Tuần 29. Hồn Trương Ba, da hàng thịt

TÁC PHẨM :
HỒN TRƯƠNG BA , DA
HÀNG THỊT


I –Tìm hiểu chung
1 – Tác giả
2 – Tác phẩm
II – Đọc hiểu tác phẩm
1 - Sơ lược cảnh trước đoạn trích
2 – Bố cục
3 – Phân tích vở kịch
III – Tổng kết
IV – Mở rộng


- Lưu Quang Vũ (1948- 1988), sinh tại Phú
Thọ, quê gốc ở Đà Nẵng.
-Sinh ra trong gia đình trí thức, cha là nhà
viết kịch Lưu Quang Thuận và bà Vũ Thị
Khánh,
- Thiên hướng và năng khiếu nghệ thuật của
ông đã sớm bộc lộ từ nhỏ và vùng quê trung
du Bắc Bộ đó đã in dấu trong các sáng tác
của ông sau này.


-Tuổi thơ Lưu Quang Vũ gắn liền với vùng Phú
Thọ, đến năm 1954,ông về sống và học ở Hà Nội.
-Từ 1965 đến 1970: Lưu Quang Vũ vào bộ đội,
phục vụ trong quân chủng Phòng không - Không

quân.
-1970 – 1978 :ông xuất ngũ,làm nhiều nghề để
mưu sinh.
-1978-1988:làm biên tập viên Tạp chí Sân Khấu và
bắt đầu sáng tác kịch nói với vở kịch đầu tay Sống
mãi tuổi 17viết lại theo kịch bản của Vũ Duy Kỳ.


- Bắt đầu sáng tác vào khoảng giữa những
năm 60 TK XX ở thể loại thơ :
Phút đưa nhau ta chỉ nắm tay mình 
Thơ Lưu Quang Vũ không chỉ bay bổng, tài
Điều chưa nói thì bàn tay đã nói 
hoa mà còn giàu cảm xúc, trăn trở, khát
Mình đi rồi hơi ấm còn ở lại 
khao. Rất nhiều bài thơ của ông được bạn
Còn bồi hồi trong những ngón tay ta. 
đọc yêu thích như: Và anh tồn tại, Tiếng
Việt, Vườn trong phố, Bầy ong trong đêm
Như hai dòng sông gặp gỡ đổi phù sa 
sâu.... Ông còn là tác giả của nhiều truyện
Nhập luồng nước, hoà nhau màu sắc 
ngắn mang đậm phong cách riêng.
Trao cảm thương, hai bàn tay nắm chặt 
Nghe máu mẹ cha chuyển giữa mỗi tay mình. 
( Hơi ấm bàn tay - Tập thơ "Hương cây" in năm 1968 )


Tiếng mẹ gọi trong hoàng hôn khói sẫm 
Cánh đồng xa cò trắng rủ nhau về 

Có con nghé trên lưng bùn ướt đẫm 
Nghe xạc xào gió thổi giữa cau tre. 
Tiếng kéo gỗ nhọc nhằn trên bãi nắng 
Tiếng gọi đò sông vắng bến lau khuya 
Tiếng lụa xé đau lòng thoi sợi trắng 
Tiếng dập dồn nước lũ xoáy chân đê. 
Tiếng cha dặn khi vun cành nhóm lửa 
Khi hun thuyền, gieo mạ, lúc đưa nôi 
Tiếng mưa dội ào ào trên mái cọ 
Nón ai xa thăm thẳm ở bên trời. 
( Tiếng Việt - Mây trắng của đời tôi năm 1989 )



- Ông chỉ thực sự được biết đến từ những
năm 80 – khi ông chuyển hẳn sang lĩnh
vực sân khấu với nhiều vở kịch nổi tiếng
và gây được những tiếng vang lớn trong
dư luận :
+ Sống mãi tuổi 17
+ Nàng Xi-ta
+ Lời thề thứ 9
+ Tôi và chúng ta…
+ Hồn Trương Ba, da hàng
thịt,…
ảnh trong
đoạn vua Ra-ma

