Bài 12. Tổng kết về từ vựng (Luyện tập tổng hợp)

KiÓm tra bµi cò
Kể tên những nội dung kiến thức liên
quan đến từ vựng đã được tổng kết ở những
tiết học trước.


Tõ
vùng
tiÕng
viÖt

1.Từ đơn - Từ phức
2.Thành ngữ
3. Nghĩa của từ
4. Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
5. Từ đồng âm
6. Từ đồng nghĩa
7. Từ trái nghĩa
8. Cấp độ khái quát của nghĩa từ
9. Trường từ vựng
10. Sự phát triển của từ vựng
11. Từ mượn
12. Từ Hán Việt
13.Thuật ngữ và biệt ngữ xã hội
14. Trau dồi vốn từ


Tiết
59

Tổng kết về từ vựng
(Luyeọn taọp toồng hụùp)


Bµi 1

Tæng kÕt vÒ tõ
TiÕt
(LuyÖn tËp tæng
59
hîp)
So sánh dị bản hai câu ca dao.

- Râu tôm nấu với ruột bầu

vùng

- Râu tôm nấu với ruột bù

Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon Chồng chan vợ húp gật gù khen ngon.
Cúi đầu xuống rồi ngẩng lên
ngay, tỏ vẻ đồng ý.

Không thích hợp

Từ tượng hình gợi tư thế của 2 vợ chồng:
gật nhẹ đầu nhiều lần - chỉ sự tán thưởng
Tuy nghèo khó với món ăn dân dã, đạm bạc
nhưng họ cảm thấy ngon miệng , cùng nhau

chia sẻ niềm vui đơn sơ trong cuộc sống
Thích hợp hơn


Tiết 59
Bài tập
2

Tổng kết về từ vựng
(Luyện tập tổng
hợp)

Nhn xột cỏch hiu ngha t ng trong truyn ci:
Chng va ngi xem búng ỏ va núi:
- i ny ch cú mt chõn sỳt, thnh ra my ln b l c hi ghi
bn.
V nghe thy lin than th:
- Rừ kh! Cú mt chõn thỡ cũn chi búng lm gỡ c ch!

C i búng ch
Chồng: Một chân sút cú mt ngi gii
ghi bn

Dùng
với
nghĩa
chuyển theo phơng
thức hoán dụ
Hiểu
Vợ: Có một chân Cu th ch cũn mt chõn

theo
nghĩa
Vi phạm phơng châm
Hiểu sai
gốc
quan hệ


Tiết
59
Bài tập
3

Tổng kết về từ vựng
(Luyện tập tổng
hợp)

c on th
o anh rỏch vai
Qun tụi cú vi mnh vỏ
Ming ci but giỏ
Chõn khụng giy
Thng nhau tay nm ly bn tay.

ờm nay rng hoang sng mui
ng cnh bờn nhau ch gic ti
u sỳng trng treo.
( Chớnh Hu ng chớ)
Trong các từ: vai, miệng, chân, tay, đầu từ nào đợc
dùng theo nghĩa gốc, từ nào đợc dùng theo nghĩa chuyển?

Chuyển theo phơng thức nào?


vùng

TiÕt
59

(LuyÖn tËp tæng
hîp)

Bµi tËp 3

Miệng (người)

MiÖng, ch©n, tay
Vai,
®Çu

Từ dùng theo nghĩa gốc

Từ dùng theo nghĩa chuyển

chân( người)
Tay ( người)
Vai (áo)-> hoán dụ
Đầu (súng )-> ẩn dụ


TiÕt

59

Bµi tËp
5 Đäc

Tæng kÕt vÒ tõ vùng

®o¹n trÝch:

(LuyÖn tËp tæng
hîp)

Ở đây, người ta gọi tên đất, tên sông không phải bằng danh từ
mĩ lệ, mà cứ theo đặc điểm riêng biệt của nó mà gọi thành tên.
Chẳng hạn như gọi rạch Mái Giầm, vì hai bên bờ rạch mọc toàn
cây mái giầm cọng tròn xốp nhẹ, trên chỉ xòa ra độc một cái lá
xanh hình chiếc bơi chèo nhỏ; gọi là kênh Bọ Mắt vì ở đó tụ
không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng, chúng cứ
bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ, ta bị nó đốt
vào da thịt chỗ nào là chỗ đó ngứa ngáy nổi mẩn đỏ tấy lên; gọi
kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con Ba
Khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây ( Ba Khía là một
loại còng biển lai cua, càng tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn
rất ngon).
( Đoàn Giỏi – Đất rừng phương Nam)


TiÕt
59

Tỉng kÕt vỊ tõ vùng
(Lun tËp tỉng
hỵp)

Bµi tËp
5 Các sự vật và hiện tượng được đặt tên
trong đoạn trích như: Rạch Mái Giầm, kênh Bọ
Mắt, kênh Ba Khía
Dùng từ có sẵn (rạch, kênh )

Rạch Mái Giầm,
Kênh Ba Khía,
Kênh Bọ Mắt

KÕt hỵp
víi
§ặc điểm riêng biệt của sự vật, hiện tượng
(Mái Giầm, Ba Khía, Bọ Mắt)

VÝ
dơ:

sơng Cửu Long, sơng Lục Đầu, Thành Đơng, hồ Hồn Kiếm…
Cà tím, cá kiếm, chè móc câu, chuột đồng, ong ruồi, ớt chỉ
thiên, dưa bở…
- Cà tím : Màu sắc bên ngồi màu tím hoặc nửa tím, nửa trắng
- Cá kiếm: Cá cảnh nhiệt đới cỡ nhỏ, đi và đầu nhọn như cái kiếm
- Cá kim : Cá biển có mỏ dài, nhọn như cái kim.
- Ớt chỉ thiên : Quả nhỏ, quả chỉ thẳng lên trời
...

