Nghiên cứu kỹ thuật nhân giống loài cây Bình Vôi (Stephania rotunda Lour) bằng phương pháp giâm hom tại công ty lâm nghiệp Sơn Động tại xã Yên Định, huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

TR

TR N HUY HÀO
NGHIÊN C U K THU T NHÂN GI NG LOÀI CÂY BÌNH VÔI
(STEPHANIA ROTUNDA LOUR) B NG PH

NG PHÁP

GIÂM HOM T I CÔNG TY LÂM NGHI P S N
XÃ YÊN

NH, HUY N S N

NG, T NH B C GIANG

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

NG T I

: Chính quy

Chuyên ngành

: Lâm nghi p

Khoa

: Lâm nghi p

Khóa h c

: 2011 - 2015

Thái Nguyên, n m 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

TR

TR N HUY HÀO
NGHIÊN C U K THU T NHÂN GI NG LOÀI CÂY BÌNH VÔI
(STEPHANIA ROTUNDA LOUR) B NG PH

NG PHÁP

GIÂM HOM T I CÔNG TY LÂM NGHI P S N
XÃ YÊN

NH, HUY N S N

NG, T NH B C GIANG

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Lâm nghi p

Khoa

: Lâm nghi p

L p

: LN43 – N01

Khóa h c

: 2011 - 2015

Gi ng viên h

NG T I

ng d n: 1.ThS. Nguy n Th Tuyên
2. ThS. L

ng Th Anh

n v công tác: Gi ng khoa Lâm nghi p
tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên
Thái Nguyên, n m 2015


i

L I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u khoa h c c a b n thân
tôi. Các s li u và k t qu nghiên c u là quá trình i u tra trên th c

a hoàn

toàn trung th c, ch a công b trên các tài li u khác, n u có gì sai tôi xin ch u
hoàn toàn trách nhi m.
Thái Nguyên, ngày

XÁC NH N C A GVHD

Ng

tháng

n m 2015

i vi t cam oan

ng ý cho b o v k t qu
tr

ch i

Ths. L

ng khoa h c!

ng Th Anh

Tr n Huy Hào

XÁC NH N C A GV CH M PH N BI N
Giáo viên ch m ph n bi n xác nh n sinh viên
ã s a ch a sai sót sau khi H i
(Ký, h và tên)

ng ch m yêu c u!

ii

L IC M
hoàn thành khóa lu n này tr
giám hi u Nhà tr
giáo ã truy n

c tiên tôi xin trân tr ng c m n Ban

ng, Ban ch nhi m Khoa Lâm nghi p, c m n các th y cô
t cho tôi nh ng ki n th c quý báu trong su t quá trình h c

t p và rèn luy n t i Tr
Tôi

N

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên.

c bi t xin trân tr ng c m n s h

ng d n t n tình, s quan tâm

sâu s c c a cô giáo Ths. Nguy n Th Tuyên và Ths. L
giúp

tôi trong su t th i gian th c t p

nghi p này.

ng Th Anh ã

tôi hoàn thành khóa lu n t t

ng th i tôi c ng xin chân thành c m n s giúp

cán b và nhân viên công ty Lâm Nghi p S n

ng

quý báu c a

tôi hoàn thành bài

khóa lu n này.
Cu i cùng tôi xin bày t s bi t n t i gia ình, b n bè và ng
ã quan tâm giúp

i thân

tôi trong su t quá trình th c t p..

Trong quá trình nghiên c u do có nh ng lý do ch quan và khách quan
nên khóa lu n không tránh kh i nh ng thi u sót và h n ch . Tôi r t mong
nh n

cs

óng góp ý ki n c a các th y cô giáo và các b n sinh viên

giúp tôi hoàn thành khóa lu n

c t t h n.

Tôi xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày tháng n m 2015
Sinh viên th c t p

Tr n Huy Hào


iii

DANH M C CÁC B NG TRONG KHÓA LU N

B ng 4.1. T ng h p k t qu giâm hom c loài Bình vôi s d ng BAP
n ng

các

và th n n khác nhau ............................................................................. 16

B ng 4.2. nh h

ng c a BAP

các n ng

và th n n khác nhau

n t l hom ra ch i ............................................................................................. 17
B ng 4.3.

nh h

ng c a BAP

các n ng

và th n n khác nhau

n s ch i trên hom ............................................................................................ 19
B ng 4.4.

nh h

ng c a BAP

các n ng

và th n n khác nhau

n chi u dài ch i ................................................................................................ 21
B ng 4.5. T ng h p k t qu giâm hom c loài Bình vôi s d ng Kinetin
n ng

các

và th n n khác nhau ............................................................................. 25

B ng 4.6.

nh h

ng c a Kinetin

các n ng

và th n n khác nhau

n t l hom ra ch i ........................................................................................... 25
B ng 4.7.

nh h

ng c a Kinetin

các n ng

và th n n khác nhau

n s ch i trên hom. ........................................................................................... 27
B ng 4.8.

nh h

ng c a Kinetin

các n ng

và th n n khác nhau

n chi u dài ch i ................................................................................................ 29
B ng 4.9. So sánh nh h
B ng 4.10. So sánh nh h

ng c a BAP và Kinetin
ng c a BAP và Kinetin

n t l ra ch i ................. 31
n

s ch i trung bình/hom ........................................................................................ 34
B ng 4.11. So sánh nh h

ng c a BAP và Kinetin

n chi u dài

ch i trung bình trên hom ..................................................................................... 36


iv

DANH M C CÁC HÌNH TRONG KHÓA LU N

Hình 1.1: Bi u

nh h

Hình 1.2: Bi u

nh h

khác nhau

các n ng

và th n n

nh h

ng c a BAP

các n ng

và th n n

nh h

ng c a Kinetin

các n ng

và th n n

n t l hom ra ch i .......................................................................... 26

