Quá trình đô thị hóa ở Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 1986 2000 (NCKH)

L
L IC
M

U

1. Lý do ch

tài

2. L ch s nghiên c

tài

ng nghiên c u
4. Ph m vi nghiên c u
u
6. C

tài
-

HÓA

THÀNH PH H CHÍ

1.1. T ng quan v Thành ph H Chí Minh
1.1.1. V

a lý

1.1.2 Kinh t xã h i
c l ch s
hóa Thành ph H
1.2.1. Khái ni

hóa
hóa Thành ph H Chí Minh

1.2.3. Th c tr ng
HÓA
VÀ H I NH P QU C T
ng l

im

THÀNH PH H CHÍ TRONG TH I K
ct

ih il

Nam
2.2. Chính sách quy ho ch phát tri n Thành ph H Chí Minh
2.3.3. Phát tri n c
2.3.2. Phát tri n c a các khu công nghi p

IM I

ng C ng s n Vi t

-

NG C

3.1. S chuy n bi

HÓA V I KINH T - XÃ H I

u kinh t

3.2. S chuy n bi

ng

3.3. S chuy n bi n các ngành kinh t
3.3.1. Công nghi p
3.3.2. Nông nghi p
3.3.3. D ch v
3.4. S chuy n bi n v xã h i
3.4.1. Chuy n bi n v
3.4.2. Chuy n bi n v
3.4.3. Chuy n bi n v giáo d c, y t
K T LU N
PH L C


DANH M C CH

VI T T T

TPHCM: Thành ph H Chí Minh
UBND: y ban Nhân dân
KCX: Khu ch xu t
KCN: Khu Công nghi p

CNH

p hóa Hi

CHXHCNVN: C ng hòa Xã h i Ch
ng B
XHCN: Xã h i Ch

ng

i hóa
t Nam


DANH M C B NG BI U
STT
B ng 1.1
B ng 3.1
B ng 3.2
B ng 3.3

B ng 3.4

B ng 3.5
B ng 3.6

B ng 3.7

B ng 3.8
B ng 3.9
B ng 3.10

B ng 3.11

Tên b ng
Phân lo i và phân c
th Vi t Nam
T tr ng GDP TPHCM so
v ic
u GDP TPHCM
phân theo khu v c kinh t
chuyê
môn k thu t c a
i
ng phân theo thành
ph n kinh t
Bi
v s chênh l ch
t l gia tang dân s t
n
Quy mô c a h th ng giáo
d c m m non
S li u v h th ng giáo
d c TPHCM qua các
S li u v

t
ih
Bi

v

Trang
25
71
72
74

84

93
96

97
ng
t

b yt
S li u nhân viên ngành y
t
Th ng kê s
t b nh
truy n nhi m
u
tr
c

kh e m và tr em

99
100
101

102


L
u c a riêng tôi, các s li u và
k t qu nghiên c u nêu trong bài nghiên c u là trung th
phép s d

ng tác gi cho

c công b trong b t kì m t công trình nào khác.
Nhóm tác gi


L IC
có th th c hi n bài nghiên c u khoa h
ki

a ch

c nhi u ý
v

n và tài li u c a quý

th y cô và các b n sinh viên.
Chúng tôi xin chân thành c
th

i H c Sài Gòn, quý

m Khoa h c Xã h

om

u ki

tôi hoàn thành t t bài

nghiên c u này.
c bi t, chúng tôi xin c
th i gian quý báo

Th y PGS.TS Nguy

n tình gành

ng d n cho chúng tôi trong su t th i gian qua.

c và th i gian h n ch nên n i dung nghiên c u ch c ch n s không tránh
kh i nh ng khi m khuy t, chúng tôi r t mong nh
bình, b sung c a quý th y cô và các b n sinh viên.
Nhóm tác gi
Xin chân thành c

c nh ng ý ki


M
1. Lý do ch

U

tài
hóa thành ph H Chí Minh t 1986 này 2000 di n ra v i t

nhanh và m
t

i cho thành ph m t b m

m

thành ph d n d t n n kinh t

hóa

H Chí Minh trong nh

thành ph

c l nhi u m t h n ch và b t c

c c n có nh ng chính sách m

gi i quy t nh

k t nh ng tri th c l ch s v m

i
t c p, t o

u ki n cho thành ph phát tri n nhanh và b n v

d ng và phát tri

m

tài nghiên c

n phát tri n c a thành ph

c xây

tài có tính th c ti n cao và c p thi t v nhi u m

ng

nhu c u hi n nay, c v khía c nh chính sách l n nh n th c c a m i công dân thành ph .
N