Tổng
Tiết
Thảo luận nhóm
Bài tập 59
4

kết về từ vựng

(Luyện tập tổng
hợp)
Chỉ ra các trờng từ vựng? Các trờng từ vựng có liên
quan đến nhau không? ý nghĩa biểu đạt của các từ
trong bài
o thơ?
em i gia ph ụng

Cõy xanh nh cng ỏnh theo hng
Em i la chỏy trong bao mt
Anh ng thnh tro, em bit khụng?
( V Qun Phng- o )


Bài tập
4

Tiết
59

Tổng kết về từ vựng

Cú hai trng
t vng

(Luyện tập tổng
hợp)

o em i gia ph ụng
Cõy xanh nh cng ỏnh theo hng

Ch mu sc:
đỏ, xanh,
hồng

Ch la v s
vật,hin t Em i la chỏy trong bao mt
ợng liên
quan đến Anh ng thnh tro, em bit khụng?
lửa: la, chỏy,
( V Qun Phng- o )
tro

Thể hiện một
Liên quan chặt
tình yêu mãnh
chẽ
liệt, cháy bỏng
Cỏc t trong 2 trng t vng liờn quan cht ch vi nhau: mu ỏo ca cụ gỏi
thp lờn trong mt chng trai( v bao ngi khỏc) ngn la. Ngn la ú lan ta

trong anh, lm anh m say, ngõy ngt( n mc cú th chỏy thnh tro) v nhum
hng c khụng gian, lm khụng gian cng nh bin sc( cõy xanh nh cng ỏnh
theo hng) bi th xõy dựng c nhng hỡnh nh gõy n tng mnh vi
ngi c, qua ú th hin mt tỡnh yờu mónh lit, chỏy bng.


Bµi tËp
6

TiÕt
59

Tæng kÕt vÒ tõ vùng
(LuyÖn tËp tæng
hîp)

Truyện cười sau đây phê phán điều gì?

Một ông sính chữ bất chợt lên cơn đau ruột thừa.
Bà vợ hốt hoảng bảo con:
- Mau đi gọi bác sĩ ngay!
Trong cơn đau quằn quại, ông ta vẫn gượng dậy nói với theo:
- Đừng… đừng gọi bác sĩ, gọi cho bố đốc tờ!
( Theo Truyện cười Việt Nam)

Bác sĩ

Đốc tờ

Truyện phê phán thói

sính dùng từ nước ngoài của một số người.


Tiết
59
* Củng cố:

Tổng kết về từ vựng
(Luyện tập tổng
hợp)

1. Qua tiết luyện tập tổng hợp, em rút ra những
điều lu ý nào liên quan đến các nội dung về từ
vựng tiếng Việt ?

Lu ý
1. Để sử dụng tốt tiếng Việt trong giao tiếp chúng ta cần
phải nắm đợc đầy đủ, chính xác nghĩa của từ và lựa
chọn từ thích hợp. (BT1+ 2)
2. Cùng với việc phát triển từ vựng Tiếng Việt theo phơng
thức chuyển nghĩa ẩn dụ và hoán dụ, có thể tạo từ ngữ
mới bằng cách dùng từ ngữ có sẵn kết hợp với đặc điểm
sự
vậtdụng
(BT3+5)
3. Sử
các từ cùng trờng từ vựng tạo nên sự gợi cảm,
sinh động và hiệu quả cho sự diễn đạt (BT 4)
*

4. Cần sử dụng từ mợn, từ đồng nghĩa đúng lúc, đúng
chỗ không nên lạm dụng (BT 6)


Tiết
59
* Củng cố:

Tổng kết về từ vựng
(Luyện tập tổng
hợp)

2. Ly ba VD trong cỏc vn bn ó hc (V nh chn phõn tớch mt VD )
minh ho cho lu ý 3 trờn : Việc sử dụng các từ cùng trờng
từ vựng tạo nên sự gợi cảm, sinh động và hiệu
quả cho sự diễn đạt.

a.Từ đời nhà Hán đến nay, chúng đã mấy phen cớp
bóc nớc ta, giết hại nhân dân, vơ vét của cải, ngời
mỡnh không thể chịu nổi, ai cũng muốn đuổi
chúng đi.
(Hoàng Lê nhất thống chí)
b.Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật nh
hòn đá, cục thủy tinh hay đầu mẩu gỗ thì tôi quyết
vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát
vụn mới thôi.
(Những ngày thơ ấu)
c. Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lớt giữa mây cao với biển bằng
Ra đậu dăm xa dò bụng biển

Dàn đan thế trận lới vây giăng

(Đoàn thuyền


Tiết
59

Tổng kết về từ vựng
(Luyện tập tổng
hợp)

Hớng dẫn về nhà:

- Ôn lại ton bộ kiến thức về từ vựng.
- Chuẩn bị bài: Chơng trình địa phơng phầ
tiếng Việt