Hình 1.5: Bi u
khác nhau

ng c a BAP

.......................................... 17

n chi u dài ch i .............................................................................. 22

Hình 1.4: Bi u
khác nhau

các n ng

n s ch i trên hom .......................................................................... 20

Hình 1.3: Bi u
khác nhau

ng c a BAP

nh h

ng c a Kinetin

các n ng

và th n n

n s ch i trên hom .......................................................................... 27

Hình 1.6: Bi u

nh h

ng c a Kinetin

các n ng

và th n n khác nhau

n chi u dài ch i ................................................................................................ 29
Hình 1.7: Bi u
các n ng

khác nhau ..................................................................................... 32

Hình 1.8: Bi u
khác nhau

nh h

ng c a BAP và Kinetin

các n ng

n s ch i trung bình trên hom ........................................................ 34

Hình 1.9: Bi u
khác nhau

t l hom ra ch i v i BAP và Kinetin

nh h

ng c a BAP và Kinetin

các n ng

n chi u dài ch i trung bình trên hom ............................................. 36

CÁC HÌNH NH TRONG KHÓA LU N
Hình nh 01: X lý b ng BAP 20ppm
Hình nh 02: X lý b ng BAP n ng

th n n 1 và 2 ..................................... 18
10ppm và 20ppm ................................. 23

Hình nh 03:

nh h

ng c a n ng

Kinetin

Hình nh 04:

nh h

ng c a BAP và Kinetin

n giâm hom Bình vôi............ 30
n ng

10pmm

th n n 2.. 33


v

M CL C

PH N 1.
1.1.

TV N

tv n

......................................................................................... 1

........................................................................................................ 1

1.2. M c ích c a

tài ........................................................................................... 1

1.3. M c tiêu c a

tài............................................................................................ 2

1.4. Ý ngh a c a

tài ............................................................................................. 2

PH N 2.T NG QUAN TÀI LI U ....................................................................... 3
2.1. C s khoa h c ............................................................................................... 3
2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c ........................................................ 4

2.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i .............................................................. 4
2.2.2. Tình hình nghiên c u giâm hom t i Vi t Nam ............................................... 6
2.3. T ng quan

it

ng nghiên c u .................................................................... 8

2.3.1.

c i m hình thái ....................................................................................... 8

2.3.2.

c i m sinh h c ........................................................................................ 9

2.3.3.

c i m phân b ......................................................................................... 9

2.3.4. B ph n dùng và công d ng......................................................................... 9
2.3.5. Giá tr kinh t , khoa h c, b o t n .............................................................. 10
Ph n 3.

IT

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ...... 11

3.1.

it

ng và ph m vi nghiên c u ................................................................... 11

3.2.

a i m và th i gian nghiên c u ................................................................... 11

3.3. N i dung nghiên c u ...................................................................................... 11
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u ................................................................................ 11

3.4.1. Ph

ng pháp k th a tài li u ........................................................................ 11

3.4.2. Ph

ng pháp ngo i nghiêp ........................................................................... 11

3.4.3. Ph

ng pháp n i nghi p .............................................................................. 14

PH N 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ................................... 16
4.1. K t qu nghiên c u nh h
sinh tr

ng

ng c a n ng

các d ng th n n khác nhau

hình thành cây hom

và lo i ch t kích thích

n kh n ng

Bình vôi .............................................................................. 16

vi

4.1.1. nh h

ng c a BAP

các n ng

và th n n khác nhau

nm ts

ch tiêu giâm hom c loài Bình Vôi ....................................................................... 16
4.1.2. nh h

ng c a Kinetin

các n ng

và th n n khác nhau

n m t s ch tiêu giâm hom c loài Bình vôi ...................................................... 24
4.2. So sánh nh h

ng c a 2 ch t i u hòa sinh tr

ng BAP và Kinetin

n k t qu giâm hom loài Bình vôi ...................................................................... 31

4.2.1. nh h

ng c a BAP và Kinetin

n t l hom ra ch i ................................. 31

4.2.2. nh h

ng c a BAP và Kinetin

n s ch i trung bình trên hom ................ 34

4.2.3. nh h

ng BAP và Kinetin

PH N 5.K T LU N –

n chi u dài ch i trung bình trên hom ............ 35

NGH ....................................................................... 38

5.1. K t lu n .......................................................................................................... 38
5.2.

ngh ........................................................................................................... 38

TÀI LI U THAM KH O ................................................................................... 39

1

PH N 1
TV N

1.1.

