DSpace at VNU: Văn hóa tộc người trong xu thế đẩy mạnh giao lưu văn hóa và phát triển du lịch miền núi hiện nay

VÀN HÓA TOC NGlTÒI TRONG XU THÈ
DAY MANH CIAO Ll/U VÀN HÓA VA PHÀT TRIÉN
DU LICH MIÈN NÙI HIÉN NAY
Tran Thi Mai Lan

Trong khoàng vài thàp nièn Ird lai day, du Ijch dà va dang phàl triln manh me
va mang lai thu nhàp eho ngudi dàn d tal eà eàe quòc già, vùng lành thó. Ò Viél
Nam, ngoài eàe loai hình du Ijeh nhu du Ijch chùa bénh, du Ijeh nghi ngoi, giài tri,
du Ijch thè thao..., du Ijch vàn hda ngày càng nhàn dugc sy quan tàm cùa du khàeh
trong va ngoài nude. Dàc biél, loai hình du Ijeh này ngày càng phàl trién d dja bàn
eàe linh mién nùi va vùng ddng bào dàn toc Ihiéu so.
Hàu bèi eàe tour du Ijch d vùng mién nùi Viél Nam déu gàn vdi cành quan,
dièu kién song va vàn hda cùa eàe toc ngudi. Hoat ddng du Ijch phàl trién d vùng
mién nùi da làm eho cành quan, ddi song eàe dàn toc Ihiéu so ed sy bién ehuyén khà
rd net. Sy phàl trién cùa du Ijeh d eàe dja phuong mién nùi hién nay ehù yéu dudi
hai hình thùc: xày dyng eàe diém du Ijch ed sy chgn lya va giùp do cùa ehinh quyèn
va eàe co quan ehuyén mdn; du Ijeh cdng dòng ty phàl xuàt phàl tu nhu càu thyc té.
Hình thùc thù nhàt thudng là khu du Ijeh ed quy md Idn, ed quy hoach va làp
dy àn phàl trién, mang finh ehién luge làu dai. Dd thudng là eàe khu du Ijch mang
tàm ed qude già, càp vùng hoàc càp tinh nhu eàe vudn quòc già, khu bào tèn thién
nhién, cdng vièn dja chat, làng vàn hda du Ijeh, eàe diém du Ijeh cdng dòng nói
liéng d Sa Pa, Dà Lai,... Ngudi dàn eàe dàn toc Ihiéu so sinh song trong eàe khu du
Ijeh này thudng dugc tao dièu kién thuàn Igi de ed thè tham già vào eàe boat ddng
djeh vu du Ijch, vùa gdp phàn bào Idn thién nhién va vàn hda cùa càc dàn toc trong
vùng, vùa dugc hudng Igi tu ehinh viéc khai thàc càc già trj vàn hda vài thè va phi
vài thè dugc bào tdn ày de phàl trién du Ijeh.
Hình thùc thù hai thudng dièn ra d nhùng dja diém tuong dói thuàn Igi ve
dudng giao thòng, co uu thè ve cành quan hoàc nhd vào sy khàm phà dàu tièn cùa
mot nhdm du khàeh nhd, sau dd, ddi tugng tham quan dugc md rdng va này sinh
càc boat ddng djeh vu du Ijch ty phàl trong cdng dòng nhàm dàp ùng nhùng nhu càu
TS., Vién Dàn toc hoc.

