Đánh giá tình hình và hiệu quả sử dụng đất canh tác huyện nam đàn, tỉnh nghệ an

Khoá Luận Tốt Nghiệp

MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................................i
MỤC LỤC .................................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT............................................................v
ĐƠN VỊ QUY ĐỔI .......................................................................................................vi
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU................................................................................vii
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài .........................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu ...................................................................................................2
3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài.....................................................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................................3
PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU........................................................................4
CHƯƠNG I: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .........................4
1.1 Cơ sở lý luận.............................................................................................................4
1.1.1 Khái niệm và phương pháp xác định hiệu quả kinh tế ...........................................4
1.1.2 Một số khái niệm và phân loại đất nông nghiệp.....................................................7
1.1.3 Vai trò, đặc điểm của đất đai trong sản xuất nông nghiệp ..................................10
1.1.3 Sự cần thiết phải đánh giá hiệu quả sử dụng đất ..................................................12
1.3.4 Một số chỉ tiêu đánh giá kết quả và hiệu quả sử dụng đất ...................................13
1.3.5 Các nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng đất......................................................14
1.3.6 Quan điểm sử dụng đất bền vững.........................................................................16
1.2 Cơ sở thực tiễn .......................................................................................................17
1.2.1 Tình hình sử dụng đất ở Việt Nam .......................................................................17
1.2.2 Tình hình sử dụng đất tỉnh Nghệ An ....................................................................17
CHƯƠNG II: PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT CANH TÁC
HUYỆN NAM ĐÀN, TỈNH NGHỆ AN ......................................................................19
2.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ...............................................................................19

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

ii


Khoá Luận Tốt Nghiệp

2.1.1 Điều kiện tự nhiên ................................................................................................19
2.1.1.1 Vị trí địa lý .................................................................................................19
2.1.1.2 Địa hình......................................................................................................19
2.1.1.3 Khí hậu .......................................................................................................20
2.1.1.4 Tài nguyên nước - thuỷ lợi ........................................................................22
2.1.1.5 Tài nguyên đất............................................................................................22
2.1.1.6 Tài nguyên khoáng sản...............................................................................23
2.1.1.7 Tài nguyên nhân văn và cảnh quan môi trường ........................................24
2.1.1.8 Nhận xét chung về điều kiện tự nhiên ........................................................24
2.1.2 Điều kiện kinh tế xã hội........................................................................................25
2.1.2.1 Hiện trạng sử dụng đất huyện Nam Đàn năm 2010 .................................25
2.1.2.2 Tình hình dân số và lao động của huyện qua 3 năm 2008-2010 ...............27
2.1.2.3 Tình hình cơ sở hạ tầng..............................................................................29
2.1.2.4 Giáo dục - đào tạo......................................................................................30
2.1.2.5 Y tế và chăm sóc sức khoẻ cộng đồng ........................................................30
2.1.2.6 Văn hoá, thông tin, thể dục thể thao ..........................................................31
2.1.2.7 Tình hình phát triển kinh tế. .......................................................................31
2.1.2.8 Nhận xét chung về điều kiện kinh tế xã hội................................................34
2.2 Tình hình sử dụng đất canh tác huyện Nam Đàn...............................................36
2.2.1 Tình hình sử dụng đất nông nghiệp của huyện Nam Đàn ....................................36
2.2.2 Cơ cấu diện tích đất canh tác huyện Nam Đàn ....................................................38
2.2.3 Cơ cấu các loại cây trồng hàng năm của huyện Nam Đàn...................................41
2.3 Đánh giá hiệu quả kinh tế sử dụng đất canh tác của các hộ điều tra .................45
2.3.1 Tình hình cơ bản của các hộ điều tra .....................................................................45

2.3.2 Tình hình trang bị tư liệu sản xuất và vay vốn của nông hộ ..................................47
2.3.3 Tình hình đất đai của các hộ điều tra .....................................................................48

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

iii


Khoá Luận Tốt Nghiệp

2.3.4 Các công thức luân canh phân theo hạng đất của các hộ điều tra ..........................49
2.3.5 Tình hình đầu tư của các nông hộ theo từng công thức luân canh trên trên từng
hạng đất..........................................................................................................................53
2.3.6 Năng suất đất theo các công thức luân canh.........................................................58
2.3.7 Hiệu quả kinh tế của việc sử dụng đất canh tác của các hộ điều tra ...................60
CHƯƠNG III: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP CHO ĐẤT NÔNG NGHIỆP
HUYỆN NAM ĐÀN ....................................................................................................66
3.1 Phương hướng và quan điểm sử dụng đất của huyện Nam Đàn ......................66
3.1.1 quan điểm khai thác..............................................................................................66
3.1.2 Phương hướng sử dụng đất canh tác ....................................................................67
3.2 Những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sử dụng đất canh tác ........67
3.2.1 Cơ sở của giải pháp ..............................................................................................67
3.2.2 Các giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế sử dụng đất ..........................................68
3.2.2.1 Giải pháp về chính sách ............................................................................68
3.2.2.2 Các giải pháp về quản lý đất đai ...............................................................69
3.2.2.3 Khoa học kỹ thuật.......................................................................................70
3.2.2.4 Khuyến khích thành lập các HTX dịch vụ nông nghiệp .............................70
3.2.2.5 Đổi mới về chính sách hỗ trợ đầu tư..........................................................71
3.2.2.6 Mở rộng và tìm kiếm thị trường ................................................................71
3.2.2.7 các giải pháp đối với nông hộ....................................................................71

PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................73
1. Kết luận ....................................................................................................................73
2. Kiến nghị ..................................................................................................................75

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

iv


Khoá Luận Tốt Nghiệp

DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT

CNH – HĐH

Công nghiệp hóa hiện đại hóa

KHKT

Khoa học kỹ thuật

KTXH

Kinh tế xã hội

THPT

Trung học phổ thông

THCS

Trung học cơ sở

GDTX

Giáo dục thường xuyên

NN

Nông nghiệp

NTTS

Nuôi trồng thủy sản

BVTV

Bảo vệ thực vật

ĐVT

Đơn vị tính

LĐ

Lao động

LĐNN

Lao động nông nghiệp

SL

Số lượng

DT

Diện tích

CC

Cơ cấu

CTLC

Công thức luân canh

LN

Lợi nhuận

TR

Tổng thu

TC

Tổng chi phí

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

v


Khoá Luận Tốt Nghiệp

ĐƠN VỊ QUY ĐỔI
1 sào = 500 m2
1 ha = 10.000m2 = 20 sào
1tạ = 100 kg
1 tấn = 1000 kg