tv n
Vi t Nam n m trong khu v c nhi t

nhi u ki n t o

a ch t

i gió mùa, là n i giao l u c a

c bi t nên h sinh v t nh t là th c v t có tính a

d ng cao. V i kho ng 12400 loài th c v t b c cao ã

c mô t , trong ó

kho ng 3200 loài ã ghi nh n có giá tr làm thu c.
T lâu

i, ng

cây thu c nam s n có
b nh c a ng

i dân s ng

nông thôn và vùng núi cao th

làm thu c. Kinh nghi m s d ng cây làm thu c ch a

i dân r t phong phú, nh ng

l i mang nh ng nét

ng dùng

c áo,

i v i m i dân t c ki n th c này

c tr ng riêng. S tàn phá tài nguyên r ng kéo

theo s gi m sút a d ng sinh v t, chúng ta ang

i m t v i vi c s d ng

quá m c ngu n tài nguyên cây c , trong ó có cây thu c. H n n a do ch y
theo l i s ng th tr

ng, nh ng tri th c b n

a v vi c s d ng cây thu c

ang b mai m t d n. Nhi m v c a các nhà th c v t là s d ng d

ng th i

c th o

xu t các bi n pháp khai thác, b o v và s d ng h p lý ngu n tài

nguyên này m t cách b n v ng.
Bình vôi thu c chi Stephania rotunda Lour là lo i cây thu c quý có tác
d ng d ng an th n, ch a ho, s t, l , d dày, ch a m t ng , chúng còn
d ng

ch a b nh ung th m t trong nh ng c n b nh c a th k .Hi u

cs
c

tác d ng quý c a cây mà hi n nay tình tr ng khai thác cây Bình vôi ngày càng
ra t ng d n

n tình tr ng ngu n Bình vôi t nhiên ang có nguy c tuy t

ch ng mà ngu n nguyên li u tr ng thì ch y u trong v

n

m ho c phòng

thí nghi m.
Hi u

c t m quan tr ng, l i ích và giúp b o t n ngu n Bình vôi thì

công tác nhân gi ng c n

c phát huy,

c bi t là nhân gi ng sinh d

ng


2

giúp cây
hi n

t

c c ch t l

ng l n s l

ng. Chính vì th tôi ti n hành th c

tài : “Nghiên c u k thu t nhân gi ng loài cây Bình Vôi (Stephania

rotunda Lour) b ng ph
ng t i xã Yên

ng pháp giâm hom t i công ty lâm nghi p S n

nh, huy n S n

ng, t nh B c Giang”. Nh m cung c p

thêm nh ng thông tin v loài cây này nói riêng và công tác b o t n và
phát tri n cây thu c
1.2. M c tiêu c a

n

c ta nói chung.

tài

- Góp ph n xây d ng
vôi b ng ph

ng pháp giâm hom.

- So sánh
giá th

c quy trình k thu t nhân gi ng loài cây Bình

c nh h

ng c a ch t kích thích sinh tr

n kh n ng ra ch i và ch t l

1.3. Ý ngh a c a

ng, n ng

và

ng ch i.

tài

- Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c: Giúp sinh viên v n d ng
c nh ng ki n th c v giâm hom ã
- Ý ngh a trong th c ti n: Xác
b ng ph

c h c vào trong th c t .
nh k thu t nhân gi ng loài cây Bình vôi

ng pháp giâm hom có th áp d ng trong th c ti n

s n xu t.


3

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1. C s khoa h c

- Th c v t có hai hình th c sinh s n ch y u, là sinh s n h u tính và
sinh s n vô tính. Sinh s n h u tính là hình th c sinh s n có c s d a trên
phân bào gi m nhi m. H p t hình thành do s k t h p gi a hai giao t
c và giao t cái c a hai c th b và m . Do v y trong sinh s n h u tính
có s phân ly và tái t h p gen, nên
các

c th con th

ng không gi

c

c tính di truy n c a c th b m m t cách nguyên v n.
- Sinh s n sinh d

ng là hình th c sinh s n có c s d a vào phân

bào nguyên nhi m. T bào m sinh ra t bào con có b nhi m s c th
gi ng h t mình. Do v y mà th c v t sinh s n sinh d
c i m di truy n c a c th m và n
- Nhân gi ng sinh d

ng duy trì

c các

nh qua nhi u th h .

ng (vegatative propagation) là k thu t t o

cây con t m t b ph n sinh d

ng c a cây nh lá, cành, c , thân, mô

phân sinh ho c s ti p h p các b ph n dinh d

ng (ghép)

t o thành

cây m i. Theo ngh a r ng thì nhân gi ng sinh d

ng bao g m nhân gi ng

b ng hom, chi t cành, ghép cây và nuôi c y mô – t bào.
+ Ph

ng pháp chi t là vi c t o ra r cho m t o n cành (thân) trên

cây m r i m i tách cành (thân) ra kh i thân cây m
Ph

nhân gi ng.

ng pháp này có u i m cây chi t ra qu s m. Tuy nhiên, h s nhân

gi ng th p, cây chi t nhanh b c i.
+ Ph

ng pháp ghép là dùng b phân sinh d

thân gi ng ghép lên cây khác (g c ghép)
Ph

ng c a cây m

t o nên m t cây hoàn ch nh.

ng pháp này cho h s nhân gi ng cao, cây ghép sinh tr

th cao. Nh ng ph

nh

ng t t, tu i

ng pháp này yêu c u ghép ph c t p, ph

ng pháp


4

này òi h i ng

i có kinh nghi m

m b o ch t l
+ Ph

l a chon cành m t chi t

t yêu c u

ng cây con t t.

ng pháp nhân gi ng b ng nuôi c y mô – t bào là ph

ng

pháp t o cây con t các b phân r t nh c a cây (các c quan, mô, t bào)
b ng cách nuôi chúng trong bình nuôi
thích h p và

i u ki n vô trùng có môi tr

c ki m soát nghiêm ng t.

