Tư sản Việt Nam trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa với nền kinh tế nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa

HOI DONG LY LU~N TRUNG l1<1NG
CHVONG TRINH KHOA HOC CAP NHA NVOC KX-03

ã

BAO CAO TOM TAT
ô

f)E TAl:

Tlf SAN VI~T NAM TRONG QUA TRINH CONG
NGHIEP HOA, HIEN DAI HOA VOl NEN KINH
TE NH.IEU THANH PHiN THEO DfNH HlfONG
XA HQI CHU NGHIA ».
-

?

A

-

i\la so: KH-XH.03-10

NH01VI NGHIEN CUU
1. GS. Nguy~n Thanh Tuy~n

!

..

~

·1 rlL

·,

Chu nhi~m d~ tai

2.. TS. HO Ta'n Phong

P. Chu nhi~m d~ tai

3. PGS.TS. Nguy~n Quo'c Tc

Thu' ky

4. PGS. l\lai Tct

Thanh vicn

5. PGS. D{) Thai DOng

Thanh vicn

6. TS. Dinh S(/n Hung

Thanh vicn

7 .TS.Tru'dng Thi Hi~n

Thanh vien

•·. .

I - -· --~.. .:_ .

<

L~_??jjjf4_______
TP.HCI'tl 2000


----....------------------------------.
Ml)C Ll)C
LOINOIDAU
CHlldNG 1:

01

auA TRiNH

HiNH THANH VA BIEN DONG

cuA TV sAN VI~T NAM

nJ' 1954 DEN

NAY

02

1. NHAN THLJc KHAI LUOc VE TU sAN vA GIAI CAP ru sAN

02

1. Chu nghTa tll ban the gioi.

02

2. Buoi dau cua tll san Vi$t nam

03

II. TU SAN VN QUA CAC GIAI 80f\N L!CH Slf
(TU NAM 1954 E>EN NAY)
1.Sl,! bien d(>ng cua

05

tu san Vi$t Nam thai ky 1954 -1986

05

2. Tll san va kinh te Tu ban Vi$t Nam thai ky 1986 - 1996

07
1o

111. MOT s6 NHAN XET VE rsvN QUA cAc THO I KY
CHLidNG II: V! TRf, VAl TR6 cuA TV sAN vA KINH TE TV sAN

VI~T NAM TRONG QUA TRiNH CNH, HDH

14

I. CONG NGHI~P HOA, HI~N E>f\1 HOA NH]N TV GOG E>Q QUAN

H~ sAN

xu.A:T

14

1. Boi canh quae te & khu Vl/C & nhQng d~c diem Cd ban trong
nlloc c6 anh hllong den qua trlnh CNH, HE>H

14

2. N(>i dung va nhung mvc tieu cd ban CNH, HE>H o Vi$t Nam
1. Quan h$ san xuat
san xuat xa h(>i

15

tu ban tll nhfm trong h$ thong quan h$

aVi$t Nam

17

II. TU SAN VA KINH TE TU BAN TU NHAN TRONG Cd CAU KINH
TE NHIEU THANH PHAN THEO E>!NH HUONG XHCN

0

VI~T

NAM

19

1. TLJ san, KTTBTN m¢t b¢ ph~n tat yeu cau thanh trong cd
cau kinh te nhieu thanh phan cua thai ky CNH, HE>H theo
djnh hllong XHCN

oVi$t Nam

19

-


2. Vi trf tv san va Kinh te tv ban tv nhftn rong nen kinh te
nhieu thanh phan

a Vi$t Nam qua cac thai ky

3. Tli san Vi$t Nam trong quan h$

19

xa h(>i voi cac giai cap va

giai tang khac
•

22

TU

CUA TV SAN VA KINH TE

Ill. VAl TRO

BAN TRONG QUA

TRINH GONG NGHI~P HOA, 81~N 8~1 HOA

24

1. Vai tr6 cua tli san va kinh te tli ban trong vi$c dong g6p cac

24

nguon h,tc vao sl,f nghi$p CNH,H8H dat nlioc

2. Vai tr6 cua tli san va kinh te tli ban trong thuc day chuyen

24

dich co cau kinh te

3. Vai tr6 cua tli san va kinh te tli ban trong t?n dt,Jng liU the
25

CUa thj trliong de t?O d(>ng ll,JC thuc day Sl,f tang trliong

4. Vai tr6 cua tli san va KTTB trong quan h$ kinh te doi ngo~i

25

5. M(>t vai nh$n djnh rut ra tU vai tr6 cua tli san va kinh te tli
ban

a Vi$t Nam

26

CHUdNG m: NHO'NG E>!NH HVdNG

.,

.,

vA cHiNH sAcH co sAN ve
,.,,

'

.,

...

SlJ Dl)NG TU SAN VA KINH TE TU BAN TRONG THdl

KY 2000 -2020

29

I. NHCfNG Dlj BAO VE VAl TRO CUA

TU

SAN VA KTTB TRONG

auA TRINH vAN 8QNG cuA co c.A:u KINH TE NHIEU THANH
1
'"''
'-' "'' ..... , ,,....'"' '"'INH H' tO' Nr- vHr-N
r-nf\1'11
1ncv tJ.
u 1 \..:11\ vi

29

1. Co so khoa h<;>c cua nhung dl,f bao ve vai tr6 cua TSVN trong
qua trlnh CNH, H8H nhieu thanh phan

29

2. 01,1 bao ve vai tr6 cua tli san VN qua trlnh v$n d¢ng cua co
cau kinh te nhieu thanh phan theo djnh hliong XHCN.
3. M¢t

s6 dl,l bao mang tfnh

kh~n nghi

30

34

II. NHONG E>INH HUdNG VA GIAI PHAP NHAM KHAI THAC TIEM
NANG, THE M~NH CUA

TU

TRINH CNH, H8H E>AT NUde

sAN VI~T NAM TRONG QUA

35


1. Ho9ch djnh chien lu<;1c va chinh sach bao dam cho kinh te tv
ban tv nhan ho?t d(>ng dung huang, dong g6p tich clfc viw

35

cong cu(>c CNH, H8H dat nllac.

2. £)jnh huang va giai phap khuyen khich tang trllong kinh te tll
ban tll nhan trong moi quan h$ vai cac thanh phan kinh te
.

.

khac Va VOi Vai tro chu dc;10 CUa kinh te nha nllaC.

38

3. £)jnh huang va giai phap doi vai xay dljng moi quan h$ giCta
kinh te trong nvac vai kinh te tv ban nude ngoai trong qua
trinh CNH, H8H

39

4. NhCtng giai phap ve chinh tri- xa h(>i.
A

'

•"'

•"

-

A

40

.,

"'

I

•'

Ill. NANG CAO VAl TRO 81EU TIET VI MO CUA NHA NUOC 801
vd1 rs vA KINH TE ru sAN VI~T NAM.

1. Xac l?p h$ mvc tieu trong quan ly vi mo.

41
41

2. Hoan chlnh va nang cao hi$u lljc cua h$ thong phap lu$t t90
hanh lang ho9t d(>ng lanh m9nh va ben vung cua KTTBTN.

41

3. Cai each can ban h$ thong tai chinh tien t$,tin dvng de tac
d(>ng c6 hi$u qua vao ho9t d(>ng cua KTTBTN dong thai lam
tot chuc nang kiem ke, kiem soat, va dieu tiet vi m6 cua NN
4. M9t so giai phap khac

42
45

IV. CHfNH SACH VA GIAI PHAP 8E H~N CHE NHONG TIEU Cl,JC

CUA TU sAN VA KTTBTN

.•

45

1. Nh$n djnh ve nhCtng h9n che cua TV san va KTTBTN Vi$t
Nam trong thai gian qua.

45

2. Nhung chinh sach va giai phap lan de h9n che cac tieu ct.tc
cua TS va KTTBTN.

46

V. PHUdNG HUdNG XA HQI H6A KTTBTN TRONG QUA TRlNH
PHAT TRIEN NEN KINH TE THI TRUdNG THEO 81NH HUONG
XHCN
KET LU~N

47
48


LOJNOJDAU
Phat trien nen kinh te nhieu th?nh phan V$n d<)ng theo co che thl tnJong
co Sl/ quan ly cua Nha nlfoc, trong do cac thanh phan kinh te ngoai quoc doanh
n6i chung va thanh phan kinh te tu ban tu nhan ( KTTBTN) noi rieng da co slf phat
trien kha nhanh, dong gop dang ke vao toe d<) tang trll&ng GOP trong thai gian

qua d~c bi$t Ia trong nganh C6ng nghi$p.
Ton t9i thanh phan kinh te TBTN tat nhien Ia con c6 nha tlf ban va tlf san.
Nhlfng tlf san trong dieu ki$n chiu Sl/ chi phoi dieu tiet trljc tiep cua Nha nlfoc xa
h<)i chu nghia co hlnh thanh giai cap tlf san hay chi Ia tang lop ? va neu c6 thi vai
tr6 cua no nhlf the nao trong qua trlnh CNH, HDH voi nen kinh te nhieu thanh
phan theo dlnh hlfong xa h<)i chu nghia? Day Ia van de can dlfQc lam r6 de tU do
co chu trlfong, chinh sach sv dt,mg va d[nh huang phat trien thanh phan kinh te
TBTN m<)t each dung dan.
8e tai: «rU SAN VI~T NAM TRONG QUA TRINH CONG NGHI~P HOA,
HI~N 81;\1 HOA VOl NEN KINH TE NHIEU THANH PHAN THEO 8!NH HUONG
XA HOI CHU NGHTA » mvc tieu cua de tai Ia nham danh gia vai tr6 cua Tlf san
Vi$t Nam trong thai ky CNH, H8H dat nuoc thl/c chat Ia danh gia xu the v$n d<)ng
va phat trien cua tlf tu6ng tlf san va kinh te TBTN trong co cau kinh te nhieu thanh
phan thea dlnh huang xa h<)i chu nghla.
8e thl/c hi$n mvc tieu tren, nhom nghien ct.iu da tien hanh cac n<)i dung
nghien ct.iu voi cac phuong phap khac nhau W nghien ct.iu ly thuyet co ban, den
dieu tra khao sat thl/c trc;1ng, dong thai ket hQp cac phuong phap phan tich., thong
ke, phep bi$n cht.ing ... de ly giai m<)t each c6 can ct.i khoa h<;>c cac khai ni$m, thu$t
ngCt, cac quan diem , giai phap ... dam baa cho n<)i dung nghien ct.iu co tinh thuyet
pht,JC Va kha thi.
thong

.

II

Ket qua nghien ct.iu cua nhom de tai trong thai gian vua qua Ia ca m<)t "h$
san pham trung gian va san pham cuoi cung, bao gam:

bo tren cac bao, t9p chi nganh va

1.

Cac cong trlnh, bai viet cong
tai li~u chuy€m khao.

2.

Ky yeu cua 4 Jan h{>i thao cap vung va quae gia.

3.

H~ thong thlf mvc tai li~u tham khao trong va ngoai mtoc.

4.

8¢ phieu dieu tra va ket qua xu ly cua gan 400 doanh nghi~p
thu9c thanh ph an kinh te TBTN.

5.

Bao cao t6ng h<;tp va bao cao tom t~t cua de tai.

6.

Kien nghj cua nhom doi voi nhung van de lien quan den chu de
tai nghien cuu.
'
...
,....