Trương
Ba - Minh

Trí
và tiên
tiên của Lưu Quang
Cái mãi
chết
oan 17-vở
nghiệt
Sống
tuổi
kịch
đầu
thuyết
phục
Xi-ta
về
kinh
TờHoa
gấp Phượng
vởcờ
kịch
"Tôi
trong
và
vai
chúng
Hoàng
ta"
tham
Nhất
gia

và
hội
Trúc
diễn
Ly
Đế
Thích
Thành
Lộc 
của thề
nàngthứ
Xi-ta
Vở được
“Lời
9” trên
sàn hát
tập
Nhàđểhát
Tuổi
Trẻ.
thành
nối
lại
tình
xưa
Vũ
dàn
dựng
tại
Nhà

Tuổi
trẻ.
nghệ
nàng
thuật
Xi-ta
sânphần
khấucuối
toàn quốc
vainăm
vua 1985 
Ra-ma và Xi-ta 


- Giữa

Lưu lúc
Quang
tài năng
Vũ
khôngvào
đang
chỉ độ
trởchín,
thành

Lưu
Quang
hiện tượng Lưu
29/8/1988 

đặc biệt của
Vũ
đã
được
Nhà
sâu kịchVũ
Quang
những
qua đời
năm 80
nước
tặng
Giải
của thế
trong
một
kỉ tai
XXnạn
mà ôcòn
tô
thưởng
Hồ
Chí
đượcquốc
trên
coi là
lộ một
số 5trong
tại
Minh

về
văn
học
những
Hải
Dương,
nhà soạn
cùngkịch
với
và
nghệ
thuạt
tài năng
người
bạn
nhất
đờicủa
là nhà
văn
năm
2000
.
học nghệ Quỳnh và
thơ Xuân
thuật Việt
Namtrai
con
hiện
Lưu
đại.

Quỳnh
Thơ.



* Đánh giá chung
Lưu Quang Vũ là
một nghệ sĩ đa tài:
làm thơ, vẽ tranh,
viết truyện, viết tiểu
luận,… nhưng
thành công nhất là
kịch.


* Đánh giá chung
- -Là
trong
những
kịch gây
Vởmột
kịch
đã đạt
huy vở
chương
được
nhất của
vàngnhiều
tại Hộitiếng
diễnvang

sân khấu
Lưu
Vũ. 1990
toànQuang
quốc năm
- -Đặt
ra nhiều
vấn
đềtiên
mớimang
mẻ,có ý
Là vở
kịch nói
đầu
nghĩa
triếtngoài
lí và nhân
ra nước
công văn
diễnsâu
ở sắc.
-Tác
phẩm
có Anh,Mĩ,Nga,Ca
sức hấp dẫn, thu
nhiều
nước:
hút
mẽđã
đốiđược

với khán
Namạnh
Đa…và
dựnggiả và
được
thànhcông
phimdiễn nhiều lần trên
các sân khấu trong và ngoài
nước



- Trên thế giới mô típ truyện như trên
cũng đã có ở nhiều nước như Nga, Nhật
Bản,Trung Quốc…


Tsubakiyama
là một
viên
chức
bìnhđã
Trong năm 2006,
cuốn
tiểu
thuyết
thường
ở
độ
tuổi

trung
niên

đột
ngột
từng được dựng thành phim điện ảnh
qua
đờikhi
 ra
giamắt
đình
người
thân11bối
rối vì
 sau
trong
tháng
năm
còn
rất
nhiều
việc
dang
dở
ông
đang
ấp
ủ
2006, bộ phim đã gặt hái được rất
cần

thực
hiện
cùng
họ.kịch
Và rồi
một sự
nhiều
thành
công
nhờ
bảnnhư
phim
chiếu
người
đàn
ôngcuốn
trungtiểu
niên này,
mới lạcố
với
Trong
năm
2009,
chúa
ông trở
lại trần
gian
thuyếttrời
nàyđãsẽcho
tiếpphép

tục được
dựng
thành
trong
vài ngày
giảitruyền
quyếthình
mọi đặc
chuyện…
một phiên
bản để
phim
nhưng
trong
hình
dạng
một
cô
gái
trẻ
biệt
trung xinh đẹp
Bìa cuốn tiểu thuyết Tsubakiyama Kacho
no Nanokakan của nhà văn Jiro Asada


a)Thể loại: kịch
- NộiQuang
dung
Phản

ánh
cuộc
việc
Vũ
đã
từng
phát sống
biểu
:bằng thể
- Lưu
Ngôn
ngữ ::chủ
yếu
là những
lời thoại,
khám
phá, và
phát
hiệnđộng
những
mâu
thuẫn,
hiện
tính
cách
hành
của
nhân
vật,
Động