n ti

y m nh công nghi p hóa, hi

t Nam s

n tr

song v

c công nghi p. Song

n ra nhanh chóng

trên lãnh th

H Chí Minh là m

là m t trong nh ng thành ph l

nhi u bi

kh p m

n hình. Thành ph H Chí Minh

ng nh t c

c. Vì v y, công cu

hóa t i thành ph
th hóa

i

c. T
n ra m nh m , nh t là t khi Vi t Nam ti

i quan tr ng v kinh t
n nay v

qu n n

ti p theo nh

ch m r

i v i các qu n

p, Bình Th

l nc ac

ng bài h c kinh nghi
b n v ng

tham kh o cho công

Thành ph H Chí Minh nói chung trong các th i k

an m c a, h i nh p v i qu c t hi n nay. V i nh ng lý do

khoa h c th c ti n nêu trên, tôi ch n v

ph H Chí Minh t

c nâng c p, ch nh trang các

c hi n nh ng ch

c và khu v
cu c phát tri

n

h t

n Thành ph

m

im

n 2000

nghiên c
tài nghiên c u c a chúng tôi.

hóa

thành


2. L ch s nghiên c

tài
V
hóa (Urb

c nghiên c u t khá lâu trên th gi

a Piere Mercin (b n d ch ti ng Vi t, Nxb Th Gi
Vi t Nam v n
hóa trong nh ng

c nhi u nhà khoa h c quan tâm nghiên

c u, tiêu bi u là các công trình:
Vi t Nam t p I, t p II c

ng (Nxb Xây d

c tr ng, tình hình phát tri n c a m
nh

Vi

ng phát tri

công nghi p hóa, hi
v

Vi t Nam trong th i k

i hóa. Tuy nhiên, cu n sách này ch nghiên c u khái quát nh ng

chung c

Vi

um

Chuyên kh o Quy ho ch xây d ng phát tri
c p t i nh ng v

c th .

c a Nguy n Th Bá (Nxb Xây d ng,

v lý thuy

và quy ho ch phát tri

Vi t

Nam.
c

Cu n
c

n các v

c aM

: Vi t Nam và v

phát tri n c a xã h i, dân t c h c
c

hóa trong l ch s

Á c a Trung tâm nghiên c

ng, s

hóa t i Vi
c

, tình tr

n xu th phát tri n c a m t s thành
cc

,v

ic

hóa và c

hóa và l ch s

khái lu n. Ngoài ra, còn có nhi u nh ng công

c khác c

ph , nhu c u qu

ng (Nxb Tr , 2002), tác gi

b ov

hóa.
Vi

i m i 1979

1989 và 1989

1999 c a Lê Thanh Sang, Nxb Khoa h c xã h i Hà N i, 2008. Quy ho ch xây d
th Vi t Nam, t p 1 c a Tr n Ng c Chính, Nxb Xây d ng Hà N
h ach t ng th phát tri
d ng Hà N i, 1998.

Vi

ng quy

a B xây d ng, Nxb Xây


hóa và chính sách phát tri

trong công nghi p hóa và hi

Vi t Nam do Tr n Ng c Hiên, Tr

i hóa

ng ch biên, Nxb Chính tr Qu c gia Hà

N i, 1998.
T ch c và qu

ng c

c a Nguy n Th Thanh Th y, Nxb

Xây d ng Hà N i, 1

c

lu n v

lý

hóa Vi t Nam nói riêng.

Trong nh
Chí Minh r

B

n các v

c nghiên c u v

hóa

c quan tâm, c th m t s công trình có giá tr

thành ph H

c công b :

H Chí Minh (4 t

n

ng, Nguy n Công Bình, (Nxb Thành ph H

o c u toàn

di n v các m t l ch s , chính tr , kinh t

, xã h i, ngh thu t c a Sài Gòn

Thành ph H Chí Minh.
Tác ph m Ti

tích sông Sài Gòn c a PGS.TS Nguy n Minh Hòa,

(Nxb T ng h p Thành ph H

t vai trò trung tâm kinh t

hóa, xã h i c a Sài Gòn - Thành ph H Chí Minh. Tác gi ch ng minh Thành ph này
p thu s m nh t và m nh m nh t các khoa h c công ngh và k thu t tiên ti n t
phát tri

h t ng k thu t và h t ng xã h

n ng

d ng có hi u qu các ki u quy ho ch - ki
r ng

. Ông cho

t n n công nghi p tiên ti n so v

khu v

m nh t so v i nh ng vùng mi n khác trong c
hóa và phát tri n kinh t xã h i

Vi t Nam 195

Thành ph H Chí Minh xu t b
hóa

c

c trong
c.

