DSpace at VNU: Về một số yếu tố truyền thống tác động đến phát triển xã hội và quản lý phát triển xã hội hiện nay

VE IMÓT SO YEU TO TRUYEN THONG TAC DÓNG
DÉN PHÀT TRIÉN XÀ HÓI VA QUÀN LY PHÀT TRIÉN
XÀ HÒI HIÉN NAY
Nguyén Dire Nhu^

Bude vào nàm eudi thàp nièn dàu thè ky XXI nhung ve co bàn xà bòi Viél Nam
van chua Ihoàt ra khdi md bình cùa mdt xà hdi ndng Ihdn, ndng nghiép vdi ty le ndng
dàn chiém dén hon 70% dàn sd cà nude. Cdng eude ddi mdi toàn dien dal nude Irong
hon 20 nàm qua da thye sy tao cho Viél Nam mot dien mao mdi vdi sy tàng tnrdng
manh me cùa nén kinh té, sy phàt Irién vugl bàc cùa khoa hgc cdng nghé, giào due va
nhiéu ITnh vyc khàe. Ddi sdng vài chat cùa dai da sd ngudi dàn duge cài thién dàng
ké, ddi sdng vàn boa linh thàn phong phù, da dang va khdng kém phàn phùe tap vdi
nhiéu ddng vàn boa xa la nhàp cu vào Viél Nam ma chua ed sy kièm tra, giàm sàt va
linh Igc.
Cùng vdi sy phàt trién ngày càng cao cùa nén kinh té, dac biet trong qua
trình chuàn bi tièn de vài chat cho sy nghiép cdng nghiép boa, hién dai boa thì tde
dd dd Ibi boa cùng nhanh iihu vù bào. Mdi ngày nào, nhiéu mién qué con là noi
dàm lày nude dgng, hoang vu hiu hàt, nay dà trd thành phd thành phuòng, thành
khu cdng nghiép hién dai va àp dal lén dd idi sdng Ibi dàn chua thành chuàn myc.
Tùng ngày, tùng già, nhung làng xà ven dd, ven thành thi, thi tu, ibi tran dang hi
de doa sy tdn lai. Khdng chi là khdng gian sinh tdn dang dàn bi thu hep hoàc bién
màt ma cà nidi bé day fich su - vàn boa cùa nhùng vùng, mién ày ed nguy co bi
xoà sd.
Phàt trién xà hdi cùng nhu quàn ly phàt trién xà hdi trong giai doan hién lai
va tuong lai khdng thè khdng quan tàm dén càc yéu td vàn hda truyén thdng cdn in
dàm dàu àn trong càc làng xà Viél Nam. Dd là, dàu àn cùa càc tàp tue, tap quàn
sinh boat vdn xua duge quy dinh trong Huong udc, khoàn ude... (bay cdn ggi là le
làng); càc quy dinh trong ddng hg (cdn ggi là toc ude); dd là tu tudng kinh té
truyén thdng làng xà ma ed nhà nghién eùu dà khài quàt lén thành 5 tu tudng
PCS. TS., ViénSùhoc.
294

VE MOT SO YÉ'U TÓ TRUYÉN THÓNG TÀC DÒNG DÉN.

