GIÁO ÁN HỒI TRỐNG CỔ THÀNH LA QUÁN TRUNG

HỒI TRỐNG CỔ THÀNH – LA QUÁN TRUNG
HỒI TRỐNG CỔ THÀNH
(“Trích hồi 28 - Tam quốc diễn nghĩa” – La Quán Trung)

A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
1. Kiến thức:
- Hiểu được tính cách bộc trực, nóng nảy, ngay thẳng – một biểu hiện của
lòng trung nghĩa ở Trương Phi cũng như tình cảm cao đẹp keo sơn gắn bó
của ba anh em Lưu – Quan – Trương kết nghĩa vườn đào thề cùng nhau
giúp nhà Hán.
- Nghệ thuật kể chuyện đặc sắc, cảm nhận được ý vị chiến trận của Tam
quốc qua đoạn trích hay và tiêu biểu nhất: âm vang hồi trống Cổ Thành.
2. Kĩ năng:
- Đọc hiểu đoạn trích theo đặc trưng thể loại.
3. Thái độ:
- Nhận thức được vị trí của tác phẩm đối với nền tiểu thuyết Trung
Quốc nói riêngvà trên thế giới nói chung.
- Giúp cho học sinh thấy được tầm quan trọng của chữ tín, nghĩa trong
xã hội.
- Dạy cho học sinh biết quý trọng tình cảm anh em, sống chung thủy với
bạn bè.
B. CHUẨN BỊ CỦA THẦY VÀ TRÒ
1. Giáo viên:
- Sách giáo khoa, sách giáo viên, giáo án, thiết kế bài giảng.
- Tam quốc diễn nghĩa, tập 4, bản in năm 1988.
- Hình ảnh các nhân vật: Trương Phi, Quan Công và Lưu Bị.
- Bản đồ Tam quốc (phóng to từ SGK, tr.75).
- Clip Quan Công chém bay đầu Sái Dương và clip Trương Phi khóc
lạy Quan Công.
- Tranh minh họa: Trương Phi múa xà mâu, phóng ngựa chạy lại đâm
Quan Công.

2. Học sinh: Sách giáo khoa, vở soạn, soạn bài theo câu hỏi hướng dẫn bài
học trong sách giáo khoa.
GSTT: TRẦN VĂN THIÊN

GIÁO ÁN NGỮ VĂN 10

1


HỒI TRỐNG CỔ THÀNH – LA QUÁN TRUNG
3. Phương pháp dạy: Diễn giảng, gợi tìm, phân tích, tổng hợp, thảo luận
nhóm.
C. TIẾN HÀNH TỔ CHỨC DẠY HỌC
Hoạt động 1: (5’)
1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số, nề nếp, vệ sinh.
2. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra tình hình soạn bài của các tổ.
3. Giới thiệu bài mới : Tác phẩm “Tam quốc diễn nghĩa” là một bộ tiểu
thuyết cổ điển chương hồi nổi tiếng của Trung Quốc thời Minh - Thanh.
Bộ tiểu thuyết nổi tiếng này đã được chuyển tải thành phim, chắc hẳn
rằng một trong số chúng ta đã từng xem bộ phim ấy. Vậy ngày hôm nay,
chúng ta sẽ cùng nhau đi tìm hiểu đoạn trích “Hồi trống Cổ Thành” được
trích từ hồi 28 của tác phẩm này.
4. Bài giảng
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN
VÀ HỌC SINH
Hoạt động 2: Giới thiệu về tác giả
và tác phẩm “Tam quốc diễn
nghĩa” của La Quán Trung
Trước khi đi vào bài mới thầy và trò
chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu đôi

nét về tác giả La Quán Trung và tác
phẩm “Tam quốc diễn nghĩa.”
GV cho HS đọc phần tiểu dẫn.

