Bài 15. Thuyết minh về một thể loại văn học

Giáo viên dạy: Nguyễn Thị Thúy
Đơn vị: THCS Cẩm Văn - Cẩm Giàng - HD
Thứ 3 , ngày 26 tháng 11 năm 2013


KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu 1: Kể tên một số bài thơ 7 chữ em biết.
VD: Qua Đèo Ngang, Bạn đến chơi nhà, Đập đá ở Côn Lôn, ...


Tiết 60

I.Từ quan sát đến mô tả, thuyết minh
đặc điểm một thể loại văn học.
Đề bài: “Thuyết minh đặc điểm thể thơ
thất ngôn bát cú”.
Tìm hiểu đề

* Các bước làm bài văn thuyết minh
Bước 1: Tìm hiểu đề
(Quan sát, tìm hiểu đối tượng cần thuyết
minh)
Bước 2:Tìm ý, lập dàn ý
Bước 3: Viết bài
Bước 4: Kiểm tra lại bài đã viết


Tiết 60

I.Từ quan sát đến mô tả,thuyết minh
đặc điểm một thể loại văn học.

Đề bài: “Thuyết minh đặc điểm thể thơ
thất ngôn bát cú”.
Tìm hiểu đề

Kiểu đề: Thuyết minh về một thể
loại văn học
Đối tượng thuyết minh: Thể thơ thất
ngôn bát cú Đường luật
Nội dung thuyết minh: đặc điểm của
thể thơ thất ngôn bát cú
Phương pháp dùng để thuyết minh: phương
pháp nêu định nghĩa ,phân tích, nêu ví dụ,
dùng số liệu


Tiết 60
I. Tõ quan s¸t ®Õn miªu t¶,
thuyÕt minh mét thÓ lo¹i v¨n
häc
*Đề bài: Thuyết minh đặc điểm thể thơ
thất ngôn bát cú
1. Quan
s¸t:
a. Ví dụ

* Tìm hiểu bài thơ: “Đập đá ở Côn Lôn”

ĐẬP ĐÁ Ở CÔN LÔN
Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,
Lừng lẫy làm cho lở núi non.

Xách búa đánh tan năm bảy đống,

b Nhận xét

Ra tay đập bể mấy trăm hòn.

* Số câu (dòng), số chữ (tiếng)
-Bài 8 câu, mỗi câu 7 tiếng -> không
tuỳ ý thêm bớt

Tháng ngày bao quản thân sành
sỏi,
Mưa nắng càng bền dạ sắt son.
Những kẻ vá trời khi lỡ bước,
Gian nan chi kể việc con con!
(Phan Châu Trinh)


Tiết 60
I.

Tõ quan s¸t ®Õn miªu t¶,
thuyÕt minh một thể loại văn
học
*Đề bài: Thuyết minh đặc điểm thể thơ
thất ngôn bát cú
1. Quan s¸t:
a. Ví dụ
b Nhậậ̣n xét
* Số câu (dòng), số chữ (tiếng):

* Luật bằng, trắc
Tiếng bằng: tiếng có thanh
ngang, thanh huyền ( B)
Tiếng trắc: tiếng có thanh hỏi,
thanh ngã, thanh sắc, thanh nặng(T)
* Bố cục

4 phần: đề, thực, luận, kết

ĐẬP ĐÁ Ở CÔN LÔN
Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,
B B T
T T B B
Lừng lẫy làm cho lở núi non.
B
T B B T T B
Xách búa đánh tan năm bảy đống,
T
T
T
B B T
T
Ra tay đập bể mấy trăm hòn.
B B T T T B
B
Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,
T
B
B
T

B
B
Mưa nắng càng bền dạ sắc son.
B
T
B
B T T B
Những kẻ vá trời khi lỡ bước,
T
T T B T T T
Gian nan chi kể việc con con!
B

B

B T T

B

B

Hai câu
đề
Hai câu
thực

T Hai câu
luận

Hai câu

kết

Phan Châu Trinh


Tit 60
I.