..
BAN CHU NHIE;M DE TAl KH-XH-03.10


CHlJdNG I.

auA TRiNH

HiNH THANH vA BIEN DONG

cuA TV sAN v1~T NAM Tlf 1954 BEN NAY.

1. NHAN THLfc KHAI LUOc VE TU SAN vA GIAJ CAP TU sAN.

I. Chu nghia tl.i bim the gioi:
NhCtng tien de ra doi, khai ni$m va cac giai doa.n ph at trien.

1.1. NhCtnq tien de ra doi cua kinh te tv bEw va giai cap tv san
Trong ljch su nhan loc,Ii nhung mam m6ng cua chu nghia tv ban da ra doi
VaO thai ky tah ra CUa che dQ phong kien tren CC1 SO nhCfng tien de sau:
Ve kinh te: d6 Ia giai doc,In phat trien moi cua kinh te hang h6a. NhCtng
quan h$ hang h6a - tien t$ pha va cat cu phong kien hinh thanh thi trvong dan t<;>c,
thi trvong The gioi.
Sl,J' phan h6a cua nhung ngvoi san xuat hang h6a lam xuat hi$n nhung lop
ngvoi bj pha san ban cung va ke doi l~p Ia nhung 6ng chu giau c6 nam trong tay
tien bc,Ic, nhCtng tVIi$u san xuat chu yeu cua xa h<;>i. 8ay nhanh slj phan h6a d6 Ia
qua trlnh tfch lOy nguyen thuy ce1 ban "day mau, mo hoi va nVoc mat cua ngVoi lao
d9ng"
Cu<;>c each mc,1ng c6ng nghi$p cu6i the ky 18 da tc,Io ra nhung ce1 so v~t
chat ky thu~t th~t Slj cho nhQng quan h$ san xuat tV ban moi ra doi, tUng bVOC XaC

l~p Slj thong trj, chi phoi CUa Chung.
NhCtng yeu to kinh te tv ban chu nghla cang lon len trong long xa h9i
phong kien d~t ra buc thiet doi voi giai cap tV san dang len Ia phai gc,It bo slj thong
trj cua giai cap phong kien de nam lay quyen h._fc chinh trj. Trong hai th~p ky, bat
dau tLJ CUQC each mc,Ing tV san Nedecden vao CUOi the ky 16 den CUQC each m(;lng
tv SEW y va 8uc (1870) cac CUQC each m<;tng tv san phVC1ng tay da hoan thanh
nhi$m Vl,J d~p tan nen quan ChU phong kien, thiet l~p che dQ tV ban.
1.2. Cac giai doan phat trien cua chu nghia tv ban.
Chu nghia tv ban phVdng Tay da ra doi, phat trien qua cac giai do<;tn khac
nhau.

-.

- Giai do?n (chu nghia tv ban phoi thai) thai ky hc;1p tac gian ddn, cong
truong thu cong tv ban chu nghia.
- Giai doc;1n chu nghia tv ban thang lc;1i va thong tri The gioi:
18 gan lien voi cu¢c each mc,1ng cong nghi$p.

Tv cuoi the ky

tv

- Giai do?n w cuoi the ky 19, dau the ky 20, chu nghia tv ban
do cc;1rih
tranh chuyen sang giai do<;tn chu nghia tv ban d9c quyen va d¢c quyen nha nvoc.
2


- Giai do;;tn phat trien moi cua chu nghia tu ban gttn lien voi
me;mg khoa hoc c6ng ngh$,bilt dau tU nhung nam 70 cuathe ky 20.

CUQC

each

- Chu nghia tu ban trong qua trlnh hlnh thanh va phat trien da gieo baa
dau kho cho nhan loc;ti, nang trinh d<) b6c l<)t nguoi lao d<)ng len nhung mt.Ic moi
cao hem nhieu, tinh vi hdn nhieu so voi che d<) phong kien. Tuy nhien chu nghla tu
ban cOng da lam nen m<)t su m$nh ljch st11on lao Ia phat trien san xuat, phat trien
kinh te The gioi. NhU Lenin da tom tat vai tro tien b¢ cua chu nghia tu ban o hai
lu$n diem cd ban d6 ·Ia "tang ltjc IUQng san xuat cua lao d<)ng xa h(>i va xa h(>i h6a
lao d<)ng"( 1)
1.3

Cac khai niem ve kinh te

tu ban va giai cap tu san:

Nghien cuu nhung van de nay cua xa h<)i tU ban truyen thong de c6 Cd so
nh$n thltc, phan tfch cac quan h$ kinh te tU ban giai cap tU san hi$n d(,li va Slj hlnh
thanh, phat trien nhung quan h$ kinh te - giai cap d6 0 nude ta da dien ra nhu the
nao.
- Kinh te tu ban baa gom toan b¢ h$ thong kinh te tien hanh thea phudng
thuc tu ban. Sau Cach m9ng tu san kinh te tu ban giu vai tro chu thong trl trong
nen kinh te, quan h$ san xuat tu ban baa trum, chi phoi cac quan h$ kinh te khac,
Ia cd so cua hlnh thai kinh te tU ban.
- Giai cap tu san nhU Angghen d!nh nghia Ia " ... giai cap nhung nha
so huu tu li$u san xuat- xa h(>i va su dt,Jng lao d<)ng lam thue" (2 )

tu ban

6

buoi ban dau cua nen kinh te tu ban, khi quan h$ san xuat tu ban chu
nghia chUa hlnh thanh r6 net, do so IUQng, tiem ltjc con h9-n che, cac nha tU san
chUa ket noi voi nhau thanh giai cap, rna chi Ia tang lop.
Tang lop tu san Ia m<)t b¢ ph$n nao d6 cua giai cap
va doi song moi ngUoi tUdng dUdng nhau.

tu san, trong d6 IQi ich

2. Bu6i dau cua tu' san Vi~t Nam.

2.1. Boi canh chung cho sura doi cua tu san VietNam.
Tv cuoi the ky 19, dong thai voi qua trinh xam !UQC ap d~t slj n6 djch cua
thtjc dan Phap doi voi nude ta thi kinh te tu ban chu nghla cOng bitt dau xuat hi$n
o Vi$t Nam o tr9-ng thai ph6i thai.
E>en dau the ky 20 khi thtjc dan Phap gia tang dau tu vao Vi$t Nam nham
gia tang khai thac thu<)c dja, ket cau kinh te truyen thong cua Vi$t Nam bi pha vo,
dan den Slj XUat hi$n ngay cang mo r<)ng cac quan h$ kinh te tU blm chu nghia.
8¢c quyen Phap nam tat ca cac m(,lch mau kinh te, va dUoi canh cua d(>c quyen
ay thanh phan kinh te tLI ban Vi$t Nam co len loi vUdn len, nhUng con rat nho be,
yeu at, lu6n bi chen ep.
Nen kinh te van mang n~ng tinh chat thu(>c dia, nua phong kien.

Cl>

• c2
t

Lenin toan t~p. "t~p 3; trang 753-754.
>Mac- Angghcn. tuy~n t~p NXB Sti Th~l
.

Ha nt)i

1980, l~p I !rang 540
3


2.2. Tien de ra doi cua tLJ san VietNam.
- Sl,l xuat hi$n cua thtjc dEm Phap do nhung yeu to khach quan sau:

+ Ho<;it d(>rig kinh doanh cua m9t so thuong nhfm Vi$t Nam thee loi tu blm
chu nghTa.

+ M9t so lon dla chu cOng chuyen sang kinh doanh thee phuong thuc mdi.

+ Ket qua cua qua trlnh c9nh tranh lam phan h6a nhCtng nguon san xuat
hang hoa nho.
Ngoai tang lop tu san dan t(>c, tang lop tu san m<;Ii ban Vi$t Nam cOng ra
doi va phat trien song song voi dong d9 cua tu ban Phap.
- Sl,l hlnh thanh giai cap tu san Vi$t Nam: 8ieu do xay ra sau d<;ii chien The

a

gioi do Phap chua the bat tay ngay vao vi$c khai thac kinh te Vi$t Nam. Tu san
ca nhan co nhieu quan h$ phat trien, hang tram xr nghi$p va hang bu6n ra doi.
8on vi kinh te cua tLi san Vi$t Nam tang len kha r6 r$t. Y thuc giai cap (dau hi$n
co ban, bieu hi$n Slj hinh thanh giai cap tlJ san Vi$t Nam) da b(>c 19 r6 rang :

Thtl nhat, sl,f thanh l$p cac h(>i, cac doan, keu gQi dau tranh bao v$ quyen
IQi cua giai cap mlnh.
ThtJ hai, TLJ san Vi$t Nam cOng da c6 nhung yeu sach dau tranh voi Tu
ban d9c quyen Phap, Tv ban nguoi Hoa, cOng nhu da c6 y thuc cung nhau sv
dL,Jng nhieu bi$n phap de tang CL1ong b6c IQt cong nhan, doi ph6 Voi cac CUQC dau
tranh cua c6ng nhan.
Thtl ba, ve m~t chfnh tri- xa h(>i, tu san Vi$t Nam thai ky nay da c6 y thuc
muon dl1QC tham gia vao h(>i dong quan h<;it, vi$n dan bieu. HQ muon c6 hien
phap, co nghi vi$n nhu mQi che d9 tu ban.
Nhung bieu hi$n tren danh dau slj ra doi cua giai cap tu san Vi$t Nam. Tuy
nhien tV sau nhCtng nam 1924-1925 tu ban Phap rao riet dau tu vao Vi$t Nam. So
tu san mc;1i ban ngay cang tang, con m(>t so lon tu san dan t(>c l<;ii bi pha san. Giai
cap tlf san Vi$t Nam vua toan dung d$y thl bi thl,fc dan Phap chen ep day xuong,
khien n6 lam vao tinh trc;1ng lao dao, ch?t v$t. Tinh trc;1ng nay keo d~li cho den khi
thl,fc dan Phap ket thuc sl,f cai tria Vi$t Nam.

2.3. Tlf san VietNam va TL1 san mai ban

aVietNam.

Nhung khai ni$m ve tlf san dan t(>c, tlf san mc;1i ban lam r6 them trnh d~c
thu cua tlf san, tang lop hay giai cap tlf san a CaC nLJoc thUQC dja, nlta thUQC dja
cua chu nghTa thl,fc dan trlfoc day hay cac nude dang phat trien hi$n nay.

a

- TLJ san dan t(>c: Ia giai cap kinh doanh thee Joi tlf ban chu nghTa, hQ Ia
nhung ngvoi c6 tinh than yeu nude, quan tam den s·lJ phat trien d9c l$p kinh te va
chfnh tri cua mlnh.