ehinh...; Dd cdn là nhùng biéu hién cùa sinh boat tdn giào, tin ngudng ma mdt
Ihdi dà bi loai bd khdi ddi song linh thin cùa cu dàn làng xà, ngày nay dang ed
nhicu co boi de phyc hdi va hung khdi.
1. Vàn de làngxà
Làng xà Viél Nam ed Hch su bình thành làu ddi va cùng trai qua nhùng Ihàng
trini bién dói. Drude bèi, làng là diém tu cu buoi diu cùa nhùng cu dàn tróng trot
xuài hién tu giai doan cdng xà ndng thdn. Qua tùng giai doan fich su khàe nbau, tu
diém cdng cu này din din bién dói ve lén ggi (là huong, giàp...), bién dói ve lo chùe
bd raày quàn ly (càc chùe danh); bién dói ve két ciu thành phin dàn cu... de cuòi
cùng duge ménh danh vdi mdt cum tu làng xà ndi chung. Ndi dén xà tue là ndi dén
don vi hành chinh cip cuòi cùng trong he Ihóng hành ehinh d nude la thdi phong
kièr. cùng nhu hién nay. Xua kia, mdt xà ed thè góm nhilu làng, cùng ed thè ehi ed
mdt làng.
Ijch su dyng nude va giù nude cùa dàn toc la dà khàng dinh vai trd rit lo Idn
cùa làng xà, khdng chi trong càc eude khàng ehièn chóng ngoai xàm, trong dyng
xày dal nude, ma làng xà cdn là noi bào luu ben vùng nhit nhùng già tri vàn hda
Iruyèn thdng dàn toc, là nèn tàng de ngày nay ehùng la xày dyng nèn vàn hda hién
dai trong bdi cành fich su mdi.
Huong ude, khoàn ude... là nhùng quy dinh chung cùa làng xà duge ghi ehép
thành vàn bàn vói nhùng dièu khoàn cu thè bude càc thành vién trong làng xà phài
chàp hành, tuàn thù mot càch tuyèt dói. Ò Viél Nam, thuàt ngù khoàn udc xuit hién
nàm 1370 (ghi ehép cùa Dal Vlét su ky toàn thu khi ndi ve bài vàn bia do Le Quàt
soar d chùa Chièu Phùe, thdn Bài, lo BÌC Giang). Sau này, thuàt ngù khoàn ude
con thiy xuit hién trong mot tàp vàn bàn cùa xà Tri Le, huyén Hung Nguyén, Nghé
An ghi ehép vi nhùng sy viéc xày ra thdi Bình Dinh vuong Le Lgi khdi nghTa (dàu
Ibi ky XV).

Thuàt ngG huong udc xuit hién vào khoàng nùa sau thi ky XVII nhu trong
vàn bàn Mg Trgch xd cuu khoàn ed nièn dai 1665 bay trong ndi dung tim bia Bào
Due bl ky a thdn Xuàn Tao, xà Xuàn Dinh, quàn Tày HÓ, ed nièn dai 1686. Tùy
thec dac dilm dàn cu, dac diém kinh tè cùng nhu mal bang dàn tri cùa tùng dia
phumg ma ndi dung huong udc, khoàn udc ed nhùng dièu khoàn khàe nhau. Tyu
ehmg lai, noi dung ehù yéu trong càc vàn bàn huong udc, khoàn udc bao góm:
NhiJig quy udc ve td chùe hành chinh; Nhùng quy uac ve càc tó chùe xà boi; Quy
uacvé càc boat ddng trong làng xà (vin de thuè, binh dich, lao dich, hdn nhàn, tang
té, tuong im va vi thù dinh trung, khao vgng, lé lat, mùng thg, viéc tuàn phdng va

295


VIÉT NAM HQC - KY YÉU HQI THÀO QUÓC TÉ LÀN THÙ TU
cim chip càc té nan d làng xà...; Quy udc ve viéc Ihd thàn tè lé bang nàm; ve gid
bau, ve viéc thye hành càc tin ngudng, tdn giào; Quy ude lièn quan dén san xuàt
ndng nghiép (dac biét là viéc phàn cip rugng dal cho càc thành vién làng xà Ihuóe
càc dàng cip khàe nhau) va boat dgng cùa mot so phuòng bòi thù cdng; Nbung quy
udc ve Ihudng va phaCNgoài nhùng dièu khoàn chung ve quy udc bào ve làng xà,
ve hd hdn, dièn thó, vi thù bàc trong làng xà, ve huong àm chdn dinh trung v.v...
ma hiu nhu làng nào cùng di càp dén Ibi ddi vdi nhùng làng nghé lai ed quy udc
chung vi nghl nghiép; nhGng làng ed nhiéu ngudi Iheo nghiép hgc thì huong uac
di càp din nhilu vi chi do, ehinh sàeh uu dai ddi vdi nhGng ngudi dd dal. Chùng la
ed Ibi nhàn bill duge dilu dd qua Huong udc càc làng Mg Trach (Hai Duong);
Quynh Ddi (Nghé An); Hoàng NghTa (Thanh Hda)...
Nhu vày, thdi phong kiln, ben canh he thdng phàp luàl mang linh quan
phuòng, lé làng (càc dilu khoàn quy dinh trong huong ude, khoàn ude...) dà gdp
phin giùp Nhà nude phong kiln quàn ly làng xà mot càch khà hiéu qua. He thdng
phàp luàl àp dung dói vdi thành vién làng xà duong thdi ed nhùng diém tuong ddng
vdi quy dinh cùa lé làng (quy dinh ve già thù, quy dinh ve ngdi thù trong làng, quy

