7ch máu c$a nNn kinh t6 thì ñ[ng thii nó cũng là m7ng ña xăng
d u v#n ñ!ng. Vì v#y, quan ñiam toàn diJn trong viJc xây d`ng, mO r!ng và
hiJn ñ7i hoá các cơ sO ph c v kinh doanh xăng d u cũng ph i ñư2c xem là
quá trình tăng cưing cơ sO v#t ch?t kW thu#t cho nNn kinh t6.
Hơn th6 n a, do ñYc thù c$a ngành kinh doanh này, viJc s_ d ng triJt
ña hiJu qu cơ sO v#t ch?t kW thu#t b o ñ m kinh doanh là h6t sVc c n thi6t,

17

viJc ph,i h2p gi a các tE chVc kinh doanh xăng d u trong s_ d ng các cơ
sO v#t ch?t kW thu#t chuyên dùng ph i h6t sVc chYt ch‰. N6u mti tE chVc
kinh doanh l7i phân tán xây d`ng m!t hJ th,ng b o ñ m riêng thì s` lãng
phí s‰ là r?t l*n.
[ Xăng d:u là mAt hàng kinh doanh chWu s c ép mVnh c a các quan h$
kinh t- – chính trW qu#c t-.
Do vA trí và t m quan trCng c$a xăng d u trong phát trian kinh t6 xã h!i
ñòi h4i các qu,c gia ñNu có m!t chi6n lư2c riêng vN khai thác, ch6 bi6n, xu?t
nh#p kh:u, d` tr và kinh doanh xăng d u. Th`c t6 cho th?y, quan hJ ngo7i
giao song phương, chính sách phong to và c?m v#n c$a các nư*c l*n luôn có
nh hưOng tr`c ti6p ñ6n viJc xu?t, nh#p kh:u xăng d u. Là m!t mYt hàng
chi6n lư2c, t?t c các qu,c gia, ñYc biJt là các nư*c có th6 l`c trong buôn bán
qu,c t6 luôn s_ d ng mYt hàng xăng d u như m!t con bài trong các quan hJ
kinh t6 – chính trA qu,c t6. Vì v#y, kinh doanh xăng d u không ch ñơn thu n
là m!t ho7t ñ!ng kinh t6 mà nó còn chAu nh hưOng tr`c ti6p c$a tình hình
chính trA qu,c t6.
[ Xăng d:u là mAt hàng có tính nhVy c/m cao.
Như ñã phân tích O ph n vai trò c$a xăng d u, xăng d u là mYt hàng có
ý nghĩa quan trCng nh hưOng ñ6n ñii s,ng kinh t6, xã h!i, th#m chí nh
hưOng ñ6n c an ninh qu,c phòng và ñii s,ng chính trA. Vì v#y, kinh doanh
xăng d u là lĩnh v`c r?t nh7y c m, m!t thay ñEi nh4 trong cung c u cũng có
tha t7o ra tác ñ!ng l*n ñ6n kinh t6 xã h!i.
= Ngoài các ñAc ñi+m c a kinh doanh xăng d:u nói chung thì kinh doanh
xăng d:u D Vi$t Nam còn có ñAc ñi+m là kinh doanh hàng hoá nh p khZu.
ViJt Nam là nư*c nh#p kh:u ph n l*n xăng d u cho nhu c u trong
nư*c nên không tránh kh4i nh ng tác ñ!ng m7nh m‰ hoYc liên t c c$a thA