Trong thai ky Phap thUQC, do chu truong muon bien nude ta thanh nude
thu¢c dja, phong kien nen thl,(c dan Phap lu6n klm ham gat gao Sl,( phat trien cua
tv·san dan t¢c Vi$t Nam.
4


te

- TLI san m9i ban Ia tang lop tt/ san ma ve m~t kinh
h9 chuyen lam m6i
gidi buon ban kinh doanh giva nguoi kinh doanh trong nude vdi tv ban nude ngoai.
HQ dLi<;jC de quae cong nh~n va thay m?t cho de quae dung ra kinh doanh, san
xuat de kiem loi, lc;1i ich cua hQ gttn lien vdi lc;1i ich cac cong ty d(>c quyen 0 chinh
quae. Ve m?t chinh tri tv san m9i ban thliong cau ket vdi de quae chong l9i phong
trao giai ph6ng dan t(>c.
II. TU SAN VI~T NAM QUA CAC GIAI 80AN L!CH SU.{TU 1954 DEN NAY):

1. Sl/ bien d<)ng cua ttl san Vi~t Nam thai ky 1954-1986.
1.1. Kinh te tv ban va tv san

o mien Bac thai ky 1954-1975.

d

mien Sac, sau nam 1954 phan ldn tlf san m9i ban da ch?Y vao Nam. So
tli ban con l<;ii it ve so IL/c;1ng va tiem ll,fc kinh te yeu dt.
Trong nong thon (trlidc cai each ru(>ng dat) dia chu chiem 2,3%, phu nong
1,6%, con l9i Ia ban co trung nong va cac thanh phan khac.
Thl,(c hi$n chu trt/dng cua 8ang ve cai t<;l.o cong thlidng nghi$p tt/ ban tLJ
doanh (W Nghi quyet h(>i nghi trung uong lan thu 14 -Kh6a II, den Nghi quyet d?i

h(>i 8ang toan quoc lan thu Ill) den nam 1960 thl 100% so h(> tv san c6ng nghi$p,
99,4% so h(> tv san thlidng nghi$p va 99% so h(> tv san kinh doanh trong nganh
giao thong v~n tai da bi cai t~lO bang phlidng phap hoa blnh. 8en day thanh phan
kinh te tv ban ve giai cap tv san dan t(>c can ban bi x6a bo. Tuy nhien den nam
1970 sau nhieu dc;1t cai t<;l.O kinh te tV nhan Van COn Chiem 87% tong sa·n pham Xa
h(>i va 10,7% thu nh~p quae dan. 8ay Ia llfc 1Lic;1ng quan trQng tham nh~p rat
nhanh vao kinh te thi trvong thai ky doi moi sau nay.
1.2. Kinh te tv ban va tv san mien Nam thai ky 1954-1975:
1.2.1. Kinh te tv ban mien Nam (1 954-1 975):

Ngay trong thai ky thu(>c Phap, trong SL/ yeu kern chung cua tV san Vi$t
Nam thl Nam Ky Ia ndi nhilng yeu to tv bEtn chu nghTa phat trien hdn ca.

o

Tu nam 1954-1975 de thl,lc hi$n chinh sach ap d?t chu nghTa thlfc dan moi
mien Nam, My da vi$n trc;1 cho chinh quyen SaiGon 26 ty USD, trong d6 vi$n trc;1
kinh te Ia 12 ty. Chua c6 nvoc niw tren The gioi ke w sau 89-i chien The gioi lan
thu 2 nh~n dlic;1c nhvng khoan vi$n trc;11dn nhv v~y.

o

Ve xa h(>i, My chu trVdng khong duy tri giai cap dia chu phong kien rna
khuyen khich kinh te tv san phat trien hvong kinh te mien Nam vao quy d<;iO tv ban
cO. Tuy nhien dVdi tac d(>ng cua chien tranh, cua chu nghia thl,fc dan rna nen kinh
te mien Nam c6 nhvng sv phat trien khong blnh thvang.
- Nen cong nghi$p que qu?t, 1$ thu(>c vao nvoc ngoai (1$ thu¢c vao nguyen
li$u, may moe thiet bl, von) da xuat hi$n trong cong nghi$p nhilng cong ty d¢c
quyen, trong nhilng tv san m9i ban ho?c tv san nguai Hoa cam dau. TV san Vi$t
Nam van t~p trung vao nhilng xr nghi$p nho.

5


- Nhip do dau tv kh6ng on dinh, phl,l thuoc vaa tlnh hlnh chien Sl,J'.
- Mot so trung tam cang nghi$p lon da xuat hi$n nhV Sai Gon - Ch<;1 Lon,
Gia dlnh - Bien Hoa, va An Hoa-Nang Son (Quang Nam -Oa N£ng), Oa Nhim-Cam
·
Ranh.
Sl,J' phat trien m;;wh cua cac nganh thvong nghi$p, ngan hang cung voi qua
trinh do thj h6a, phat trien CO SO h<;i tang danh dau Sl,J' chuyen doi CUa kinh te tV
ban mien nam.

a

.

.

Trang nang than che do so hCtu ruong dat phang kien dvoc thay the bang
che do. sa hO'u nhv cua nhO'ng ngvoi tieu nang, qua trinh co gioi h6a nang nghi$p
cOng dien ra nhanh chong, hac;1t dong kinh te phi nang nghi$p ngay cang pho bien
o nang than. M~c du san xuat nang nghi$p mien nam cha den trvoc 1975 co ban
van Ia nen nang nghi$p san xuat hang h6a nho, nhVng nhO'ng hlnh thuc san xuat ,
kinh daanh nang nghi$p thea loi tv ban chu nghTa da bvoc dan phat trien.
1.2.2. Khai quat ve sl)' phat trien cua giai cap tV san mien Nam thCii ky
1954-1975.
Chfnh sach thl,J'c dan moi cua My Ia muon giup da giai cap tv san nham
lam cho dl,J'a cha chfnh quyen Sai Gon. Trang boi canh d6 tv san mien Nam da
khang con bi chen ep nhV thCii ky Phap thuoc, ma chung tang len ve so IVQng va
mo rong quy m6 kinh daanh.

Thvong nghi$p, d~c bi$t Ia ngac;1i thvong-nh?p khau dvoc phat trien mc;1nh.
Nam 1960 mien Nam c6 777 nha nh?p khau thl den n~m 1966 so d6 len den 1766
ngVCii.
Doi ngO cac nha tV san cang nghi$p cang tang len ve so IVQng va chat
IV<;Jng. TV san ngan hang giO' vai tro ngay cang quan trong trang nen kinh te. M<)t
so t?p daan tv ban tai chfnh (chu yeu mang het dong hQ, gia dlnh) cOng xuat hi$n,
tv san mien Nam phan h6a thanh hai tang lop c6 vj tri khac nhau Ia tv san m9i bEm
va tv SEln dan toe.
TV san mc;ti ban baa gam hai bo ph$n: bo ph$n tV san mc;ti ban doc quyen
qua nhieu quan phi$t va bo ph$n tv san m9i ban ngvoi Vi$.t goc Haa. Chung chi
phoi nhO'ng nganh kinh te then chot va loi nhu$n caa.
Tang lop tv san dan toe a mien nam c6 so IV<;Jng dong daa. Tuy nhien hQ
chi thu¢c lac;ti vua va nho, de bi pha san trang cc;tnh tranh hQ c6 nhO'ng dong g6p
qui bau trong cu¢c khang chien chong My cuu nvoc.
Trang nang than xuat hi$n 2 nh6m nhan v$t chu yeu Ia trung nang va phu
nang - tv san. Tuy nhien cha den nam 1975 tv san nang than mien Nam van chva
hlnh thanh ro net voi tv each Ia m¢t giai cap thong trj o nang than.
1.3. May net ve tlnh hlnh kinh te- xa hoi mien Nam thoi ky 1975-1985.
Qua trlnh cai tc;ta c6ng thVdng nghi$p tv ban tV daanh dV~c Dang chu
trvang tiep tvc sau nam 1975 va dien ra m9nh me thong qua hai chien djch lon X1
va X 2 • Cac cd so I<;Ji We cua tv ban m9i ban va tv san tron chc;ty ra nvoc ngaai deu
6


bi quae huu hoa va chuyen thEmh quae doanh. Nha nuoc cOng nhanh chong quae
huu h6a cac nganh kinh te quan trong nhL1 v~n tai dlfong sat, hang khang, duong
bien, cac ngfm hang ...
Ngay W nam 1976 tu san m<;ti ban va tu san lon da bi xoa bo. Nam 1978
nhi$m Vl,l cai t<;to cang thudng nghi$p tu ban tu doanh lo<;ti vL!a va nho cOng duc;;c
coi Ia cd ban hoan thanh.

Trang nang nghi$p qua trinh hQp tac hoa a mien nam dLJQC khan trLJdng
trien khai va cOng nhanh chong b9c 19 nhung thieu sot. Nhung m~t tieu eve cua
cang tac cai t<;to cOng b9c 19 sam. Tuy nhien trong nang than mien nam van co
m9t b9 ph~n nhu gia dlnh nang dan co ft ru9ng, ho~c khang co ru9ng, di lam thue
va tang lop tlf san nang than van Chiem toi 2,5% SO h9 nang dan.
Bac co phong trao xay dtjng hQp tac xa b~c cao song quy rna cang
lon thi hi$u qua kinh te cang thap. Nguoi dan tho d voi hQp tac xa, voi dong ru9ng.

d mien

Trang cang nghi$p, do sal lam trong dau tu qua chenh l$ch vao c6ng
nghi$p n~ng, Cang nghi$p nh~ va cang nghi$p hang tieu dung kem phat trien, l<;tc
h~u.

Vao nhung nam 1979-1980 do nhung sal lam trong chu trudng phat trien
kinh te, cai t<;tO quan h$ san XUat, cung tac h<;ti do My bao vay cam V~n. do cu9c
chien tranh bien gioi phia Tay Nam va phia Bac nen nuoc ta lam vEw khung hoang
kinh te - xa h9i.
TL! trong va van nhung kho khan. nhQng dien hlnh tot trong quan ly dieu
hanh va san xuat bat dau dLJQC 8ang tong ket hlnh thanh tUng bLlOC nhung tlf duy
doi moi kinh te trong giai do<;tn sau nay.
2. Tli san va kinh te tli ban Vi~t Nam thai ky 1986-1996.
2.1. Buoc chuyen moi cua nen kinh te Viet Nam (1986-1996):
Thang 12-1986, 8<;ti h9i lan thu VI 8ang c9ng san Vi$t Nam da V<;tch ra
dLiong loi doi moi; trong kinh te E)ang kh~ng dinh Slj bltc thiet phai chuyen kinh te
t~p trung quan lieu bao cap sang nen kinh te hang hoa nhieu thanh phan theo dinh
huang xa h9i chu nghTa. "8ay m9nh d1i t9o xa h9i chu nghTa Ia nhi$m vt,J thuong
xuyen lien tl,IC SUOt thoi ky qua d9 len chu nghia xa h9i VOi nhung hinh thltc Va
buoc di thich hQp lam cho quan h$ san xuat phu hQp voi tfnh chat va trinh d9 cua
h,tc IVQng san xuat, lu6n co tac dt,Jng thuc day Slj phat trien cua. h,tc ILJQng san

xuat".
Thl,fc hi$n dung Joi di, nen kinh te da thu dLJQC nhieu thanh tl,fu quan trong.
Cac thanh phan kinh te ngoai quae doanh trong do co kinh te tu ban tv nhan duc;c
bung ra, phat trien. Toi nam 1996, tong so von tu ban tu nhan Ia 121.139 ty dong,
gap 7,3 Jan nam 1991, d<;it toe d9 tang binh quan 49%/nam. Trang cang nghi$p
neu nhV nam 1991 cd cau giua cac thanh phan kinh te Ia: doanh nghi$p nha
nlloc chiem 53,1 %, ngoai quae doanh 30%, von FDI 16,9%, thl nam 1996 cd cau 3
khu vt,tc d6 Ia 51 ,4%, 24,2% va tll bantu nhfm 24,4% (trong d6 90% von FDI).