597


VIÉT NAM HOC - KY YÉU HÒI THÀÒ QUÒC TÉ LÀN THÙ^ TU

khàc nhau cùa khàeh du Ijch. Dièn hình cùa hình thùc du Ijeh này là Mai Chàu (Hda
Bình) va mdt sd diém du Ijch ty phàl d San La nhu bàn Pùt, ho Chiéng Khoi, sudi
nude ndng Chiéng Ddng (Yèn Chàu),... Tai càc dia phuong này, eàe boat ddng du
Ijch ehi dugc sy quàn ly cùa ehinh quyèn dja phuong ve màt an ninh trai ty, quàn ly
khàeh luu Ini, cdn nhùng vàn de lién quan dén quy md, finh chat, xu hudng phàt
trién, viéc gin giù, giao luu vàn hda... déu chua dugc quan tàm, ngudi dàn ddng vai
Ird quyét djnh trong vice thu bùi va phàt trién du Ijch. Du Ijch d nhùng dja phuong
này ed phàt trién bay khdng, phàt trién d mùc dd nào va phàl trién theo chiéu hudng
nào trong tuong lai hoàn toàn dya vào khà nàng thich ùng cùa ngudi dàn.
Qua thyc té phàt trién du Ijeh d mot sd dja phuong mién nùi nude la, chùng idi
nhàn thày ràng, du Ijeh dà ed nhùng tàc ddng nhàt djnh dén ddi sdng cùa càc idc
ngudi Ihiéu sd eà theo chiéu hudng tieh cyc va fiéu cyc.
Nhùng tàc dòng tieh cuc
- Du Ijeh khoi day Idng yéu qué huong dal nude cùa indi con ngudi mdt càch
ly nhién, gdp phàn giào due nhùng bài hgc ve dja ly, Ijeh su, my ihuàt va dàn Ide
hgc mot càch Ihiél thyc nhàt, làm phong phù Ihém sy hiéu biél cùa ngudi dàn eùng
nhu du khàeh ve con ngudi, cành vàt ó càc vùng mién khàc nhau.
- Mot trong nhùng Igi ich de nhàn thày nhàt cùa du Ijeh là lang thu nhàp, nàng
cao ddi sdng cùa ngudi dàn càc dàn toc Ihiéu sd. Ve góc dò kinh té, du Hch ddng
gdp ly trgng Idn eho thu nhàp cùa dja phuong. Ò Mai Chàu (Hda Bình), nhùng
ngudi tham già djeh vu du Ijch ed thu nhàp cao hon so vdi nhùng ngudi làm thuàn
ndng lù 2-7 làn; nhùng ngudi tham già del thd càm, cung càp san phàm dèi eho du
Ijch ed thu nhàp cao hon nhting ngudi lao ddng thuàn ndng lù 2-4 làn (nam 2010).
Ddi vdi nhùng ngudi Hmdng, Dao thudng xuyén di bàn bang d khu vyc thj tran Sa
Pa (Lào Cai) Ibi thu nhàp tu du Ijch ed thè chiém tu 10-50% tòng thu nhàp cùa ho

già dình trong vòng mot thàng (nani 2010).
>

%

r

\

- Ve mal xà bòi, du Ijch góp phan tao viéc làm eho ngudi dàn song ó mién nùi.
Nam 1995, so lao dòng làm viéc trong ngành du Ijch d khu vyc mién nùi là 5.304
ngudi, dén 1998 dà ed 6.956 ngudi, cuòi nàm 2001, du Ijch thu hùl dugc 8.600 lao
dòng, ben canh dò là mot lyc lugng Idn lao ddng giàn tiép', trong so nhùng lao
dòng firn dugc viéc làm trong ngành du Ijeh eó mot ho phàn khòng nhó là ngudi dàn
toc Ihiéu so, nhàt là nhting ngudi phu nù. Du Ijeh giùp hg ed khà nàng cài Ihien thu
nhàp vdi càc cdng viéc dò vàt va hon so vdi lao ddng ndng nghiép, lai ed thè làn
diing dugc khà nàng vdn ed cùa nhùng ngudi phu nù dàn tdc ve del vài, théu Ihùa
1. Dào Duy Tuàn, Du Ijch vàn hda vùng mién nùi va toc nguòi, www.evironment.vina
.blogspot.eom

598


VÀN HÓA TOC NGaÒI TRONG XU THE...

de che tàc càc san phàm luu niém. Du Ijeh dà tao nèn bude Ihay dói Idn trong cudc
sdng cùa hg. Cùng nhd ed du Ijeh, sy phàn cdng gioì trong lao ddng lai mot so già
dình dà ed sy bién ehuyén, vj thè cùa ngudi phu nù trong già dình dugc nàng lén.
Nhùng viéc làm do du Ijeh mang lai dà gdp phàn xda ddi giàm nghèo, phàn nào làm
giàm àp lyc eho mdi trudng, gdp phàn ngàn chàn té nan phà rùng va eàe té nan xà