lựcquan
xui giục
tôicủa
viếttôi,
kịch
cũng
là những
“ Trong
niệm
thơ
và
kịch
rất
xung
đột
trong
đờiđiểm
sống,của
rồinhà
biểuvăn.
hiện qua
gián
tiếp
bộc
lộ
quan
động
lực khiến
tôihai
làmthể

thơ,
đólớn
là của
khátvăn
vọng
gần
nhau.
Đó
là
loại
hànhgian,
động,thời
ngôn
ngữ
của
các
vai
diễn,
-muốn
Không
gian
:
bị
hạn
chế
nên
kịch
được
bày
tỏ,và

muốn
được
thểthần
hiệncủa
tâm
học,
là
cuộc
sống
thế
giới
tinh
trong
các
cảnh, các lớp tiêu biểu...
phải
chia
hồi,cảnh,lớp
hồn
thế giới
conmình
ngườivàđược
biểuxung
hiệnquanh,
ở dạngmuốn
tinh
-được
Quá nhất,
trình
động

:nhất,
gồm
4 giai
đoạn
thamvận
dự vào
dòng
chảy
mãnh
liệt của
chất
mạnh
mẽ
tuy
ngôn
ngữ
Thắt
nútPhát
triểnCao
tràoMở
đời
sống,
được
gửicóvànhững
dâng
hiến.
”
nghệ
thuật
của trao

chúng
điểmnút
khác biệt…
(Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ, tình yêu và
sự nghiệp, NXB Hội nhà văn, 1994)


b. Hoàn cảnh sáng tác
- Sáng tác năm 1981, đến năm 1984 mới ra mắt
công chúng.
-Công cuộc đổi mới của Đảng
phát động nhằm giải phóng sức
sản xuất , phát huy mọi tiềm
năng sáng tạo của nhân dân
trong đó có người cầm bút.Số
phận cá nhân, con người cá
nhân, vấn đề tiêu cực cần được
khám phá.

Cái
mới
bắt đầu
- Vở
kịch
mượn
cốt manh
truyệnnha,
dân
cái
vẫn tên

còngồm
tồn có
tại 7trong
giancũcùng
cảnhmọi
lĩnh vực kể cả văn học nghệ


c. Mục đích: Phê phán biểu hiện tiêu cực của
lối sống lúc bấy giờ :
- Chạy theo những ham muốn tầm thường về
vật chất chỉ muốn hưởng thụ để trở nên phàm
phu, thô thiển.
- Cuộc sống ít chú tâm tới đời sống vật chất ,
không phấn đấu cho hạnh phúc vẹn toàn.
- Tình trạng con người sống giả không thực
với bản thân mình

con người
chỉ và
thực
sự hạnh
d. Cuộc
Đoạnsống
trích:Từ
cảnh VII
đoạn
kết của
phúc,
chỉ Đúng

có gíavào
trị khi
đúngtâm
mình,
vở kịch.
lúcđược
xungsống
đột trung
được
một thể thống nhất
của vởsống
kịchtự
lênnhiên
đến trong
đỉnh điểm.




Tóm Tắt
Trương Ba - một cao cờ
dưới hạ giới đã kết thân
với Đế Thích –người đánh
cờ rất giỏi trên thiên đình

Xác hàng thịt đòi về nhà
Trương Ba. Mọi người
ngỡ ngàng song đành
phải chấp nhận

Do Nam Tào cẩu thả
nên đã gạch nhầm tên
người chết là Trương Ba

Lý trưởng sách nhiễu.
Trương Ba phải ở nhà hàng
thịt đến đêm mới được
về nhà

Nam Tào sửa sai bằng
cách cho hồn Trương Ba
nhập vào xác hàng thịt
để sống lại

Bị thể xác xui khiến,
Trương ba định xuôi theo
ở lại với vợ hàng thịt

Trương Ba bắt đầu thay đổi tâm tính khiến
mọi người trong gia đình, bạn bè, xa lánh
chán ghét, bản thân vô cùng đau khổ.
Quyết định giải thoát chấp nhận cái chết,
hồn Trương Ba nhập vào màu xanh cây cỏ.