a

7


Trong giai doc;m nay GOP tang binh quEm Ia 8,5%. Co cau kinh te cac
nganh bat dau c6
chuyen dich thea huang tien b<) : Cong nghi$p 1991 Ia 23,8%
tang len 31,7% (1997); khu Vl/C nong-lam-hai san giam ttl 40,5% (1991) XUOng
25,7% (1997).(3)

sv

Nhung thanh tlju kinh te -xa h<)i c6 dLJQc Ia ket qua cua nhieu chu trlldng,
chinh sach dung dan cua Dang va nha nlloc, trong d6 c6 vi$c quan tam phat trien
kinh te tll ban tll nhan, da t<;l.O ra nhung tien de dlla nllOC ta VaO thai ky phat trien
moi, thai ky d&y toi m9t blloc c6ng nghi$p h6a, hi$n d<;l.i h6a dat nLJoc.
2.2. Thllc trang kinh te

tu bEtn tu nhan thai ky 1986-1996:

M~c dau hi$n t9.i c6 nhieu quan diem khac nhau ve KTTBTN, kinh te tieu

chu ... rna Chung ta se CO dip phan tich Va dlla ra
thea.

y kien

cua minh 0 Chlldng tiep

De

phan tich thtJc tr9.ng KTTBTN thai ky 1988-1996 tren co so nhung so
li$u thong ke hi$n nay, chung toi t9.m thai sli dt,mg each phan lo9.i hi$n hanh Ia:
KTTBTN Ia cac c6ng ty TNHH, CTCP va DNTN dLJQc thanh l$p theo lu$t DNTN.
Tu sau D9.i h<)i VI, cac doanh nghi$p tll nhan dLJQc thua nh$n va dLJQc c1,1
the h6a bkmg lu$t doanh nghi$p tll nhan va lu$t c6ng ty ban hanh ngay 21-121990. Do v$y cac doanh nghi$p tu nhan moi thtJc
hinh thanh ttl 1991 den nay
Va da d<;l.t dLiQC nhQng thanh qua quan trQng:

sv

- Da khdi d$y dLiQC m<)t b<) ph$n tiem nang cua dat nllOC tham gia Va phat
trien kinh te kinh te quae dan.
So ILJQng doanh nghi$p trong thanh phan kinh te nay tang ttl 414 doanh
nghi$p (1991) len 21.360 doanh nghi$p (1996) binh quan tang moi nam Ia 4.189
doanh nghi$p.
Toe d<) huy d<)ng von trong thanh phan kinh te nay ttl 1994-1996 tang
3.940 tri$u dong/nam; doanh nghi$p tu nhan da giai quyet vi$c lam cho 37 v9.n lao
d<)ng. 8ay Ia khu vvc kinh te c6 ty 1$ thu hut lao d<)ng cao, dung thu 2 sau kinh te
ca the.

- Kinh te tlf ban tll nhan thai gian qua phat trien co ban Ia phu hc;1p voi thai
ky tich lOy von con ft. Thong tin thieu, kinh nghi$m kinh doanh chlla nhieu.
Quy mo doanh nghi$p tlf ban tu nhan ph6 bien Ia nho va qua nho (binh
quan 9-10 lao d<)ng, gan 250 tri$u dong voi 160 tri$u dong tai san co dinh/1 doanh
nghi$p)
,
Trang ba lo9.i hlnh doanh nghi$p: doanh nghi$p tlf nhan, cong ty trach
nhi$m huu h9.n, c6ng ty c6 phan thl lo9.i hlnh thu nhat doanh nghi$p tlfnhan Ia ph6
bien (chiem toi 73,2% so doanh nghi$p), tuy ding lo9.i hlnh c6ng ty trach nhi$m
huu h9.n c6 quy mo Iori han va cong ty c6 phan c6 quy mo lon nhat.

m Tdn Xuan Gia: Di~u chinh cd cau d.iu ttt nang cao hi~u qua va sue qnh tranh cua n~n kinh tc. Ha n(li.
1998 trang 5,6.
8


I

Ban dau da c6 59 doanh nghi$p tu nhan, 32 cong ty traeh nhi$m hO'u hC;ln,
e6ng ty c6 phan Vi$t Nam Ia doi tac lien doanh voi nt.Joc ngoai, voi so von theo
giay phep Ia 146 tri$u uso (von da gop Ia 106 tri$u USD)
- Kinh te tu ban tu nhan c6 nhieu m6 hinh t6 chue kinh doanh kha phong
phu, nhieu hinh thuc hoi;it d(>ng trong nhieu ITnh VljC san xuat kinh doanh.

d

nang then kinh te trang trc,1i da bat dau phat trien. Tuy vf}.y da so doanh
nghi$p tt.J nhan a nang than hOi;it d(>ng trong llnh VljC c6ng nghi$p che bien, nganh
nghe Va djch Vl,J.
Kinh te tt.J ban tt.J nhan Ia khu Vljc kinh te rat nang d<)ng, con tiem nang lon

de phat trien san XUat, t;;10 Vi$c lam Va tang thu nhf}.p eho dan eli, gop phan tang
trt.Jang kinh te dat nude. Tuy nhien kinh te tt.J ban tli nhan van con nhieu ton t9i va
yeu kern: qui m6 nho be (87,2% doanh nghi$p c6 so von nho hdn 1 ty dong). Ky
thu$t cong ngh$ da so Ia l;;1c h$u, khong du sue c9nh tranh tren thudng truang. Do
d6 nhieu doanh nghi$p kinh doanh trong 6n d!nh, chua c6 d!nh huang lau dai,
mang tfnh chat "phi VI)". Tinh tri;ing thieu von, thieu nguon thong tin, thieu th!
trt.Jang dau ra, kh6 khan ve dat dai, ky thu$t c6ng ngh$, gia thanh san pham cao ...
Ia ph6 bien. Tuy 8ang va Nha nude da c6 chu trudng phat trien nhung cho den
nay ca ve m6i trvang phap ly' m6i trt.Jang v$t chat va tinh than .cho kinh te tt.J ban
tli nhan van chua dong b9 va hoan thi$n. 86 Ia m<)t trong nhCtng nguyen nhan
quan trQng dan tdi cac m~t ton ti;ii, yeu kern cua thanh phan kinh te tt.J ban tt.J nhan
hi$n nay nude ta, ben Ci;inh m<)t SO nguyen nhan khac se lam r6 phan sau.

a

a

2.3. May net ve Cd cau xa hoi - giai cap va Sli bien dong mdi cua tt.J san
VietNam thai ky 1986-1996.
Khac voi giai cap c6ng nhan da c6 truyen thong phcflt trien lau dai va lien
tvc nude ta, tang lop doanh nhan, tu san Ia nh6m xa h<)i moi ch1 dt.JQC hlnh thanh
va phat trien chu yeu trong c6ng CUQC d6i moi cua dat nt.Joc, bat dau tU 89i h<)i VI
cua 8ang.

a

Tlm m<)t khai ni$m chinh xac cho nh6m doanh nhan tu san nay trong dieu
ki$n hi$n nay a nude ta Ia rat kh6 bai tfnh da di;ing, tfnh phuc ti;ip va slj chua d!nh
hlnh r6 net cua n6 trong thai ky mdi hlnh thanh.
Nguon goc xa h<)i cua hQ cung rat khac nhau. C6 be) ph$n von W trt.Joc b!

cam doan, nay moi ra c6ng khai. 8;;1i be) ph$n mdi ra ho;;1t d<)ng: Ia tv san da b! cai
tC;lO hay than nhan gia dlnh tt.J san Ia c6ng nhan, nang dan, vien chuc, can be) 8ang
vien.
StJ bien d<)ng, phat trien cua nh6m xa h9i nay phv thu<)c nhieu vao duang
loi ~Ua 8ang dli~C Cl) the h6a Va dong be) den mltc nao.

,-

Tuy nh6m doanh nhan tu san nay rat nh;;1y cam voi thj trvang, nang d<)ng
kinh doanh nhling con nhieu h(;ln che ve von, ky thu$t, c6ng ngh$, nguyen li$u san
XUat, Ci;lnh tranh ....
Nguyen nhan nhO'ng yeu kern tren Ia:
9


- Trong m(>t thai gian dili Dang va nha mroc kh6ng khuyen khich phat trien
kinh te tv ban tv nhan. Boi v{?.y tich lOy tv ban hau nhv kh6ng co; kinh nghi~m kinh
doanh trong Cd che thj trvong va quan h~ quae te cOng gan nhv xuat phcH tV so
kh6ng.
-Con stJ thieu long tin tV phia nhO'ng nha kinh doanh tv nhan vao chu
trvong chinh sach cua Dang.
- ChVa khac phvc dVc;Jc can ban t$ n<;~n tham nhOng n$ng nen trong b¢
may nha nVoc. 60% doanh nghi~p tV nhan dVQC phong Van da phai n¢p cac khoan
ngoai nghla vv quy djnh.
- Cac chu doanh nghi~p thieu thong tin kinh te; kinh nghi~m san xuat kinh
doanh con it.
- Thieu m¢t to chuc quan ly, quan xuyen cham lo toan di~n va co h~ thong
doi VOi Slj phat trien kinh te tV nhan.
Tom l<;~i, kinh te tv ban tv nhan cung tang lop tv nhan tv san moi ra doi
trong hoan canh dat nvoc ta g$p nhieu kho khan ve kinh t{- xa h¢i. Kinh te quae

doanh, kinh te b¢c 19 nhieu khuyet nhVc;Jc diem, kh6ng kich thich dVc;Jc san xuat,
kh6ng dap ung dVQC nhu cau xa h¢i. Chinh vi vf?_y nen kinh te xa h(>i da hlnh thanh
yeu cau khach quan phai phat trien kinh te tv ban tv nhan len. NhO'ng nam qua
kinh te tV ban tV nhan da CO nhung dong gop quan trQng vao Slj phat trien kinh texa h(>i, tuy nhien day Ia m(>t tang lop tv san tv nhan dang ch$p chO'ng di trong m(>t
Cd che thj trvong day s6i d(>ng va khac nghi~t. SLJ phat trien khai thac tiem nang
CUa kinh te tV ban tV nhan Va kh~ng d!nh Vai tro tich CljC cua kinh te tV ban tV nhan
0 nVOC ta hi~n nay Van con phi) thUQC nhieu vao Ccfic chinh sach, chu trVong CUa
Dang va Nha nvoc va d$c bi~t Ia vi~c trien khai thtJc hi~n nhO'ng chu trvong chinh
sach do tren thtJc te.
...

,.,

...

,

.....

,

..

,

..

..

Ill. MQT SO NH~N XET VE TV SAN VI~T NAM QUA CAC THOI KY.

Qua nhO'ng phfm tfch o phan I va II thay vi t6m tat l?i nhO'ng n(>i dung da
trinh bay, chung t6i thay can neu len m(>t so nh$n xet ve tv s·an Vi~t nam qua
nhQng bien d(>ng thang tram cua no.
1. TU san Vi~t Nam ra c!ai mut)n mang so voi tU ban qu6c te: non not vi
sinh sau cJe mut)n nhung tu san Vi~t Nam ICiJi c6 lqi the' cua ke cJi sau .