bòi phàl sinh lù tình trang du Ihùa lao ddng.
- Du Ijch gdp phàn md rdng giao luu, làng eudng sy hiéu biél làn nhau giùa
càc tdc ngudi. Trude kia, eàe cdng ddng dàn toc Ihiéu so thudng song khép kin, sy
tiép xùe vdi eàe tdc ngudi khàc sdng ké càn chi thinh thoàng dién ra d eàe phién
chg. Du Ijeh phàt trién dà dua khàeh du Ijeh lù mgi quòc già, dàn tdc, mgi lùa tuoi,
làng Idp xà hdi, nghé nghiép khàc nhau dén cdng ddng cùa hg, giùp eho nhùng
ngudi dàn tdc Ihiéu sd ed co hdi giao luu tiép xùe va hiéu biél nhiéu hon vdi eàe
cdng ddng dàn tdc khàc, giùp eho càc tdc ngudi khàc nhau d Viét Nam ndi riéng va
d càc qude già Irén thè gidi ndi chung xich lai gàn nhau hon.
- Du Ijch gdp phàn làm hdi sinh nhùng già trj vàn hda tudng chùng dà hi mai
mgfi làng quén. Trong bdi cành hién nay, càc dàn toc Ihiéu so dà tiép càn nhiéu hon
vdi vàn hda cùa ngudi Kinh, thè hién trong trang phye, nhà cùa, ngdn ngù, phuong
fi^n vàn ehuyén..., eùng vdi nd là xu hudng eàe le hdi, phong tue va nghé thù cdng
truyén thdng cùa hg eùng dàn mai mot theo thdi gian. Khi phàt trién du Ijeh d vùng
dàn toc Ihiéu so Ibi vàn hóa truyén thòng cùa càc toc nguòi Ihiéu so lai eó co bòi
phàt trién nhàm giù gin va phàt huy bàn sàe dàn toc cùa mình, vi chi eó bàn sàe vàn
hda truyén thòng mói eó thè mai ggi, giù chàn khàeh du Ijch dén vói dja phuong.
Dièu này khién eho nguòi dàn eó y thùc hon trong viéc khòi phye, gin giù va phàt
huy bàn sàe vàn hóa cùa mình vi muc dich phàt trién du Ijch làu dai.
- Nguòn thu lù du Ijch eùng dòng góp mot phàn lón eho viéc nàng càp co so
v§t chat lai eàe diém, khu du Ijch. Tinh dén nam 2010, trén dja bàn eà nuóe eó hon
2.000 di tieh Ijch su vàn hóa dà dugc còng nhàn càp Quòc già va bang ngàn di tieh
dugc dja phuong còng nhàn. Cùng vói viéc còng nhàn này, Nhà nuóe dà dàu tu
bang ngàn ty dòng eho còng tàc bào dudng, lón tao va khòi phye di tieh. Ben canh
nguòn kinh phi cùa Nhà nuóe eó mot phàn dòng góp quan trgng tu boat dòng tham
quan du Ijeh ó mién nùi va vùng dòng bào dàn toc thiéu so nuóe la. Ò nhùng dja
phuong ma du Ijch dà dugc phàt trién lù tuong dói som, nhùng nguòn thu cùa dja
phuong eó dugc tu du Ijch dà dugc trich dàu tu Irò lai eho du Ijch nhu : xày dyng,
cài tao dudng sa, eho ngudi dàn vay vón uu dai de md rdng kinh doanh, dàu tu bòi
dudng eho càc ddi vàn nghé a càc bàn làng de làm phong phù thém càc hình thùc

trình dién du Ijeh mang bàn sàe dja phuong...