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

vi


Khoá Luận Tốt Nghiệp

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 1: Quy mô và hiện trạng sử dụng đất của huyện Nam Đàn năm 2010 ................26
Bảng 2: Tình hình nhân khẩu và lao động huyện Nam Đàn qua 3 năm 2008 – 2010.. 28
Bảng 3: Kết quả sản xuất kinh doanh của huyện Nam Đàn qua 3 năm 2008 – 2010 .. 32
Bảng 4: Tình hình sử dụng đất nông nghiệp của huyện Nam Đàn qua 3 năm 2008 –
2010 .............................................................................................................................. 37
Bảng 5: Cơ cấu đất canh tác huyện Nam Đàn qua 3 năm 2008 – 2010 ........................40
Bảng 6: Diện tích năng suất, sản lượng các loại cây trồng hàng năm của huyện qua 3
năm 2008 – 2010 .......................................................................................................... 44
Bảng 7: Tình hình nhân khẩu, lao động của các hộ điều tra............................................ 46

Bảng 8: Tình hình trang bị tư liệu sản xuất của các hộ điều tra ...................................... 47
Bảng 9: Tình hình đất đai của các hộ điều tra.................................................................. 48
Bảng 10: Các công thức luân canh phân theo hạng đất của các hộ điều tra .................50
Bảng 11: Lịch thời vụ một số cây trồng ....................................................................... 51
Bảng 12: Tình hình đầu tư của các nông hộ tính bình quân trên một ha đất canh tác . 56
Bảng 13: Năng suất ruộng đất theo công thức luân canh và theo hạng đất của các hộ
điều tra .......................................................................................................................... 59
Bảng 14: Hiệu quả kinh tế của các công thức luân canh phân theo hạng đất tính trên
một ha đất canh tác ....................................................................................................... 62

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

vii


Khoá Luận Tốt Nghiệp

TÓM TẮT NGHIÊN CỨU

* Mục tiêu nghiên cứu
Tiến hành nghiên cứu đề tài này tôi nhằm tìm hiểu hiệu quả sử dụng đất canh
tác, từ đó dưa ra một số nhân định, kiến nghị và đề xuất một sô giải pháp nhằm nâng
cao hiệu quả sử dụng đất canh tác của huyện, đảm bảo cho mục tiêu phát triển nền
nông nghiệp hàng hó trong xu thế hội nhập.
* Dữ liệu phục vụ nghiên cứu
Các số liêu thô thu thập từ phòng nông nghiệp, phòng tài nguyên và môi
trường, phòng thống kê huyện nam đàn.
các kiến thức đã học ở trường và tham khảo các tài liệu như sách, báo, tạp chí,
mạng internet, … liên quan tới nội dung nghiên cứu của đề tài.
Thu thập các số liệu qua phỏng vấn điều tra các nông hộ.

* Phương pháp sử dụng trong nghiên cứu
Phương pháp thu thập số liệu
Phương pháp phân tích so sánh
Phương pháp hạch toán chi phí
Phương pháp điều tra, phỏng vấn nông hộ
Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Phương pháp chuyên gia chuyên khảo
* Kết quả nghiên cứu đạt được
Qua nghiên cứu tôi thấy huyện nam đàn có diện tích đất sản xuất nông nghiệp
chủ yếu là đất canh tác. Tuy nhiên, do tỷ lệ lao động trong lĩnh vực nông nghiệp còn
cao nên bình quân diện tích đất canh tác trên một lao động nông nghiệp và trên hộ
nông nghiệp thấp. Đất canh tác còn manh mún, nhiều ô thửa gây ảnh hưởng lớn đến
hiệu quả sử dụng đất. Trong những năm qua, huyện đã nỗ lực chuyển đổi cơ cấu cây
trồng, áp dụng nhiều công thức luân canh mới vào địa phương, bước đầu đã mang lại
hiệu quả đáng kể, nâng hệ số sử dụng đất của huyện lên tới 2,88 lần (năm 2010).

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

viii


Khoá Luận Tốt Nghiệp

Người dân tích cực ủng hộ các chủ trương chuyển dịch cơ cấu cây trồng, tiến hành
thâm canh trong sản xuất nông nghiệp. Đây là tiền đề cho việc nâng cao hơn nữa hiệu
quả kinh tế sử dụng đất canh tác, nâng cao thu nhập cho ngường dân.
Song hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp chưu được được đầu
tư đồng bộ, sản xuất nông nghiệp còn phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên, đất bỏ hoang
nhiều gây trở ngại lớn cho việc phát triển nền nông nghiệp của huyện theo hướng sản
xuất hàng hóa.

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

ix


Khoá Luận Tốt Nghiệp

PHẦN I
ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Lý do chọn đề tài
Đất đai là tặng phẩm của tự nhiên ban cho con người, là yếu tố cấu thành nên
lãnh thổ mỗi quốc gia. Đất đai có giới hạn về mặt diện tích và được cố định về mặt
không gian. Nó không mất đi mà chỉ có thể chuyển đối từ dạng này sang dạng khác,
từ mục đích này sang mục đích khác theo nhu cầu của con người. Trong nông nghiệp
đặc biệt là trong trồng trọt, đất đai có vị trí hết sức quan trọng, là tư liệu sản xuất chủ
yếu và đặc biệt, là cơ sở tự nhiên sinh ra của cải vật chất cho xã hội. Ngày xưa ông
cha ta rất coi trọng đất đai, đất đai được ví như vàng “Bao nhiêu tấc đất bấy nhiêu tấc
vàng”. Đúng như Uyliam Petty nói: “Lao động là cha, đất đai là mẹ của mọi của cải
vật chất”.
Cuộc sống với những khó khăn vốn có của nó buộc con người phải khai thác
nguồn tài nguyên quý giá nhưng không phải vô tận này. Dân số ngày càng tăng, nhu
cầu lương thực ngày càng nhiều, sức ép của việc sử dụng đất ngày càng lớn đó là quy
luật tất yếu dù muốn hay không con người vẫn phải chấp nhận. Do đó vấn đề đặt ra là
phải sử dụng đất nông nghiệp như thế nào trong đó đặc biệt là đất canh tác - một bộ
phận quan trọng của đất nông nghiệp, khai thác ra làm sao để vừa tăng độ phì nhiêu
vừa giảm sức ép đối với đất đai và nâng cao hiệu quả sử dụng đất, đây là vấn đề đã và
đang cần có sự quan tâm nhiều hơn nữa của từng quốc gia từng địa phương và chính
bản thân mỗi người dân.