dinh vi quyln sd huu va chiém hùu ruong dal... ). Tuy nhién vàn de nhà nucrc quan
tàm nhit ddi vdi thành vién làng xà là sd dinh, sd dién de qua dd thye hién vice
tuyen linh, thu ihui thàn, Ihué rudng va dièu ddng lao dich vào càc cdng trinh cdng
ich (dàp de, dào sdng, xày dyng cung dien, dén miéu...).
Do dd, trudc kia ngudi dàn bao gid cùng phài chiù sy ehi phdi va ràng bude
cùa hai he thdng luàl va lé. Hg vùa thye hién nghTa vu cùa mot thành vién làng xà,
vùa thye hién nghTa vu cùa mdt thàn dàn. Thye lé Hch su da chùng minh: do làng xà
cdn mang nàng linh ty tri nén khdng phài lue nào Nhà nude cùng quàn ly chat che
duge làng xà. Mdi khi chinh quyén Trung uong suy yéu thì linh ty tri cùa làng xà lai
trói day va xu hudng ly tàm biéu hién rat rò nel, trong dd vai trd chinh tao nén tình
trang này là tàng Idp ky bào, ky muc va chùe dich d làng xà.
Tu cuòi thàp nièn 80 (thi ky XX), d mdt sd dia phuòng phong irào xày dyng
Làng vàn hda phàt triln sàu rdng vdi noi dung khà phong phù. Dàc biét là d finh
Thanh Hda phong Irào này phàt triln rit manh tu dàu nhùng nàm 90 trd di. Mdi
làng dIu xày dyng cho minh mot bàn Quy ude ve làng vàn hda trong dd ed nhGng
dilu khoàn cu Ibi bude mgi ngudi dàn tuàn thù va chàp hành. Tuy nhién, qua
nghién eùu fim hilu ehùng Idi thiy ràng, ed nhiéu dièu khoàn khdng phù hgp vdi
thye ti dia phuòng, ddi khi cdn mang linh àp dal nèn khd thye hién; càc yéu td
Iruyln Ihóng tich cyc khdng ^ugc kliai Ihàe triél dh nén quy udc ve làng vàn hda trd
nén xo cùng, khd khan va hiéu qua thye hién khdng cao. Nhà vàn hda duge xày
dyng nhung il boat dgng, cdng tàc tuyén truyén, giào due nèp sdng mdi Ihco quy

296


VE MOT SO YÉU TÓ TRUYÉN THÓNG TÀC DÓNG DÉN...

che con yéu. Nhiéu xdm àp, td dàn phd, hg già dinh duge càp bang Vàn hda nhung
trén thye lé chua dal duge nhu tiéu chi dà dal ra.
2. Già dinh - dòng ho

