Vận dụng mô hình APT trong đo lường rủi ro hệ thống của các cổ phiếu ngành xây dựng tại sở giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (Khóa luận tốt nghiệp)

ÒN
NGUY N MAI HUY N TRÂM
PH M TH THANH XUÂN

V ND

NG

R I RO H TH NG C A CÁC C
XÂY D NG T I S

PHI U NGÀNH

GIAO D CH CH NG KHỐN

THÀNH PH

H

CHÍ MINH

KHĨA LU N T T NGHI P

NGÀNH: TOÁN

NG D NG
O:

TP.H

IH C

Y BAN NHÂN DÂN TP. H CHÍ MINH

SÀI GỊN
NGUY N MAI HUY N TRÂM
PH M TH THANH XUÂN

V ND

NG

R I RO H TH NG C A CÁC C
NGÀNH XÂY D NG T I S
CH NG KHOÁN THÀNH PH

PHI U

GIAO D CH
H

CHÍ MINH

KHĨA LU N T T NGHI P

NGÀNH: TỐN

NG D NG
O:

NG D

TP.H

IH C

N ANH


L
Chúng t
c u c a riêng chúng tôi, các s li u
và k t qu nghiên c u nêu trong khóa lu n là trung th
ng tác gi cho
phép s d
c cơng b trong b t kì m t cơng trình nào khác.

Sinh viên th c hi n
Nguy n Mai Huy n Trâm
Ph m Th Thanh Xuân


L IC

tơi
:

Tốn -

thành

M CL C
DANH M C CH

VI T T T

i

DANH M C HÌNH V , B NG BI U

ii

M

1

U

1. Tính c p thi t c

tài

1

2. M c tiêu nghiên c u

1

ng và ph m vi nghiên c u

2

ng nghiên c u

2

3.2. Ph m vi nghiên c u

2
u

2

5. N i dung nghiên c u

2

6. B c

2

tài
LÝ LU

NG R I RO H TH

N V

R I RO H

TH

PHI U B NG MƠ HÌNH

APT

4

1.1. T ng quan v c phi u

4

1.1.1. Khái ni m c phi u

4

1.1.2. Phân lo i c phi u

4

1.1.3. L i t c và r i ro c a c phi u

5


1.1.3.1. L i t c c a c phi u

4

1.1.3.2. R i ro c a c phi u

6

1.2. R

ng khoán

1.2.1. Khái ni m r

6
ng khoán

1.2.2. Các lo i r i ro ch ng khoán
1.3. R i ro h th ng và các nhân t r i ro h th ng

6
7
8

1.3.1. Khái ni m r i ro h th ng

8

1.3.2. Các nhân t r i ro h th ng

9

1.4.

ng t su t l i t c, r i ro c a m t tài s n và danh m
a m t tài s n và TSLT k v ng c

