Bài 6. Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự

- Nêu các bước tóm tắt một văn bản tự sự?
Gồm 4 bước:
- Bước 1: Đọc kỹ toàn bộ văn bản để nắm nội dung chính;
- Bước 2: Lựa chọn những sự việc chính và nhân vật chính;
- Bước 3: Sắp xếp cốt truyện theo một trình tự hợp lý;
- Bước 4: Viết văn bản tóm tắt bằng lời văn của mình.



Xe chạy chậm chậm... Mẹ tôi cầm nón vẫy tôi, vài giây sau, tôi đuổi kịp.
Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và, khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại. Mẹ
tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi òa lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ
tôi cũng sụt sùi theo:
- Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà.
Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe. Đến
bấy giờ tôi mới kịp nhận ra mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá như cô tôi
nhắc lại lời người họ nội của tôi nói. Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với
đôi mắt trong, và nước da mịn làm nổi bật màu hồng của hai gò má. Hay tại
sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của
mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc? Tôi ngồi trên đệm xe,
đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm
áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và
những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ
thường.
Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của
người miệng, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trên trán xuống cằm, và gãi
rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng. Từ ngã tư
đầu trường học về đến nhà, tôi không còn nhớ mẹ tôi đã hỏi tôi và tôi đã trả
lời mẹ tôi những câu gì.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

Tự sự:

cốt lõi tạo nên
nhân vật, sự việc

Miêu

Miêu tả, biểu cảm
tự sự

Giúp hình dung
tảN:hân vật, sự việc

Biểu
cảm:Tỏ thái độ
, tình cả

m
của ngườ
i viết

Giúp
câu chuyện
sinh động,
sâu sắc

II. Luyện tập
Bài tập 1.Tìm đoạn văn tự sự có sử dụng yếu tố miêu tả,
biểu cảm trong các văn bản đã học như: Tôi đi học (Thanh
Tịnh), Tức nước vỡ bờ (Ngô Tất Tố), Lão Hạc (Nam Cao)…
Phân tích giá trị của các yếu tố đó.

Thảo luận nhóm



Văn bản: Tôi đi học.
- (Vị trí: phần đầu văn bản)
Hằng năm, cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có
những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man cửa
buổi tựu trường.
Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng
tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.
- (Vị trí: cuối trang 6, đầu trang 7)
“Sau một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi, mấy người học trò cũ đến sắp
hàng dưới hiền rồi đi vào lớp. Cảm thấy mình chơ vơ là lúc này. Vì chung
quanh là những cậu bé vụng về, lúng túng như tôi cả. Các cậu không đi. Các
cậu chỉ theo sức mạnh kéo dìu cậu tới trước. Nói các cậu không đứng lại
càng đúng hơn nữa, hai chân các cậu cứ dềnh dàng mãi. Hết co lên một
chân, các cậu lại duỗi mạnh như đá một quả ban tưởng tượng. Chính lúc
này toàn thân các cậu cũng đang run run theo nhịp bước rộn ràng trong các
lớp”.
- (Vị trí: Cuối trang 7)
Sau khi thấy hai mươi ám cậu học trò sắp hàng điều đặn…Tôi cũng lấy làm
lạ)

Văn bản: Tức nước vỡ bờ.
(Phần giữa trang 29)
Thằng Dần vục đầu vừa thổi vừa húp soàn soạt. Chị Dậu rón rén bưng một
bát lớn đến chỗ chồng nằm:
-Thầy em hãy cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột.
Rồi chị đón lấy cái Tỉu và ngồi xuống đó như có ý chờ chồng chị ăn có ngon
miệng hay không.
- (Gần cuối trang 30)
Người nhà lý trưởng…Sầm sập đến chỗ anh Dậu.
- (Trang 31)
Rồi chị túm lấy cổ hắn, ấn dúi ra cửa. sức…vợ chồng kẻ thiếu sưu.



Văn bản: Lão Hạc.
- (Vị trí:Cuối trang 41)
Lão cố làm ra vui vẻ. Nhưng trông lão cười như mếu và đôi mắt lão ầng ậng
nước, tôi muốn ôm choàng lấy lão mà oà lên khóc. Bây giờ thì tôi không xót
xa năm quyển sách của tôi quá như trước nữa. Tôi chỉ ái ngại cho lão.
- (Đầu tiên trang 42)
Mặt lão đột nhiên co rúm lại…Lão hu hu khóc.
- (Vị trí gần cuối truyện, trang 45)
Tôi xồng xộc chạy vào…Cái chết thật dữ dội.



Bài tập 2. Hãy viết một đoạn văn kể về những giây phút đầu
tiên khi em gặp lại một người thân (ông, bà, bố, mẹ, anh,

chị, em…) sau một thời gian xa cách (chú ý sử dụng các yếu
tố miêu tả và biểu cảm trong khi kể)
Không gì có thể so sánh được với niềm vui của gia đình em lúc ấy. Mọi
người ngạc nhiên đến sững sờ trước sự xuất hiện bất ngờ của một anh
lính hải quân cao to, vạm vỡ, nước da nâu bóng như đồng hun, đang tươi
cười đứng trước mặt. Anh dập chân đứng nghiêm rồi giơ tay chào kiểu
nhà binh: “Con chào ba! Con chào mẹ!”. Em cứ đứng ngẩn ra vì sung
sướng. Ôi! Anh trai của em! Người anh thân thiết nay đã trở về! Em ngắm
mãi không chán gương mặt trẻ trung, nụ cười tươi rói và đôi mắt đen sáng
của anh. Căn nhà nhỏ xôn xao tiếng chào hỏi của bà con hàng xóm kéo
sang chia vui.