599


VIÉT NAM HOC - KY YÉU HÒI THÀÒ QUÒC TÉ LÀN THlT TU

Nhùng tàc ddng tléu cuc
O vùng mién nùi, do thdi lièi lanh già, nhu càu àn udng, sudi àm, dot lùa trai
cùa khàeh du Ijeh dà làm già làng àp lyc lén lai nguyén rùng. Cùng lai mot so diém
du Ijeh mién nùi, dièu kién co sd ha làng chua theo kjp mùc dd phàt trién nhanh cùa
du Ijch da làm xuàt hién tình trang mài ve sinh, d nhiém khà nghiém trgng (nhu d
bàn Làe, Mai Chàu, Hda Bình), mot sd hg kinh doanh du Ijeh do chua xày dirng
dugc he thdng xù ly ve sinh dà ddn bel càc chat thài ra khu vyc sau nhà gay nèn
hién tugng màt my quan thdn bàn, làm ành hudng dén mdi truóng song va sue khòe
cùa còng dòng. Ò Sa Pa va mot so diém du Ijeh khàc, ràc vùt bua bai ngay lai khu
vyc trung tàm du Ijch, khòng dugc thu dgn va xù ly dùng quy càch; mot so san
phàm ly nhién dugc khai thàc qua mùc nhu : boa phong lan, càc loai thù rùng bj
bài, giél de làm nhùng món àn dàc san... vùa tao hình ành phàn càm dói vói khàeh
du Ijeh vùa gay lón hai dén mói trudng sinh thài d càc khu du Ijch.
- Thuong mai hda da va dang già làng d hàu bèi eàe diém du Ijeh. Thuong mai
hda dugc thè hién d radi sd hién lugng sau:
+ Chat lugng cùa bang luu niém dugc làm thù cdng de bàn eho khàeh du Ijch
khdng dugc dàm bào eà ve già tri va y nghTa su dyng. Ò mdt sd noi, ngudi ta bàn
eho khàeh du Ijch nhùng san phàm trang sue già, nhùng san phàm thù cdng khòng
dugc làm bang dùng chat liéu va ky thuàl truyén thdng cùa ngudi dàn càc dàn toc
thiéu sd... vdi già dal hon cà già cùa nhùng san phàm Ihàt.
^- Nhùng boat ddng vàn hda, le bèi dà bj mài di khdng gian vàn hda thyc va
dugc thay bang càc boat ddng trình dién. Mdt sd nghi le dàc trung cùa ddng bào càc
dàn Ide thiéu sd nhu le càp sàe cùa ngudi Dao, le hdi Long tòng cùa ngudi Tày, le

mùng nhà mdi, trình dién trdng ddng cùa ngudi Ld Lo... dugc san khàu hda theo y
tudng ehù quan cùa nhùng ngudi ngoài cdng ddng dàn toc dd. Càch làm này khdng
mang lai nhiing san phàm du ijch ed chat lugng vi nd khdng dugc gàn vdi eàe y
nghTa vàn hda, y nghTa tinh thàn dieh thyc cùa ngudi dàn càc dàn toc thiéu so.
Nhùng boat dòng trình dién vàn hóa de phye vii khàeh du Ijeh nhu vay dà làm rihai
dàn chat truyén thòng vón eó khién eho khòng nhùng khàeh du Ijeh ma ehinh the he
tré cùa còng dòng toc nguòi hiéu sai léch ve vàn hda truyén thdng cùa ehinh mình.
Dièu này cùng khién eho nhùng tiél muc trình dién d càc dia phuong déu na nà
gidng nhau, khdng ed diém nhàn ghi dàu àn riéng cùa lùng dja phuong, làm giàm
sue thu hùl ddi vdi khàeh du Ijeh.
+ Khàeh du Ijeh bj làm phién vdi eàe hình thùc nhu: nguòi dàn ddi lién khi
khàeh chup ành; nhùng ngudi bàn bang rong ehay theo khàeh du Ijch, vày lày hg d
mgi noi, mgi lue de nài ni hg mua bang eho mình, tham chi cdn thdng qua viéc bàn
bang de xin lién cùa khàeh...
600


VÀN HÓA TOC NCaÒI TRONG XU THE.

+ Sy canh tranh khdng lành manh giùa nhùng ngudi phye vu du Ijch.
Nhùng hién tugng trén vùa làm màt my quan du Ijeh, vùa khién khàeh du Ijeh
càm thày khd ehju.
- Du Ijch làm thay dói ddi sdng xà hdi cùa mdt bd phàn ngudi dàn. Nguòn thu
lù du Ijch khdng ddng déu giùa nhùng ngudi tham già djeh vu du Ijeh ed thè gay
nén sy bài bình dàng, làm ran nùi eàe mói quan he trong noi bd cdng dòng. Nhùng
ngudi dàn toc thiéu so tham già djeh vu du Ijch ó mot so dja phuong, dién hình là ó
Sa Pa (Lào Cai) thuong ddi khdi nhà trong khoàng thdi gian dai de dén vdi khu du
Ijch, bang ngày fiép xùe vdi cudc sdng dd thj va dà eó nhùng thay dói trong càch
nghT, càch sdng. Dièu này khién hg khd khan hon trong viéc hda dòng va gàn bd vdi
cdng ddng ma hg dà sinh ra va lón lén trude khi ed du Ijeh. Nhiing ngudi phu nù