Tv the ky XIX gan lien voi qua trinh xam IVC;tc, khai thac thu(>c dja cua thu(>c
dja Phap cac quan h$ ve kinh te tv ban o Vi$t nam xuat hi$n o d9ng mam mong .
Den dau the ky XX- nhv nh$n dinh cua cac nha
hoc- giai cap tv san Vi~t nam
thoi ky dat nvoc bi no dich boi chu nghTa tht,Jc dan co moi tht,Jc sv hinh tha~h. Qua
thoi ky bj cai tGtO tri$t de sau nam1975, tV san Vi$t nam IGti moi dVC;tc tai sinh cung
voi dVong loi doi moi, do Dang C(>ng San Vi$t Nam khoi xvong va lanh d90. Trang
5-6 tram nam . Neu tfnh
khi do Chu nghTa tv ban phvong Tay da c6 be day ljch

su

su

10


tU khi cac CUQC each m~mg tu SEW phuong Tay bung nova thanh cong cho den nay
thl chu nghTa tu ban va giai cap tu san the gioi da phat trien tren 300 nam. So voi
cac nUde thu¢c khu VlfC ngo9i vi cua Chu nghTa de quae thl kinh te tU ban va giai
cap tu san Vi$t Nam ( va Dong DUong noi chung) cOng thu¢c lo9i ra dai mu¢n
nhat Chau A, mu¢n han cac nude Chau My La tinh hang the ky.
Sinh sau de mu¢n m¢t dat nude co nen kinh te trlnh d¢ thap kem nhat
the gioi, nen san xuat nho Ia pho bien, thong tri, ky thu$t thu cong - Cac quan h$

kinh te xa h¢i mang tfnh chat thu¢c d!a phong kien, bao thu, hanh chfnh, xo cung,
trong ·hoC:w canh do Slf non not cua kinh te tu ban va tU san Vi$t nam Ia tat yeu.
TU san Vi$t Nam khong c6 m¢t chut gl ve kha nang c9nh tranh voi tLJ ban quae te.
Tuy nhien tu san Vi$t Nam l9i khong phai trai qua buoc di tuan tv nhu tu san
quae te . N6 khong phai trai qua qua trlnh tich lOy nguyen thuy tu ban day maLi,
m6 hoi va nUde mat cua nguai lao d¢ng. TU san Vi$t nam co the ke thua kinh
nghi$m va nhO'ng thanh tlju kinh te qua may tram nam phat trien cua Chu nghTa tu
ban the gioi .

o

o
o

o

o

2. SL,f hinh thanh va phat trien cua tU san Vi~t nam kh6ng quyet cljnh boi
nhtlng yeu t6 chu quan n¢i t?i ma n6 chfu sL,f chi ph6i mang tinh quye't
cJfnh boi nhtlng nhan t6 ben ngoai. Tuy nhien sl/ xua't hi~n va phat trien
cua tU san Vi~t nam trong qua khll cOng nhU trong hi~n t?i va trong su6t
thai ky qua cJ¢ len CNXH o nuoc ta van Ia qua trinh mang tinh quy /u~t.
Trong thai ky thu¢c Phap hay giai do9n My - Ngvy mien Nam sau nay slf
hlnh thfinh va phat trien cua tU san Vi$t Nam chju slf chi phoi quyet d!nh cua chfnh
sach khai thac thu¢c dja cua thlfc dan Phap hay chu trUong dau tU xay dljng mien
Nam thanh tien don chong c¢ng cua My huang Slj ph at trien cua Kinh te mien
Nam theo con duang TBCN lam cho dlfa cho vi$c thlfc thi chu nghTa thlfc dan moi.
Sau nam 1975, so ph$n cua tu san Vi$t Nam l9i pht,J thu¢c vao chfnh sach,
chu truong cua 8ang va Nha nude, trong do, chua dvng nhO'ng sai lam va nhCtng

chu truong con chua nhat quan .
Trong giai do9n nao va dau tu san Vi$t Nam deu vj tri phv thu(>c vao the
life dim quyen . Tu san Vi$t Nam khong the phat trien duc;c m¢t h$ thong kinh te
hoan chlnh, c6 sue chi phoi thl truang ma ngu<;1c l9i sv phv thu¢c c6 tinh quyet
dlnh cac yeu to ben ngoai nen sl,l phat trien cua kinh te tu bEtn va tu san Vi$t Nam
chju nhieu bien d(>ng, thang tram, dut quang, thieu on djnh va h$u qua tat yeu Ia
S!J phclt trien que qu~t, yeu kem cua ChUng .
Tuy nhien m(>t thl,lc te lich su khong the phu nh?n Ia w trong thai ky thu9c
Phap m~c du bide quae Phap tlm m<;>i each ngan can, o ep thl kinh te tu ban va tLI
san Vi$t nam van ra dai, ton t<;ti va phat trien . Trong thai glan ma 8ang va Nha
nuac ta tien hanh cai t<;to tLI ban gat gao thl nhO'ng ll,lc luc;ng "ngo<;ti d<;to" ay cOng
chi b! xoa bo nhO'ng m~t noi_ thay dUc;1c. Nhieu yeu to kinh te tu ban van con c(>i re
cua chung trong hang tri~u nguai tieu san xuat, con nhO'ng quan h~ kinh te voi
nhung h.tc luc;ng tv ban quae te de khi c6 dieu ki~n cho phep thi kinh te tu ban l<;ti
bung ra, tll san Vi~t Nam IGii xuat hi~n.

o

I

o

o

II


Khi d?t nude ta trong boi dwh nhung quan h$ quae te rna tu ban con thong
tr[ o hau het cac nude, quan h$ san xuat tu ban cO dO da loi thai nhung van chua
het nhCtng tac d<)ng thuc day san xuat, chu nghia tu ban con nhieu tiem llfc de

phat trien thl Sl/ xuat hi$n, phat trien cua kinh te tu ban, tu san Vi$t nam trong giai
do~m truoc day, hi$n tc,Ii va trong suet thai ky len CNXH Ia van de mang tinh quy
lu$t . N6 xuat phat W nhu diu phat trien cua ll,fc luQng san xuat xa h<)i . Theo da
phat trien kinh te hang h6a a nude ta va cung voi qua trlnh CNH, H8H nhu cau d6
ngay cang tang boi KTTB va tu san Vi$t Nam da va dang kh~ng d!nh vai tro tich
Cl/C cua n6 trong phat trien kinh te- Xa h<)i.

3. Do thljc te kinh te' yeu at, phiJ thu¢c, nen ve mijt chfnh trj cua tU san Vh~t
Nam cilng bq.c nhuqc, yeu du6i . Ngay ca khi TSVN da dUc;Jc hinh thanh
m¢t giai cap thi TSVN van chUa baa gio fro thanh m¢t /ljc /Uc;Jng chfnh trj
d¢c l?p, mq.nh me c6 the bUoc len vD dai chfnh trj.
Tuy nhien, ra dai trong boi canh dat nude chju Slf thong tr[ cua thl,fc dan cO
va chu nghia thl,fc dan moi, tu san Vi$t Nam lc,1i mang d$m net y thuc dan t<)c, c6
tinh than yeu nude, mau thuan gay gat voi de quae ve quyen IQi kinh te, c6 the
dung trong m?t tr$n doan ket dan t<)c do 8ang lanh dc,10. Nh$n xet nay rat dang
quan tam khi hoc,1ch dinh nhung chu truong sv dt..mg cac hlnh thuc phat trien kinh
te tu ban va tu san Vi$t Nam trong qua trlnh phat trien kinh te- xa h<)i.
4. Sau cung qua nhrlng trinh bay

a Chuang I m¢t va·n de ntla dUc;fc dc}.t ra Ia

c6 the' nh?n dq.ng nhU the' nao ve tU san Vic~t Nam trong hitjn tq.i. N6 da
hinh thanh giai cap hay moi a muc d¢ Ia ta'ng lop?
Qua nhCtng phan tfch tren chung t6i cho rang hi$n nay 0 nude ta da c6 tien
de, nhung chua du dieu ki$n chin muoi cho sl,{ ra dai cua giai cap Tu san. Nh$n
djnh nay xuat phat tU ly do co ban nhu sau day:

+

--

Ly do thu nhfit,

Ia xet ve co cau xa h<)i Vi$t Nam hi$n nay :
Trong co cau xa h9i nude ta hi$n nay tuy noi len hai d?c diem can chu y :
M<)t Ia, tinh qua de) cua co cau xa h<)i Vi$t Nam hi$n nay. 86 Ia co cau cua m<)t xa
h<)i dang trong qua trlnh bien doi- n6 vua mang d?c diem cua co cau cO dong thai
dang hlnh thanh nhCtng d?c diem cua co cau moi. Co cau nay nhu the nao tat yeu
phai do sfm xuat kinh te rna ra va ban than n6 cOng tl,f v$n d<)ng theo xu huang
chung cua dat nude va thai dc;ii, n6 ch!u tac d<)ng bi$n chung cua cac nhan to
khach quan va chu quan. Tinh da dc;ing, tinh phuc tc;ip va sl! bien d<)ng nhanh
chong cua cd cau xa h<)i Vi$t Nam hi$n nay duQc quy djnh boi Sl,f da dc;ing cua cd
CaU kinh te, Sl,f da dc;ing CUa che dQ SO hCfu CUa nen kinh te hang h6a nhieu thanh
phan, d~t trong boi canh quae te bien d<)ng het sue phuc tc,1p. Tfnh da dc;ing cua co
CaU nay con the hi$n 0 Sl,f CO m~t cua nhieu giai cap xa hQi, dan t<)c, CQng dong
dan Cli nh6m xa hQi fan ho~C nho, tang lop Xa h(>i, Cd CaU xa hQi nghe nghi$p, lao
d(>ng, ton giao, lua tuoi, giai tfnh ...
Cd cau xa h9i nude ta tll sau dGii h9i VI (1986) den nay c6 nhung bien d(>ng
fan CO m~t tich Cl,IC va m~t khong tich Cl,IC . Tinh da dc;ing va phltc tc;ip tang len do
12


nhC!ng bien doi nhanh chong, co be) ph~n nha nt.Jdc kh6ng quan ly dVc6ng nhfm cOng giam di tfnh thuan nhat; giai cap nang dan l9i them nhieu b¢ ph~n
moi, tang lop trf thuc cOng gan vdi nhieu che d¢ so hC!u va nhieu thanh phan kinh
te. Tfnh phuc t9P cua Cd cau xa h(>i nude ta hi$n nay the hi$n 0 Sl.j dan xen muon
hlnh muon ve, rat phuc t9p kho cho Sl.j phan djnh cac nhom xa h(>i . Co nhC!ng
nhom ngtJoi vua co the xep 0 giai dip, giai tang nay, vua co the xep 0 giai cap,
giai tang khtk. Co nhC!ng nguai dang dung giQa lam ranh gidi cac giai cap giai
tang, hQ se bi phan hoa ra sao tuy thu¢c vao thai gian va st.f bien d¢ng kinh texa h¢i...