Khi nghién eùu ve mdi quan he giùa làng xà va qude già, càc nhà nghién eùu
Ihudiig quan tàm dén mdi quan he giùa già dinh - hg bang - làng - nude.
Già dinh là tè bào cùa xà hdi va ddng hg là nèn tàng, là diém tya de già dinh
phàt trién. Ngày nay, do nhiéu yéu td khàeh quan va ehù quan chi phdi, càu trùc già
dinh truyén thdng bau nhu bi phà vò. Nhùng già dinh ed 3 - 4 thè he cùng chung
sdng dirdi mot mài nhà (ddng duòng) rat hiém, dàc biét là d dd Ibi. Phàn Idn ehi cdn
tdn l.ii càc già dinh gdm 2 thè he (bd me va con cài). Tình trang này dà dàn dén mdi
quan he huyét thdng giùa càc thè he (dàc biét là thè he thù nhàt vdi thè he thù 3, thù
4) phàn nào bi phai nhat. Va cùng vi thè, mdi quan he hg bang trong càc làng xà
cùng ngày càng Idng léo.
Trong càc làng xà Viél Nam thdi xua (dàc biét là làng ngudi Viél), mdi quan
he ding hg khà phùe tap. Cd làng phàn ddng cu dàn ehi mang mdt hg, do dd lén
làng ihudng gàn vdi lén ddng hg. Dd là nhùng ddng hg ed cdng khai canh, khai co
lap rén làng. Hién nay, nhiéu dia phuòng vàn cdn bào luu nguyén ven càc dia danh
ày. Chùng la ed thè nhàn biét hién tugng này qua mot sd dia danh nhu Cao Xà, Dd
Xà, -.è Xà, Duong Xà, v.v... Thudng thì càc ddng hg ed Tde phà de con chàu biét rd
thè liù càc chi, càc ngành ma ed thài do ùng xù phù hgp. Nhiéu ddng hg ed Toc ude
bude càc thành vién trong dòng hg phài tuàn thù chàp hành theo quy dinh cùa dòng
hg. Nhd ed Tde ude ma càc thè he con chàu trong ddng hg ludn ludn ty dièu chinh
hành vi cùa minh trong eude sdng, kéo "mot nguàl làm bay cà hg mang nha". Cd le
day à mdt trong nhùng yéu td tich cyc cùa Tde udc. Chinh Toc phà, Tde udc là sgi
day ;d két bln chat càc thành vién trong ddng hg. Cho nèn, ngudi dàn qué xua kia coi
Toc phà là mdt bau vài. Khi loan lac giàc già, hg san sàng bd lai co ngoi, san nghiép
di d trón lành, nhung trong hành trang khdng Ibi thièu duge nhùng cudn Toc phà.
NhGig cudn Toc phà ày sau này trd thành tin hiéu quan trgng de càc chi phài tìm lai
nhai qua nhiéu ddi thàt lac.
Cùng vdi sy phàt trién cùa làng xà, thành phàn cdng ddng cu dàn ngày càng
phoig phù thèm. Làng xà trd thành noi cdng cu cùa nhiéu ddng hg. Trong cdng
ddn^ làng xà mdi quan he giGa càc ddng hg tuong ddi phùe tap va bài bình dàng
nhu giùa hg (da dinh) vdi hg (thièu dinh), giùa ddng hg ed dia vi cao trong xà hdi

vdi :àc ddng hg ed vi tri thàp kè cà ve kinh tè, chinh tri va càc quan he xà hdi.
Chiih dilu này làm này sinh càc màu thuàn trong ndng thdn xua kia. Tuy nhién, d
ndn^ thdn mói quan he "phi noi, tàc ngoai" cùng rat phd bién (ehù yéu thdng qua
hdn nhàn).
297


VIÉT NAM HQC - KY YÉU HÓI THÀO QUÓC TÉ LÀN THÙ TU'