10
10

ng TSLT c a m t tài s n

10

ng TSLT c

11

ng r i ro
1.4.3. M t s mơ hình r i ro h th ng

12
14

1.4.3.1. Mơ hình Fama-French

14

1.4.3.2. Mơ hình CAPM

17

1.4.3.3. Mơ hình APT

20

1.4.4. So sánh các mơ hình

23

1.4.4.1. So sánh mơ hình CAPM và Fama-French

23


1.4.4.2. So sánh mơ hình CAPM và APT

23

1.5. Lý thuy t kinh doanh chênh l ch giá Abitrage Princing Theory (APT)
c v APT

24
24

1.5.2. Mơ hình APT m t nhân t

24

1.5.3. Mơ hình APT hai nhân t

25
26

1.5.5. Lý thuy t kinh doanh chênh l ch giá APT
1.5.5.1. Gi

31

nh

31

1.5.5.2. Lý thuy t kinh doanh chênh l ch giá cùng v i không có r i ro riêng

31

1.5.5.3. Mơ hình APT

33

K T LU

39
TH C TR NG R I RO H TH NG C A C PHI U NGÀNH XÂY

D NG VI T NAM
2.1. T ng quan v th

40

ng ch ng khoán Vi t Nam

2.2. Th c tr ng ngành Xây d ng Vi

40

n 2010-2016
ng

44

2.2.2. L ch s hình thành ngành Xây d ng

44

m chung ngành Xây d ng
ng Vi
2.3.1. L

44

ng kinh t

46
n 2010-2016

47
47


2.3.2. Dịng v
2.3.3. Th

c ngồi FDI

48

ng ch ng khốn

50

2.3.4. Khung pháp lý v ngành Xây d ng Vi t Nam

51

2.4. Tình hình bi

ng giá c phi u ngành Xây d ng và ch s VNINDEX

52

2.5. Tình hình bi

ng TSLT ngành Xây d ng

55
56

K T LU
: K T QU

NG R I RO B

CH NG KHOÁN NGÀNH XÂY D NG TAI S

IV I
GIAO D CH TPHCM

3.1. Mơ hình nghiên c u

57
57

3.1.1. Thi t l p mơ hình

57

nh các bi

57

3.1.2.1. Bi n ph thu c

58

3.1.2.2. Bi

59

cl p

3.2. Mô t m u nghiên c u

62

3.3. Ki

63

nh mơ hình nghiên c u

3.3.1. Ki
3.3.2. Ki
3.4. K t qu

i b ng ki

nh WHITE

63

nh t

64
ng h s nh y c m c a t ng ch

i v i các nhân t

ng mơ hình kinh doanh chênh l ch giá
3.4.1. K t qu

ng c a t ng nhân t

n các c phi u ngành

65


xây d ng

65

3.4.2. Nh n xét k t qu

70

3.4.3. Các v
3.5. Các v

phi u ngành xây d ng 73
rút ra t k t qu nghiên c

iv

73

3.6. Khuy n cáo ki n ngh

75

3.6.1. Khuy
3.6.2. Ki n ngh v

75
c, y ban ch ng khoán

qu c gia

76

K T LU

78

K T LU N

79

PH L C

82

TÀI LI U THAM KH O

84


DANH M C CH

VI T T T

APT:

Lý thuy t kinh doanh chênh l ch giá.

CPI:

Ch s giá tiêu dùng
Danh m

DN:

Doanh nghi p

GDP:

T ng s n ph m qu c n i

TSLT:

T su t l i t c

TTCK:

Th

XD:

Xây d ng

ng ch ng khoán

DANH M C HÌNH V , B NG BI U

STT

TÊN

TRANG

1

Hình 1.1: R i tro h th ng và r i ro phi h th ng

6

2

Hình 2.1: Di n bi n l m phát Viêt Nam 2010-2016

41

3
4
5

Hình 2.2: V

n

2010-2016
Hình 2.3: Bi

n 2010-2016

Hình 2.4: Tình hình bi

42
43

ng giá c phi u ngành Xây

82

d ng

6

B ng 2.1: Tình hình kinh t Vi t Nam 2010-2016

41

7

B

58

8

B ng 3.2: K t qu ki

9

10

11

12

c ch n nghiên c u

B ng 3.3: Ki

nh b

nh t

63
ng ki

nh

Breusch-Godfrey
B ng 3.4: K t qu

ng c a t ng nhân t

n

các c phi u ngành xây d ng
B ng 3.5: K t qu

ng c a các nhân t

n

t ng c phi u ngành xây d ng
ng qua l i gi a các y u t
n l i nhu n c phi u

ng

64

66

67

28


L I NĨI
1. Tính c p thi t c

U

tài

Hịa cùng xu th c a n n kinh t Th gi i, th
tr thành m t kênh huy

ng v n khá hi u qu cho các ngành kinh t

Xây d ng (XD). B i t
tb

ng ch ng khốn Vi

hóa c

c bi t là ngành

c ta di n ra r t m nh m , nhu c u v XD

n s xu t hi n ngày càng nhi u các công ty ho
ác mã c phi u thu

ng trong
thành s l a

ch n h p d

i s bi

Th gi i và s b t n c a n n kinh t Vi

o ra s

ng c a n n kinh t
ng cho th

ng

ch ng khoán Vi t Nam. Do v y, các lý thuy

t

danh m

nh giá tài s n v n - CAPM c a

William Sharpe và Lý thuy t kinh doanh chênh l ch giá - APT c a Stephen Ross có th
xem là m t công c h

n c a ch ng khoán.