KIẾN THỨC CƠ BẢN HỌC SINH CẦN
NẮM

? Em hãy giới thiệu vài nét về tác giả
La Quán Trung?
HS trả lời, GV chốt lại ý và mở rộng
thêm:
- La Quán Trung còn là tác giả một
số tiểu thuyết lịch sử khác nhưng tác
phẩm nổi tiếng nhất của ông là Tam
quốc diễn nghĩa .
GSTT: TRẦN VĂN THIÊN

GIÁO ÁN NGỮ VĂN 10

I.
Giới thiệu chung
1. Tác giả:
- La Quán Trung (1330 – 1400 ?)
- Tên là La Bản, hiệu Hồ Hải tản nhân.
- Quê: Thái Nguyên, Sơn Tây.
- Ông sống vào cuối thời Nguyên, đầu
Minh.
- Tính tình cô độc, lẻ loi, thích một mình
ngao du đây đó.
- Ông chuyên tâm sưu tầm và biên soạn

dã sử.
- La Quán Trung là người đầu tiên đóng
góp sâu sắc cho trường phái tiểu thuyết
2


HỒI TRỐNG CỔ THÀNH – LA QUÁN TRUNG
lịch sử thời Minh – Thanh ở Trung Quốc.

- Ở Việt Nam, tác phẩm được truyền
tụng từ lâu; phổ biến nhất là bản dịch
của Phan Kế Bính, hiệu đính Bùi Kỉ.

? Em hãy nêu thời điểm ra đời của
tác phẩm “Tam quốc diễn nghĩa”?

2. Tác phẩm “Tam quốc diễn nghĩa”
a. Thời điểm ra đời:
- Ra đời vào đầu thời Minh (1368 –
1644).
b. Thể loại:
- Tiểu thuyết chương hồi dài 120 hồi.
Tiểu thuyết lịch sử đầu tiên của Trung Quốc.

? Tác phẩm “Tam quốc diễn nghĩa”
thuộc thể loại gì?
? Em hiểu thế nào là tiểu thuyết
chương hồi?
HS trả lời, GV nhận xét:
Chương là một thể tài văn học

Hồi: là sự chuyển đổi, chuyển biến,
quay lưng lại(phản hồi, hồi báo)
->Tiểu thuyết chương hồi là hình
thức chủ yếu của tiểu thuyết trường
thiên cổ đại Trung Quốc.
? Đặc điểm của tiểu thuyết chương
hồi là gì?
HS trả lời, GV chốt lại ý chính và
dựa vào sơ đồ tóm tắt nội dung Tam
quốc.

- Đặc điểm:
+ Dung lượng lớn.
+ Nhiều hồi, mỗi hồi có một vài sự
việc, kết thúc mỗi hồi thì mâu thuẫn
phát triển đỉnh điểm.
c. Tóm tắt tác phẩm: SGK/74

3. Giá trị tác phẩm
a. Nội dung:
- Phơi bày cục diện chính trị của Trung Hoa
thời Tam quốc (184 - 280): cát cứ phân tranh,
chiến tranh liên miên; nhân dân đói khổ điêu
linh; giai cấp thống trị tàn bạo, giả dối.
- Thể hiện ước mơ của nhân dân: đất nước hoà
? Em hãy nêu giá trị nội dung của tác bình, ổn định, vua tốt tôi hiền, văn võ bá quan
biết thực hiện đường lối "nhân chính"
phẩm “Tam quốc diễn nghĩa”?
- Thể hiện quan điểm “tôn Lưu biếm Tào”,
“ủng Lưu phản Tào”  ca ngợi cái thiện.

GSTT: TRẦN VĂN THIÊN

GIÁO ÁN NGỮ VĂN 10

3


HỒI TRỐNG CỔ THÀNH – LA QUÁN TRUNG
b. Nghệ thuật:
- Xây dựng nhân vật điển hình, có cá tính riêng.
- Tiểu thuyết chương hồi: Xây dựng nhân vật
theo hành động và đối thoại.