n 1989 do Vi n Kinh t
ng,

ng c

Sài Gòn - Thành ph H Chí Minh trong g
c s thách th c c

hóa t i Thành ph H Chí Minh c a

tác gi Tôn N Qu nh Trân (Nxb Tr , 1999) g
hóa vùng ngo i thành và s

hóa.


Cu n sách Nông dân ngo i thành Thành ph H Chí Minh trong ti
hóa c a tác gi Lê V

ng h p Thành ph H

chi ti t tình hình chuy n d
công nghi p và d ch v
mô t nh

nd

is

hóa làm cho h d n d n

ng, chuy n sang nh ng ho

ng b ng

nh ng ngành ngh

nh th t nghi p. Tác gi

nh ng thu n l

n tiêu c

Lu n án Ti

c pt i

hóa mang l i.

Chí Minh (1975

các qu n huy

1996). Lu n án trình bày quá trình

Chí Mi

c, qu n 8, Bình

Th nh, Tân Bình, Gò V p. Tác gi
kh ang th

i c a các qu n, huy n trong
1996) trên t t c

iv

Quá

c L ch s c a tác gi Nguy n Th Th y v

hóa
hóa

u kinh t t nông nghi p sang

các huy n ngo i thành Thành ph H Chí Minh. Tác gi còn

i m nh m

r i b ru

n ánh

u kinh t

h t ng, dân c

p trung vào s

is

c

kh o sát.
Tuy nhiên hi n nay h
v ch

hóa

th ng và toàn di n

thành ph H Chí Minh, nh

n 1986 -2000.

ng nghiên c u
ng nghiên c u chính c
hi n c

hóa

Thành ph H

, dân s
hóa

nt

h t

c, y t ,... và các y u t

y

Thành ph di n ra nhanh chóng.

4. Ph m vi nghiên c u
Không gian nghiên c u c
V th i gian: kho ng th i gian t
cho công cu

tài nghiên c u này là các bi u

im i

c nên t t y u có nh

a bàn thành ph H Chí Minh ngày nay.
n 200

cm

u

Vi t Nam. Thành ph H Chí Minh là trung tâm kinh t c a c
c chuy n mình, nh ng bi

i quan tr ng và sâu s c trên

t tc

c. M c 2000 là th

m mà Tp. H

m i, th c hi
ch

i qua 1

hóa,

ng phát tri n v kinh t

m thích h

l ch
hóa

Thành ph H Chí Minh trong kho ng th

m

a bàn c th là

n 2010. Làm sáng t nh ng nhân

t khách quan và ch

hóa; S
i, giáo d c, y t và rút ra nh

TP H Chí Minh

nhìn l i m t

i mà qu

s , bài nghiên c u s

kinh t

i

ng th

h t ng,

mc

hóa

xu t m t s gi i pháp cho s phát tri

b n v ng

Thành ph H Chí Minh
hóa

thành ph H Chí Minh t

im ic

n 2000 g n li n v i

c và thành ph . Trong vi c tìm hi

thành ph

tài s t p trung vào s bi

nh ng v

kinh t

i trên nhi

hóa c a
ct h t

n

i.
u

Tác gi s d

ch s

ch s

nêu lên các s ki n, thành t theo m c th i gian cho th
di n ra trên t

a bàn, t ng th

hóa

m c th .
nêu lên b n ch

c

ng v

ng

ng thành t u, h n ch c

ra các chính sách phù h p trong th i gian t i.
Ngoài ra công trình còn s d
u tra xã h i h
mà t
6. C

t

ng kê, so

ng nh n xét, k t lu n b sung cho nh ng v n

u l ch s còn thi u, không bao quát h

tài
Ngoài ph n m

chúng tôi có c

c.

u, k t lu n, ph l c và tài li u tham kh

tài nghiên c u c a


Khái quát v

hóa Thành ph H

cn

1986.
hóa

Thành ph H Chí Minh trong th i k

nh p qu c t .
ng c

hóa v i s phát tri n kinh t xã h i.