Vi c nghiên c u v n d

ng r i ro h th ng

ng

c bi t là nhóm c phi u thu c ngành XD là r t c n thi

tơi

tài V n d ng mơ hình APT tr

ch

ng r i ro h th ng c a các c phi u

ngành Xây d ng niêm y t t i S Giao d ch Ch ng khoán Thành ph H
tài nh m ph

t Nam th

ch ng khoán. T
ng v i m

.

c các lo i r

có th t thi t l p m t danh m
ch

ng r i ro c a mình.

2. M c tiêu nghiên c u
- H th

lý lu n v

ng r i ro h th ng các c phi u

b ng mơ hình APT
- V nd

ng r i ro h th ng các c phi

niêm y t t i S Giao d ch Ch ng khoán Thành ph H Chí Minh (HOSE).

c


-

n ngh

iv

d ng mơ hình APT tron
3.

th có liên quan trong vi c s
ng r i ro h th ng các c phi u ngành XD.

ng và ph m vi nghiên c u
ng nghiên c u
tài t p trung vào r i ro h th

phi u ngành XD niêm

y t t i HOSE thông qua vi c v n d ng mơ hình APT.
3.2. Ph m vi nghiên c u
tài gi i h n vi c nghiên c

ng r i ro h th

c niêm y t trên HOSE. Các s li u v th

tiêu dùng, ch s giá vàng và ch s

phi u
ng ch ng khoán, ch s giá

-la M , lãi su t ngân hàng

n

n 31/12/2016.
4.

u
tài s d

ng kê, phân tích và t ng h p. Ki

hình APT li u có phù h p v i th
h th

ng ch ng khốn và ng d

nh mơ
ng r i ro

phi u ngành XD.

D li u s d ng g m các ngu n d li u th c p c a T ng c c th ng kê, d li u t
báo cáo tài chính t các cơng ty, d li u v bi

ng giá c phi u và các ngu n d

li u th c p khác.
5. N i dung nghiên c u
T ng k t và k th a nh
các nhân t

tài, nghiên c u có liên quan. Nh n di n và phân tích

n r i ro h th ng c a các c phi u niêm y t b

ng mơ hình APT.
6. B c

tài

Ngồi ph n m

u, k t lu n, danh m c ch vi t t t, danh m c b ng bi

tài

g mc
lý lu

n v r i ro h th

phi u b ng mô hình APT

ng r i ro h th ng trong

c tr ng r i ro h th ng c a c phi u ngành Xây d ng Vi t Nam
t qu

ng r i ro b

d ng t i sàn giao d ch ch ng khoán Tp.HCM.

i v i ch ng khoán ngành Xây


LÝ LU

N V R I RO H TH

NG R I RO H TH

PHI U

B NG MƠ HÌNH APT
1.1. T ng quan v c phi u
1.1.1. Khái ni m c phi u
Theo Lu t Ch ng khoán s
h

a Qu c

c C ng hịa XHCN Vi t Nam quy đ

nh n quy n và l i ích h p pháp c

is h

phi u là lo i ch ng khoán xác
i v i m t ph n v n c ph n c a t

ch
Trên th c t khi m t công ty g i v n, s v n c n g
nh b ng nhau g i là c ph

i mua c ph n g i là c

m t gi y ch ng nh n s h u c ph n g i là c phi
ch

ng minh quy n s h u c a m t c

c

c chia thành nhi u ph n
cc p
y, c phi u chính là m t
i v i m t cơng ty c ph n và

i có c ph n th hi n b ng c phi u.