ây là ph

gi ng vô tính mang l i hi u qu cao nh t, ch t l
u. Tuy nhiên, vi c nuôi c y mô

ng pháp nhân

ng cây con t t,

ng

c th c hi n v i quy trình th t

nghiêm túc và t m , i u ki n trang thi t b
trên m t môi tr

ng

y

và mô ch phát tri n

ng hoàn toàn vô trùng, do v y vi c nhân gi ng ch th c

hi n v i quy mô nh ho c ph c v cho nghiên c u.
+ Ph

ng pháp nhân gi ng b ng hom là ph

ph n lá, m t o n thân, m t o n cành ho c o n r
là cây hom là ph

ng pháp nhân gi ng gi nguyên

cây m (do có ki u gen hoàn toàn gi ng cây m ban
s nhân l n, t

ng

i r ti n nên ngày càng

ng pháp dùng m t
t o ra cây m i g i
c tính tr ng c a
u),

n gi n có h

c s d ng r ng rãi trong

nhân gi ng cây r ng, cây n qu , cây c nh…
- Tu thu c vào lo i hom
ó có s

c s d ng mà các b ph n còn thi u

khác nhau nh ng nhìn chung các b ph n còn thi u là r cây

(ph n d

im t

n ng ra r có

t) và các b ph n trên m t
ngh a quy t

t nh thân, cành, lá… Kh

nh thành b i trong giâm hom, tuy nhiên s

hình thành r l i ph thu c vào các

c i m di truy n c a loài cây, b

ph n l y làm gi ng và dòng cây m , ch t i u hoà sinh tr
giâm hom, giá th … Do ó ng

ng, i u ki n

i ta ph i t o i u ki n thu n l i nh t cho

hom ra r .
2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c

2.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i
- Trên th gi i, ph
nghiên c u t

r t s m và

ng pháp nhân gi ng b ng hom ã có nh ng
c ng d ng

nhi u n

c, t

ó mà ch t

5

l

ng cây gi ng, n ng su t cây tr ng, trong ó có c cây r ng hàng n m

c a các n

c t ng lên r t nhi u. Hi n nay, nhân gi ng b ng hom các loài

cây r ng trên th gi i ang

c nghiên c u và ng d ng

m c sâu h n

và r ng h n.
- N m 1883, Velenski.A.H ã công b công trình nhân gi ng m t s
cây lá kim và cây lá th

ng xanh b ng hom.

- T n m 1961 vi c nhân gi ng thành công B ch àn (Eucalyptus
camaldulensis) b ng ph
hi n tr

c

ng pháp giâm hom (

ó) chính là b

c coi là r t khó th c

c ti n m i trong giâm hom cây gi ng lâm

nghi p. Sau ó vào n m 1963, m t nhà nghiên c u ng

i Pháp

a ra

danh sánh g m 58 loài B ch àn th nghi m giâm hom thành công v i k t
qu khác nhau. T

ó các công trình nghiên c u và ng d ng vào th c

ti n s n xu t v n ti p t c và

a ra nhi u k t qu m i em l i hi u qu

trong cu c s ng. Có th k ra m t s công trình tiêu bi u:
- Bhatragan thí nghi m giâm hom cây T ch (Tectona grandis)

tt

l ra r cao nh t là 65,8% n m 1972.
- Bhatragan và Jocky ( n

)

ã ti n hành giâm hom ch i g c

B ch àn Eucalyptus b ng thu c IBA n ng
gi cho k t qu t l ra r

100ppm, th i gian x lý 24

t 60% n m 1973.

- Martin và Quilet th nghi m nhân gi ng giâm hom
àn, k t qu ch ng minh ch t kích thích ra r làm nh h

i v i B ch

ng

n t l ra

r c a hom, th y IBA làm t ng t l ra r c a B ch àn t ng lên 12% 15% so v i

i ch ng, nh ng t l ch t v n còn cao (n m 1974).

- Sach (

c) n m 1982 ã cho r ng ch i và lá có tác d ng t ng h p

Auxin và ch t kích thích ra r , nh ng ch t này nh h

thành r b t

nh

ng

n s

hình

hom. Ngoài ra chúng còn có tác d ng t ng h p Hydrat

cacbon r t c n thi t cho s hình thành và phát tri n cu r . Vì v y khi


6

giâm hom nh t thi t ph i
không th ra r xong

l i m t s

lá c n thi t, không có lá hom

l i s lá quá l n thì hom s héo và ch t tr

ra r do quá trình thoát h i n

c khi

c m nh.

- Theo nghiên c u c a Darsin n m 1983

Vi n di truy n và ch n gi ng

cây g Liên Xô, ã ti n hành thí nghi m v i cây S i

giai o n 3 tu i cho th y

k t qu là 12 cây có t l 100% hom ra r , 28 cây có t l ra r là 50% và 10 cây
không ra r . i u này ch ng t r ng,
h

ng r t khác nhau

c i m di truy n c a t ng cá th có nh

n kh n ng ra r c a hom.

2.2.2. Tình hình nghiên c u giâm hom t i Vi t Nam
Trong quá trình phát tri n c a l nh v c nhân gi ng cây tr ng
cây r ng

n

c ta ã có m t s nghiên c u liên quan

c bi t là

n vi c giâm hom

nh sau:
- Nghiên c u v t o cây hom ã
th p k 70 c a th k XX. Cho

c ti n hành t nh ng n m cu i

n nay ã có th s n xu t

cs l

ng

l n cây hom các loài nh B ch àn tr ng, S , M , Thông uôi ng a, Phi
lao, Keo lá tràm… ph c v công tác tr ng r ng. Vi c giâm hom thành
công các loài cây ph thu c vào vi c s d ng các lo i ch t kích thích ra r
n ng

phù h p.