NhGng ddng hg din sdm, da dinh. Ibi lue kinh ti manh bao gid cùng ddng vai
trd quan trgng trong làng xà va chi phói hiu hit mgi boat ddng cùa làng xà. Tuy
nhién, cùng vi qua coi trgng quan he ddng hg ma dh xày ra nhilu mdi màu thuàn
giùa càc ddng hg trong noi bd làng xà. Vdi quan niem "mot ngudi làm quan cà hg
duge nhd" dà tao nèn tình trang cyc bd ddng hg. Ngay thdi hién dai, khi nhùng
ngudi xa qué muón hudng vi qué huong, coi nguón, cùng nhau lap nèn Hdi dóng
huong làng xà thì ngay trong Hdi dóng huong iy finh euc bd ddng hg cùng dà Ibi
hién khà rd net.
Cd mot thdi ky, do hoàn cành dàt nude ed chiln tranh, mgi ngudi dIu phài ra
tran hoàc Ihoàt ly di nhàn nhùng nhiém vu cdng tàc khàe, khdng ed dilu kién nghT
suy nhilu ve qué huong ddng hg nhung ddng hg vàn hién dién trong tàm tri nhu
mdt thye thi diy song ddng. Tu dàu nhùng nàm 90 (thi ky XX) trd lai day, trén mgi
mién dàt nude, nhu ciu fim hiéu ve nguón góc dòng hg trd thành mot phong irào, ed
khi lén dén cao trào. Nhiéu ddng hg thit lac càc chi phài làu ddi dà nói lai duge vói
nhau. Trén pham vi rdng lón hon, Ùy ban UNESCO ddng hg Viél Nam ra ddi, Ban
lièn lac càc ddng hg mang linh toàn quóc làn lugt bình thành (màe dù chi chung lén
hg ehù chua bàn dà cùng huyét Ihóng). Nhièu nhàn vài fich su - tó tièn càc ddng hg
- duge nghién eùu, tìm hiéu thàn thè sy nghiép, duge tdn vinh. Lai càc mién qué,
con chàu di làm àn xa Irò nén khà già, kéu ggi nhau dò tiln cùa vi qué xày dyng Tu
duòng dòng hg, dói khi thài qua. Càc dòng hg dua nhau xày dung Tu duong, làng
mg càc vi tién td. Khi con chàu nghèo tùng. Tu duòng dòng hg ed thi chi là tranh tre

nùa là, lue giàu ed dyng xày quy md hoành tràng cùng là viéc nén làm. Day là diu hiéu
dàng mùng nhung cùng khdng il dièu quan ngai vi trong viéc tdn vinh td tièn dàng tran
trgng ày cdn àn chùa mdt nèp nghT cu, dd là sy canh tranh giùa càc ddng hg. Tu viéc
canh tranh, này se din din tranh giành quy In lyc trong làng xà. Hình ành ve "Chi bd hg
la" va biét bao càu chuyen xung quanh de lai này nliu Chuyin làng Nhó, Gló làng
Kinh, Mành dàt làm ngudi nhiiu ma... chang phài là nhùng vi du dién hình dd sao.
Trong mot ky hgp Qude hdi gàn day, ed le chua hiéu thiu dào tinh phùe tap
cùa quan he ddng hg trong làng xà ma ed y kién cho ring nèn thye hành thi diém
viéc bau Chù tich cip xà, phuòng trye fiép thdng qua sd phièu biu cùa nhàn dàn
trong xà. Day là viéc làm khdng he don giàn vi hién tai trong càc làng xa Vici Nam
(ké cà càc phuòng duge chuyén ddi tu càc làng xa) vai trd cùa càc dòng ho con khà
Idn va màu thuàn giùa càc ddng hg cùng khdng phài là nhd.
Nhùng mài trai tiéu cyc cùa mdi quan he ddng cdn tdn lai khà dàm net d noi
này, noi ng sé gay ành hudng khdng nhd (d tàm vi md) trong qua trình phàt trién xà
boi va quàn ly phàt trién xà hdi hién lai cùng nhu tuong lai.
298


VE MOT SO YÉU TÓ TRUYÉN THÓNG TÀC DÒNG DÉN...

3. Vàn de tón giào, tin nguòTig trong làng xà
Day là mot màng boat ddng khà sdi ndi d làng xà hién nay.
Trudc Càch mang Ihàng 8 - 1945, d bài ky làng xà nào cùng tdn lai vdi mal do
khà day cùa càc co sd thye hành tdn giào, tin ngudng. Dd là càc loai hình kién trùc
chùa, dinh, miéu nghé, vàn ehi, vàn tu... ben canh dd là bang loat Tu duòng càc dòng
hg. Dàn gian thuòng co càu: "Dàt vua, chùa làng, phong cành Bui", eó làng co dén
vài ha chùa Idn nhd, tuàn lièi sde, vgng tièng md, tièng dge kinh ràm ran ngd xdm.
Ngdi dinh tuy mdi xuàt hién tu giùa thè ky XVI (ngdi dinh duge eoi ed nièn dai som
nhàt là dinh Thyy Phièu duge xày dyng nàm 1531) nhung dà trd thành mot loai hình
kién trùc khóng thè thièu duge d làng xa vdi 3 chùe nàng quan trgng: noi thye hành