Nhân hậu, trong
sạch, ngay thẳng

Thô lỗ, phũ phàng

Trú nhờ thể
các dung tục
của hàng thịt

Trương
Ba
Thú vui tao nhã, trí
tuệ, chơi cờ với
nước đi khoáng hoạt

Uống rượu nhiều,
ham bán thịt, không
mặn mà với chơi cờ

Trương Ba ý thức được điều đó
nhưng không thể giải quyết




Bố cục

Màn đối
thoại giữa
hồn
Trương
Ba và
xác hàng
thịt

Man đối
thoại giữa
hồn
Trương
Ba và
người
thân

Màn đối
thoại giữa
hồn
Trương
Ba và Đế
Thích



Màn
kết


Ý nghĩa nhan đề vở kịch Hồn Trương Ba, da
hàng thịt của Lưu Quang Vũ

Hồn Trương Ba , da hàng thịt
- Tâm hồn

- Thể xác

- Thanh cao

- Phàm tục

Đặt
ra cảnh
vấn đề:
phải được khổ
sống
Tình
trớcon
trêu,người
mâu thuẫn,đau
làcủa
mình
vớivật
những
phẩm
nhân
Trương
Bachất tốt đẹp, sống
trong sự hài hòa giữa thể xác và tâm hồn.


* Màn đối
thoại giữa
hồn Trương
Ba và xác
hàng thịt

Phương diện

Hồn Trương Ba

Xác hàng thịt

Mục đích

Phủ định sự lệ thuộc của Khẳng định sự âm u, đui
linh hồn vào xác thịt, coi mù của thể xác có sức
ghê gớm, có khả
chỉđầu
là cáisợvỏmi,ta
bề mạnh
- “xác
..tathịtbắt
chỉ
ngoài, không có ý nghĩa. năng điều khiển, làm át đi
muốn
khắc..
linh ”hồn cao khiết, dồn
Khẳngrời
địnhxa
linhmi
hồntức
vẫn có
- Đó là đời
: “ sống
Khi riêng
ông: nguyên

đứngvẹn,
bên hồn
cạnh
Tr.Bavợ
vào thế đuối lí,
Mày
không
córung
tiếng
nói,màthở
chỉ
làthỏa
xác
thịt
phải
hiệp,
quyâm
phục.
trong sạch,
thẳng
thắn.
tôi,tay
chân
rẩy,hơi
nóng
nực,cổ

-“
u đuinghẹn
mù …Mày

chỉ là đó
cáisuýt
vỏ bề
ngoài,không
có
lại
….Đêm
nữa
thì
…
”
Cử chỉ
đầu, đứng vụt dậy, nhìn Lắc đầu  Tỏ vẻ
ý nghĩa gì Ôm
hết,không
có tư tưởng,không có cảm
chân tay, thân thể, bịt tai lại  thương hại.
-Đó” là cảm
giác “ xao xuyến ” trước những
xúc…
Uất ức, tức giận, bất lực.
“ tiết– canh,cổ
ta  Khinhhủ
bỉ, ,khấu
Ông đuôi…
– tôi ” Ngang
Xưng hô món ăn: Mày
- “ …Ta vẫnxem
cóthường.
một đời sống riêng

: nguyên
hàng, thách
thức.
- Đó là cái
lần
ông
tát
thằng
con ngạo
“ toénghễ
máuthách
Giận
dữ,
khinh
bỉ,
mắng
Khi
Giọng điệu
vẹn,trong
sạch,thẳng
thắn!..
mồm máu
mỏ,mũi
ngậm”ngùi,
thấm thía, thức,
khi ”buồn rầu thì
Vị thế

tuyệt vọng.

thầm ranh mãnh, an ủi.

Bị động, kháng cự yếu ớt,
đuối lí  thua cuộc, chấp
nhận trở lại xác hàng thịt.

Đặt nhiều câu hỏi phản
biện  thắng thế, buộc
được hồn T.Ba quy phục.


Nhận xét
- Trong khi rất muốn tách ra khỏi thân
xác kềnh càng, thô lỗ của anh hàng
thịt thì xác lại cứ muốn tồn tại mãi tình
trạng này .
 Với sự giễu cợt của xác, hồn càng
đau khổ và bế tắc.


-Hồn cao khiết nhưng
vô dụng, xác đui mù
nhưng có sức mạnh
ghê gớm + lí lẽ ti tiện
nhưng hết sức thực tế
 Khiến hồn không có
cơ sở bác bỏ. Sự
chống đối ngày càng
yếu dần và phải đầu
hàng trong tuyệt vọng.