Từ quan sát đến miêu tả,
thuyết
minh
thể
loại
học
*ờ bi:một
Thuyt
minh
cvăn
im
th th thõt ngụn bỏt cu
1. Quan sát:
a. Vớ d
b Nhõn xet
* S cõu (dũng), s ch (ting):
* Luõt bng, trc
*B cuc
i, niờm
-Đối: các tiếng 2, 4, 6 của
các cặp
câu 1-2, 3- 4, 5- 6, 7-8 luôn

trái ngợc nhau về thanh
điệu.

Lm trai ng gia õt Cụn Lụn,
B B T
T T B B
i
Lng ly lm cho l nui non.
B
T B B T T B
Xỏch bua ỏnh tan nm bay ng,
T
T
T
B B T
T
i
Ra tay p b mõy trm hũn.
B B T T T B
B
Thỏng ngy bao quan thõn snh si,
T
B
B
T
B
B T
i
Ma nng cng bờn d st son.
B

T
B
B T T B
Nhng k vỏ tri khi l bc,
T
T T B B T T
Gian nan chi k vic con con!
B

B

B T T

B

B

Phan Chõu Trinh

i


Tiết 60
Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,
B B T
T T B B
Lừng lẫy làm cho lở núi non.
B
T B B T T B

Trùng
thanh
điệu
=>Niêm

Xách búa đánh tan năm bảy đống,
T
T
T
B B T
T
Ra tay đập bể mấy trăm hòn.
B B T T T B
B
Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,
T
B
B
T
B
B T
Mưa nắng càng bền dạ sắt son.
B
T
B
B T T B
Những kẻ vá trời khi lỡ bước,
T
T T B B T T
Gian nan chi kể việc con con!

B
B B T T B B

Phan Châu Trinh

Trùng
thanh
điệu
=>Niêm


Tit 60
I.

Từ quan sát đến miêu tả,
thuyết
minh
thể
loại
học
*ờ bi:một
Thuyt
minh
cvăn
im
th th thõt ngụn bỏt cu
1. Quan sát:
a. Vớ d
b Nhõn xet
* S cõu (dũng), s ch (ting):

* Luõt bng, trc
*..B cuc:
i, niờm
-Đối: các tiếng 2, 4, 6 của
các cặp
câu 1-2, 3-4, 5-6, 7-8 luôn
trái ngợc nhau về thanh
-điệu.
Niêm: các tiếng 2, 4, 6
của các cặp câu 1-8, 2-3 ,
4-5, 6-7 trùng nhau về
thanh điệu.
Vn

Lm trai ng gia õt Cụn Lụn,
B B T
T T B B
Lng ly lm cho l nui non.
B
T B B T T B
Xỏch bua ỏnh tan nm bay ng,
T
T
T
B B T
T
Ra tay p b mõy trm hũn.
B B T T T B
B
Thỏng ngy bao quan thõn snh si,

T
B
B
T
B
B T
Ma nng cng bờn d sc son.
B
T
B
B T T B
Nhng k vỏ tri khi l bc,
T
T T B B T T
Gian nan chi k vic con con!
B
B B T T B B

Phan Chõu Trinh


Tit 60
I.Từ quan sát đến miêu tả,
thuyết
minh
thể
loại
học
*ờ bi:một
Thuyt

minh
cvăn
im
th th thõt ngụn bỏt cu
1. Quan sát:
a. Vớ d
b Nhõn xet
* S cõu (dũng), s ch (ting):
* Luõt bng, trc
*B cuc
*i, niờm
*Vn cui cõu 1 va cui
cõu chn 2,4,6
*Ngt nhp
2/2/3 ;
4/3
* ti:
Cảm hứng thiên nhiên, nhân
đạo, tinh thần yêu nớc, nguồn
vui thú nhàn tản,...

