Hướng dẫn đọc điện tim

GS.TS. TRẦN Đ Ỗ TRINH
ThS. TRẤN V Ă N Đ Ó N G

HƠỚNG DẪN

ĐỌC ĐIỆN TIM
■

■


HƯỚNG DẪN ĐỌC
ĐIỆN
TIM
■
■


GS.TS. TRẦN ĐỖ TRINH (CHỦ BIÊN)

Chủ tịch Hội Tim mạch học quốc gia Việt Nam
Nghiên cứu viên Học Viện Tim mạch Hoa Kỳ (FACC)
Nguyên Viện trưởng Viện Tim mạch học Việt Nam
ThS. TRẦN VĂN ĐỔNG

Viện Tim mạch học Việt Nam

HƯỚNG DẪN ĐỌC ĐIỆN TIM
(Tái bản lần th ứ mười có sửa chữa và bô sung)

NHÀ XUẤT BẢN Y HỌC

HÀ NỘI - 2007


LỜI NÓI ĐẦU

N ăm 1972, chúng tôi có viết cuốn "Điện tăm đồ trong
lâm sàng" làm tài liệu tham khảo cho các bác sĩ phục vụ
trong các khoa tim.
N ay theo yêu cầu của nhiều bạn đọc, chúng tôi viết thêm
tài liệu này, rút ngắn gọn và đơn giản hơn, đ ể phục vụ cho
các bác sĩ nội khoa chung, các bác sĩ thuộc các khoa lăm
sàng khác và sinh ưiên y khoa. Nội dung của cuốn sách chỉ
bao gồm những điều thực tế cần biết nhất (chủ yếu là các
dấu hiệu) đê có thê đọc được chính xác các điện tim đồ
thông thường. Tuy đơn giản, nó vẫn đảm bảo được tính
hiện đại và hoàn chỉnh rút ra từ cuốn sách lớn "Điện tâm
đồ trong lâm sàng".
Chúng tôi cảm ơn giáo sư Đặng Văn Chung đã chỉ đạo
mục đích yêu cầu và góp nhiều ý kiến quý báu cho cuốn
sách. Chúng tôi cảm ơn các bạn Đoàn Yên, Nguyễn Ngọc
Tước, Đặng Ngọc Chăn, Nguyễn Huyền Lộc, Trần Lê
M inh, Hồ Bích và Nguyễn Căn đã giúp đỡ chúng tôi trong
khi hoàn thành cuốn sách này.
Chúng tôi mong rằng cuốn sách sẽ phục vụ được các bạn
đọc.
Mong được góp ý kiến.

Giáo s ư TRẦN ĐỖ TRINH

3

Thư gửi bạn đọc
N hân dịp cuốn sách này tái bản lần thứ chín, tức là đã
tồn tại hơn một phần tư thê kỷ, chúng tôi xin có mấy lời
cùng bạn đọc. Trải qua nhiều th ế hệ, các sinh viên và bác
sĩ đã hồi âm biểu lộ rất nhiều tinh cảm và đánh giá cao
những kiến thức trong cuốn sách.
Khoa học về dòng điện tim, đã có biết bao tiến triển
trong ngần ấy năm tháng, chúng tôi đã có sửa đổi bổ sung
qua mỗi lần tái bản, kê cả lần này đê cập nhật. Nhưng
chúng tôi không thê đưa hết các kiến thức đó vào vì muốn
giữ vững phương chăm đề ra ngay từ buổi ban đầu ra mắt:
"Dùng một phương pháp trình bày sáng sủa, dễ hiêu và
đơn giản nhất đê trình bày những vấn đề thực tế nhất của
điện tâm đồ sao cho có thê sử dụng có hiệu quả cao vào
lâm sàng tim mạch". Vì th ế cấu trúc ngắn gọn của cuốn
sách được g iữ vững không thay đôi.
Chúng tôi rất mong muốn bạn đọc cho ý kiến thêm và
chúc các bạn nhiều thành công trong sự nghiệp xây dựng
và ph á t triển N gành tim mạch thản yêu của chúng ta củng
như có nhiều niềm vui trong cuộc sống.

