Lý luận chung về ngân hàng và pháp luật ngân hàng

CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN
CHUNG VỀ NGÂN HÀNG
VÀ
PHÁP LUẬT NGÂN HÀNG


A. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG NGÂN
HÀNG VÀ NGÂN HÀNG

1. Lịch sử hình thành và phát triển của hoạt động
ngân hàng và ngân hàng
Trên thế giới
Tại Việt Nam
2. Khái niệm và đặc điểm của hoạt động ngân
hàng
Khái niệm hoạt động ngân hàng
Đặc điểm hoạt động ngân hàng


B. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT NGÂN HÀNG

1.
2.
3.
4.

Khái niệm Luật Ngân hàng
Đối tượng điều chỉnh của Luật Ngân hàng
Phương pháp điều chỉnh của Luật Ngân hàng
Nguồn của Luật Ngân hàng

C. QUAN HỆ PHÁP LUẬT NGÂN HÀNG

1. Khái niệm quan hệ pháp luật ngân hàng
2. Đặc điểm quan hệ pháp luật ngân hàng
3. Các yếu tố cấu thành quan hệ pháp luật ngân
hàng
Chủ thể
Khách thể
Nội dung


D. NGUYÊN TẮC CỦA LUẬT NGÂN HÀNG

1. Nhóm nguyên tắc chung
Bất khả xâm phạm về vốn, tài sản và các
quyền, lợi ích hợp pháp
Tự chủ kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ - ngân
hàng
Cạnh tranh bình đẳng
Cân bằng (dung hòa) quyền lợi của các chủ thể
trong luật ngân hàng


D. NGUYÊN TẮC CỦA LUẬT NGÂN HÀNG

2. Nhóm các nguyên tắc đặc thù
Xây dựng hệ thống ngân hàng theo hướng phân
định cụ thể chức năng và nguyên lý hoạt động

giữa Ngân hàng nhà nước Việt Nam và các Tổ
chức tín dụng
Hạn chế và phòng ngừa rủi ro trong hoạt động
ngân hàng
Bảo mật ngân hàng


A. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG
VÀ NGÂN HÀNG
1. Lịch sử hình thành và phát triển của hoạt động ngân hàng và
ngân hàng
Trên thế giới
 Giai đoạn hình thành hoạt động ngân hàng sơ khai và các ngân
hàng đầu tiên
• Tiền đề kinh tế - xã hội cho sự xuất hiện của hoạt động ngân hàng:
 Sự hình thành và phát triển của tiền tệ


A. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG
VÀ NGÂN HÀNG
 Con người bắt đầu biết tích lũy của cải dư thừa dưới hình
thức tiền tệ (thay cho hình thức hiện vật như trước)

 Xuất hiện nhóm người chuyên nhận giữ hộ tiền

 Xuất hiện nhóm người có nhu cầu vay tiền để đầu tư/tiêu
dùng


A. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG

VÀ NGÂN HÀNG
• Hình thái sơ khai của hoạt động ngân hàng:
 Nhận giữ tiền của dân chúng và cho vay lại (hình thái sơ
khai của hoạt động tín dụng)


A. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG
VÀ NGÂN HÀNG
 Mua bán, chuyển đổi các loại tiền tệ (hình thái sơ khai
của hoạt động kinh doanh tiền tệ)


A. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG
VÀ NGÂN HÀNG
 Thanh toán không dùng tiền mặt (hình thái sơ khai của
hoạt động cung ứng dịch vụ thanh toán)


Chứng thư có giá của một ngân hàng tại Rome (Italia)


A. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG
VÀ NGÂN HÀNG
Giai đoạn hình thành hệ thống ngân hàng một cấp
• Thế kỷ 15: các ngân hàng đầu tiên trên thế giới chính
thức ra đời.
• Đặc điểm của hoạt động ngân hàng trong giai đoạn
này:
Ngân hàng thuộc sở hữu tư nhân.
Hoạt động ngân hàng mang tính riêng lẽ, biệt lập,

chưa hình thành nên một hệ thống.
Tác động của Nhà nước và Pháp luật vào hoạt động
ngân hàng là không có.
Mỗi ngân hàng đều có những hoạt động nghiệp vụ
không hạn chế => mô hình ngân hàng một cấp.


Video clip về sự hình thành và phát triển của ngân hàng
và hoạt động ngân hàng trên thế giới


A. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG
VÀ NGÂN HÀNG
Giai đoạn hình thành hệ thống ngân hàng hai
cấp
• Cuối thế kỷ 19, với mô hình ngân hàng một
cấp => hậu quả: sự biến động, sụp đổ hệ thống
tài chính, và tình trạng thừa tiền trong nền kinh
tế (lạm phát).
• Để tháo gỡ trở ngại này, ở một số quốc gia,
nhà nước đã can thiệp bằng cách:
Ngân hàng phát hành (Issuing banks).

Ngân hàng trung gian (Intermediary banks).


A. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG
VÀ NGÂN HÀNG
• Sau cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới (1929 - 1933),
hầu hết các quốc gia đã thực hiện việc quốc hữu hóa

ngân hàng phát hành tiền, như: Mỹ, Anh và Pháp.
• Đặc điểm của hoạt động ngân hàng trong giai đoạn
này:
Nhà nước bắt đầu can thiệp bằng công cụ pháp luật =>
quy hoạch hệ thống ngân hàng của quốc gia.
Phân định phạm vi hoạt động giữa nhóm Ngân hàng
phát hành và Ngân hàng trung gian.


A. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG
VÀ NGÂN HÀNG
 Giai đoạn hệ thống ngân hàng hiện nay
Hệ thống ngân hàng hiện nay tại các quốc gia là hệ
thống ngân hàng hai cấp.
NHTW: thực hiện các chức năng nhiệm vụ thuộc tầm
điều tiết vĩ mô
NHTM và các tổ chức tín dụng khác: thực hiện chức
năng và nhiệm vụ kinh doanh tiền tệ, hoạt động tín dụng
và dịch vụ ngân hàng.


Video clip giới thiệu về Cục dự trữ Liên bang Hoa Kỳ FED


A. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG
VÀ NGÂN HÀNG
Tại Việt Nam
Giai đoạn trước 1945 - 1951
• Trong suốt thời kỳ phong kiến cho đến nửa đầu thế kỷ
19: Việt Nam hầu như không tồn tại định chế ngân hàng.

• Năm 1858: thực dân Pháp xâm lược. Tổng thống Pháp
đã ban hành Sắc lệnh ngày 15 tháng 01 năm 1875 thành
lập ngân hàng Đông Dương (Banque de L' Indochine).
• Sau khi CMT8 thành công, ngày 03/02/1947, Chính phủ
ban hành Sắc lệnh số 14/SL về việc thành lập Nha Tín
dụng trực thuộc Bộ Tài chính, là cơ quan phát hành và
quản lý tiền tệ.


Các chi nhánh Ngân hàng Đông Dương tại Việt Nam


Đồng Đông Dương mệnh giá 1 đồng bạc được người
Pháp phát hành và lưu hành chung tại 03 nước: Lào,
Campuchia và Việt Nam.


A. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG
VÀ NGÂN HÀNG
Giai đoạn 1951 - 1987
• Ngày 06/05/1951: Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh
15/SL/CT thành lập Ngân hàng Quốc gia Việt Nam
(NBV - National Bank of Vietnam)
• Ngày 27/05/1951: Thủ tướng Chính Phủ ra Nghị định
94/Ttg quy định về tổ chức Ngân hàng quốc gia, bao
gồm: ở trung ương, chi nhánh liên khu, chi nhánh ở
tỉnh và chi nhánh ở nước ngoài.
Giai đoạn này, Việt Nam xây dựng NBV theo mô hình
một cấp được thiết lập từ trung ương đến địa phương.

A. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG
VÀ NGÂN HÀNG
• Ngày 26/10/1961: Hội đồng Chính phủ ban hành
Nghị định 171/CP quy định nhiệm vụ, quyền hạn và tổ
chức của Ngân hàng nhà nước Việt Nam (SBV - State
Bank of Vietnam)
• Từ năm 1981 - 1985, Hội đồng Bộ trưởng ra Nghị
định 65/HĐBT về chức năng, nhiệm vụ và tổ chức của
ngân hàng nhà nước. Hệ thống ngân hàng bao gồm:
 Ngân hàng nhà nước và
 các ngân hàng chuyên doanh (có tư cách pháp nhân
và hoạt động theo chế độ hạch toán kinh tế) trực
thuộc Ngân hàng nhà nước.


A. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG
VÀ NGÂN HÀNG
• Đặc điểm của hoạt động ngân hàng trong giai
đoạn này:
Các ngân hàng thực hiện đồng thời các vai trò:
(i) ngân hàng phát hành tiền, (ii) cơ quan quản
lý nhà nước, và (iii) ngân hàng thương mại.
Nhà nước sở hữu độc quyền hệ thống ngân
hàng.
Hoạt động ngân hàng được tiến hành theo kế
hoạch tập trung.


A. KHÁI QUÁT VỀ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG

VÀ NGÂN HÀNG
Giai đoạn từ 1987 đến nay
• Ngày 24/05/1990: Hội đồng nhà nước ban
hành Pháp lệnh Ngân hàng nhà nước Việt
Nam và Pháp lệnh Ngân hàng, hợp tác xã tín
dụng và công ty tài chính (hiệu lực từ ngày
01/10/1990)
• Ngày 12/12/1997: Quốc hội ban hành Luật
Ngân hàng nhà nước Việt Nam và Luật Các
Tổ chức tín dụng
• Ngày 16/06/2010: Quốc hội thông qua Luật
Ngân hàng nhà nước Việt Nam và Luật Các
Tổ chức tín dụng