Việt Nam, đất nước với nền nông nghiệp chiếm vị trí quan trọng trong nền
kinh tế, đang phát triển một cách vượt bậc. Tuy nhiên quá trình chuyển dịch cơ cấu
kinh tế theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước đã tạo sức ép đến việc
khai thác và sử dụng đất nhất là đất nông nghiệp. Tỷ lệ nghịch với sự gia tăng hàng
loạt các khu công nghiệp, khu chế xuất là sự suy giảm cả về diện tích lẫn khả năng
của đất nông nghiệp. Cùng với sự tác động tiêu cực của thời tiết khí hậu và sự mất
cân bằng môi trường sinh thái, phương thức canh tác thiếu khoa học đã làm đất đai

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

1


Khoá Luận Tốt Nghiệp

ngày càng bị suy thoái, gây ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nông sản và đe dọa
đến sức khỏe của con người. Nếu không có những biện pháp canh tác hợp lý thì ngay
từ lúc này chúng ta đang đánh mất độ phì nhiêu vốn có của đất đai và hủy hoại nguồn
sống của chính mình. Vì vậy việc đánh giá tình hình đất đai là một vấn đề hết sức cấp
thiết trong tình hình hiện nay.
Nam Đàn là huyện nửa đồng bằng, nửa đồi núi của tỉnh Nghệ An, có tổng diện
tích đất tự nhiên 29.399,38 ha, trong đó đất nông nghiệp 19.612,32 ha. Địa hình của
huyện khá đa dạng, đồi núi chia cắt địa bàn tạo nên nhiều tiểu vùng, hội tụ đủ 3 dạng
đặc trưng là miền núi, trung du và đồng bằng. Để đạt được các mục tiêu phát triển kinh
tế - xã hội đồng thời bảo vệ tài nguyên và môi trường trong khai thác sử dụng đất trước
mắt cũng như lâu dài thì vấn đề đặt ra là làm sao nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông
nghiệp mà vẫn đảm bảo phát triển nền nông nghiệp bền vững tức là chú trọng phát
triển theo chiều sâu.
Xuất phát từ vấn đề trên, tôi lựa chọn huyện Nam Đàn thực hiện đề tài: “Đánh
giá tình hình và hiệu quả sử dụng đất canh tác Huyện Nam Đàn, Tỉnh Nghệ An”.

2. Mục đích nghiên cứu
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về hiệu quả kinh tế đất đai.
- Đánh giá thực trạng sử dụng đất canh tác ở huyện Nam Đàn.
- Đánh giá thực trạng cơ cấu cây trồng hàng năm và hiệu quả của các công
thức luân canh hiện có tính đến đất canh tác của hộ.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất canh tác của
hộ trong thời gian tới.
3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
Từ điều kiện tự nhiên – kinh tế - xã hội của huyện, để đạt được mục đích
nghiên cứu, tôi đã tiến hành điều tra 80 hộ thuộc 2 xã để đánh giá hiệu quả kinh tế sử
dụng đất canh tác của huyện.

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

2


Khoá Luận Tốt Nghiệp

4. Phương pháp nghiên cứu
Để hoàn thành đề tài của mình, trong quá trình nghiên cứu tôi đã sử dụng một
số phương pháp sau:
- Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp bao gồm:
+ Số liệu về hiện trạng sử dụng đất (Tổng diện tích đất tự nhiên, đất canh tác
nông nghiệp, đất phi nông nghiệp, lâm nghiệp…).
+ Số liệu dân số, lao động của huyện Nam Đàn.
+ Thu thập thông tin về các loại cây trồng, năng suất, sản lượng hàng năm của
địa phương.
- Phương pháp phân tích so sánh: Phương pháp này nhằm xử lý số liệu thu
thập được, dùng để đối chiếu, so sánh số liệu các năm, sự tăng giảm các chỉ tiêu qua

các kỳ và rút ra nhận xét về sự thay đổi đó.
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Phương pháp này được dụng để tìm hiểu để
hệ thống hóa cơ sở lý luận về huyện Nam Đàn. Đồng thời cũng được sử dụng để
nghiên cứu những số liệu thu thập được.
- Phương pháp điều tra phỏng vấn hộ nông dân: Căn cứ vào địa hình, đất đai
của huyện Nam Đàn tôi đã chọn 80 hộ đại diện thuộc 2 xã Nam Nghĩa và Nam Thái
để điều tra phỏng vấn thu thập các thông tin phục vụ cho vấn đề nghiên cứu.
- Phương pháp chuyên gia chuyên khảo: Tham khảo ý kiến của các cán bộ kỹ
thuật, cán bộ quả lý cấp xã và một sô trương thôn, chủ hộ có trình độ văn hóa cao có
nhiều kinh nghiệm.
Do thời gian tiếp cận vấn đề nghiên cứu không dài, đề tài nghiên cứu rộng, trình
độ và chuyên môn của nhóm còn hạn chế, nên tôi không thể tránh khỏi những thiếu
sót, hạn chế. Kính mong sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô, các cán bộ chuyên môn,
bạn bè để chuyên đề nghiên cứu được hoàn thiện hơn.

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

3


Khoá Luận Tốt Nghiệp

PHẦN II
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
CHƯƠNG I: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1 Cơ sở lý luận
1.1.1 Khái niệm và phương pháp xác định hiệu quả kinh tế
* Khái niệm
Hiệu quả kinh tế là một phạm trù kinh tế là phạm trù chung nhất, nó liên quan
trực tiếp tới nền sản xuất hàng hóa và với tất cả các phạm trù và các quy luật kinh tế