1.1.2. Phân lo i c phi u
ng hi n nay các công ty c ph

ng phát hành hai d ng c phi u:

c phi u ph thông và c phi
C phi u ph thông: là lo i c phi u có thu nh p ph thu c vào ho
doanh c
c

i s h u c phi u ph
c b phi u quy

quy n b u c và ng c vào H
v s thua l ho c phá s

nh nh ng v

c tham gia h
quan tr ng c

ng kinh
ih

ng
c

ng qu n tr c a công ty. Và ph i ch u trách nhi m
ng v i ph n v n góp c a mình.


phi u ph

C phi

c tham gia b u c và ng c vào H
thu nh p c

h u nó
ng qu n tr

nh hàng tháng theo m t t l lãi su t c

nhu n c

ph

uy

ng

nh không ph thu c vào l i

cc

tiên chia tài s n còn l i c a công ty khi công ty thanh lý gi i th .
Ngồi ra cịn có m t s c phi
phi

phi u qu , c phi

phi
C phi u qu : là c phi

c giao d ch trên th

c t ch c

phát hành mua l i b ng ngu n v n c a mình.
C phi

hành: là lo i c phi

bán ra cho

ng.
C phi

phi

trên th

c toàn b ti n bán s c phi

C phi

phi u hi

ng và do c

n m gi .
1.1.3. L i t c và r i ro c a c phi u
1.1.3.1. L i t c c a c phi u

phi

ng l i t c t hai ngu n: c t c và l i t c do

kinh doanh chênh l ch giá.
C t c: là m t ph n l i nhu n sau thu
c thu nh p gi l
và t l góp v

c phân ph i cho t ng c

ng th i còn ph thu c vào l i nhu n c a công ty
a t ng c


1.1.3.2. L i t c do kinh doanh chênh l ch giá: là ph n chênh l ch gi a giá mua và
giá bán c phi u c a m t công ty.
1.1.3.3. R i ro c a c phi u
R i ro là khái ni

bi

R i ro là h u qu c a s

i, bi

s n ho c giá tr các kho n n

i v i các t ch

trình ho

ng c a th

ng hay b t n c a giao d
c c a giá tr tài

ng tài chính.

Có nhi u cách phân lo

i ta chia r i ro thành hai lo i: r i ro h

th ng và r i ro phi h th ng
R i ro h th ng
R i ro h th ng là r

n toàn b ho c h u h t các ch ng khoán. S

b p bênh c

ng kinh t

t

i... là nh ng nhân t c a r i ro h th ng.

l

s t gi m GDP, bi

ng lãi su t,

R i ro phi h th ng
R i ro phi h th ng là r i ro ch
s

n m t lo i tài s n ho c m t nhóm tài

n m t lo i ch ng khoán c th

i ro phi h th ng

bao g m r i ro kinh doanh và r i ro tài chính.
1.2. R

ng khốn

1.2.1. Khái ni m r i

ng khốn

Hi n nay, r i ro v

t cách chính xác và th ng nh t. Tuy
c hi u là s khơng ch c ch n c a dịng thu nh p

nh
th tránh kh

i ro tron

ng h p này là khơng

n có th ki

t l i nhu n h p lý v i m c r i ro có th ch p nh

c. Ch ng h


ng khốn, r i ro chính là s

i liên t c c a giá c ch ng khốn. Nói

ng ch

ch c ch n v

l i nhu

u ng i r i ro, t c

n u gi s các y u t khác là gi ng nhau, n u v i cùng m t m c sinh l
s l a ch

ur
l a ch

i m c sinh l

b ng gi a r i ro và l i t
ph

c v i cùng m t m c r i ro thì nhà
cân

c th hi n qua s

c th hi n qua m c sinh l i

ng v i r i ro mà h ph i gánh ch u. R i ro càng cao, s

n bù ph i càng

c l i.
1.2.2. Các lo i r i ro
R

c chia thành hai lo

i ro h

th ng và r i ro phi h th ng.
R i ro h th ng: là nh ng r i ro xu t phát t các y u t bên ngoài doanh nghi p,
x y ra trên di n r ng, có
khơng có kh

n c th

ng, giá c a

t tiêu b

lo i c phi u riêng l

ng theo cùng m

các lo i tài s n và

ng c a nó khi

các

ng. Nh ng cơng ty ch u

ng

l n c a r i ro h th ng là nh ng công ty mà doanh s , l i nhu n, giá c ch ng khoán
theo sát các di n bi n kinh t và nh ng di n bi n trên th

b

ng ch ng khoán.