Thu<)c tfnh cua mQi cd cau xa h(>i Ia kh6ng ngung bien doi theo cac thai
do9n cua ljch sv . Xet ve m~it khach quan, co cau kinh te, che d¢ so hiiu cac
thanh ph an kinh te, cac hinh thuc va cac to chuc kinh te o nvoc ta dang trai qua
nhC!ng bien doi nhanh chong va sau sac
Do Ia dieu thvang dien ra o cac nude dang phat trien, chju st.f tac d¢ng tn,.tc
tiep cua cac nhfm to trong nude va quoc te. Tuy nhien, tfch da d9ng, tfnh phuc t9p,
tfnh bien d¢ng, tfnh qua d9 cua co cau xa h(>i nude ta hi$n nay 19i gan bo thong
nhat voi nhau bieu hi$n o tfnh djnh hVdng cua n6 - Djnh huang len CNXH dudi Sl,l
lanh d90, quan ly cua Dang va Nha nude XHCN.
Tv nhC!ng d~c diem neu tren cua co cau xa h<)i, chung t6i cho dingo nude
ta hi$n nay, tru nhC!ng gia'i cap da co dtJdi CNXH m~c du no dang c6 sl.j phan h6a
ldn thl con 19i chung ta chua du dieu ki$n de kh~ng d!nh m<)t each chac chan ve
sl.j ra doi cua giai cap mdi- giai cap tV san Vi$t Nam.
+ Ly do thtJ hai Xet ve tht.jc ll,lc kinh te & y thuc chfnh trj cua tv san Vi$t
nam se lam ro hdn nh$n djnh tren :
Xet ve tiem lt.jc kinh te cua thimh phan kinh te tv nhan TBCN o nt.Jdc ta
hi$n nay trong tong the toan b¢ nen kinh te quae dan Ia rat nho be, chua ro net,
SUC C9nh tranh va tac d<)ng cua n6 con yeu, Chlla thay CO nhC!ng t$p doan kinh ·te
m~mh.

M~t khac, tiem h,!c kinh te con nho be nen chua thay co dau hi$u ro net

chung to sl,f trtJong thanh ve y thuc giai cap cua giai cap tll san Vi$t nam ke ca
trong ITnh Vl.jC van hoa, xa h<)i .
Vdi hai ly do neu tren, c6 the di den nh$n xet khai quat Ia hi$n tc;ti giai cap
tll san chua ra doi o Vi~t Nam, rna chi o trinh d¢ cua m<)t giai tang ho~c tang ldp
xa h<)i va dang kh6ng ngung phat trien .

l

13


CHlldNG II

v1 TRI, VAl TRO

cuA TV sAN

vA

KINH TE TV sAN

VIETNAM TRONG QUA TRiNH CNH, HBH.

I. GONG NGHI~P HOA, HlfN Dfl,l HOA NHiN T/) GOG DQ OUAN Hf
SAN XUAT
.,

1. Boi canh Quoc te &khu Vtfc va nhvng d~c di~m cd ban trong m.ioc
co anh huang den qua trinh CNH, H8H.
Xay dt.Jng m(>t nen kinh te thi tnJang thea dinh hUang xa h(>i chu nghla,
8ang CSVN luon xac djnh c6ng ·nghi$p h6a, hi$n d9i h6a Ia nhi$m Vt,J trung
tam. d Vi$t Nam CNH,H8H c6 the c6 nhCtng con duang di khac nhau vua tuan
tt.j, VUa nhay VQt nham Xay dt.jng nen kinh te dQC l$p tt.j chu, Chung ta khong the
khong danh gia, nh$n djnh Ve tinh hinh the gidi va khu Vt.jC cung VOi nhCfng d~C
diem cd ban cua dat nude c6 anh hUong den qua trinh CN H, H8H.
Trong ph9m vi cua de tai chi xin de c$p nhCtng net ldn c6 tfnh khai quat:
1.1. Boi canh Quae te va khu VUC
Vao nhCtng nam 50 va nhCtng nam cuoi cung the ky XX da de l9i trong

ljch sv loai nguai nhCtng dau an sau sac; d6 Ia :
- St.J phat trien kinh te m9nh me xen lan vdi nhCtng cu(>c khung hoang ldn
cua h$ thong chu nghTa Tu ban the gidi.
- Vao cuoi th$p nien 80, h$ thong xa h(>i chu nghla 86ng Au & Lien X6
kh6ng con, chu nghla de quae dung dau Ia My, sau thai ky thai ky dai khung
hoang dang CO nhQng yeu to pht,JC hoi tro l9i, nhCfng CUQC chien tranh SaC t(>c,
tren the gidi, khung hoang va b9o lo9n dang dien ra lien tvc o nhieu ndi, the gidi
0 nhO'ng nam cu6i cung cua the ky dang c6 nhieu yeu to bat on.
- Cu(>c each m9ng khoa hQc -cong ngh$ dang c6 nhCtng budc tien nhay
vQt, kinh te tri thuc se chiem vi tri ngay cang ldn trong qua trinh phat trien_ thuc
day m9nh me xu huang toan cau h6a nen kinh te the gidi.
- Cu¢c each m9ng KH-CN vua dem den cho nude ta nhCtng v?n h(>i, dong
thai cOng d~t ra nhCtng thach do gay gat trong qua trinh tht.Jc hi$n CNH & H8H.
- St.j phat trien, mo r(>ng cac quan h$ kinh te doi ngo9i khong the khong
anh hUang den tU san, kinh te tU san Vi$t Nam ve kinh te, chfnh tri .... NgU<;1c l9i,
trong boi canh quae te day phuc t9p trong xu huang toan cau h6a nen kinh te,
voi nhO'ng uu the von c6, cac nUde TBCN phat trien c6 anh hUang lon den ho9t
d¢ng cua TU san va KTTB Vi$t Nam.
1.2.NhCtnq dac diem cd ban
CNH. H8H

a trong

nUde anh hUang den qua trinh

Qua trlnh CNH, H8H dat nuoc, 8ang ta da xac djnh c6 ca thu~n l<;1i & kh6
khan, thai cd va nguy co dan xen. NhCtng dieu ki$n thu~n l<;1i & thai co lon the
hi$n t~p trung nhO'ng diem sau :

a

14


Thu nhat : Trang nhCtng nam gan day, nhCtng th~mh tlfu khoa hoc & c6ng
ngh$ ngay cang tang len ca ve so IUQng va chat IUQng, d~c bi$t Ia c6ng ngh$
thong tin, c6ng ngh$ sinh hQC, c6ng ngh$ Vat li$U moi.
Thlt hai : Hoa blnh, on djnh va hQp tac de cung phat trien da va dang tro
thanh xu the chung cua hau het cac nude tren the gioi.
Thu ba: Trang hdn 10 nam doi mdi, nen kinh te Vi$t Nam ta da d<;tt dUQc
nhCfng thanh tl,fU to lon va CO y nghla d~C bi$t t<;tO da cho Slj phat trien CUa giai
do<;tn tiep thea, thu nh$p quae n¢i (GOP) d<;tt blnh quan 7-;-8 %, l<;tm phat b! day
lui. Che d¢ chinh trj-xa h(>i on djnh & phcH trien theo d!nh huang xa h(>i chu
nghla, doi song cua cac tang lop nhan dan dUQc cai thi$n m(>t buoc r6 r$t.
Thu tu : Vi$t Nam c6 nguon IQi tV tai nguyen phong phu, d~c bi$t Ia
ngu6n nhfm ltJc doi diw.
Ben c<;tnh nhCtng thu$n l<;1i Ia cd ban, stJ nghi$p CNH, HDH o Vi$t Nam
hi$n nay cOng con g~p ph~li nhCtng kh6 khan, nhCtng nguy cd va thach thuc the
hi$n 0 nhCtng van de sau:
- TrUde het nen kinh te Vi$t Nam van Ia m(>t nen kinh te hang h6a kem
phat trien: Cd sO h9 tang yeu kem, Cd cau kinh te l9c h$U, mang n~ng d~c trUng
cua cd cau kinh te n6ng nghi$p theo d9ng "xa h(>i truyen thong cO ".
- Thlt hai, cung voi qua trlnh chuyen doi Cd che kinh te, d(>i ngO can b¢ 0
cac cap kinh nghi$m quan ly kinh te thi truong chua nhieu, nen tinh dong b¢ va
hi$u qua cua no van con bat c$p;
- Thu ba, b¢ may quan ly nha nude con cong kenh, kem hi$u ltJc , t$
quan lieu, tham nhCtng con c6 cd h(>i phcH sinh, gay can tro kh6ng it den qua
trlnh phat trien kinh te Vi$t Nam tren con duong CNH.
- Thlt tU, ben C?nh m~t tich CljC cua nen kinh te nhieu thanh phan, van
con c6 nhCtng m~t ton t9i do cd che quan ly chua dong b¢, nen ho9t d(>ng cua

kinh te tu nhan, d~c bi$t Ia tu san va kinh te tu ban van con b(>c 1¢ thuong xuyen
nhCtng nhV<;1C diem von dT cua chung nhv : Tinh tlj phat, Ch?Y theo doanh l<;1i bat
chap lu$t phap.NhCtng d~c diem ve quan h$ quae te va trong nUoc dV<;1c phan tich tren Ia
nhCtng yeu to anh huang kh6ng nho den tien trlnh CNH o Vi$t Nam. Song nho
c6 dUong loi dung dan cua Dang trong thai ky qua de), d~c bi$t Ia dUong loi
trong chien IVQc phat trien kinh te Ia nhan t6 quyet d!nh de Vi$t Nam vvQt qua
moi tro ng9i, thlfc hi$n thanh c6ng c6ng cu(>c CNH va HDH dat nude.
2. N¢i dung & nhung mvc tieu cd blm CNH, HDH

Ci

Vi~t Nam.

2.1 ThVc chat cua C6ng nghiep h6a, hien dai h6a
CNH, HDH Ia sl,f thay the ky thu$t thu cong bang may moe tren quy m6
toan b¢ nen kinh te quae dan, day mG!nh sl,( phan c6ng lao d(>ng xa h(>i va san
XUat hang h6a , t90 bUOC ngo~t trong Vi$C nang cao nang suat lao d(>ng Xa h(>i,
bien doi m¢t xa h¢i nang nghi$p l9c h$u thanh m(>t xa h(>i c6ng nghi$p tien tien.
Do v$y, Vi$t Nam W m(>t nen kilih te n6ng nghi$p Ia chinh,muon nhanh
chong vvon toi trlnh d¢ phat trien cao, dieu nhat thiet phai trai qua qua trinh
CNH, HDH, voi vi$c thtJc hi$n dong b¢ sl,f phat trien ve LLSX va QHSX, dVQc
15


trien khai dong thai voi qua trlnh hi$n d~i h6a va luon gtln b6 huu co voi qua
trlnh nay.
2.2 Khai IUoc ve noi dung cua Cong nghiep h6a.
Tu khai ni$m "Cong nghi$p h6a, hi$n d~i h6a Ia qua trlnh chuyen doi can
ban, toan di$n cac ho~t d<)ng san xuat,kinh doanh, djch Vl,l, quan ly kinh te Xa
h<)i W su d1,1ng lao d<)ng thu cong Ia chfnh sang su d1,1ng m<)t each pho bien