khác. Vì vậy, hiệu quả kinh tế phải đáp ứng được ba vấn đề.
+ Mọi hoạt động của con người đều tuân theo quy luật: “Tiết kiệm thời gian”.
+ Hiệu quả kinh tế phải được xem xét trên quan điểm của lý thuyết hệ thống.
+ Hiệu quả kinh tế là một phạm trù phản ánh mặt chất lượng của các hoạt động
kinh tế bằng quá trình tăng cường các nguồn lực có sẵn có phục vụ lợi ích cho con
người.
Hiệu quả kinh tế được hiểu là mối tương quan so sánh giữa lượng kết quả đạt
được và lượng chi phí bỏ ra trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Kết quả đạt được là
phần giá trị thu được của sản phẩm đầu ra, lượng chi phí bỏ ra là phần giá trị của các
nguồn lực đầu vào. Mối tương quan cần xét cả phần so sánh tuyệt đối và tương đối
cũng như xem xét mối quan hệ chặt chẽ giữa hai đại lượng đó. Cần phân biệt rõ 3 khái
niệm về hiệu quả.
Hiệu quả kỹ thuật: Là số lượng sản phẩm có thể đạt được trên một đơn vị chi
phí đầu vào hay nguồn lực được sử dụng để sản xuất trong những điều kiện cụ thể về
kỹ thuật hay công nghệ áp dụng vào nông nghiệp. Hiệu quả này thường được phản ánh
trong mối quan hệ về các hàm sản xuất. Hiệu quả kỹ thuật liên quan đến phương diện
vật chất của sản xuất. Nó chỉ ra rằng một đơn vị nguồn lực dùng vào sản xuất đem lại
thêm bao nhiêu đơn vị sản phẩm. Hiệu quả kỹ thuật của việc sử dụng nguồn lực được
thể hiện thông qua mối quan hệ giữa đầu vào và đầu ra, giữa các đầu vào với nhau và
giữa các sản phẩm khi nông dân ra quyết định sản xuất. Hiệu quả kỹ thuật phụ thuộc

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

4


Khoá Luận Tốt Nghiệp

nhiều vào bản chất kỹ thuật và công nghệ áp dụng vào nông nghiệp, kỹ năng của người
sản xuất cũng như môi trường kinh tế xã hội.

Hiệu quả phân phối là chỉ tiêu hiệu quả trong đó yếu tố giá sản phẩm và giá đầu
vào được tính để phản ánh giá trị sản phẩm thu thêm trên một đồng chi phí tăng thêm
về đầu vào hoặc nguồn lực. Thực chất của hiệu quả phân phối là hiệu quả kỹ thuật có
liên quan đến giá yếu tố đầu vào và giá các yếu tố đầu ra. Việc xác định hiệu quả này
giống như việc xác định các điều kiện về lý thuyết biên để tối đa hóa lợi nhuận. Điều
đó có nghĩa là giá trị biên của sản phẩm phải bằng giá trị chi phí biên của nguồn lực
được sử dụng vào trong sản xuất.
Hiệu quả kinh tế là phạm trù mà trong đó sản xuất đạt cả hiệu quả kỹ thuật lẫn
hiệu quả phân phối. Điều đó có nghĩa là cả hai yếu tố hiện vật và giá trị đều tính đến
khi xem xét việc sử dụng các nguồn lực trong nông nghiệp. Nếu chỉ đạt một trong hai
yếu tố hiệu quả kỹ thuật hay hiệu quả phân phối thì mới chỉ là điều kiện cần chứ chưa
phải là điều kiện đủ cho đạt hiệu quả kinh tế. Chỉ khi nào việc sử dụng nguồn lức đạt
cả chỉ tiêu hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả phân phối thì khi đó sản xuất mới đạt hiệu
quả kinh tế.
Bản chất của việc phân tích hiệu quả là so sánh giữa chi phí và kết quả theo
những mục tiêu nhất định dưới dạng hiện vật. Đó là số lượng, chất lượng của dịch vụ
đầu vào và đầu ra. Những sản phẩm này không thể so sánh trực tiếp với nhau nên
những chi phí và lợi ích cần được tính ra giá trị tương xứng. Muốn vậy phải thông qua
giá cả, trong phạm vi đề tài và sự hạn chế về khả năng tôi xin phép dừng lại ở việc chỉ
sử dụng giá cả thị trường để đánh giá hiệu quả kinh tế.
* Phương pháp xác định hiệu quả kinh tế
Như chúng ta đã biết hiệu quả kinh tế là mối tương quan giữa kết quả thu được
và lượng chi phí bỏ ra trong một chu kỳ sản xuất. Do đó muốn xác định được hiệu quả
kinh tế thì phải xác định được kết quả và chi phi bỏ ra.
Chi phí bỏ ra trong quá trình sản xuất kinh doanh là chi phí cho các yếu tố đầu
vào như: đất đai, lao động, tiền vốn, nguyên vật liệu…. Tùy theo mục đích phân tích
và nghiên cứu mà chi phí bỏ ra có thể tính toàn bộ hoặc có thể tính cho từng yếu tố.

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

5


Khoá Luận Tốt Nghiệp

Sau khi đã xác định được kết quả sản xuất và chi phí bỏ ra chúng ta có thể tính
được hiệu quả kinh tế theo những cách sau:
+H=Q–C
H: Hiệu quả kinh tế
Q: kết quả đạt được
C: chi phỉ bỏ ra
Theo phương pháp này cho ta biết được tổng lợi nhuận đạt được một cách chính
xác nhưng không thấy được cái giá phải trả để có được kết quả đó.
+ H = Q/C
Phương pháp này phản ánh rõ nét trình độ sử dụng các nguồn lực, xem xét được
một đơn vị nguồn lực đã sử dụng đem lại bao nhiêu kết quả, do đó giúp ta so sánh
được hiệu quả ở các quy mô khác nhau
+ Hiệu quả kinh tế có thể được xác định bằng cách so sánh phần tăng thêm của
kết quả thu được và phần tăng thêm của chi phí bỏ ra. Công thức được xác định như
sau:
H = Q/C
Q: Phần tăng thêm của kết quả
C: Phần tăng thêm của chi phí
Phương pháp này được sử dụng trong nghiên cứu đầu tư theo chiều sâu, nó xác
định lượng kết quả thu thêm trên một đơn vị chi phí tăng thêmhay nói cách khác một
đơn vị chi phí tăng thêm đã tạo bao nhiêu kết quả thu thêm.
Với cách tính này nó sẽ cho ta biết được tổng thu nhập, tổng lợi nhuận đạt được
một cách chính xác cụ thể hơn nhưng không thể so sánh được hiệu quả kinh tế của các
doanh nghiệp, các đơn vị kinh doanh có quy mô khác nhau.
Như vậy, theo phân tích như trên thì hiệu quả kinh tế có rất nhiều cách tính

khác nhau, mỗi cách tính đều phản ánh một khía cạnh nhất định về hiệu quả kinh tế.
Do đó tùy theo từng điều kiện của mỗi doanh nghiệp để chọn cho mình một cách tính
phù hợp.