P CễN LễN
Lm trai ng gia õt Cụn Lụn,
B B T
T T B B

2/2/3

Lng ly lm cho l nui non.
B

T B B T T B

2/2/3

Xỏch bua ỏnh tan nm bay ng, 2/2/3
T
T
T
B B T
T
Ra tay p b mõy trm hũn.
2/2/3
B B T T T B
B
Thỏng ngy bao quan thõn snh si, 2/2/3
T
B
B
T
B
B T
Ma nng cng bờn d st son.
B
T
B
B T T B
Nhng k vỏ tri khi l bc,
T
T T B B T T
Gian nan chi k vic con con!

B
B B T T B B

2/2/3
4/3
4/3

Phan Chõu Trinh


Tit 60
I. Từ quan sát đến miêu tả,
thuyết minh một thể loại văn
học
*Đề bài: Thuyết minh đặc
điểm thể thơ thất ngôn bát cú.
1. Quan sát:
a. Vớ d
b Nhõn xet
* S cõu, s ch
* Luõt bng trc
* B cuc:4 phn
* Niờm, i
* Vn
* Ngt nhp
* ti
2.Lp dn bi

a. M bi:
- Thờ th thõt ngụn bat cu ng lut la mụt thờ

th thụng dng trong cac thờ th ng lut...
b. Thõn bi:
*Xuõt x:
La thờ th cú ngun gc t Trung Quc
*Gii thiu c im ca th th:
S cõu, s ch trong bai
- Cach gieo vn,
- Quy lut bng trc
- Ngh thut i,
- Cõu truc bai th
- Ngt nhip
*Nhn xột: u - nhc iờm ca thờ th
c. Kết
bi:
- õy la thờ th cú vai trũ rõt quan trong
trong i sng vn hoc dõn tục
- Th ca Vit Nam cú nhiờu bai th hay
c sang tac theo thờ th nay.


DN BI VN THUYấT MINH Vấ MễT TH LOAI VN HOC
a.M bi:
-Nờu mụt inh nghia chung vờ thờ loai vn hoc.
b.Thõn bai:
Nờu c iờm ( c trng c ban) ca thờ loai vn hoc.
-Nờu s cõu s ch trong bai
+ Quy định bằng, trắc
+ Cách gieo vần ,i cua thờ th
+ Cách ngắt nhịp
-Nhận xét về u, nhợc và vị trí của thể

loai vn hoc
c. Kt bi: Nờu cam nhn ca em vờ ve ep ca thờ loai vn hoc ú:


DÀN BÀI VĂN THUYẾT MINH VỀ MỘT THỂ LOẠI VĂN HỌC
a.Mở bài:
-Nêu một định nghĩa chung về thể loại văn học.
b.Thân bài:
-Nêu đặc điểm ( đặc trưng cơ bản) của thể loại văn học.
-NhËn xÐt vÒ u, nhîc vµ vÞ trÝ cña thÓ
loại văn học
c. Kết bài: Nêu cảm nhận của em về vẻ đẹp của thể loại văn học đó:



Tiết 60

I. Từ quan sát đến
mô tả, thuyết
minh đặc điểm
một
thểsát:
loại văn
1)
Quan
học.

Thuyết minh về thể loại văn học

a Vi d

b nhn xet
* S cõu, s ch
* Lut bng chc
* B cc
* Niờm, i
* Võn
* Ngt nhp
* ti

2) Lập dàn ý:
3.Kờt lun Ghi nhớ
SGK

Quan sát

Nhận xét

Khái quát thành đặc điểm
(cho ví dụ minh hoạ)


Tiết 60

I. Từ quan sát đến
mô tả, thuyết
minh đặc điểm
một
thểsát:
loại văn

1)
Quan
học.
2)
Lập dàn ý:
* Ghi nhớ SGK
II. Luyện tập:

Hãy thuyết minh
đặc điểm chính của
truyện ngắn trên cơ
sở các truyện ngắn
đã học: Tôi đi học,
Lão Hạc, Chiếc lá
cuối cùng.
Tìm hiểu đề:

Kiu bi: Thuyết minh về một thể loại vn
Đối tợng thuyt minh:

Truyện ngắn

Nội dung cần thuyt minh:
Các đặc điểm chính của
truyện ngắn
Phơng pháp thuyt minh:
Nêu định nghĩa, giải thích ; nêu ví
dụ ; phân loại, phân tích ; so sánh...