Hà Nội, ngày 20 tháng 11 năm 2003
Giáo sư T rầ n Đ ỗ T rin h

5


MỤC LỤC

Lời nói đầu
Thư bạn đọc

3
5
Chương 1

NHỬNG KHÁI NIỆM c ơ BẢN CAN NAM

1. Phương pháp ghi điện tim đồ

13

- Thòi gian

14

- Biên độ

15

2. Các quy trìn h điện học của tim
- T ính chịu kích thích

16
18

- T ính dẫn tru y ền

21

- T ính trơ
- T ính tự động

22
25

3. Sự hình th à n h điện tim đồ

27

- Nhĩ đồ

29

- T h ấ t đồ

31

- Truyền đ ạ t nhĩ th ấ t

35

4 . Các chuyển đạo thông dụng

36

- Điện trường tim

36

- Kỹ th u ậ t đ ặ t các điện cực

37

5. Cách đ ặt các chuyển đạo

38

- Các chuyển đạo m ẫu

38

- Các chuyển đạo đơn cực các chi

41

7


- Các chuyển đạo trước tim

43

- Các chuyển đạo khác

45

Chương 2

HƯỚNG DẪN ĐỌC MỘT ĐIỆN TIM Đ ổ

1 . N guyên tắc và phác đồ

đọc
2 . Cách p h á t hiện các sai lầm khi ghi điện tim đồ

50
51

- Mắc dây sai tay
- Đ ặt điện cực trước tim lẫn lộn
th ứ tự các chuyển đạo

52

- Đ ánh dấu và viết tê n n h ầm chuyển đạo

52

- D án n h ầm các th ứ tự chuyển đạo

52

- M áy điện tim không chính xác

54

- Các ản h hưởng tạ p bên ngoài

56

3. T ính tầ n sô tim
- D ùng thước tầ n số
- D ùng bảng tầ n sô"
- D ùng công thức tầ n sô'
4. Trục điện tim

52

58
59
59
61
63

- Tam trụ c kép Bayley

63

- Trục điện tim góc a

65

- Trục điện tim bình thường

67

- Trục điện tim bệnh lý

68

5. Các tư th ê điện học của tim

71

- P h â n loại các tư th ế điện học của tim

71

- Tư th ê điện học của tim trong trường hợp
bình thường và bệnh lý

8

70


Chương 3
PHÂN TÍCH HÌNH DẠNG CÁC SÓNG

1. Sóng p
- Sóng p bình thường
- Sóng p bệnh lý
2. K hoảng PQ
- Cách đo
- K hoảng PQ bình thường
- K hoảng PQ bệnh lý
3. Phức bộ QRS
- Mô tả ký hiệu và đo đạc các sóng

- Phức bộ QỈIS bình thưòng
- Phức bộ QRS bệnh lý
4. Đ oạn ST
- Mô tả và ký hiệu
- Đ oạn ST bình thường
- Đ oạn ST bệnh lý
5. Sóng T
- Mô tả h ìn h dạng
- Sóng T bình thường
- Sóng T bệnh lý
6 . K hoảng QT
- Cách đo QT
- K hoảng QT bình thường
- K hoảng QT bệnh lý

7. Sóng u
u bình thường
- Sóng u bệnh lý
- Sóng

'

79
79
80
81
81
82
83
84

84
87
92
94
94
96
97
97
97
98
99
103
103
104
106
106
106
108
9


Chương 4
TẬP HỢP THÀNH NHỬNG HỘI CHỨNG

1 . Các hội chứng vê h ình dạng sóng

109

- Tăng gánh nhĩ

109

- T ănf gánh th ấ t
- Blôc n h á n h

112
118

- Hội chứng Wolf - P arkinson - W hite

125

- B ệnh m ạch vành

128

2 . Các rốì loạn nhịp tim

140

- Đại cương

140

- N hịp xoang, chủ nhịp lưu động, blổc xoang nh ĩ 142
- N hịp bộ nôi, th o á t bộ nốì, p h ân ly n h ĩ - th ấ t

145

- Hội chứng n ú t xoang bệnh lý

147

- Ngoại tâ m th u

150

- Tim n h a n h kịch p h á t

161

- Xoắn đỉnh

172

- R ung th ấ t

174

- R ung nhĩ

177

- Cuồng động nhĩ

181

- Blốc nhĩ - th ấ t

185

3. Thăm dò điện sinh lý

10

192

- N ghiệm pháp atropin
- Kích thích tâm nhĩ

192
193

- Ghi điện th ế bó His

195

- B ản đồ điện học buồng tim

196


Chương 5
ÁP DỤNG VÀO CHẨN ĐOÁN VÀ THEO DÕI BỆNH

1. Bệnh van tim mắc phải

197

- Bệnh hẹp hai lá

197

- Hở hai lá

197

-H ẹ p hở hai lá

197

- Hở động m ạch chủ

197

- Hẹp động m ạch chủ

198

- B ệnh hai lá động m ạch chủ

198

- Bệnh tă n g huyết áp

198

2. B ệnh tim bẩm sinh

198

- Hẹp eo động m ạch chủ

198

- Thông liên nhĩ

198

- Thông liên th ấ t

198

- Ong động m ạch

198

- Phức hợp E isenm enger

199

- Hẹp động m ạch phổi

199

- Tứ chứng Fallot

199

- Tam chứng Fallot

199

- B ệnh E bstein

199

- Teo bá lá

199

- Tim sang phải có ngược vị tạn g

199

3. Các bệnh khác

200

- T hấp tim

200

- Viêm m àng ngoài tim

201

- Tâm p h ế m ạn

201

11