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

6


Khoá Luận Tốt Nghiệp

1.1.2 Một số khái niệm và phân loại đất nông nghiệp



Một số khái niệm về đất đai

* Khái niệm chung
Đất là một phần của vỏ trái đất, nó là lớp phủ lục địa mà bên dưới nó là đá và
khoáng sinh ra nó, bên trên là thảm thực bì và khí quyển. Đất là lớp mặt tươi xốp của
lục địa có khả năng sản sinh ra sản phẩm của cây trồng. Đất là lớp phủ thổ nhưỡng là
thổ quyển, là một vật thể tự nhiên, mà nguồn gốc của thể tự nhiên đó là do hợp điểm
của 4 thể tự nhiên khác của hành tinh là thạch quyển, khí quyển, thủy quyển và sinh
quyển. Sự tác động qua lại của bốn quyển trên và thổ quyển có tính thường xuyên và
cơ bản.
Với những hiểu biết và góc nhìn của từng người đã có những quan điểm khác
nhau về đất. Theo Doccu Raiep (1846-1903) người nga đã đưa ra một định nghĩa
tương đối hoàn chỉnh về đất: “Đất là một thể tự nhiên được hình thành do tổng hợp
gồm các yếu tố: khí hậu, sinh vật, đá mẹ, địa hình”. Theo William (1863-1939) định
nghĩa về đất thì ông đi sâu vào đất trồng hơn và ông cho rằng: “Đất là mặt tơi xốp của

lục địa có khả năng sản xuất ra sản phẩm cây trồng”. Theo luật đất đai của nước cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thì: “Đất đai là tài nguyên vô cùng quý giá, là tư liệu
sản xuất đặc biệt, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trương sống, là địa bàn
phân bố các khu dân cư, xây dựng cơ sở kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc
phòng”.
* Khái niệm về đất nông nghiệp
Đất nông nghiệp là toàn bộ đất đai được sử dụng hoặc có khả năng sử dụng
vào sản xuất nông nghiệp như trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản hoặc được sử
dụng để nghiên cứu thí nghiệm về nông nghiệp. (Giáo trình thống kê nông nghiệp trường đại học nông nghiệp I).
* Khái niệm đất canh tác
Đất canh tác hay còn gọi là đất hàng năm được sử dụng để trồng các loại cây
ngắn ngày có chu kỳ sinh trưởng không quá một năm. Đây là bộ phận có vị trí hết sức

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

7


Khoá Luận Tốt Nghiệp

quan trọng trong sản xuất nông nghiệp, phần lớn các sản phẩm như lương thực, thực
phẩm cung cấp cho con người đều được sản xuất trên đất này.



Phân loại đất đai

* Phân loại đất nông nghiệp
Trong quỹ đất nông nghiệp, theo các tiêu thức khác nhau người ta phân thành
các loại đất khác nhau.

- Phân loại theo quyền sở hữu: Phân loại đất nông nghiệp theo quyền sở hữu
được thay đổi qua các thời kỳ lịch sử xã hội.
+ Dưới chế độ thực dân
+ Thời kỳ 1945 đến 1990, đất nông nghiệp được chia ra:


Ruộng đất thuộc sở hữu toàn dân.



Ruộng đất thuộc sở hữu tập thể



Ruộng đất thuộc sở hữu cá thể

+ Từ năm 1991 đến nay, đất nông nghiệp được chia thành:


Ruộng đất thuộc sở hữu toàn dân.



Ruộng đất thuộc sở hữu tập thể



Ruộng đất thuộc sở hữu tư nhân



Ruộng đất thuộc sở hữu cá thể



Ruộng đất thuộc sở hữu hỗn hợp

- Phân loại theo mục đích sử dụng:
Nước ta là một nước có khí hậu nhiệt đới gió mùa, vì vậy tập đoàn cây trồng
rất phong phú và đa dạng nên đất nông nghiệp cũng được dùng vào nhiều mục đích
khác nhau. Về cơ bản được chia làm 2 loại: Đất đang dùng vào sản xuất nông nghiệp
và đất có khả năng nông nghiệp.
+ Đất đang dùng vào sản xuất nông nghiệp
Căn cứ vào tình hình cụ thể, đất đang dùng được chia làm sáu loại:

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

8


Khoá Luận Tốt Nghiệp



Đất trồng cây hàng năm là đất trồng các loại chu kỳ sản xuất trong vòng

1 năm.


Đất trồng cây lâu năm là đât trồng các loại cây có chu kỳ sản xuất lớn

hơn 1 năm.


Đất trồng cỏ và bãi cỏ tự nhiên là những diện tích trồng cỏ và thức ăn

xanh cho gia súc.


Đất nuôi trồng thuỷ sản là những diện tích mặt nước tự nhiên hoặc nhân

tạo có sử dụng để nuôi trồng thuỷ sản hoặc thả rau, bèo làm thức ăn chăn nuôi cho
chăn nuôi.


Đất mới khai hoang phục hoá trong năm là những diện tích được các tổ

chức tập thể của Nhà Nước hoặc cá nhân mới khai hoang trong năm mà trước đó
không phải là đất nông nghiệp


Đất trồng đai rừng chắn gió được sở dụng để trồng cây chắn gió bảo vệ

cho cây trồng khác.
+ Đất có khả năng nông nghiệp
Ngoài những loại đất đang dùng vào sản xuất nông nghiệp như đã nêu trên, số
lượng diện tích đất có khả năng đưa vào sản xuất nông nghiệp vẫn còn lớn, phân bố
hầu hết trên các vùng của đất nước, mà tập trung chủ yếu ở trung du, miền núi và các
con sông lớn. đặc điểm của loại đất này là nếu đầu tư thêm sức người, tiền của vào để
khai phá, cải tạo thì sẽ dùng vào sản xuất nông nghiệp được.

* Phân loại đất canh tác
Để theo dõi và nắm vững diện tích đất canh tác trên phạm vi rộng, người ta có
nhiều cách phân loại đất canh tác hàng năm khác nhau.
+ Phân loại đất canh tác theo khả năng gieo trồng


Đất 4 vụ: là những diện tích có khả năng gieo trồng 4 vụ trong năm, loại

đất này chủ yếu là đất chuyên màu.


Đất 3 vụ: là những diện tích có thẻ gieo trồng được 3 vụ trong năm.



Đất 2 vụ: là những diện tích có thể gieo trồng được 2 vụ trong năm.