R i ro phi h th ng: là nh ng r i ro xu t phát t các y u t n i t i, ch

ng

n m t ngành hay m t công ty, m t ho c m t s c phi u và có th ki m sốt

c

ng hóa danh m

tài chính c a cơng ty, kh

ng y u t n i t i này có th là tình hình
c qu

R i ro toàn b = R i ro h th ng + R i ro phi h th ng

u hành...


Hình 1.1: R i ro h th ng và r i ro phi h th ng
1.3. R i ro h th ng và các nhân t r i ro h th ng
1.3.1. Khái ni m r i ro h th ng
Khái ni m v r

c p

trên chính là r i ro

toàn b , bao g m r i ro h th ng và phi h th ng.
v c tài chính, r i ro h th
quá trình v n hành n n kinh t và nh

c hi u là nh
y ra ngoài h th

n ph n l n h th ng. S b p bênh c
gi m GDP, bi

ng lãi su t, t

th ng. Nh ng r i ro này gây ra
không th
R i ro h th

y ra trong

ng kinh t

l

t

i....là nh ng ví d cho r i ro h
ng tiêu c

n giá h u h t các ch ng khoán và

c.
phi u là nh ng s c x y ra trong quá trình v n

hành c a h th ng và nh ng s c x y ra ngoài h th

n ph n

l n h th ng. Nh ng r i ro này gây
không th

n giá c a h u h t các ch ng khoán và

c.

1.3.2. Các nhân t r i ro h th ng
Các nhân t r i ro h th ng bao g m s bi
su t; s

ng ngoài d ki n c a l m phát, lãi

i chính sách ti n t c a chính ph

ho ng kinh t và kh ng ho ng tài chính; bi
ho
Trong r i ro h th
th

ng kinh t ; d u hi u kh ng
ng chính tr và kinh t trong và ngoài

ng c a h th ng trong dài ngày.
c h t ph i k

n r i ro th

ng. Giá c c phi u có

ng m nh trong m t kho ng th i gian ng n m c dù thu nh p c a công ty
i. Nguyên nhân c a nó có th r t khác nhau

cách nhìn nh n c

các lo i c phi u nói chung hay m t nhóm c

phi u nói riêng. Nh

i trong m c sinh l

i v i ph n l n các lo i c phi u

ng ch y u là do s hi v ng c
ng. R i ro th
ng trên th
s s

i g i là r i ro th

ng xu t hi n do ph n ng c

i v i các hi n

ng. Nh ng s s t gi

iv

ch

ng là nguyên nhân gây ra
s rút v n, t o ph n ng dây chuy n, khi n giá

ng th p so v i giá tr
Ti

thu c ch y u vào

n là r i ro lãi su
ng th

khác, chi phí vay v

ng h p giá ch

i do lãi su t th

ng. Nguyên nhân c t lõi c a r i ro lãi su t là s lên xu ng

c a lãi su t trái phi u Chính ph
các lo i ch

.

i trong m c sinh l i k v ng c a
i c phi u và trái phi u c a công ty. Nói cách

i v i các lo i ch ng khốn khơng r

is d

ns

i v chi phí vay v n c a các lo i ch ng khốn có r i ro. Gi a lãi su t th

ng

và giá c ch ng khốn có m i quan h t l ngh ch v i nhau. Khi lãi su t th

ng


ng bán ch
giá ch ng khoán gi

l y ti n g i vào ngân hàng d

n

c l i.

Bên c

t nhân t r i ro h th ng khác là r i ro s c mua. R i ro s c mua

là bi n c c a s c mua c
kho

ng ti

ng c a l m phát t i các

ng giá càng cao thì r i ro s

khơng tính tốn l m phát vào thu nh p kì v ng. L i t c th c t c a ch ng khoán là k t
qu c a l i t
1.4.

u tr

m phát.

ng t su t l i t c, r i ro c a m t tài s n và danh m

1.4.1.

ng t su t l i t c (TSLT) và t su t l i t c k v ng c a m t tài s n
và danh m

1.4.1.1.

ng TSLT c a m t tài s n
TSLT

quá kh

ng
này v i s bi

ng giá trên th

b n khi nói v thu nh p c a m t ho
c a giá tr tài s n. S

ns

i giá tr tài s n này có th do dịng ti

hay c t c ho c có th t o ra b i s

i giá c a tài s

TSLT c a tài s n i th hi n qua công th c sau:

là giá ch ng khốn cu i k
là giá ch

uk

là dịng ti n có c t c k t

ng. V

gi m)

i
n lãi

TSLT k v ng: trái v i TSLT trong quá kh

ng h p này

k v ng vào tri n v ng c a m

v ng. Ch ng h n,
i l i t c 10%, con s này th hi n s

tính t t nh t c a nh

c
v ng

b ng cách phân tích các t su
t t c các kh

n

nh

t) có th x y ra c a các m c l i t c.