- Theo k t qu nghiên c u c a D ng M ng Hùng, các hom Phi lao
x lý IBA
t 18,3%.

n ng

200pm có t l ra r là 76,6% còn công th c

c

i ch ng ch

i v i nhân gi ng hom cây Sao en b ng thu c b t TTG (Trung tâm

gi ng – Lê ình Kh và c ng s , 2002) theo k t qu nghiên c u cho th y x lý
hom giâm cho Sao en giai o n 9 tháng tu i b ng thu c TTG ( c bi t n ng
0,5%) cho hi u qu ra r cao nh t 96,7%.
- N m 1995, Nguy n Hoàng Ngh a và Tr n C
hom cây Thông

thí nghi m giâm

t i tr m Ba Vì v i th i gian nghiên c u 4 tháng, k t

qu giâm hom v i 3 lo i thu c ABT, IBA, IAA d ng b t
1%; 1,5% và 2% cho th y IBA 1%

n ng

t t l ra r cao nh t v i 100%.

0,5%;


7

- N m 1999, theo Nguy n Hoàng Ngh a trong

án nghiên c u b o

t n gen cây r ng quý hi m cho bi t sau khi giâm hom cây Bách xanh
(Calocedrus macrolepis K.) và cây P mu (Fokinea mdginsii Henri et
Thomas) nh sau: Cây Bách xanh 7 – 8 tu i v i ch t IBA, ABT 1% thì t
l hom ra r cao nh t

t 85%; cây 2 tu i t l hom ra r cao nh t

v i IBA 1% và 1,5%, ABT 1,5%. Cây P mu

t 95%

t t l ra r cao nh t v i

NAA 1% và 1,5% là 90% t l hom ra r .
- N m 2006,
ã xác

ng Thái D

nh 2 nhân t

nh h

ng nghiên c u giâm hom cành cây S ,
ng là ch t kích thích và i u ki n giâm

hom, sau khi so sánh k t qu th y giâm hom v i thu c NAA n ng
0,04% và 0,05%, trong nhà giâm hom
- Theo tài li u c a Ph m

hi n nghiên c u kh

c Tu n và Hoàng V Th (2009) th c

n ng ra r

cajuputi Powell) v i cành hom
cao trong tinh d u (65 – 72%)

t t l ra r cao nh t là 85,19%.

c a hom Tràm cajuputi (Melaleuca
c c t t cây tr i có t l 1,8 –cineole

qu n th tràm t nhiên thu c khu v c h

i L i, t nh V nh Phúc. Các hoormone

c s d ng là NAA, IBA và

thu c b t TGG 1% k t qu cho th y trong các lo i hoocmone
d ng

c s

nhân hom Tràm cajuputi thì IBA 1000ppm có t l ra r và ch s

ra r là l n nh t (t

ng ng là 75% và 27%). Th i gian c n thi t

hom

Tràm có th ra r trong i u ki n thí nghi m kho ng t 20 – 28 ngày tính
t khi b t

u giâm hom. T c

quá trình giâm hom Tràm t

ng

sinh tr

ng trung bình chi u dài r trong

i nhanh (

t giá tr là 0,56 cm/ngày v i

công th c s s ng – IBA 1000pm). Vì v y khi giâm hom trong i u ki n
thu n l i nên giâm hom tr c ti p vào b u
- T tr

c t i nay,

t.

Vi t Nam c ng nh trên Th Gi i ã có r t

nhi u nghiên v u v giâm hom các loài cây khác nhau, c các loài cây
Lâm nghi p (cây g c ng nh các loài lâm s n ngoài g ), cây n qu hay


8

các loài cây nông nghi p. Tuy nhiên, nghiên c u v giâm hom cây Bình
vôi còn h n ch ho c ch a
-

c công b .

i v i các dân t c vùng

ông B c thì vi c b o t n và phát huy

giá tr truy n th ng c a loài Bình vôi là vô cùng quan tr ng, vi c nhân
gi ng Bình vôi v n

c

ng bào vùng này th c hi n theo ph

ng pháp

truy n th ng ó là nhân gi ng b ng h t. Vi c nhân gi ng loài này theo
ph

ng pháp nhân gi ng sinh d

nhân gi ng Bình vôi b ng ph
2.3. T ng quan

it

- Nh trên ã
Bình vôi (Stephania).

ng ch a

c ghi nh n. Do v y, vi c

ng pháp sinh s n sinh d

ng là c n thi t.

ng nghiên c u
c p, cây Bình vôi (Stephania rotunda Lour.) thu c chi
Vi t Nam hi n bi t g n 15 loài, trong ó có kho ng

10 loài có r phình thành c , nhìn hình thái bên ngoài chúng t

ng

i gi ng

nhau, vì v y có tên chung g i là “Bình vôi”, g m các loài S. brachyandra
Diels; S. cambodia Gagnep; S. cepharantha Hayta; S. dielsiana Y.C.Wu; S.
kwangsiensis H. S. Lo; S. pierrei Dield; S. rotunda Lour; S. venosa (Blume)
Spreng v.v… t t c

2.3.1.

u có th

c dùng làm thu c.