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

9


Khoá Luận Tốt Nghiệp



Đất 1 vụ: là những diện tích chỉ có thể gieo trồng được 1 vụ trong năm



Đất chuyên mạ: là đất chỉ để gieo mạ các vụ trong năm mà không gieo

trồng một loại cây gì khác.
+ Phân loại đất theo giá trị dinh dưỡng: Căn cứ vào mức độ sinh lời của đất
người ta phân loại đất theo hạng của đất đai: đất trồng cây hàng năm và đất có mặt
nước nuôi trồng thủy sản được chia làm 6 hạng, đất trồng cây lâu năm được chia làm
5 hạng.
+ Phân loại đất theo tính chất thổ nhưỡng, nông hóa được căn cứ vào nhiều
tiêu thức: căn cứ vào nguồn gốc đá mẹ- yếu tố hình thành nên kết cấu đất( đất feralit,
đất bazan…), thành cơ giới đất (đất cát, đất cát pha, thịt nhẹ, thịt tring bình,thịt nặng,
sét) theo hàm lượng các chất dinh dưỡng trong đất (đất nghèo, trung bình, giàu các
chất đạm, lân, kali…) theo độ chua, kiềm (PH).
1.1.3 Vai trò, đặc điểm của đất đai trong sản xuất nông nghiệp
* Vai trò của đất đai trong sản xuất nông nghiệp
Trong sản xuất nông nghiệp đất đai là một yếu tố sản xuất đặc biệt quan trọng
và không thể thay thế được. Vì đất đai trong nông nghiệp không chỉ là nơi, địa điểm
sản xuất như một nhà máy mà còn là phương tiện như vật tư sản xuất riêng đối với sự
phát triển có tính sinh học của cây trồng.
Trong nông nghiệp ngoài vai trò là cơ sở không gian đất còn có hai chức năng
đặc biệt quan trọng:
- Là đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của con người trong quá trình sản xuất.
- Đất tham gia tích cực vào quá trình sản xuất, cung cấp cho cây trồng nước,
muối khoáng và các chất dinh dưỡng khác cần thiết cho sự sinh trưởng và phát triển
của cây trồng. Như vậy, đất trở thành công cụ sản xuất. Năng suất và chất lượng sản
phẩm phụ thuộc vào độ phì nhiêu của đất. Trong tất cả các loại tư liệu sản xuất dùng
trong nông nghiệp chỉ có đất mới có chức năng này.

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

10

Khoá Luận Tốt Nghiệp

* Đặc điểm của đất đai trong sản xuất nông nghiệp
Đất đai có những đặc điểm độc đáo, khác với các tư liệu sản xuất khác và có
một số đặc điểm sau:
- Đất đai là sản phẩm của tự nhiên, vừa là sản phẩm của lao động
Đất đai là tặng vật của thiên nhiên cho không loài người, con người không làm
ra đất đai. Tuy nhiên thông qua lao động, con người làm tăng giá trị của nó. Đất đai
thuộc sở hữu chung của xã hội, điều này đã được khẳng định trong luật đất đai ban
hành năm 2003: “Đất đai thuộc sở hữu của toàn dân do nhà nước thống nhất quản lý”.
Tuy nhiên luật đất đai cũng khẳng định quyền sử dụng đất đai sẽ thuộc người sản
xuất. Nông dân có quyền sử dụng, chuyển nhượng, thừa kế, thế chấp, thuê mướn đất
đai. Từ khi con người tiến hàng khai phá để đưa đất đai hoang hoá vào sử dụng, để
tạo ra sản phẩm cho con người thì ruộng đất đã kết tinh lao động con người và trở
thành sản phẩm lao động.
- Đất đai là tư liệu sản xuất đặc biệt.
+ Trong nông nghiệp đất đai hạn chế về diện tích và không gì thay thế được
đất. Các tư liệu sản xuất khác thì theo mức độ phát triển của lực lượng sản xuất có thể
thay đổi về số lượng về những cái chưa được hoặc kém hoàn thiện có thể thay thế
bằng những cái hoàn thiện hơn.
Diện tích có giới hạn do giới hạn trong từng nông trại từng vùng và từng phạm
vi lãnh thổ, sự giới hạn diện tích đất còn thể hiện ở khả năng có hạn về khai hoang,
tăng vụ trong từng điều kiện cụ thể. Đặc điểm này ảnh hưởng tới việc mở rộng quy
mô sản xuất nông nghiệp là có hạn và ngày càng khan hiếm do nhu cầu ngày càng cao
về đất đai của việc đô thị hoá, công nghiệp hoá - hiện đại hoá và xây dựng nhà ở để
đáp ứng dân số ngày càng tăng. Do vậy cần quản lý sử dụng hợp lý, tiết kiệm, hạn chế
chuyển dịch ruộng đất nông nghiệp sang sử dụng mục đích khác.
+ Đất đai có vị trí cố định và nó gắn liền với điều kiện thời tiết, khí hậu của

từng vùng cụ thể, vì thế con người không thể di chuyển đất đai từ nơi này sang nơi
khác được, mà phải bố trí hệ thống canh tác (cây trồng, vật nuôi) phù hợp với từng
vùng sinh thái theo vị trí đất đai.

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

11


Khoá Luận Tốt Nghiệp

+ Trong sản xuất nông nghiệp thì đất đai có đặc tính tuyệt vời sử dụng hợp lý,
có hệ thống canh tác phù hợp thì độ phì của đất không những không bị hao mòn mà
còn tăng thêm, không hợp lý, không bảo vệ thì xấu đi. Như vậy, để sử dụng đất có
hiệu quả thì phải làm tốt công tác quản lý đất đai, phân loại chính xác hạng đất, bố
trí cây trồng hợp lý trên từng hạng đất, gìn giữ và bảo vệ tài nguyên đất
Độ phì nhiêu của đất là khả năng của đất cung cấp cho cây trồng về nước, thức
ăn, khoáng và các yếu tố cần thiết khác để cây trồng sinh trưởng và phát triển bình
thường. Độ phì nhiêu của đất là cơ sở để đánh giá phân hạng đất.
1.1.3 Sự cần thiết phải đánh giá hiệu quả sử dụng đất
“Thế giới đang sử dụng khoảng 1,5 tỷ ha đất cho sản xuất nông nghiệp. Tiềm
năng đất nông nghiệp của thế giới khoảng 3 – 5 tỷ ha. Nhân loại đang làm hư hại đất
nông nghiệp khoảng 1,4 tỷ ha đất và hiện nay có khoảng 6 – 7 triệu ha đất nông nghiệp
bị bỏ hoang do xói mòn và thoái hóa. Để giải quyết nhu cầu về sản phẩm nông nghiệp,
con người phải thâm canh, tăng vụ tăng năng suất cây trồng và mở rộng diện tích đất
nông nghiệp” (FAO, 1976).
Để nắm vững số lượng và chất lượng đất đai cần phải điều tra thành lập bản đồ
đất, đánh giá phân hạng đất, điều tra hiện trạng, quy hoạch sử dụng đất hợp lý là điều
rất quan trọng mà các quốc gia đặc biệt quan tâm nhằm ngăn chặn những suy thoái tài
nguyên đât đai do sự thiếu hiểu biết của con người, đồng thời nhằm hướng dẫn về sử

dụng đất và quản lý đất đai sao cho nguồn tài nguyên này được khai thác tốt nhất mà
vẫn duy trì sản xuất trong tương lai.
Phát triển nông nghiệp bền vững có tính chất quyết định trong sự phát triển
chung của toàn xã hội. Điều cơ bản nhất của phát triển nông nghiệp bền vững là cải
thiện chất lượng cuộc sống trong sự tiếp xúc đúng đắn về môi trường để giữ gìn tài
nguyên cho thế hệ sau này.