TSLT k v ng c a tài s n I (

: TSLT c a tài s n i trong tình hu ng j
: Kh

y ra m c TSLT

1.4.1.2.

ng TSLT c

TSLT k v ng c
trong danh m

bình quân c a TSLT riêng c a t ng tài s n

i quy n s là t tr ng t ng tài s n trong t ng giá tr danh m c.

TSLT k v ng c a m

là bình quân gia truy n theo t tr ng c a

TSLT k v ng c a m i tài s n trong

:
: T tr

n i troing danh m c

u này có ngh a là:


: TSLT k v ng c a tài s n i
1.4.2.

ng r i ro

R i ro là m t s không ch c ch n, m t bi n c có kh
r

i ta dùng phân ph i xác su t v i hai tham s
l ch chu n), hi

s

ng
ng ph bi

quan.

Hi

ng cùng v i nhau c a hai bi n s

(TSLT c a hai tài s n) theo th i gian. Trong phân tích danh m c, chúng ta t
n hi

ng quan

a TSLT c a hai tài s n. Hi

TSLT c a hai lo i tài s

ng di chuy n cùng chi u so v i giá tr trung bình

c a chúng trong m t th

c l i, hi

hai lo i tài s

ra r ng TSLT c a

c chi u nhau.

H s

hi

ng b i s bi n thiên c a chu i

TSLT gi a hai tài s n riêng l . Vi c tiêu chu n hóa hi
c a hai chu i TSLT riêng l cho ta h s

l ch chu n
s

n +1. Giá tr -1 ch ra m

c chi u hoàn h o gi a hai chu i TSLT.

l ch chu n c

c p, h s

+1 th hi n

m t quan h tuy n tính cùng chi u hồn h o, và giá tr -1 th hi n s
theo hai chi

n thiên t -1

ng l i t c

i ngh ch nhau. Giá tr 0 th hi n r ng hai chu i l i t c

khơng có m i quan h
ng r i ro c
i

ns

m nh ng lo i tài s n khác nhau. Nhà
a l i t c c a các tài s
m soát r

nhi u tài s

ng r i ro c a

ng hóa thơng qua vi c k t h p

gi m thi u r i ro phi h th ng c a m i tài s n.


ng r

i ta dùng phân ph i xác su t v i hai tham s

ph bi

l ch chu n), hi

-

ng

s

l ch chu n) c a m t tài s n ch ng khoán: Khi d a vào

nh ng d li u quá kh

nh

T su t l i t c trung bình c ng
n: S

ng t su t l i t c m

Bên c

c quan sát trong quá kh
l ch chu n (

ng chênh l ch c a nh ng m c TSLT có th có,

: Kh

y ra TSLT

l ch chu n
iv

l ch chu

là m

so v i TSLT k v ng, E(

c
sau


l ch chu
: t tr ng tài s n th
a TSLT trên ch ng khoán i
: hi

a TSLT trên ch ng khốn i

1.4.3. M t s mơ hình r i ro h th ng
1.4.3.1. Mơ hình Fama- French
t mơ hình ng d ng APT n i ti ng nh t, do Eugen Fama và Kenneth
French xây d

- French cho r ng su t sinh l i c a m t

c m t c phi u riêng bi t ph thu c vào 3 y u t : y u t th
quy mô công ty và y u t giá tr s sách trên giá tr th
c mô t

+

TSSL c a ch ng khoán i
: lãi su t phi r i ro
: TSSL c a th

ng

h s h i quy c a bi n SMB
: h s h i quy c a bi n HML

ng BE/ME

ng, y u t