phài lam ddi xa tràch nhiém làm vg, làm me, làm bà cùa mình de dén song a eàe
khu du Ijch trong dièu kién khd khan, thiéu thón. Mdt bd phàn thanh thiéu nièn,
nhàt là nhùng tré em gài vi ehay theo mói Igi ma du Ijch mang lai da dành màt co
hdi dén trudng de nàng cao hiéu biél, ngoài ra, chùng eùng rat de bj càm dò va Ird
thành nan nhàn cùa càc té nan xà boi.
- Du Ijeh dén vói eàe còng dòng toc nguòi mang theo càc té nan xà bòi ó dja
phuong. Du khàeh dén vói càc vùng mién nùi dem theo lòi song giàu sang, làng phi
va nàng ve nhu càu huóng thy, dói làp vói lòi song thanh dam, nghèo khó cùa nguói
dàn toc thién so dà nhanh chóng cuón ngudi dan, nhàt là nhùng nguòi tré tuoi theo
r

r

f

f

,

,

lòi song dò cùng vói nhùng mài trai cùa nò. Giói tré fiép thu rat nhanh nhùng yéu tó
vàn hóa ngoai lai do khàeh du Ijch mang dén, trong dò eó nhùng yéu tó khòng phù
hgp vói vàn hóa va phong tue làp quàn cùa dòng bào. Ben canh dò, ó càc khu vyc
xung quanh càc le bòi thuong xuàt hién té nan ed bae dudi càc hình thùc nhu: ehgi
gà, xdc dTa... Càc loai té nan vón phó bién ó eàe vùng dò thj nhu: mai dàm, ma tùy,
nhiém HIV... cùng da eó mal ngày càng nhiéu ó càc vùng dal vón rat yèn bình
truóe khi eó sy phàt trién cùa du Ijch va nò ành huóng trye tiép dén thè he tré ó dja
phuong. Ò Mai Chàu, so lugng nguói bj nhiém HIV ó khu vyc thj tran làng nhanh
lù dàu nhùng nàm 90 tró lai day, trong dò bao gòm nhiéu thanh nièn nghién ma tùy

va nhùng phu nù hành nghé mai dàm. Nhiéu tré em ó Sa Pa khòng ehju ve nhà ma
chi thich lang thang di choi cùng khàeh du Ijch, di bj Igi dyng de làm nhùng viéc
xàu nhu: bàn ma tùy, mói giói mai dàm, eó thè bj lam dyng finh dye, bi nhiém
HIV... Càc té nan này dà làm bang hoai dao due va càc già trj vàn hóa toc nguòi.
Tu nhùng tàc dòng tieh cyc va liéu cyc néu trén, eó thè thày rd dugc mdt so
vàn de ve phàt trién du Ijeh thiéu ben viing d mién nùi va ddng bào càc dàn tdc
thiéu sd nhu sau:
601