i m i và h i


-

HÓA

THÀNH PH

H

CHÍ MINH

1.1. T ng quan v Thành ph H Chí Minh
1.1.1. V
a lý
Thành ph H Chí Minh n m trong to
và 1060

1060

a lý kho ng 100

100 38

c giáp t

b c

c giáp t nh

c giáp t

nh Bà R a -

Tàu, Tây và Tây Nam giáp t nh Long An và Ti n Giang.
Thành ph H Chí Minh cách th
qu c t gi

ig

ng b , n m

ng hàng h i t B c xu ng Nam, t Ðông sang Tây, là tâm

c a khu v

cách b bi

km

m

ng chim

u m i giao thông n i li n các t nh trong vùng và là c a ngõ qu c t . V i h
th ng c ng và sân bay l n nh t c
ct

c, c ng Sài Gòn v
t v i hàng ch

c ho

ng 10 tri u t n

ng bay ch cách trung tâm thành

ph 7km.
Thành ph H Chí Minh n m
B ng Sông C

p giáp mi

ng

t phù sa c

th p thoai tho i, phong phú nh ng tài nguyên lâm s
nông s

a th cao v i nh

, tre,.. và các tài nguyên

u, b p, thu c lá,... D

ch y qua vùng này là d

i

ng Nai, sông Sài Gòn

t th p, ph ng v i r t nhi u sông , r

i dào,

lúa g o và các lo i nông th y s n khác.
V

a bàn Thành Ph

i ta nh n th y rõ s ti p giáp gi a hai

vùng trên:
C

t cao

phía B

cao trung bình 10-25 mét.

c (m t ph n qu n Th

c, qu n 9 và huy n

-

cao 5-10 mét n m

m t ph n qu n I và các qu n Phú

Nhu n, Tân Bình, Gò V p, Hóc Môn,...
-

n còn l i c a qu n 1 n m ven sông Sài Gòn, r ch B n Nghé và

các qu n 5, 6; 11, 7 ,8, Bình Th nh, Nhà Bè,...

t th

cao trung bình

i 1 mét.
V hình d

Thành ph H Chí Mi

ra bi

i bàng tung cánh

c t i tây Bình Chánh r ng 47 km, hai cánh t b c

C Chi t i nam C n Gi dài 102 km
V giao thông, Sài Gòn

v

].

Thành ph H Chí Minh n m trên nh ng tr

i hàng hóa quan tr ng c a Nam B . V

Gòn v

t cao mi

tình mi n Trung, mi n B

ng th

n các

c. R ch B n Nghé, r ch Ong và nhi u sông r ch
i các h th ng sông C u

c b sung nhi u kênh r

XVIII, XIX, XX. Sài Gòn tr thành m t c
V

ng Nai, sông Sài

và v i bi

i li n Sài Gòn v i h th ng sông Vàm C và t
ng th

i

k

p thuy n t

n buôn bán.

ng b , ngay t th k

quan tr ng c

c vai trò
ng t C

các t nh mi n Trung sang Cam

pu- chia, các t

n cho l

m quan tr ng c a nó. Cu i th k XIX
xây d ng tuy

ng s

chia b n mùa Xuân

H - Thu

Sài Gòn

u th k XX, Th c dân Pháp cho

ng s t xuyên Vi

Thành ph H Chí Minh có khí h u nhi

n thu thu

ng s t di L c Ninh.

i m gió mùa, không có s phân chia

ch

c phân

chia khá rõ. Vì th , c nh quan thiên nhiên thành ph luôn có s
1.1.2 Kinh t xã h i
Kinh t thành ph
c th i k

i m i, trong

ng

m c cao trong nhi

- 1985), t ng s n ph m n

c. N u
a (GDP) c a


thành ph ch

n 1991-2010, thành ph là m t

trong r

ng kinh t bình quân hai con s trong su t 20
n nay, thành ph

t m

ng kinh t x p x

p 1,6 l n m c bình quân chung c a c
t

kho

i liên

n 1995-

t m c

5.131 USD.
Quy mô kinh t , ti m l c và s
thành ph

c ngày càng l

n nay,

ng 1/3 giá tr s n xu t công nghi p, 1/5 kim ng ch xu t kh u

và 1/5 quy mô kinh t c a c

ng thu ngân sách qu

c u kinh t chuy n d ch tích c c, theo
2014, t tr ng d ch v

ng công nghi p hóa, hi

m 59,6% trong GDP, công nghi p và xây d ng chi m

kho ng 39,4%, khu v c nông nghi p ch
thành m t n n nông nghi

ng hình

sinh thái.