té lé Thành hoàng làng; noi td chùe lé hdi bang nàm va là noi hdi hgp, làm viéc cùa
chùe dich làng xà. Chdn dinh trung cùng lai là noi ngudi la thye hành quyèn lyc,
phàn ehia ngdi thù va de ra biét bao té nan. Nghé miéu thd thàn; vàn tu, vàn chi thd
Khdng tu va nhùng ngudi theo dao Nho cùng dua nhau mgc lén tao cho làng qué xua
mot sàc thài vàn hda da dang ma ed thdi duge coi là "phong kién hù làu".
Mgi thdi ehièn tranh khdi lùa va nhièu yéu td khàe chi phdi, toàn bg he thdng
kién trùc ày dàn bién màt, hoàc dd nàt hoang phé. Chudng chùa, bia dà, sàc phong
va bang loat di san vai thè khdng ai de y dén. Thàm chi, chudng chùa duoe thu gom
ve cài trong mot kho nào dd. Sau này dem tra thào khoàn thi manh làng nào lày
duge qua chudng nào thì mang ve ma khdng biét ed phài là chudng chùa cu bay
khdng. Sàc phong cùng vày, nhiéu dinh, dén d càc làng xà hién nay vàn thò nhùng
vi thàn khdng dung thàn hiéu nhu sàc phong hién giù. Nguyén tàc xua: Trong làng
nào làng dy dành, Thành làng nào làng ày thd vd hình chung hi phà bd. Bia dà, trong
dd eó nhùng tàm bia Heh su rat ed già tri thì duge dem làt duòng, làm bae càu ao,
thàm ehi hi dem nung voi. Cho dén nàm 1978, ed noi vàn cdn phà dinh, dàp bia dà
(nhu truòng hgp d NghTa Huong, Quóc Oai). Nhùng di san ày liéu eó thè tìm thày d
dàu bay gid!
Trong nhiìng nàm vùa qua, vdi mong mudn bào tdn va phàt huy tich cyc càc già
tri vàn hda truyén thdng, d càc dia phuòng, viéc suu tàp, thdng ké so lugng, loai hình
di san vàn bòa duge day manh. Nhièu di san vàn bòa duge xép bang càp finh, thành
phò, càp Quóc già hoàc duge dua vào danh myc bào tón. Nhièu cóng trinh kién trùc
duge trùng tu tón tao va xày dyng mdi. Day là nhùng viéc làm rat thiét thye nhàm
nàng cao ddi sdng tinh thàn, dàp ùng nhu càu tàm linh, tin ngudng va tdn giào cùa
ngudi dàn. Tuy nhién, day dd vàn cdn dién ra nhùng truòng hgp hùy hoai di tich, ké
cà nhùng di tich da xép bang. Don cu nhu vu viéc ngudi trong coi vice thd ty thò
Danh nhàn Lé Ngd Cài (d xa Thyy Huong, huyén Chuong My, thành phó Ha Ndi) dà
ty y phà dd Nhà thd danh nhàn da duge Ùy ban nhàn dàn tinh Ha Tày xép bang Di
299