VIÉT NAM HOC - KY YÉU HÒI THÀÒ QUÒC TÉ LÀN THÙ TU
• Mói de dga dói vài mói truàng song cùa nguàl dàn.
Trude hét là sue ép ddi vdi mdi trudng ty nhién. Sy già làng sd lugng khàeh
trong nhiing thdi diém nhàt djnh khién eho nhu càu fiéu thy nude, thyc phàm, nhién
liéu làng dot bién va làm già làng chat thài, nhàt là eàe loai chat thài cdng nghiép d
càc dja phuong vdn chua dal vàn de eoi trgng viéc xù ly ràc thài, khién eho mai
trudng bj d nhiém, ành hudng khdng nhd Idi sue khde cùa ngudi dàn sinh sdng làu
dai trong khu vyc. Viéc quan tàm dén vàn de mdi trudng d hàu hét càc diém du Ijeh
chua dugc ehù trgng, d mot sd diém du Ijeh Idn, vàn de mdi trudng dà bài dàu dugc
quan làm nhung viéc khàc phye finh trang d nhiém vàn cdn chàm. Ben canh dei,
lugng ngudi ddng due cùng viéc già làng sd lugng nhà nghi cùa càc khu du lich dà
phà vd cành quan, mdi trudng sdng yèn bình vdn ed cùa ngudi dàn càc dàn tdc Ihièu
sd, cudn hg theo càc boat ddng du Ijeh sdì ddng va tình trang dd làm màt dàn nhùng
dàc trung vàn hda trong Idi sdng cùa càc dàn tdc tai ehd, ddng nghTa vdi viéc nhtjn g
yéu ld vàn hda dàc sàe hàp dàn va thu bùi khàeh du Ijeh bj mai mdt dàn.
• Ngiràl dàn càc dàn toc thlèu so phài dói màt vài nhùng rùl ro ve kinh tè
Ò nhiing khu du Ijeh dugc quy hoach, ngudi dàn ed thè bj màt dal - phuinig
lién san xuàt ehinh; sinh ké cùa hg vi thè phài dya vào boat ddng djeh vu du Ijch
nhung tình hình phàt trién du Ijeh d dja phuong khdng dn djnh, phu thude nhiéu vào
nhu càu du Ijeh, dao ddng theo tình hình kinh tè, ehinh trj va phu thude nhiéu vào

khà nàng ty thich ùng cùa cdng ddng. Ngudn thu nhàp cùa bd phàn dàn cu này vi
thè cùng rat bàp bénh. Ò nhùng dja phuong ma du Ijch phàt trién ty phàt, mùt éò
rùi ro này cdn cao hon nùa.
• Su bién dói vàn hóa truyén thòng cùa cóng dòng
Sy tiép xùe rdng rài va giao Ihoa vàn hda manh me giùa cdng ddng tdc nguòi
lai ehd vdi khàeh du Ijch khién eho vàn hda truyén ihòng cùa hg co nhùng thay dèi
tieh cyc va liéu cyc. Thay dói vàn hóa sé là lich cyc néu nhu còng dòng dò biél tiep
thu nhùng yéu tó vàn hóa mói de làm giàu thém vón vàn hóa truyén thòng cùa mình
va ngugc lai, se là liéu cyc néu nhu ngudi dàn du nhàp nhùng yéu ld vàn hda khòng
lành manh hoàc klidng phù hgp vdi cdng ddng dàn toc dd. Thyc té eho thày ràng,
nhùng ành hudng tièu cyc dén vdi cdng ddng eàe dàn toc thiéu sd rd net hon.
• Su ehm sé kinh té ra ngoài còng dóng
Day là dièu thudng gap d tal eà càc diém du Ijch khi liéu thu eàe san phàm du
Ijeh, nhàt là mal bang luu niém. Do nhùng cdng ddng dàn cu d mién nùi trude day
ehù yéu vàn trong giai doan kinh té ty càp ty tue, san phàm làm ra ehi liéu cùng
trong ehinh cdng dòng cùa mình nén truóe nhu càu cùa khàeh du Ijch, hg thudrig
phài nhàp bang luu niém cùa càc toc nguói khàc, lù càc dja phuong khàc, Ihan ehi
602


VÀN HÓA TOC NCaÒI TRONG XU THE...
là bang hóa lù ben kia bién giói de bàn. Nhùng san phàm nhàp lù ben ngoài eó khi
cdn làn ài nhùng san phàm cùa dja phuong. Dudi hình thùc này, Igi ich kinh té cùa
ehinh hg dà bj ehia sé eho nhùng ngudi ngoài cdng dòng.
Quan niém sai làm cùa ehinh quyèn dja phuong va nhùng ngudi dàn tham già
djeh vu du Ijch khién eho du khàeh càm thày khdng bài Idng, gay càn Ird dén khà
nàng md rdng va phàl trién du Ijch.
Tai mot so dja phuong, ngudi la nghT ràng làm du Ijeh giùp hg ed thè già làng
thu nhàp dudi mgi hình thùc, bài cu de nghj nào cùa khàeh du Ijch, tham chi là
nhùng de nghj nhàm già làng sy thàn thién giùa khàeh va ngudi dàn lai ehd nhu:

ehyp ành, Ihanii già càc boat ddng sinh boat, san xuàt eùng ngudi dàn...cùng déu
phài Irà bang lién. Ò mèi sd dja phuong, do nàm bài dugc y thich khàm phà cùa du
kliàch nén nhùng ngudi làm du Ijeh cdn eó tình théu del nén nhùng tình lièi, càu
ehuyén khdng ed thyc, khdng phù hgp vdi phong tue cùa ngudi dàn eàe dàn Ide lai
ehd nhàm kiém Igi. Nhùng viéc làm nhu vày khién eho khàeh du Ijeh càm thày
khdng bài long. Hg càm thày mình bj Igi dung ehù khdng phài là dugc phye vy theo
dùng nghTa. Mot sd noi khàc, ngudi dàn lai qua ehay theo thj hiéu cùa mot bd phàn
khàeh du Ijch ma dành mài bàn sàe vàn hda dàn tdc khién eho du khàeh khdng cdn
tìm thày nhùng net dàc trung dàn tdc, dàc trung vàn hda cùa hg. Tai hàu hét càc
diém du Ijeh, nhàt là càc diém du Ijch mang tinh ty phàt, nhùng ngudi làm du Ijch
khdng luu tàm Idi vice phàt trién du Ijch làu dai, hg khai thàc lai nguyén thién
nhicn, càc di san van hóa vàt the mot càch trict de nhàm dat dugc lai ich truóe màt
ma khòng luòng dugc nhùng gì sé xày ra trong tuong lai. Do vay, ó nhiing dja
phuong dò, viéc phàt trién du Ijch khòng mang finh ben vùng.
Tu quan niém sai làm dén càc hành dòng khòng dùng dàn cùa nhùng nguói
làm du Ijeh vò finh dà phà hoai du lich ó mot so dja phuong, ành huóng trye tiép tói
XU hudng phàt trién du Ijeh cdng ddng va dàn dành màt co hdi phàt trién du Ijeh vàn
hóa cùa eàe toc ngudi.
Trong XU hudng toàn cau hda hién nay, sy giao luu, tiép xùe giùa càc quòc
già, vùng mién ngày càng dugc day manh, du Ijch ed ddng gdp khdng nhd vào qua
trình này. Du Ijch phàt trién manh d khu vyc nào Ibi nhjp song d khu vyc dd càng
Ird nén hdi ha va ed sy thay dói manh me. Sy thay dói dd dugc thè hién d cà hai
mal: lich cyc va liéu cyc. Thyc té d càc vùng du Ijch vàn hda cùa Viél Nam hién
nay eho thày du Ijeh phàt trién mang finh ty phàt cao, mot so noi hàu nhu khdng ed
hoàc ed rat il sy quàn ly va dièu ehinh cùa càc càp ehinh quyèn, co quan du Ijch, co
quan quàn ly vàn hda... ddi vdi càc boat ddng du Ijch dien ra d dja phuong. Chinh
vi thè, còng tàc djnh hudng phàt trién du Ijch de dàm bào hai hda trong viéc hudng
Igi lù du Ijch cùa cdng ddng, phàt huy nhùng ành hudng tieh cyc va làm giàm thiéu