18

trưing xăng d u th6 gi*i. MYc dù nhà máy lCc d u Dung Qu?t ñã ñi vào ho7t
ñ!ng tm n_a cu,i năm 2009, tuy nhiên hiJn nay nhà máy này vcn ñang trong
quá trình v#n hành th_ nghiJm và chưa En ñAnh. Xét trên góc ñ! toàn b! nNn
kinh t6, ViJt Nam ñang chAu thua thiJt khi ph i xu?t kh:u d u thô và nh#p
kh:u xăng d u. Vì là hàng hoá ph i nh#p kh:u ph n l*n nên trong ho7t ñ!ng
kinh doanh c n ph i chú ý các v?n ñN sau:
+ Xác ñAnh ngu[n nh#p và cơ c?u hàng nh#p h2p lý.
+ Xác ñAnh ti6n ñ!, cơ c?u, kh,i lư2ng nh#p tmng thii gian h2p lý ña
tránh ñưing găng vN xăng d u và s_ d ng ngu[n v,n nh#p hiJu qu .
+ Phân ph,i ngu[n nh#p h2p lý theo các vùng khác nhau ña ti6t kiJm
chi phí v#n chuyan và gi m hao h t.
1.1.3. Các y*u t ,nh hưFng ñ*n kinh doanh xăng d5u
Các y6u t, nh hưOng ñ6n kinh doanh xăng d u chính là các y6u t, nh
hưOng ñ6n cung và c u vN xăng d u.
Nh ng nhân t ,nh hưFng ñ*n cung v xăng d5u có th8 k8 ñ*n như:
= HVn ngVch c a tY ch c các nưKc xu4t khZu d:u m_ OPEC
(Organization of the petroleum Exporting Countries) có nh hưOng l*n ñ6n
kh năng cung c?p xăng d u ra thA trưing th6 gi*i vì tE chVc này t#p trung
nh ng nư*c xu?t kh:u d u l*n. Năm 2004, OPEC chi6m 39,7% s n lư2ng d u
th6 gi*i [57].
= Lư2ng d:u trong kho d% trI c a TY ch c năng lư2ng th- giKi IEA
(International Energy Agency). IEA bao g[m nh ng nư*c tiêu th xăng d u
l*n là MW, Nh#t B n và các nư*c Tây Âu. BiJn pháp quan trCng nh?t c$a IEA
là d` tr d u nhkm ch,ng l7i nh ng nh hưOng tiêu c`c khi OPEC gi m s n
lư2ng khai thác hoYc có nh ng bi6n ñ!ng l*n vN cung trên thA trưing. Khi


19

cung trên thA trưing gi m ñ6n m!t mVc nh?t ñAnh, IEA s‰ l?y d u trong kho
d` tr ra, bù ñ…p m!t ph n mVc thi6u h t làm gi m áp l`c tăng giá d u [54].
= Tình hình chính trW trên th- giKi cũng có tác ñ!ng m7nh m‰ ñ6n cung
c u và giá c d u m4 trên th6 gi*i. ðYc biJt là khu v`c Trung ðông nơi t#p
trung trên 60% s n lư2ng c$a th6 gi*i [44]. Th`c t6 cho th?y, cu!c chi6n Ir…c,
tình hình chính trA căng th‡ng O Palestin và Israel, n7n kh$ng b, qu,c t6 ñNu
nh hưOng ñ6n s n lư2ng khai thác d u.
= HoVt ñ ng ñ:u tư, thăm dò và khai thác các m_ d:u khí mKi.
Nh ng nhân t ,nh hưFng ñ*n c5u v xăng d5u là:
= S% tăng trưDng c a kinh t- th- giKi. Nhu c u xăng d u có quan hJ
chYt ch‰ ñ6n t,c ñ! tăng trưOng kinh t6 th6 gi*i. ðYc biJt s` phát trian m7nh
m‰ c$a nNn kinh t6 Trung Qu,c ñã làm gia tăng ñáng ka nhu c u vN xăng d u.
Nh#p kh:u xăng d u c$a Trung qu,c năm 2004 tăng 10% t*i 100 triJu t?n so
v*i mVc 81 triJu t?n c$a năm 2003. V*i mVc tiêu th g n 6,4 triJu thùng
d u/ngày trong năm 2004, hơn 6,5 triJu thùng d u/ngày năm 2005 và g n 7,6
triJu thùng/ngày năm 2007 và kho ng 7,8 triJu thùng/ngày năm 2008 [56],
Trung Qu,c “ñang nEi lên là m!t trong nh ng nhân t, quy6t ñAnh nh?t” ñ,i
v*i thA trưing năng lư2ng toàn c u.
= S% ñ:u cơ c a các qu#c gia và các hãng xăng d:u lKn trên th- giKi.
ða ñ,i phó v*i nh ng bi6n ñ!ng vN ngu[n cung xăng d u m!t biJn pháp r?t
quan trCng mà các nư*c công nghiJp phát trian hay áp d ng là xây d`ng
các kho d` tr d u t7i nư*c mình. Ngoài viJc quan tâm ñ u tư xây d`ng
các kho chVa d u d` tr t7i các nhà máy lCc d u thì các nư*c này còn ñYc
biJt quan tâm ñ6n viJc thi6t l#p các kho d` tr chi6n lư2c vN xăng d u. Các
công ty lCc d u có nhiJm v b…t bu!c là ph i xây d`ng các kho chVa d u
d` tr v*i s` ht tr2 nh?t ñAnh c$a Nhà nư*c. Thông thưing khi xây d`ng