Hãy thuyết minh đặc điểm chính
của truyện ngắn trên cơ sở các
truyện ngắn đã học: Tôi đi học,
Lão Hạc, Chiếc lá cuối cùng.
(chọn truyện Lão Hạc làm dẫn
chứng)

- Nhúm 1: Nờu nh ngha (khỏi nim) truyn ngn.
- Nhúm 2: Gii thiu cỏc yu t ca truyn ngn (t
s, s kin v nhõn vt).
- Nhúm 3: Gii thiu cỏc yu t ca truyn ngn (ct
truyn, kt cu).
- Nhúm 4: Gii thiu cỏc yu t ca truyn ngn (cỏc
yu t kt hp khỏc; ni dung, t tng).


Nhóm 1 : Nêu định nghĩa (khái niệm) của
truyện ngắn?
Truyện ngắn là một loại truyện bằng văn xuôi, có dung lợng nhỏ, số
trang ít, miêu tả một khía cạnh tính cách, một mẩu trong cuộc đời
của nhân vật.(Theo Từ điển Tiếng Việt).
Nhóm 2 : Giới thiệu các yếu tố của truyện ngắn:
- Tự sự : Là yếu tố chính quyết định sự tồn tại của một truyện
ngắn.
việc
Lão Hạc
giữ tàivật
sản
bằng
mọilàgiá.

-+
SựSự
kiện
vàchính:
nhân vật:
ít nhân
vàcho
sự con
kiện,trai
thờng
chỉ
vài ba
+ Sự vật
việcvàphụ:
traikiện
lão bỏ đi, lão Hạc đối thoại với con chó Vàng,
nhân
mộtCon
số sự
bán con Vàng, trò chuyện với ông giáo, xin bả chó, tự tử ...
Nhóm 3 : Giới thiệu các yếu tố của truyện ngắn:
- Cốt truyện: Diễn ra trong một khoảng thời gian và không gian hẹp
(đơn giản). Chỉ chọn một thời đoạn, khoảnh khắc nào đó của
nhân vật để trình bày.
nghèo
khổ,thcô
đơn
vàsắp
cái chết
quẫn

đau
thơng
-VD:
KếtCuộc
cấu:sống
Những
sự việc
ờng
là sự
đặtcùng
những
đối
chiếu,
t
+ Nhân vật chính: Lão Hạc
của ng
ời nông
dânbật
trong
xã hội
cũ.
ơng
phản
để làm
ra chủ
đề.
+ Nhân vật phụ: Ông giáo, con trai lão Hạc, vợ
Nhóm 4: Giới thiệu các yếu tố của truyện ngắn:
- Yếugiáo
tố biểu

cảm, miêu tả, nghị luận ...
ông
..
Là yếu tố bổ trợ, giúp cho truyện ngắn sinh động hấp dẫn, đan
xen vào các yếu tố tự sự.


VD:
+ Miêu tả: ... Lão Hạc đang vật vã trên giờng, đầu tóc rũ rợi,
quần áo xộc xệch, hai mắt long sòng sọc. Lão tru tréo, bọt
mép sùi ra. Khắp ngời chốc lại giật mạnh một cái, nảy lên ...
+ Biểu cảm: ... Chao ôi ! Đối với những ngời ở quanh ta, nếu
ta không cố mà tìm hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dở,
ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi .. toàn những cớ để cho
ta tàn nhẫn; không bao giờ ta thấy họ là những ngời đáng
thơng; không bao giờ ta thơng ....
+ Nghị luận: ... Ông giáo nói phải! Kiếp con chó là kiếp khổ
thì ta hoá kiếp cho nó để nó làm kiếp ngời, may ra có
sung sớng hơn một chút kiếp ngời nh kiếp tôi chẳng
hạn!....