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

12


Khoá Luận Tốt Nghiệp

1.3.4 Một số chỉ tiêu đánh giá kết quả và hiệu quả sử dụng đất
a) Hệ số sử dụng ruộng đất: Là chỉ tiêu phản ánh trình độ sử dụng đất canh tác hay
mức độ quay vòng đất tính trong năm, tính theo công thức:
Hệ số sử dụng ruộng đất (H) =
b/ Năng suất đất canh tác: Phản ánh hiệu quả đất canh tấc, là chỉ tiêu biểu hiện bằng
tổng giá trị sản lượng của cây trồng trong một năm tính trên một diện tích đất canh tác.
Về mặt giá trị
N=
Trong đó:
N: Năng suất đất canh tác tính bằng giá trị trong một năm trên một đơn vị diện tích
canh tác
Qi: Khối lượng sản phẩm từng loại cây trồng sản xuất trong năm
Si: Diện tích canh tác từng loại cây trồng
Pi: Đơn giá từng loại nông sản
c/ Lợi nhuận trên một đơn vị đất canh tác
Lợi nhuận trên một ha đất canh tác =

Trong đó:
LN: Lợi nhuận thu được (là bộ phận của tổng thu (TR) sau khi trừ đi tổng chi phí
(TC)).
S: Tổng diện tích đất canh tác
d/ Diện tích đất canh tác/lao động: Là chỉ tiêu phản ánh số lượng diện tích đất canh
tác trên một lao động.
Diện tích đất canh tác/lao động =
e/ Diện tích đất canh tác/hộ: Là chỉ tiêu phản ánh số lượng diện tích đất canh tác
trên một hộ.

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

13


Khoá Luận Tốt Nghiệp

Diện tích đất canh tác/hộ
f/ Diện tích đất canh tác/LĐNN: Là chỉ tiêu phản ánh bình quân một lao động nông
nghiệp có bao nhiêu diện tích đất canh tác.
Diện tích đất canh tác/LĐNN
g/ Diện tích đất canh tác/hộ nông nghiệp: Là chỉ tiêu phản ánh bình quân một hộ
nông nghiệp có bao nhiêu diện tích đất canh tác.
Diện tích đất canh tác/hộ nông nghiệp =
h/ Năng suất cây trồng: Là lượng sản phẩm chính của từng loại cây trồng trên 1 ha
của loại cây trồng đó trong một vụ hay một năm.
Về mặt hiện vật:
N=
Trong đó:
N: năng suất cây trồng

Si: tổng diện tích gieo trồng
Qi: sản lượng cây trồng i
Ngoài ra còn một số chỉ tiêu khác như: VA/IC, GO/IC, VA/LĐ để đánh giá hiệu quả
kinh tế sử dụng đất
1.3.5 Các nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng đất
* Yếu tố điều kiện tự nhiên
Điều kiện tự nhiên có rất nhiều yếu tố như: ánh sáng, nhiệt độ, lượng mưa, thủy
văn, không khí….trong các yếu tố đó khí hậu là nhân tố hàng đầu của việc sử dụng đất
đai, sau đó là điều kiện đất đai chủ yếu là địa hình, thổ nhưỡng và các nhân tố khác.
- Điều kiện khí hậu: Đây là nhóm yếu tố ảnh hưởng rất lớn, trực tiếp đến năng
suất và sản lượng cây trồng. Nhiệt độ cao hay thấp, sự sai khác về nhiệt đô về thời gian
và không gian, biên độ tối cao hay tối thấp giữa ngày và đêm…trực tiếp ảnh hưởng

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

14


Khoá Luận Tốt Nghiệp

đến sự phân bố, sinh trưởng và phát triển của cây trồng. Lượng mưa nhiều hay ít, bốc
hơi mạnh yếu có ý nghĩa quan trọng trong việc giữ nhiệt độ và ẩm độ của đất, cũng
như khả năng đảm bảo khả năng cung cấp nước cho các cây, con sinh trưởng, phát
triển. Khí hậu , thời tiết quyết định đến số vụ trong năm. Vì mỗi cây trồng yêu cầu một
điều kiện khí hậu, thời tiết phù hợp với nó. Nắm vững yếu tố khí hậu và bố trí cây
trồng hợp lý sẽ tránh được các tác hại do khí hậu gây ra, đem lại năng suất cao.
- Điều kiện đất đai: Sự khác nhau giữa địa hình, địa mạo, độ cao so với mực
nước biển, độ dốc hướng dốc…thường dẫn đến đất đai, khí hậu khác nhau, từ đó ảnh
hưởng đến sản xuất và phân bố các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp. Địa hình và độ
dốc ảnh hưởng đến phương thức sử dụng đất nông nghiệp, là căn cứ cho việc lựa chọn

cơ cấu cây trồng, xây dựng đồng ruộng, thủy lợi canh tác và cơ giới hóa.
Mỗi vùng địa lý khác nhau có sự khác biệt về điều kiện ánh sáng, nhiệt độ,
nguồn nước và các điều kiện tự nhiên khác. Các yếu tố này ảnh hưởng rất lớn đến khả
năng, công dụng và hiệu quả sử dụng đất. Vì vậy cần tuân theo các quy luật của tự
nhiên, tận dụng các lợi thế đó nhằm đạt được hiệu quả cao nhất về kinh tế, xã hội và
môi trường.
* Yếu tố về kinh tế – xã hội
Bao gồm các yếu tố như: Chế độ xã hội, dân số và lao động, thông tin và quản
lý, sức sản xuất trình độ phát triển của kinh tế hàng hóa, cơ cấu kinh tế và phân bổ sản
xuất, các điều kiện về nông nghiệp, công nghiệp, giao thông, vận tải, sự phát triển của
khoa học kỹ thuật công nghệ, trình độ quản lý, sử dụng lao động…Yếu tố kinh tế – xã
hội thường có ý nghĩa quyết định, chủ đạo đối với việc sử dụng đất đai. Thực vậy,
phương hướng sử dụng đất được quyết định bởi yêu cầu xã hội và mục tiêu kinh tế
trong từng thời kỳ nhất định. Điều kiện tự nhiên của đất đai cho phép xác định khả
năng thích ứng về phương thức sử dụng đất.
Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên tới việc sử dụng đất được đánh giá bằng hiệu
quả sử dụng đất. Thực trạng sử dụng đất liên quan đến lợi ích kinh tế của người sở
hữu, sử dụng và kinh doanh đất. Tuy nhiên nếu có chính sách ưu đãi sẽ tạo điều kiện
cải tạo và hạn chế sử dụng đất theo kiểu bóc lột đất đai. Mặt khác, sự quan tâm quá