c i m hình thái
- Bình vôi là dây leo, s ng hàng n m. Thân non nh n, khi già có

nhi u bì kh ng, h i hóa g có khi xo n v n. R c to, v ngoài xù xì, màu
nâu xám. Lá m c so le, có cu ng dài, ính kho ng 1/3 vào trong phi n lá,
phi n lá m ng, gân hình tròn ho c tam giác, g c b ng,
l

n sóng, hai mép nh n, gân lá xu t phát t ch

hình chân v t n i rõ
- C m hoa m c

m td

u tù, mép h i

ính c a cu ng lá, t a ra

i.

k lá ho c nh ng cành già ã r ng lá thành sim tán. Hoa

c và hoa cái khác g c, hoa

c có 5-6 lá ài, 3-4 cánh hoa màu vàng cam, 3-6

nh , th ng lá 4; hoa cái có 1 lá ài, 2 cánh hoa; b u hình tr ng.
- Qu h ch, hình c u, h i d t, màu

khi chín; h t c ng, hình móng

ng a v i nh ng hàng vân ngang d ng gai, hai m t bên lõm,
có l th ng.

gi a không


9

2.3.2.

c i m sinh h c
- Bình vôi là lo i cây a sáng ho c ch u bóng ho c h i ch u bóng.

Cây th
á,

ng m c

các k

á, leo trùm lên các lo i cây khác ho c ph lên

lo i hình r ng m trên núi á vôi.

Diels th

ng t

vài ch c

cao phân b c a loài S. sinia

n vài tr m mét và ch a phát hi n th y

kho ng 100m so v i m t bi n.
- Bình vôi có hi n t

ng r ng lá vào mùa ông, m c l i vào mùa

xuân và hoa xu t hi n sau khi ra lá non. Mùa hoa qu vào tháng 4-8, cá
bi t th y qu chín vào tháng 10. Cây tái sinh t nhiên ch y u t h t ho c
t các ph n khác còn l i sau khi c t. Ngoài ra, t c Bình vôi em vùi 1/3
xu ng

t ho c ch c n

t ph n g c ti p xúc v i

t m c ng m c thành

cây m i.
2.3.3.

c i m phân b
- Th gi i: Trung Qu c, Lào.
- Vi t Nam: Trong các loài Bình vôi k trên, có m t s loài nh S.

sinica Diels, S. kwangsiensis H. S. Lo, S. rotunda Lour th
nhau

ng m c l n v i

r ng núi á vôi t i các t nh Ninh Bình, Hà Nam, Thanh Hóa, Qu ng

Bình, H i Phòng(Cát Bà), L ng S n,B c Giang, Cao B ng, Hà Tây (c )...
2.3.4. B ph n dùng và công d ng
- B ph n dùng: C thái lát ph i hay s y khô, dùng làm thu c theo
y h c c truy n.

chi t xu t ho t tính làm thu c thì dùng c t

i.

- Thành ph n hóa h c: Trong c các loài Bình vôi nói chung th

ng

có m t s nhóm ho t ch t, trong ó thành ph n ch y u là các alkaloid
nh : L-tetrahydropamatin, stepharin, cycleanin, tuduranin, palmatin,
dihydropalmatin, dicentrin…..
- Công d ng: Trong y h c c truy n dùng c Bình vôi thái lát ph i
khô s c u ng có tác d ng an th n, ch a ho, s t, l , d dày… Li u dùng 36 g/ngày. Tuy nhiên, cách dùng này hi n nay ít

c áp d ng, vì d b ng

c (gây nôn) do có alkaloid. Bình vôi là nguyên li u chi t alcalid làm thu c


10

an th n, ch a m t ng . Thu c

c làm d

i d ng viên có tên là Rotunda,

m i viên ch a 0,05g L-tetrahydropalmatin clohydrat. Li u dùng m i viên 1-2
viên tr

c khi i ng .

2.3.5. Giá tr kinh t , khoa h c, b o t n
- Bình vôi là cây thu c quý. Do ngu n nguyên li u t

ng

i d i dào

nên giá thu mua r . T i n i khai thác, giá mua kho ng 4.000 – 4.500 /kg
t

i. B i v y giá thành thu c c ng r t r (3.000- 3.500

- Tuy nhiên, do phát

cung c p cho th tr

ng khai thác

ng trong n

t (t n m 1992

hàm l

n nay) nh m

c và xu t kh u nên ngu n Bình vôi

t nh mi n núi phía B c mau c n ki t. Bên c nh ó,
loài Bình vôi

ng m t v 10 viên).

các

Vi t Nam còn có m t s

c coi là quý hi m, nh : Stephania brachyandra Diels có

ng L-tetrahydropalmatin cao nh t trong m t s nh ng loài ã bi t

(kho ng 2,3-3,5%), ch phân b

m t s vùng núi cao trên 1.000m. Ho c loài

Stephania cepharantha Hayta ch a h p ch t Cepharantin, có tác d ng làm
thu c ch a ung th , m i ch phát hi n
… Nh ng loài này ã
thu c Vi t Nam
-

c

2 i m t i Qu ng Ninh và Hòa Bình

a vào danh m c Sách

và Danh l c

cây

b o v , do m c e d a tuy t ch ng cao.

khai thác lâu dài ngu n Bình vôi

thác h n ch , v i kh i l

ng v a

Vi t Nam, tr

c m t nên khai

cho nhu c u s d ng trong n

c(

c

tính 50-100 t n/n m). Bên c nh ó, c n hoàn t t vi c nghiên c u, phát tri n
m t s loài có hàm l

ng cao nh Stephania brachyandra Diels và Stephania

kwangsienssis H. S. Lo t i các t nh phía B c.