603

VIÉT NAM HOC - KY YÉU HÒI THÀÒ QUÒC TÉ LÀN THÙ' TU
nhùng tàc ddng liéu cyc lù du Ijeh vàn cdn bj han che nhiéu. Néu ngudi dàn tiép tue
tham già vào càc djeh vy du Ijeh theo càch nghT va càch làm cùa hg, chi ehay theo
nhiing mdi Igi truóe mài Ibi chàc chàn sé khòng trành khòi tình trang mai mot vàn
hóa truyén thòng kèm theo sy xuòng càp ve chat lugng cùa du Ijch. De du Ijch vàn
hóa eó thè phàt trién dùng huóng, lành manh va phàt huy dugc nhùng mal tieh cyc
cùa nò, nhùng nguòi tham già vào càc boat dòng du Ijeh truóe hét càn phài eó nhàn
thùc dùng dàn. Chinh quyèn, càc co quan vàn hóa, eàe tó ehùc ehinh trj - xà bòi ó
dja phuong eó du Ijeh càn phài tieh cyc giài thich, vàn dòng eho dòng bào eàe dàn
toc eó y thùc bào ve lai nguyén thién nhién, gin giù va bào lón vàn hóa truyén
thòng, vi dò là nhùng yéu tó vàn hóa quan trgng, quyét djnh de dja phuong co thè
duy tri, mó ròng va phàl trién du Ijch. Chinh quyèn càc dja phuong eó phàt trién du
Ijch nén làng cuòng dàu tu eho eàe boat dòng bào ve mói trudng, lai nguyén thién
nhién, bào tdn, phàt trién vàn hda, tao dà eho ngudi dàn phàt trién du Ijch, giùp
ddng bào xda ddi giàm nghèo, viron lén làm giàu ehinh dàng.
Du Ijeh ed phàt trién ben vùng bay khdng phu thude phàn Idn vào cdng tàc bào
tdn, phàt huy dàc trung vàn hda truyén thdng cùa eàe tdc ngudi, nhd dd, kinh tè cùa
mién nùi va vùng ddng bào dàn toc thiéu sd mdi dàn dugc cài thién, rùl ngàn
khoàng càch chénh léch ve phàt trién kinh té - xà boi giùa mién nùi va mién xudi,
dùng nhu djnh huóng cùa Dàng la trong còng eugc dói mói phàt trién dal nuóe: ehù
trgng khai thàc vàn hóa nhu mot nguòn lyc dàc biét de phàt trién kinh té - xà bòi,
nhàt là phàl trién càc ngành còng nghiép vàn hóa, djeh vu vàn hóa va du Ijch vàn
hóa... Nhu vày, vàn hóa khòng phài là kél qua thu dòng cùa nén kinh té ma là
nguyén nhàn, dòng lyc thùc day sy phàt trién kinh té - xà bòi.
Tài liéu tham khàc
1. Nguyén Vàn Dinh, Tran Thi Minh Hda (dóng ehù bién, 2006), Gldo trình kinh té du
lich, Nxb Lao ddng Xà hdi. Ha Noi.
2. Bùi Xuàn Dinh, Giào trình giàng dgy vdn hóa du lich, Ha Nói.

3. Grant Evans (ehù bién) (2001), Bue khàm vdn hóa chàu A, tiép cdn nhàn hgc, Nxb Van
hóa dàn toc, Ha Nói.
4. Pham Huy Due (2011), Quan diém cùa Dàng ve xày dung va phàt trién nén vdn hóa
Viét Nam tién tièn, dàm dà bàn sàe dàn toc, Bào Dién lù Dàng Còng san Viél Nam, càp
nhàt ngày 28 thàng 12 nàm 2011.
5. Le Thj Ha (2008), Hogt dóng du lich tgi bàn Làe, xà Chiéng Chàu, huyén Mai Chàu,
tinh Hda Bình tu 2005-2008, Khóa luàn tòt nghiép ngành vàn hóa du Ijeh, Ha Nói.

604


VÀN HÓA TOC NCaÒI TRONG XU THÈ.

6. Lo Thj Hanh (2012), Quan diém va gidi phdp: Vàn dóng dong bào ddn toc thiiu .sé
tham già bào tón, phàt trién vdn hóa, góp phàn phàt triin du lich, htlp//eema.gov.vn,
càp nhàt ngày 12 thàng 6 nàm 2012, Ha Nói.
7. Hiép hòi Bào lón thién nhién Quòc tè lai Viél Nam (1997), Xày dung ndng lue phuc vu
càc sàng kién ve du lich ben vùng (De euong dy àn).
8. Pham Thj Móng Hoa, Làm Thi Mai Lan (2000), Du lich vdi dàn toc thiiu sé ò Sa Pa,
Nxb Vàn hóa dàn toc. Ha Nói.
9. Nguyén Hanh Nguyén (2006), Khai thàc he théng di tieh li bòi khu vuc dào Quan Lgn
phuc vu eho phàt trién du lich, Klióa luàn tòt nghiép ngành Vàn hóa du Ijeh, Ha Nói.
10. Dào Duy Tuàn, Du lich vdn hda vùng mién nùi va toc nguòi, www.Environmentvina.
blogspot.eom

605