Dân s Thành ph H
c a Thành ph di n ra v i t
ph kho ng 3,66 tri
Thành ph l n

Thành

i, l

t là 4,64 tri

Thành ph có s
nh

r

i; 6,29 tri

i; 7,39 tri

m

khu v

i. Nguyên do

y nh m

ng l n dân

ng B ng Sông C u Long và khu v c Nam Trung B .

V i vi c chi m t tr

ng liên t c nhi

v y mà Thành ph H

m c hai con s . Vì

u tàu kinh t c a c

cu c s ng c

c nâng cao, c i thi

uc

c. Ch

ng

c trong các xu

i.
1.1.3.
c l ch s
Thành ph H Chí Minh chính th
c

t này có nhi u s

i theo t

i
n l ch s


u thu c lãnh th c
IX XI

c c Phù Nam, vào kho ng th k

c Phù Nam suy y u

u th k IX

c

Th y Chân L p và L c Chân L p l n m nh sáp nh p cùng nhau hình thành m
Angkor r ng l n. Tuy nhiên, s

ng c

h n ch . Vào th k

ch

t Sài Gòn lúc này r t

nh n m trên l n ranh tranh ch p gi a các qu c

i Vi t, Cham Pa, Chân L

th k

t Nam B

n th k XVII,

ng hoang hóa do các th l c tranh ch p làm
i s ng c

ng nhóm ng

t t p trung sinh s ng

Bà R a, Prei Nokor,...
Vào th k XVII, công cu c Nam ti
mi n B c theo nh ng chi c thuy

y m nh, nh
c sông Sài Gòn t c a C n Gi

t Sài Gòn ngày nay. T i khu v c Bà R
sinh s

m chung c

c ng

, khí h

sinh s ng. Bên c
Xuyên d

u (kho

cu c di dân xu

i Vi t t

i Vi t ch
u là nh

,

ng,... r t thu n l i cho vi
i Vi

y kinh t
ch và Tr

i) vì không ch u th n ph
t Nam B , ph n l n là khu v

ng
n hành

ngày nay, h

n d n hòa nh p v i các dân t
n Phúc Nguyên sau khi g công chúa Ng c V n (1620)
cho Vua Chân L

n thu thu là Prei NoKor (Sài Gòn)

và Kas Nobei (B
công cu

u tiên c

i Vi t ta trong

ng v phía Nam.
n Phúc Chu c L Thành H u Nguy n H u C nh vào Nam

thi t l p chính quy n. Nguy n H u C
Sài Gòn làm huy

ng Nai làm huy

c Long, x

t ra hai dinh tr n Tr n Biên (Biên Hòa) và Phiên Tr n

nh) và cho quan vào cai tr . T
quy n c a Vi

yx

t m i.

c xác l p ch


Th

u, khu v

nhân kh u. V i nhi u bi
Gòn

nh có kho ng 60.000 h v i 200.000

ng trong l ch s

Thành ph H

hóa c
u bi

ng, tr i qua nhi u cu c khai hoang

c a các Chúa Nguy n và s ti p n i c a các Vua nhà Nguy
thành và tr thành m

t Sài

Sài Gòn d n hình

l n nh t mi n Nam.
n Ánh tái chi m Sài Gòn, l

is

ch ng l i Tây

c

i Pháp, Theodore Lebrun

và Victor Olivier de Puymanel, Nguy n Ánh cho xây d ng Thành Bát Quái làm tr s
c a chính quy n m

.
n Ánh lên ngôi

Hu , mi

c chia thành 5 tr n.

nh tr

ng th i gian 1833
i binh ch ng l i nhà Nguy n, d a vào thành Bát Quái chi m

c và phát tri n l

ng. Sau khi nhà Nguy n tr n áp cu c n i d y c

i,

ng cho phá thành Bát Quái, xây d ng Ph ng Thành thay th .
Ngay sau khi chi

i Pháp g p rút quy

ho ch l i Sài Gòn thành m
k ban

l n ph c v m

a. Theo thi t

u, Sài Gòn bao g m c khu v c Ch L

d ki n c a thành ph quá r ng, khó b

n 1864, nh n th y di n tích

m v an ninh, chính quy n Pháp quy

tách Ch L n kh i Sài Gòn. Các công trình quan tr ng c a Thành ph
c Nam K , dinh Toàn quy

c xây d ng. Sau hai

nh
ng

ng và c i t o, b m t

i.
c thi t k

u
c n i v , tòa án, t

ng th m, tòa

i, tòa giám m c... L c t nh Nam K là thu
Sài Gòn tr c thu c t

a ph

a c a Pháp và
c gi i h n b i m t

bên là r ch Th Nghè và r ch B n Nghé v i m t bên là sông Sài Gòn cù

ng n i

li n chùa Cây Mai v i nh ng phòng tuy

c qu n

nK

c giao cho

y ban thành ph g m 1 y viên và 12 h

u th p niên 1870, Thành ph Sài Gòn v n n

nn a

a h t hành chính t

nh.