sue lao d¢ng cung voi cong ngh$, phVong ti$n phUong phap tien tien, hi$n d~i
dl,l'a tren Sl,l' phat trien CUq COng ngh$ Va khoa hQC, t~O ra nang suat lao d<)ng
cao": 8jnh nghTa nay gtln CNH voi H8H, v~ch r6 n<)i dung baa quat cua CNH
Ia chuyen doi can ban toan b<) ho~t d<)ng KT-XH sang huang khoa hoc- cong
ngh$.
Tren y nghTa d6 tht,lc hi$n CNH, H8H Ia nham chuyen djch co cau kinh te
thea huang san xuat c6ng nghi$p, baa gam :
Chuyen djch co cau ll,l'c IU<;jng lao d<)ng thea hUang lao d<)ng nang
nghi$p,giam Ca tUdng doi lan tuy$t doi, con lao d<)ng cong nghi$p, djch Vl,l tang
ca tuong doi lan tuy$t doi.
Chuyen djch cd cau ky thu$t ma n<)i dung trong yeu Ia tien toi thay the c6ng
c1,1 lao d¢ng thu cong bang cong c1,1 lao d<)ng voi trlnh d<) co gioi h6a, tl,l'
d<)ng h6a trong toan b<) nen kinh te quoc dan.
- Thl,l'c hi$n cong bang, dan chu va nang cao hi$u qua tham gia cua moi tang
lop dan cu vao qua trinh phat trien.
N6i t6m l~i. n<)i dung cua cong nghi$p h6a, hi$n d~i h6a o Vi$t Nam hi$n
nay Ia ket h<;1p nhieu yeu to, nhieu llnh vvc kinh te xa h<)i - chinh tri. Thl,l'c hi$n
tien trinh d6, n6 baa quat het tat ca cac ITnh Vl,I'C cua doi song xa h<)i, voi tinh
than day m~nh CNH, H8H bang sue m~nh cac thanh phan kinh te.
2.3 Muc tieu cd ban cua c6ng nghiep h6a. hien dai h6a 0 VietNam.
8ay m~nh cong nghi$p h6a, hi$n d~i h6a o Vi$t Nam hi$n nay, 8ang
C<)ng san Vi$t Nam da kh&ng djnh m1,1c tieu cua sl,l' nghi$p cao ca d6 Ia: " Xay
dl/ng nuac ta thanh mc)t nuac c6ng nghi~p c6 co
v~t cha't, ky thu~t hi~n dq.i,
co ca'u kinh te hr;Jp /y, quan h~ san xuat tien be), phu hr;Jp vai trinh de) phat trie'n
cua 11/c IUt;Jng san xua't, dai s6ng v~t cha't va tinh than cao, qu6c phong an ninh
vang chac, dan giau, nuac mq.nh, xa hc)i c6ng bang, van minh".
Ml,IC tieu nay phan anh hai n<)i dung cd ban ve kinh te va xa h<)i hay n6i
each khac d6 Ia 2 m1,1c tieu huang vao vi$c phat trien dong b<) ve LLSX va
QHSX trong tien trlnh CNH, H8H thea djnh huang XHCN:

- Thtl nhat, Ia mvc tieu ve kinh te, nham huang tOi xay dt,lng m<)t nen kinh
te tien tien, dt,la tren cong ngh$ hi$n d~i, di doi VOi xac J~p m(>t Cd cau kinh te
h<;jp ly' tudng Ltng voi trlnh d¢ cong ngh$ d6 trong qua trlnh v~n d¢ng cua n6.
N6i each khac hGit nhan cua n6 Ia xay dt,tng m¢t h.tc ILIlam co so tht,lc hi$n tien trlnh CNH, H8H, tien toi xay dt,lng nen "ltinh te tri thuc"
thich Ltng voi trao ILIU cua each m~ng khoa hoc- cong ngh$ va XU the h<)i nh~p
kinh te toan cau .
- Thtl hai, mvc tieu ve xa h¢i Ia xay dt,tng m¢t quan h$ san xuat tien b¢

sa

16


hay m(>t quan h~ san xuat xa hc)i h6a voi trlnh d¢ cao thich ung voi lljc ILJ<;jng
san xuat dong himh tren cac phLJong di~n ve quan h$ so hO'u, quan h$ phan
phoi, quan h$ quan ly va cac yeu to hO'u quan khac. Tr€m co so d6, tUng blloc
tien toi thl,fc hi$n muc tieu dan giau. nLJoc manh. xa hoi cong b~ng dan chu van
minh hay mot xa hoi phuc loi an sinh toan dien cua toan dan.
Hai n¢i dung n6i tren the hi$n moi quan h$ tac d¢ng hO'u co giO'a LLSX va
OHSX, nhLJ hai d9i IL1c;1ng ma m¢t ben giO' vai tro quyet dinh va m¢t ben giO' vai
tro d(>ng ll,fc cua tien trlnh d6 ..
3. Quan h~ san xuat tu' blm hi nhan trong h~ thong QHSX xa hQi o
Vi~t Nam:
Nhv da n6i o tren, nh~m d9t mt,~c tieu CNH, H8H, nhi$m vt,~ d~t ra Ia phai
huy d(>ng toi da nguon ll,fc cua moi tang lop dan eli vao qua trlnh nay. Qua trinh
chuyen doi tU co cau kinh te don thanh phan Ia chu yeu voi sl,f thong tri gan nhLJ
tuy$t doi CUa SO hO'u toan dan Va SO hO'U t$p the trong nen kinh te sang C(j CaU
kinh te da thanh phan, da so huu Ia sl,f chuyen doi phu h<;1p voi quy lu$t CNH,
H8H o nvoc ta.

Theo van ki$n d9i hc)i 8ang lan thu VIII, nen kinh te Vi$t Nam c6 5 thanh
phan kinh te. TLJong ung voi 5 thanh phan kinh te Ia 5 lo9i hinh QHSX khac
nhau, do v$y cOng c6 5 lo9i hlnh quan h$ so hQu, quan h$ quan ly, quan h$
phan phoi khac nhau.
Xet ve quan h~ so huu: Sl,l ton t9i 5 thanh phan kinh te thl tat yeu cOng
ton t9i nhQng hinh thuc, qui mo so hO'u tLJong ung voi cac thanh phan kinh te d6 .

..

. So hQu dLJQc bieu hieu Ia tong the cac quan h$ kinh te va theo d6 Ia tong
the cac quyen SU dt,Jng, Chi phoi, quan ly ... Va SO hO'u dliQC phan tfch, nghien CUU
dLJoi hai g6c d¢ c6 quan h$ hO'u co voi nhau.
So hQu dLJQc nghien cuu khong chi Ia dieu ki$n cua san xuat kinh doanh
ma con Ia vi$c thl,fc hi$n quyen so hQu ve m~t kinh te trong san xuat va tai san
xuat; g~n so hQu voi IQi ich kinh te vl IQi ich kinh te Ia ban chat kinh te cua so
hQu.
So hCfu dLJQC phi'tn tfch khong chive m~t hi$n v$t rna ca ve gia tri khong
chi so hvu cac yeu to hCfu hlnh ma bao gam cac yeu to vo hlnh, do v$y chung
toi de nghi g(>p 5 thanh phan thanh 4 hlnh thuc so hQu ve TLSX .
+ sa htlu toan dan: Do Nha nvoc lam d9i di$n.
+ sa htlu t~p the: Hi$n nay m6 hlnh HTX moi dang hlnh thanh va ho9t
d(>ng theo dieu 1$ moi dang xu the mo r(>ng trong tliong lai. Va c6 y nghia quan
trong trong vi$c xa h(>i h6a QHSX.
+
htlu "hon h(Jp" : Bao
htlu TBNN va
htlu TBTN.
Tfnh liu vi~t ro r$t cua hlnh thuc so hO'u nay Ia luon c6 nglioi chu so hQu
dich thi,IC dliQC xac djnh Va Sl,l chuyen djch ve quy m6 SO hQu thl,IC hi$n kha linh
ho<;lt. Hlnh thuc so hQu nay gop phan khai thac tiem nang va t<;lo d(>ng ll,lc thuc

d~y qua trlnh CNH, H8H .
.., ."· ,.~, .,..;t,,Sft.bJlf:!~q/:Ja.
the, tieu chu :

sa

-~ ~

gam sa

sa

ca

:

:-;

; :'\

<.

..,

l. '

17


so

8ay Ia IOQi hlnh
hO'u quy m6 nhO, phan tan va dang dU<;1C phan hoa
theo 3 huang: M<)t so se mo r<)ng quy mo phcH trien thanh to hqp va d?e bi$t Ia
kinh te trang tr~i ho?e Ia doanh nghi$p nong nghi$p, so khae bj pha san do
khong e6 kha nang e~nh tranh.
Tom lai :Tu nhtlng trinh bay tren c6 the rut ra ket lu~n ding:

Sl,l ton t<;li eua nhvng hlnh thue so hvu khck nhau trong nen kinh te Vi$t
Nam Ia m<)t tat yeu khaeh quan xuat phat W yeu eau huy d<)ng tiem ll,fe ve von,
TLSX eua mQi tang lop dan elf vao qua trlnh CNH H8H va yeu eau eua quy lu$t
QHSX phai phu hqp vdi trlnh de) phat trien eua LLSX.
Trong moi quan h$ eua eae hlnh thue so hvu, ehu ng toi eho dmg so hO'u
hon hqp se Ia hlnh thue so hO'u ehiem Lfu the trong tucJng lai voi tat ea tinh uu
vi$t von e6 eua n6 .
Ve quan h~ qulm ly: 8a d~ng h6a hinh thuc so hO'u tat yeu eOng t;;w nen
Slj da d~ng ve quy mo, lo~i hinh doanh nghi$p kinh doanh Va ecJ CaU, quan h$
quan ly. Chung ta xem xet quan h$ quan ly duoi 2 g6e de) :
a) Duoi g6e de) ky thu$t .
Neu xem xet quan h$ quan ly duoi g6e de) ky thu$t thl trong moi lo~i hlnh
quy mo kinh doanh (Cae cong ty xuyen quae gia, eae eong ty, tong eong ty quae
gia, h$ thong doanh nghi$p vlta va nho, he) gia dlnh) e6 ecJ eau to ehue quan ly,
phLtcJng thue quan ly va trlnh dQ quan ly khae nhau. E)a d~ng h6a nhO'ng quan
h$ quan ly, nha d6 moi nglfai, tuy theo kha nang eua mlnh de e6 the dlfQe t~O
dieu ki$n tham gia vao guong may to ehue quan ly kinh doanh e6 hi$u qua nhat.
b) Xet a g6e de) quan h$ so hO'u va do quan h$ so hO'u quyet d!nh .
Trong phan nay ehung t6i phan tieh nhQng d?e trung ehu yeu eua quan
h$ quan ly Ling voi eac hlnh thue so hO'u khae nhau, dong thai lam r6 moi quan
h$ giva quan ly Nha nuoe ve kinh te voi quan ly ho<;~t d<)ng san xuat kinh doanh
eua cae doanh nghi$p, vj tri eua ehu so hO'u trong h$ thong quan ly kinh te- xa

h<)i.
Khaeh quan rna danh gia thl trong eae doanh nghi$p TBTN be) may quan
ly gQn, nhE;! hi$U qua hcJn ea Va e6 kha nang dap Ling eao nhO'ng yeu cau ma
qua trlnh CNH,H8H d~t ra. Nguyen nh~tn ehinh cua van de nay Ia do eho nha tu
ban phai tl,! bo VOn t<;lO l?p va duy tri bQ may ho<;~t d<)ng.
Ve quan h~ phan phoi :Tren thlje te quan h$ ph an phoi do quan h$ so
huu quyet djnh va phtm phoi bao gia cung phai duc;sc phan tieh tren 2 phucJng
di$n: phan phoi eae yeu to dau vao theo nhung ty 1$ can doi, can thiet de dap
Ling yeu cau chuyen djeh ccJ cau kinh te va d<;it mt,Jc tieu, thoa man nhu cau hi$u
qua cua c6ng nghi$p h6a trong moi giai do<;~n nhat djnh va phan phoi dau ra
nhflm thea man nhu eau tieu dung ca nhan moi thanh vien trong xa h¢i.
d day chung toi kh&ng dinh vai tr6 eua Nha nlfoc trong lanh vl,!e. phan
phoi, dong thai cho rllng tlf san thl,fc hi$n vi$e phan phoi dau vao c6 hi$u qua
va thl,!e hi$n vi$c phan phoi cho nguai lao d<)ng ( dau ra ) dap Ling duqc cae yeu
cau cua lu?t phap, d~c bi$t Ia lu$t lao d<)ng.
Tom l~i, phan tieh ca 3 quan h$ cau thanh, n<)i dung eua QHSX tlf ban va
I