11

Ph n 3
IT

3.1.

it
-

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

ng và ph m vi nghiên c u

it

ng nghiên c u c a

tài là ch i t c Bình vôi.

- Ph m vi nghiên c u: Nghiên c u nh h
n ng
3.2.

và giá th

n kh n ng ra ch i và ch t l

ng c a ch t kích thích,
ng ch i c a Bình vôi.

a i m và th i gian nghiên c u
-

xã Yên

a i m nghiên c u: V
nh huy n S n

n

m c a công ty Lâm nghi p S n

ng

ng t nh B c Giang.

- Th i gian nghiên c u: 18/08/2014 – 30/12/2014.
3.3. N i dung nghiên c u
- Nghiên c u nh h
(BAP và Kinetin)

ng c a n ng

các d ng giá th khác nhau

cây hom Bình vôi (t l n y ch i, s l
- So sánh nh h

và lo i ch t kích thích sinh tr

ng

n kh n ng hình thành

ng ch i, và chi u dài ch i).

ng c a 2 ch t i u hòa sinh tr

ng BAP và Kinetin

n k t qu giâm hom loài cây Bình vôi (t l hom ra ch i, s ch i
trung bình trên hom và chi u dài trung bình ch i trên hom).
3.4. Ph

3.4.1. Ph

ng pháp nghiên c u
ng pháp k th a tài li u

- K th a tài li u k t qu nghiên c u v giâm hom c a các lo i cây c a
các tác gi tr

c ây.

- K th a tài li u c s v t ch t t i n i làm thí nghi m, i u ki n khu
v c nghiên c u.
3.4.2. Ph

ng pháp ngo i nghiêp

- Chu n b thí nghi m:
+ Giá th giâm hom.


12

Giá th giâm hom là cát sông và t ng

t B. Tr

c khi c y hom vào lu ng

giâm ti n hành x lý th n n (phun dung d ch Benlate n ng
50m2, ho c thu c tím 0,1%)

gi m thi u nguy c c a n m b nh h i.

+ V t li u giâm hom: Ph n
+ Ph

6g/11 lít n c cho

u c a c cây Bình vôi.

ng pháp l y m u c t hom: Hom

t t, không sâu b nh. Hom

c l y t cây m sinh tr

ng

c c t ngâm vào dung d ch thu c Benlate n ng

0,3% th i gian 15 phút, sau ó v t v t li u hom ra khay cho ráo n

c. Khi

giâm hom ch m g c hom vào dung d ch thu c kích thích sao cho ph kín m t
g c c a hom và c y ngay vào lu ng.
+ Ch t i u hòa sinh tr
BAP và Kinetin
khi x lý

các n ng

ng

c s d ng là ch t kích thích ra ch i

10ppm, 20ppm và 30ppm d ng n

c. Hom sau

c c m vào 2 lo i th n n sau: th n n 1: 100% là cát ã

s ch, th n n 2: 70% cát s ch + 30%

c làm

t t ng B.

- Ti n hành thí nghi m và ch m sóc thí nghi m:
+ Ti n hành thí nghi m: ti n hành b trí 10 công th c v i các ch t i u
hòa sinh tr

ng khác nhau,

các n ng

khác nhau và công th c

i ch ng.

Vi c b trí thí nghi m nh sau:

N i dung 1:
+

nh h

d ng th n n

ng c a n ng

ch t i u hòa sinh tr

ng BAP

các

n k t qu giâm hom:

. Công th c 1 (CT1): Công th c
. Công th c 2 (CT2): Hom giâm

i ch ng (th n n 1, th n n 2).
c x lý b ng dung d ch BAP, n ng

10 ppm (th n n 1, th n n 2).
. Công th c 3 (CT3): Hom giâm
20 ppm (th n n 1, th n n 2).

c x lý b ng dung d ch BAP, n ng

13

. Công th c 4 (CT4): Hom giâm

c x lý b ng dung d ch BAP, n ng

30 ppm (th n n 1, th n n 2).
+ nh h
d ng th n n

ng c a n ng

ch t i u hòa sinh tr

i ch ng (th n n 1, th n n 2).

. Công th c 6 (CT6): Hom giâm

c x lý b ng dung d ch Kinetin,

20 ppm (th n n 1, th n n 2).
. Công th c 8 (CT8): Hom giâm

n ng

c x lý b ng dung d ch Kinetin,

10 ppm (th n n 1, th n n 2).

. Công th c 7 (CT7): Hom giâm

n ng

các

n k t qu giâm hom.

. Công th c 5 (CT5): Công th c

n ng

ng Kinetin

c x lý b ng dung d ch Kinetin,

30 ppm (th n n 1, th n n 2).
N i dung 2: Ti n hành thí nghi m nh h
. Công th c 9 (CT9): 100% là cát ã

ng c a th n n.

c làm s ch.