ng th ng Pháp Jules Grévy ký s c l nh thành l p Thành
ph

i Pháp.
Trong su t th i k Pháp thu c, Sài Gòn tr thành trung tâm quan tr ng, không ch

là trung tâm hành chính mà còn là trung tâm kinh t
cm

c c a c Liên bang
c Vi

- Ch L n có dân s kho

i. Chi n tranh

ng cu c di dân t nông thôn lên thành th , khi n b
i và sang

i

phía b

s

n 17 làm cho dân

i.
t Nam C

c thành l p, Sài Gòn tr thành th

l n nh t c a qu c gia non tr này v i tên g i chính th
ti p nh n m
(ph

ng di dân m i t mi n B c Vi t Nam

i Công giáo, còn g i là dân B c k Công giáo) t p trung t i các khu

v

i, Gò V p, Bình An, Qu n 8, và r i rác t i các qu n khác. Theo ngh
nh s 110 -

a T ng th

c chia thành 8 qu n v i t ng c

m, t 6 qu n,

ng.

Vào n a cu i th p niên 1950, d a vào s vi n tr c a Chính ph Hoa K và các
ng minh, Sài Gòn tr thành m t thành ph hoa l
Vi

gi a th

K vào tham chi n t i mi

n nh

hóa, gi i trí

c

u th

i Hoa

ng xáo tr

i v i thành ph . Nhi u

cao c, công trình quân s m c lên, l i s ng c a gi i tr
b

cm

u

. Thành ph Sài Gòn tr thành m t trung tâm v chính tr , kinh t
khu v

ng


Nh

i c a cu c Chi n tranh Vi t Nam, n n kinh t mi

ng

do M c t gi m vi n tr , n n l m phát tr nên nghiêm tr ng. H l y và h u qu tr c ti p
c a cu c chi n tranh Vi t Nam do M ti n hành gây

ng x u t i s phát tri

th Sài Gòn.
nh và 2 qu n C Chi, Phú Hòa k c
quy

c h p nh

hành chính g i là Thành ph Sài Gòn - Gia
ch

u tiên c

c Vi t Nam th ng nh t quy t

c thành C ng hòa Xã h i Ch
ph Sài Gòn -

ng th

T

i tên Thành

nh thành Thành ph H Chí Minh. T

nhi u nguyên nhân ch
Minh di n ra v i t

i th i chính

hóa
ch

Thành ph H Chí

ng d án phát tri n l n.

i t ng di n tích 2.095 km², Thành ph H Chí Minh tr

th l n nh t Vi t Nam, 11 qu n n i thành c

c chia l i thành 8

qu n. B n qu n Gò V p, Phú Nhu n, Bình Th
ngo i thành g m 5 huy n: Th

c thành l p. Khu v c

c, Hóc Môn, C Chi, Bình Chánh, Nhà Bè.

nh n thêm huy n Duyên H i c a t
c phân chia l i, toàn thành ph
a thành ph l i tha
v

ng, 86 xã.
i, g m 17 qu n, 5 huy n

ng xã, th tr n. Hi n nay, Thành ph H Chí Minh g m 19 qu n n i thành

và 5 huy n ngo i thành v
1.2.

ng, xã và th tr n.

hóa Thành ph H

1.2.1. Khái ni

S

hóa

ic

g n li n v i s

công xã nguyên th y tan rã, ch
ng t
nghi p, chuyên môn hóa t

ng trong xã h

i, khi

chi m h u nô l hình thành và phát tri n, s phân
u xu t hi n, th công nghi p b

u tách kh i nông

y các ho

p


phát tri n. Nh s ho

ng có hi u qu c

u tiên b t

u xu t hi n.
là m t hình th c qu

c bi t c a xã h

tc ac

i v i các ho

v c phi nông nghi

im

s ng thành th .