-,

18


chu nhan cua no trong qua trinh CNH deu cho thay slf phat trien cua QHSX tv
bEm, gan lien voi chu nhan cua no Ia tat yeu kinh te phu h<;1p voi tinh chat va
trlnh d¢ phat trien cua LLSX, cOng co nghia Ia gop phan t~w d(lng lljc, huy d(lng
tiem nang dfly nhanh qua trlnh CNH.
Tu nhung phan tich tren cOng co the kh~ng djnh ding, t~o dieu ki$n cho
tv san va Kinh te tv ban phat trien de dong gop het kha nang vao qua trlnh
CNH, H8H cOng chinh Ia thl!c te khach quan va cOng chinh Ia bi$n phap tich

ClfC thl!c hi$n c6ng bEtng, dan chu trong nen kinh te.
.
.,
..
.,.,
,
...
•'
,..,
II. TU SAN VA KINH TE TU BAN TU NHAN TRONG Cd CAU KINH TE
NHIEU THANH PHAN THEO 8!NH HUONG XHCN 0 VN.

8anh gia vi tri cua TV san Vi$t Nam trong thai ky CNH, H8H dat
nVoc, thljc chat Ia danh gia Slj ton t~i xu the v~n d(lng va phat trien cua
Kinh te tv ban tv nhan trong cd cau kinh te nhieu thanh phan theo djnh
hvong XHCN. 8e lam sang to van de nay, co the xem xet m(lt each trl,fc tiep
hay gian tiep Stf can thiet, kha nang dong gop ve kinh te Va tac d(lng huu Cd
cua chung doi voi cac giai cap va tang lop xa h(li tren cac n(li dung sau:
-

TV san va kinh te TBTN m(lt b¢ ph~n tat yeu cau thanh trong cd cau
kinh te nhieu thanh phan cua thai ky CNH, H8H theo d!nh hvong
XHCN Vi$t Nam.

o

-

Vi tri Tv san va kinh te tv ban tv nhan trong nen kinh te nhieu thanh
phan.

-

TV san trong moi quan h$ xa h(>i voi cac giai cap va tang lop khac.

1/ TLI san, KTTBTN m¢t b¢ ph~n tat yeu cau thanh trong cd cau kinh
te nhieu thanh ph~n cua thai ky CNH, Hf>H theo djnh hu'ong XHCN
a Vi~t Nam.
day, chung t6i ·muon lam r6 tv san va KTTBTN Ia m(>t b(> ph~n tat yeu
cau thanh nen kinh te nhieu thanh phan trong fhoi ky qua d(> Vi$t nam .

0

o

Sau khi dVa ra nhung quan diem noi tieng cua V.l Le nin ve thai ky qua dQ,
chung t6i da the hi$n quan diem va dvong loi cua 8ang trong qua trinh CNH,
H8H the hi$n cac van ki$n 8~i h(>i. 8?c bi$t tl1 nam 1986, trong van ki$n d~i
h(>i VIII.

o

0 Vi$t Nam, W 8~i h(>i 8ang Jan thu VIII (1996) m(>t Jan nua chinh

sach ve
cac thanh phan KTTBTN du'Cic khuyen khich phat trien trong khu6n kho cua lu$t
phap da dVC~c Quoc h¢i thong qua (Lu~t C6ng ty va lu$t DNTN).
2/ Vj trf TLI san, kinh te tll ban tll nhan trong nen kinh te nhieu thanh
phan Vi~t Nam qua cac thai ky.

a

2.1. Khai quat tlnh hlnh:

19


--------~--------------------------

--

-

a. Thai kV tt1 nam 1976-1986:
Trong thai ky nay, m~c du duQc phep ton t9i va ho9t d(>ng nhung KTTBTN
van chua duQc Nha nuoc ho trQ bang cac chinh sach, cd che Cl) the. Cac chu
doanh nghi$p TBTN van chua duQc ton trQng ve m~t xa h(>i. Tam ly b! cai t9o
trong nhQng nam qua con n~ng ne khong the m(>t sam, m(>t chieu c6 the trut bo
ngay duQc. Them vfw d6, quyen blnh d~ng giQa cac doanh nghi$p TBTN voi
cac doanh nghi$p Nha nude vlm chua duQc phap ~~~t thua nh~n. Cac chinh
sach cua Nha nuoc nhu chinh sach tai chinh, tien t$, thue ... van con the hi$n Slj
phan bi$t doi xu, gay m~c cam cho KTTBTN.
b. Thai kV ttl

nam 1986 ae'n nay:

- Ke tV 89i h9i VI cua 8ang c(>ng san Vi$t Nam (thang 12-1 986), duoi anh
sang cua c6ng cu(>c doi moi dat nuoc, KTTBTN duQc thua nh~n Ia m(>t b¢ ph$n
ton t9i khach quan Va can thiet trong Cd cau nen kinh te nhieU thanh phan Va
dUQC t90 mQi dieu ki$n de phat trien.

Ke tU nam 1990, nhat Ia W sau 89i h9i lan thu VII cua 8ang nam 1991,
cung voi quan diem Nha nuoc thlfc hi$n nhat quan chinh sach kinh te nhieu
thanh phan, kh6ng phan bi$t doi xu, khong tuoc d09t tai san hQp phap, khong ap
d~t cac hlnh thuc kinh doanh, khuyen khfch cac ho9t. d(>ng c6 fch cho quae ke
dan sinh, nhieu b9 lu$t quan trQng t9o moi truong cho KTTBTN ton t9i va ho9t
d(>ng ra doi nhulu$t doanh nghi$p tu nhan va lu$t cong ty (duQc Quae h9i thong
qua ngay 12-12-1990), lu$t khuyen khfch dau tu trong nuoc (ban hanh thang 61994) .... Tu d6, KTTBTN c6 buoc phat trien ve so luQng doanh nghi$p, von kinh
doanh, lao d(>ng va dong g6p tfch lOy vao ngan sach.
M(>t vai chi tieu so sanh Sl/ phat trien cua KTTBTN nam 1998 voi nam 1991
cho thay 0 bieu 1.

Bi~u 1: St! phat tri~n cua kinh te TBTN qua cac thai

STT

cAccHITJEU

1991

ky.

1998

199811991

(Ian)

-,

1

So doanh nghi$p

414

26021

62,80

2

Lao d(>ng (nguoi)

8900

494228

149,20

3

Von kinh doanh (ty dong)

593,3

37288

62,84

4

Doanh thu (ty dong)

1278,4

80205,5

62,70

5

N9p ngan sach Nha mtoc

21,82

295,35

13,50

(ty dong) (1)
(1) Cua TBTN trong c6ng nghi$p
Nquon: Nghien cuu kinh te, so 262- thang 2 12000

20


M(>t vai nh$n xet o bieu tren cho chung ta thay : so doanh nghi$p TBTN da
tang
414 (1991) len tdi 26021 (1998), so lao d(>ng cOng da tang tdi 55,53 Ian.

w

Blnh quan lao d(>ng da tang tV 8 nguoi nam 1991 len tdi 19 lao d(>ng o nam
1998 cho moi doanh nghi$p. Ve toe d(> tang truong va phat trien cac lo9i hinh
kinh te tv co toe d9 tang cao blnh quan hang nam W 40 - 45 % , d~c bi$t nam
1994 so vdi nam 1993 tang 60 %.
2.2. Thvc trana phat trien Kinh te tv ban tv nhan

Hdn 10 nam qua, ke tU khi thl/c hi$n dUong loi doi mdi cua 8ang va Nha
nUde den nay, KTTBTN o Vi$t Nam da co nhung budc phat trien rat quan trong.
DVdi day Ia nhung danh gia tong quat ve Sl/ phat trien cua thanh phan kinh te
nay.
2.2.1. Thanh tuu:

Hdn 1o nam qua, tuy thai gian con ngan ngui, nhung kinh te TBTN da thlfc
Sl/ tro thanh m(>t llfc IU<;1ng kinh te, co nhung dong gop quan trong vao vi$c giai
quyet cac Van de kinh te xa h(>i cua dat nUde, Cl,l the :
- Sl/ phat trien cua KTTBTN da huy d(>ng dUQc m(>t b(> ph$n ngu6n ll/c
cua dat nude vao dau tv phat trien.
- Sl/ phat trien cua KTTBTN da gop phan tfch Cl/C vao giai quyet vi$c lam.
- Sl/ hinh thanh va phat trien KTTBTN cOng gop phan tfch Cl/C vao qua
trinh lam Song d(>ng doi song kinh te dat nUde, t<;lO ap ll/C C<;lnh tranh, thuc day
cac doanh nghi$p Nha nvdc doi mdi de phat trien.
- Muc dong gop viw ngan sach cua KTTBTN tuy con nho, nhLing da kh6ng
ngLing gia tang qua cac nam.
So li$u nam 1996 chung ta thay : doanh nghi$p TBTN tuy chi chiem 1%
trong tong so doanh nghi$p cua ca nVdc, nhLJng da thu hut 5,4% ll/C ILIQng lao
d¢ng xa h¢i; 6,6% tong so von kinh doanh va 15,5% tong so doanh thu cua tat
ca cac thanh phan kinh te.
2.2.2. Nhung ton tai va han che:

Trang nhung nam qua, KTTBTN o Vi$t Nam moi chu yeu phat trien theo
be r¢ng, rna dien hlnh Ia tang them so ILIQng doanh nghi$p. Sl/ thay doi quy m6
va trlnh d(> cong ngh$ khong dang ke, th$m chi l<;ii co xu hliong giam xuong.
-Thea so li$u thong ke nam 1997 , so lv~ng lao d¢ng blnh quan giam dan
qua cac nam, d~c bi$t Ia giai doGm 1992-1996, so lao d¢ng tlidng ung Ia 22
nglioi nam 1992 va nam 1996 Ia 17 ngvoi. Neu theo quy djnh hi$n hanh ve
doanh nghi$p vua va nho {DNVVN) Ia doanh nghi$p co so von dieu 1$ nho hdn
5 t1 VN8 va lao d¢ng kh6ng qua 200 ngvoi, thl trong tong so 23.708 doanh
nghi$p dv~c dieu tra co toi 20.916 doanh nghi$p co quy m6 nho chiem toi
88,2%
- Kha nang t90 von cua KTTBTN bang nang llfc n¢i sinh con rat h9n hE;p.
21