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

15


Khoá Luận Tốt Nghiệp

mức đến lợi nhuận tối đa cũng dẫn đến tình trạng đất đai không những bị sử dụng
không hợp lý mà còn bị hủy hoại.
Như vậy, các nhân tố điều kiện tự nhiên và điều kiện kinh tế - xã hôi tạo ra

nhiều tổ hợp ảnh hưởng đến việc sử dụng đất đai. Tuy nhiên mỗi yếu tố giữ vị trí và
có tác động khác nhau. Vì vậy, cần dựa vào yếu tố tự nhiên và kinh tế – xã hội trong
lĩnh vực sử dụng đất đai để từ đó tìm ra những nhân tố thuận lợi và khó khăn để sử
dụng đất đai đạt hiệu quả cao.
1.3.6 Quan điểm sử dụng đất bền vững
Từ khi biết sử dụng đất đai vào mục đích sinh tồn của mình, đất đai đã trở thành
cơ sở cần thiết cho sự sống và cho tương lai phát triển của con người.
Khi dân số còn ít để đáp ứng nhu cầu về lương thực thực phẩm của mình thì
con người đã khai thác từ đất khá dễ dàng và không gây ra những ảnh hưởng lớn đến
đất đai. Nhưng ngày nay, mật độ dân số ngày càng tăng, đặc biệt là ở các nước đang
phát triển thì vấn đề đảm bảo lương thực cho sự gia tăng dân số đã trở thành sức ép
ngày càng mạnh mẽ lên đất đai. Diện tích đất đai thích hợp cho sản xuất nông nghiệp
ngày càng bị thu hẹp, con người đã phải mở mang thêm diện tích đất nông nghiệp trên
những vùng đất không thích hợp cho sản xuất, hậu quả đã ngây ra quá trình thoái hoá
đất diễn ra một cách nghiêm trọng. Sử dụng đất đai một cách hiệu quả và bền vững luôn
là mong muốn cho sự tồn tại và tương lai phát triển của con người. Vì vậy tìm kiếm
những biện pháp sử dụng đất thích hợp, bền vững đã được nhiều nhà khoa học và các tổ
chức quốc tế quan tâm.
Sử dụng đất bền vững là duy trì các chức năng chính của đất là đảm bảo khả
năng sản xuất của cây trồng một cách ổn định, không làm suy giảm đối với tài nguyên
đất đai theo thời gian và việc sử dụng đất không gây ảnh hưởng xấu đến hoạt động
sống của con người.
Sử dụng đất được coi là bền vững phải đạt được 3 yêu cầu:
- Bền vững về kinh tế: Cây trồng cho năng suất cao, chất lượng tốt, được thị
trường chấp nhận.

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

16

Khoá Luận Tốt Nghiệp

- Bền vững về mặt xã hội: Nâng cao được đời sống nhân dân, thu hút được lao
động, phù hợp với phong tục tập quán của người dân.
- Bền vững về môi trường: Các loại hình sử dụng đất phải bảo vệ được độ màu
mỡ của đất, ngăn chặn sự thoái hóa đất và bảo vệ môi trường sinh thái đất.
1.2 Cơ sở thực tiễn
1.2.1 Tình hình sử dụng đất ở Việt Nam
Việt Nam có tổng diện tích tự nhiên là 33.121,20 nghìn ha, trong đó đất nông
nghiệp là 24.696 nghìn ha chiếm 74,56% tổng diện tích đất tự nhiên. Diện tích đất bình
quân đầu người ở Việt Nam thuộc loại thấp nhất thế giới. Ngày nay với áp lực về dân
số và tốc độ đô thị hóa kèm theo là những quá trình xói mòn rửa trôi bạc màu do mất
rừng, mưa lớn,canh tác không hợp lý, chăn thả quá mức, quá trình chua hoá, mặn hóa,
hoang mạc hoá, cát bay, đá lộ đầu, mất cân bằng dinh dưỡng...Tỷ lệ bón phân N : P : K
trên thế giới là 100 : 33 : 17 còn ở Việt Nam là 100 : 29 : 7 thiếu lân và kali nghiêm
trọng dẫn đến diện tích đất đai nước ta nói chung ngày càng giảm, đặc biệt là diện tích
đất nông nghiệp. Tính theo bình quân đầu người thì diện tích đất tự nhiên giảm 26,7%,
đất nông nghiệp giảm 21,5%.
Vì vậy, vấn đề đảm bảo lương thực , thực phẩm trong khi diện tích đất nông
nghiệp ngày càng giảm đang là một áp lực rất lớn. Do đó việc sử dụng hiệu quả nguồn
tài nguyên đất nông nghiệp càng trở nên quan trọng đối với nước ta.
1.2.2 Tình hình sử dụng đất tỉnh Nghệ An
Tỉnh Nghệ An là một tỉnh có 1.649.100 ha diện tích đất tự nhiên, trong đó diện
tích đất sản xuất nông nghiệp là 250.100 ha (Chiếm 15,17%), diện tích đất lâm nghiệp
là 915.900 ha chiếm (55.54%), diện tích đất chuyên dùng là 53.200 ha (Chiếm 3,22%),
diện tích đất ở là 20.200 ha (Chiếm 1,22%). Là một tỉnh chủ yếu là sản xuất nông
nghiệp còn gặp nhiều khó khăn trong sản xuất nên thu nhập của người dân thấp. Trong
những năm ngần đây với tốc độ đô thị hóa diễn ra mạnh, đặc biệt là sự hình thành các
khu công nghiệp đã làm cho diện tích đất nông nghiệp của toàn tỉnh bị thu hẹp. Vì vậy,

việc đánh giá khả năng sử dụng của đất đai nhằm đưa ra được biện pháp và phương

SVTH: Trần Thị Đỗ Quyên K41AKTNN

17