ngày nay có nhi

khác bi
t

i, là m t t ch c
ng ch y

dân s

ng theo l i

m khác bi t so v

so v

c th hi n qua s phát tri n c a khoa h c k thu

u kinh t , quy mô dân s

l

th i
h

Trên th gi i có nhi u

khác nhau, tùy thu c và y u t chính tr - hành chính.
(urban, city) là

Theo quan ni m c a m t s nhà nghiên c
m

n phát tri n c a nhân lo i (Gordon Childe)

(The

d

America Encylopedia) cho r ng

ng, city ch m t t p h p

u ki n s ng có ki
t hi

[9; tr6].

cv

ng chung c a xã h

tách nông nghi p ra kh
ys

i s ng nông
.

u kinh t là y u t

.

Theo nh ng nhà quy ho
l n t i m t khu v

th

i ta h tr nhau m

và sòng ph ng thông qua các h
ng s

i quy mô

M thì

ng xuyên

ng kinh t c a khu v
ng và nhi u ki u s

này thì l i t p trung vào s

ng trên m

[9, tr6].
a bàn mà

i

kinh t là m i quan h chính gi a cá
ng l
y u ho

ng trong các ngành công nghi

v c ph c v , qu n lý khoa h
v ct

. [20; tr
ch y u là kinh t phi nông nghi p.

là khu


n

xu t phi nông nghi p là ch y

là m

n ti

ti n trình phát tri n c a l ch s .
Tuy nhiên, theo quan ni m c a các nhà nghiên c u Brazil thì:
cs d

n ch có th

y u là d a trên ch
cg

c

thì khu v

nh
. [9; tr25].

i mang y u t chính tr - hành chính.

Vi t Nam, tên g i

có xu t x t l ch s hình thành các
và th .

bao g m ba y u t

quan l i tri

và thành

c c a b máy

Th

b ov

hàng hóa, th xu t hi n kéo theo s t h

i, buôn bán
kinh t , nh t là ti u th

công nghi p. Nh ng y u t c

i th i k c n

c s n xu
Trong qu

c Vi t Nam,

i theo.
c

aH

Vi

ng B

nh s
ng (nay là Chính ph

l

m

ut
1. Là trung tâm t ng h

y s phát

tri n kinh t xã h i c a m t vùng lãnh th nh
2. Quy mô dân s nh nh
3. T l

5. M
vùng.

i (vùng núi có th th

ng phi nông nghi

và d ch v
4.

nh.

ng s

n xu t

i hàng hóa phát tri n.
h t

t và các công trình công c ng ph c v
nh tùy theo t ng lo

th phù h p v

.
m t ng


N

nh s
vi c phân lo

tri

. Theo Ngh

lo

nh m

Vi

c phân thành 6 lo

c bi t, lo i I, lo i II, lo i III, lo i IV và lo

quy n quy t
1.

nh công nh n.
lo

c bi t là thành ph tr c thu

huy n ngo
2.

3.

n n i thành,

tr c thu c.
lo i I, lo i II là thành ph tr c thu

huy n ngo i thành và có th
thu c t

c có th m

n n i thành,

tr c thu

lo i I, lo i II là thành ph

ng n i thành và các xã ngo i thành.
lo i III là thành ph ho c th xã thu c t

ng n i thành, n i

th và các xã ngo i thành, ngo i th .
4.

lo i IV là th xã thu c t

5

lo i V là th tr n thu c huy n có các khu ph xây d ng t p trung và có th

B ng phân lo i và phân c

Lo

ng n i th và các xã ngo i th .

Vi t Nam Ngh

nh s

- CP

Vai trò
trung tâm
ch y u

Quy mô
Dân s
i)

ng
phi nông
nghi p (%)

Qu c gia

> 5.000.000

>90

> 15.000

ng b , hoàn
ch nh

I

Qu c gia và
liên t nh

> 1.000.000

>85

> 12.000

ng b
b n hoàn ch nh

II

Liên t nh

> 800.000

>70

> 10.000

III

T nh, liên
t nh

c bi t

M

dân

H t

s
i/km2)

s

t

> 150.000

>65

> 6.000

ng b , ti n
n hoàn
ch nh

T ng m

c


d
ng b
và ti n t
b n hoàn ch nh

T nh

IV

> 50.000

>50

> 4.000
xây d ng ti n
t
ng b và
hoàn ch nh

Huy n

V

> 4.000

>45

> 2.000
xây d ng ti n
t
ng b và
hoàn ch nh

c thù thì tiêu chu n v quy mô dân s và m t
dân s có th th

i thi u ph

chu n khác ph
tính ch

t 60% tiêu chu

nh, các tiêu

nh so v i các lo

c thù c a m

m phù h p v i

các tiêu chu

ng

m i lo
-

lo

c bi t: 2 (Hà N i và Thành ph H Chí Minh)