VIÉT NAM HOC - KY YÉU HQI THÀO QUÓC TÉ LÀN THÙ^ TU
tich Lich su vàn hda nàm 2006. Viéc làm ed y sai trai cùa cà nhàn này dà duge sy tièp
tay cùa Chù tich xa Thyy Huong va mot sd càn bd Lành dao huyén Chuong My khi
ra quyét dinh càp quyèn su dyng dàt cho ngudi này bao trùm lén toàn bd khu dàt cùa
Nhà thd (trong pham vi duge bào ve) va vd hình chung xda bd toàn bd diu \ et cùa Di
tich. Vice làm sai trai này cùa mdt sd cà nhàn va tàp thè lành dao dia phuòng dà gay
nèn sy bài bình trong ddng hg Lé Ngd, dàn dén khièu kién kéo dai. Càc co quan
nghién eùu, co quan quàn ly, bào ehi dà vào eude, Thanh tra Thành phd Ha Ndi dà
kièm tra, xem xél tudng làn vy viéc va ed td trinh lén Ùy ban nhàn dàn Thành phó Ha
Ndi. Ngày 10 Ihàng 7 nàm 2012, Phd Chù fich Ùy ban nhàn dàn Thành phó Uà Noi
Vù Hdng Khanh dà ra vàn bàn sd 183/TB-UBND yéu càu huyén Chuong My nghiém
tue kièm diém nhùng sai pham cùa eà nhàn, tàp thè, ddng thdi yéu càu huyén Chuong
My bàn phuòng àn giài quyét dui diém vu viéc: Irà lai cho Nhà thd 437m^ dii dà
khoanh vùng bào ve Di tich va xày dyng lai noi thd ly danh nhàn Lé Ngd Cài. Tuy
nhién, vy viéc dén nay (10-2012) vàn chua duge huyén Chuong My trién khai va
dang tìm mgi càch de phàn bàc lai két luàn cùa Thanh tra 1 hành phd cùng nhu khdng
thye hién sy ehi dao cùa Thành phò theo ihòng tu kè trén.
Ngoài ra, vu phà dd chùa Tram Gian (cùng d huyén Chuong My) làm mit di
càc yéu td gde cùa di tich da tùng tdn lai trén dudi 800 nàm va nhilu vu viéc tuong ty
xày ra trén dia bàn eà nude dà gdp phàn làm cho càc di san vàn hda vài Ihl "ra di"
ddn dàp. Ben canh dd là sy mai mot dàn cùa vàn hda phi vàt thè. Dd là nhGng lé hdi
truyén thdng cùa mot làng xà hoàc mdt vùng.
Sy phyc hdi trd lai cùa càc sinh boat tdn giào tin ngudng d làng xà trong vài
chue nàm qua dà kéo theo sy xuàt hién cùa bang loat loai hình kién trùc tudng nhu dà
bi làng quén di cùng thdi gian. Xày dyng mdi, trùng tu, tdn tao, xép bang di tich càc
càp de ed co sd phàp ly bào ve... là nhiTng bién phàp h&u hiéu de hdi sinh sue sdng
vàn hda làng qué. Ve màt tich cyc trén ITnh vyc này, ai cùng nhàn thày va ben cach
dd cdn co man vàn de phài bàn ve nhùng diém yéu, diém thiéu, ve sy xd bd va nhdn
nhào d càc di tich, càc lé hdi.
Mong mudn cùa càc nhà quàn ly xa hdi trén ITnh vyc rat hep này là mudn tao

ra sy két hgp bài hda giùa tinh truyén thdng va hién dai trong càc sinh boat tdn giào
tin ngudng, trong càc lé hdi truyén thdng bang nàm. Mdi mot boat ddng phài mang
tinh tuyén truyén giào due cao, phài hudng con ngudi dén chàn - thién - my, dén sy
tu duòng va rèn ìuyen. Tuy nhién khdng phài d dàu cùng ed thè làm duge nhu vày.
Quan sàt nhièu co sd thye hành tin ngudng, ngudi la khdng cdn nhàn thày thài dd
linh thièng, thành kinh cùa nhùng ngudi hành lé ma Ihay vào day là viéc buon thàn,
bàn thành, ddng cdt, bua ehù. Càc lé hdi cùng vày, nd thiéu di tinh thàn vui ve, thoài
mài, phdng khoàng cùa nhùng trd choi dàn gian truyén thdng.
300


VE MOT SO YÉU TÓ TRUYÉN THÓNG TÀC DÓNG DÉN...

Trong xà hdi hién dai, dudi gde do vàn hda, khdng thè thièu di nhùng ylu
td lich cyc cùa truyén thdng, bdi ehi ed yéu td truyén thdng mdi tao nén ve dep
sinh ddng, hdn nhién cùa vàn hda hién dai. Tuy nhién, cùng càn phài gal bd khdi
ddi sdng xà hdi nhùng thdi lyc xa la, khdng phù hgp va phàn tàc dung. Trong
ITnh vyc rat hep này cùa chuong trình nghién eùu tàm vT md, chùng Idi xin ed ddi
dicu lam bàn.

301