Nhóm 1 : Nêu định nghĩa (khái niệm) của
truyện ngắn?
Truyện ngắn là một loại truyện bằng văn xuôi, có dung lợng nhỏ, số
trang ít, miêu tả một khía cạnh tính cách, một mẩu trong cuộc đời
của nhân vật.(Theo Từ điển Tiếng Việt).
Nhóm 2 : Giới thiệu các yếu tố của truyện ngắn:
- Tự sự : Là yếu tố chính quyết định sự tồn tại của một truyện
ngắn.

- Sự kiện và nhân vật: ít nhân vật và sự kiện, thờng chỉ là vài ba
nhân vật và một số sự kiện.
Nhóm 3 : Giới thiệu các yếu tố của truyện ngắn:
- Cốt truyện: Diễn ra trong một khoảng thời gian và không gian hẹp
(đơn giản). Chỉ chọn một thời đoạn, khoảnh khắc nào đó của
nhân vật để trình bày.
- Kết cấu: Những sự việc thờng là sự sắp đặt những đối chiếu, t
ơng phản để làm bật ra chủ đề.
Nhóm 4: Giới thiệu các yếu tố của truyện ngắn:
- Yếu tố biểu cảm, miêu tả, nghị luận ...
Là yếu tố bổ trợ, giúp cho truyện ngắn sinh động hấp dẫn, đan
xen vào các yếu tố tự sự.
- Nội dung, t tởng: Truyện ngắn đã đề cập đến những vấn đề
lớn
của
cuộc
đời.
VD
: Đề
tài ng
ời nông dân trớc cách mạng...


LËp dµn ý
a, Mở bài: Nêu định nghĩa về truyện ngắn.
b. Thân bài : Các đặc điểm của truyện ngắn.
- Tự sự: yếu tố chính quyết định sự tồn tại một truyện ngắn.
- Sự kiện và nhân vật: ít nhân vật và sự kiện, thường chỉ là vài ba nhân vật và một số
sự kiện.
- Cốt truyện: Diễn ra trong một khoảng thời gian và không gian hẹp. Chỉ chọn một thời

đoạn, khoảnh khắc nào đó của nhân vật để trình bày.
- Kết cấu: Những sự việc thường là sự sắp đặt những đối chiếu, tương phản để làm bật
ra chủ đề.
- Các yếu tố khác: miêu tả, biểu cảm, nghị luận...
- Nội dung, tư tưởng: Truyện ngắn đã đề cập đến những vấn đề lớn của cuộc đời.
(lấy ví dụ từ truyện ngắn “Lão Hạc” để minh hoạ cho các đặc điểm trên)
c. Kết bài :
- Nêu cảm nhận về truyện ngắn: truyện ngắn có vẻ đẹp và sức hấp dẫn riêng, phù hợp
với nhịp sống lao động khẩn trương hiện nay, nên được độc giả rất yêu thích.


KIẾN THỨC CẦN NHƠ
Quan sát
Khái quát thành
những đặc điểm

Thuyết minh về
thể loại văn học
Nhận xét

Lựa chọn những đặc điểm tiêu biểu
Yêu cầu khi
thuyết minh:
Có những ví dụ cụ thể


Bài tập củng cố:
Câu 1: Dòng nào nói đúng nhất trình tự các bước tiến hành khi
thuyết minh đặc điểm của một thể loại văn học hay một văn
bản cụ thể?

A: Quan sát, nhận xét, sau đó khái quát thành những đặc điểm.
B: Quan sát, khái quát thành những đặc điểm rồi nhận xét.
B
C: Khái quát thành những đặc điểm rồi quan sát, nhận xét.
D: Nhận xét, quan sát, sau đó khái quát thành những đặc điểm.


Củng cố - Hướng dẫn về nhà
- Nắm chắc kiến thức bài học, phương pháp làm bài
văn thuyết minh về một thể loại văn học
- Đọc thêm tài liệu tham khảo thuyết minh về một thể
loại văn học.
- Lập dàn ý cho bài văn thuyết minh một thể loại văn
học tự chọn.
-Soạn bài “Muốn làm thằng Cuội”


Chân
Trời

Tri Thức