-

lo i I: 11 (H

ng, C

t, Nha Trang,
nh)

-

lo i II: 11 (Biên Hòa, H

t Trì, H

Hóa, M Tho, Long Xuyên, Pleiku, Phan Thi t, Cà Mau)
-

lo i III: 37 (các thành ph , th xã tr c thu c t nh)

-

lo i IV: 50 (các th xã và th tr n)

-

lo i V: 634 (các th tr n)

Theo Ngh
lo

nh m i này, cùng v i Hà N i, Thành ph H Chí Minh v

c bi t. Qu n Gò V p là m t trong nh ng qu n n i thành n m

phía Tây B c c a

thành ph H Chí Minh có vai trò và v trí quan tr ng trong vi c phát tri n kinh t
hóa và qu c phòng.


y, có r t nhi
th là m t vùng lãnh th

, song chúng ta có th hi u
c bi

n ra các ho

nghi p, d ch v , d a trên h th

ng kinh t thu

c công

v t ch t k thu t ngày càng hi

i, t p trung

ng phi nông nghi p, gi v trí trung tâm v kinh t - chính tr ng th

y s phát tri n c a các vùng xung quanh, có nh ng v n

c thù riêng mà vùng nông thôn không có.
hóa
hóa là m t h qu t t y u c a l ch s nhân lo i, do s

v dân s

hóa ngày càng di

gia mà nó t n t

ng

ng r t l

n m i qu c

hóa r

y mà v

c quan tâm,
hóa.

m i góc nhìn khác nhau, chúng ta l i có nh
Ch ng h n:
T

nhân kh u h

hóa chính là s di

a lý kinh t thì:

nông thôn vào thành th , là s t p trung ngày càng nhi

vùng lãnh th

ng trong nh ng

cg

l

trong t ng s dân c a m t qu

tích sông Sài Gòn, tr14]. Theo

[Ti

chính là m t trong nh ng d u hi u quan tr

hóa

c a m t qu c gia hay m t khu v c. Th m chí trong m t s
t ch s duy nh

n s phát tri n c a xã h i hi
qu

c t m quan tr ng, vai trò và

ng c a

i.

c:

th c s ng t nông thôn sang l i s ng thành th , s
dân s , vi

h t ng, d ch v và nh

t

i.
T

i ta s d ng

hóa. Tuy nhiên, h n ch trong

ng ti p c n này là s không nh n th

T

ng h

xã h i: b n ch

sinh ho t m i, t phá v các quan h truy n th

hóa là quá trình chuy
t o nên s c ép
m tàng phá h

ng

hóa là cách tìm ki m nh ng hình th c


nghi

thi t l p các thi t ch m i, phát huy kh

o c a cá nhân. Theo

hóa không ch t o ra s
chuy n th nh ng khuôn m

i s ng xã h i. Nó t o nên m t l i s

g m nh ng mô hình hành vi ng x

c thù, bao
c g i là l i s ng

[4; tr16].
T

quy ho

s h t

hóa là quá trình chuy n d

:

is

.
hoá là m t quá trình hình thành, phát tri n các

m m t vùng:
hình th

u kinh t

u ki n s ng theo ki

m này thì t

hóa,

hoá nh m mô t di n bi n, tình tr ng c a quá trình.
m kinh t qu
b các y u t l
th ,

hoá là m t quá trình bi

ng s n xu t, b

i v s phân

ng vùng không ph

i ta l i nh n m nh vai trò và t l 3 y u t c a s n xu

c I: kinh t
tri n c a các ho

nh m c

hi p s ngày càng gi m d n theo xu th phát

ng kinh t - xã h

.

Khu v c II: kinh t công nghi p, ti u th công nghi p s
quan tr

hóa.

Khu v c III: khu v c d ch v

p) qu n lý xã h i, nghiên c u, du l
.

Vi t Nam, nhi u nhà nghiên c

m khác nhau v

hóa:
Trong quy n kinh t h c c a Ph m Ng

lên

c nêu
t, là quá trình song song v i s phát

tri n công nghi p hóa và cách m ng khoa h c công ngh , dân s và s

ng phân