. Công th c 10 (CT10): 70% cát s ch + 30%
L p b ng theo dõi các y u t

nh h

li u thu th p cho nghiên c u giâm hom

ng

t t ng B.

n quá trình giâm hom và s

c ghi vào các bi u sau:


14

M u bi u 01:

nh h

Công th c
Lo i th
Thí nghi m
n n
(CTTN)
Th n n 1
C
Th n n 2
Th n n 1
10ppm
Th n n 2
Th n n 1
20ppm
Th n n 2

Th n n 1
30ppm
Th n n 2
M u bi u 02:

ng c a BAP

S
hom
TN
45
45
45
45
45
45
45
45

nh h

N

%

S hom ra
ch i
N
%

Lo i th
n n

Các s li u

S hom ra ch i

ng c a Kinetin

S
hom
TN
Th n n 1 45
C
Th n n 2 45
Th n n 1 45
10ppm
Th n n 2 45
Th n n 1 45
20ppm
Th n n 2 45
Th n n 1 45
30ppm
Th n n 2 45
3.4.3. Ph ng pháp n i nghi p
CTTN

n k t qu thí nghi m

c thu th p, o

m

S ch i
/hom

Chi u dài
ch i
/hom

n k t qu thí nghi m
S ch i
/hom

Chi u dài
ch i
/hom

c x lý theo ph

ng pháp

th ng kê toán h c và b ng ph n m m Excel trên máy tính.
M t s ch tiêu
- Tính các

c xác

nh nh sau:

c tr ng m u t l (X%): Hom s ng, hom ch t, hom ra

ch i theo công th c:
S hom (s ng, ch t, ra ch i )
T l (X%) = --------------------------------------- x 100%
T ng hom thí nghi m
+ Ch s ra ch i: Ch s ra ch i = S l

ng ch i* Chi u dài ch i


15

- Tính giá tr trung bình và các

c tr ng m u cho các ch tiêu: S ch i

trung bình/hom, chi u dài ch i. S d ng ch
- Ki m tra nh h
ch i b ng ph

ng trình Excel

ng c a ch t i u hòa sinh tr

ng pháp phân tích ph

ng

tính toán.

n kh n ng ra

ng sai 2 nhân t và tiêu chu n

2

n

c a Pearson.
Gi thuy t: Ho: Các m u thu n nh t v ch t
H1: Có s

sai khác v ch tiêu so sánh gi a các m u

quan sát.
2

c so sánh v i

n

2

05

tra trong b ng

2

theo b c t do K [ K =

(a-1) x (b-1).
N u
N u

n

2

2

<

n

2

>

(k) thì gi thuy t Ho t m th i

05
2

05

c ch p nh n.

(k) thì gi thuy t Ho b bác b , ngh a là có s sai

khác v ch tiêu so sánh gi a các m u.
-

nh h

ng c a ch t i u hòa sinh tr

ng

n kh n ng ra ch i c a

hom (s ch i, chi u dài ch i) dùng tiêu chu n U c a phân b tiêu chu n.
Gi thuy t: Ho: M1 = M2
H 1 : M1 # M 2
N u

U

tính

c < 1,96, gi thuy t Ho

c ch p nh n, 2 m u

thu n nh t v i nhau.
N u

U

tính

c > 1,96, gi thuy t Ho không

c ch p nh n, 2

m u không thu n nh t v i nhau.
-

ánh giá nh h

ng c a các ch t và các lo i th n n, sau ó

ra nh n xét v công th c thí nghi m t t nh t.

a


16

PH N 4
K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N

4.1. K t qu nghiên c u nh h
thích sinh tr

ng

thành cây hom
4.1.1.

nh h

ng c a n ng

và lo i ch t kích

các d ng th n n khác nhau

n kh n ng hình

Bình vôi
ng c a BAP

các n ng

và th n n khác nhau

n

m t s ch tiêu giâm hom c loài Bình Vôi
Ngày c m hom: 20/09/2014
Ngày nh hom: 30/10/2014
K t qu nghiên c u nh h
Bình vôi

c t ng h p

ng c a BAP

n kh n ng ra ch i c a

b ng sau:

B ng 4.1. T ng h p k t qu giâm hom c loài Bình vôi s d ng BAP
các n ng
CTTN

Lo i th
n n

Th
Th
10ppm Th
Th
20ppm Th
Th
30ppm Th
Th
4.1.1.1 nh h
C

n n
n n
n n
n n
n n
n n
n n
n n
ng c

S
hom
TN
1
45
2
45
1
45
2
45
1
45
2
45
1
45
2
45
a BAP n t

và th n n khác nhau
S hom ra
S ch i Chi u dài ch i
ch i
/hom
/hom
n
%

26
57,8
2,12
2,55
22
48,9
2,46
1,56
33
73,3
3,55
3,32
34
75,6
2,79
2,36
35
77,8
3,17
3,72
32
71,1
2,5
2,5
18
40,0
1,78
1,84
18
40,0

2,17
2,22
l hom ra ch i

T b ng t ng h p 4.1 rút ra k t qu nghiên c u nh h
các n ng

và th n n khách nhau

b ng 4.2 và hình 1.1 nh sau:

ng c a BAP

n t l hom ra ch i c a Bình vôi trong


17

B ng 4.2. nh h

ng c a BAP

các n ng

và th n n khác nhau

n t l hom ra ch i
Lo i th
n n
Th n n

1
Th n n
2

K t qu giâm
hom
S hom TN
S hom ra ch i
T l (%)
S hom ra ch i
T l (%)

Hình 1.1: Bi u

i ch ng
45
26
57,8
22
48,9

nh h

N ng
10ppm
20ppm
45
45
33
35

73,3
77,8
34
32
75,6
71,1

ng c a BAP

các n ng

30ppm
45
18
40,0
18
40,0