? Từ giá trị nội dung, em nào có thể
rút ra giá trị đặc sắc nghệ thuật của
tác phẩm này?
HS trả lời và chốt lại ý chính
- Hồi thứ 27: kể lại việc Quan Công
hộ tống hai chị từ Hứa Đô sang Hà
Bắc gặp anh kết nghĩa Lưu Bị. Trên
đường đi, ông đã chém sáu tướng
Tào Tháo cản trở, vượt quua năm ải
quan, thu phục được hai tướng trẻ:
Quang Bình và Châu Thương. Một
ngày kia, đoàn người ngựa đến trước
một tòa thành nhỏ…Nửa sau là cảnh
gặp gỡ, hội ngộ cảm động của ba anh
em kết nghĩa vườn đào.
? Em hãy cho thầy biết vị trí của

đoạn trích thuộc hồi nào?
- HS trả lời. GV nhận xét và chốt lại.
GV kể lại một cách vắn tắt nguyên
nhân dẫn đến sự thất lạc giữa 3 anh
em kết nghĩa Trương Phi, Lưu Bị và
Quan Công nên từ đó mới xuất hiện
hồi thứ 28 này.

4. Đoạn trích “Hồi trống cổ thành”
a. Vị trí đoạn trích: Trích hồi 28
“Chém Sái Dương anh em hòa giải,
Hồi Cổ Thành tôi chú đoàn viên”.

b. Tóm tắt đoạn trích:

? Dựa vào việc soạn bài và đọc văn
bản trước ở nhà, em nào có thể tóm
tắt được đoạn trích “Hồi trống cổ
thành”?
GSTT: TRẦN VĂN THIÊN

GIÁO ÁN NGỮ VĂN 10

4


HỒI TRỐNG CỔ THÀNH – LA QUÁN TRUNG
Mời HS đọc –văn bản đóng theo vai
trong SGK/76
Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh

đọc – hiểu văn bản
Đầu tiên, thầy và trò chúng ta sẽ đi
tìm hiểu nhân vật Trương Phi.
- GV cho học sinh xem hình ảnh về
Trương Phi.
- GV trình bày đôi nét về lai lịch,
ngoại hình của Trương Phi. Cho học
sinh xem hình ảnh nhân vật.
- Qua lời giới thiệu của tác giả:
Trương Phi họ Trương tên Phi, tự là
Dực Đức. Người huyện Trác, vốn là
một anh hàng thịt, là em út trong bộ
ba kết nghĩa.Về ngoại hình: Mình
cao tám thước, đầu như đầu báo, sắc
mặt đen, hai mắt tròn xoe, râu hùm
hàm én, sức vóc hơn người, tiếng nói
như sấm sét.
GV hỏi: Dựa vào đoạn trích, em hãy
cho biết khi nghe Tôn Càn vào báo
tin thì Trương Phi phản ứng như thế
nào?
HS trả lời: “Phi nghe xong, chẳng
nói chẳng rằng, lập tức mặc áo giáp,
vác mâu, lên ngựa, dẫn 1000 quân,
đi tắt ra cửa bắc”.
Tác giả sử dụng từ loại nào để miêu
tả hành động của Trương Phi?
HS trả lời, GV chốt lại câu trả lời:
- Các động từ đó thể hiện được sự
nóng nảy, dứt khoát và mạnh mẽ của

GSTT: TRẦN VĂN THIÊN

II.

Đọc - hiểu văn bản

1. Nhân vật Trương Phi
a. Hành động trực tiếp của
Trương Phi:

- Khi nghe lời Tôn Càn báo tin:“chẳng nói
chẳng rằng", "lập tức mặc áo giáp", "vác mâu
lên ngựa, dẫn một nghìn quân, đi tắt ra cửa
Bắc”: nhanh chóng, dứt khóat, mạnh mẽ.
-> Đó không phải là hành động vui mừng của
anh em ra đón nhau mà là của một dũng tướng
ra trận quyết chiến.
- Thái độ: tức giận
- Khi vừa gặp mặt Quan Công:
+ “mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược, hò
hét như sấm, múa xà mâu chạy lại đâm Quan
Công.”

GIÁO ÁN NGỮ VĂN 10

5


HỒI TRỐNG CỔ THÀNH – LA QUÁN TRUNG
nhân vật Trương Phi.

? Đó có phải là hành động vui mừng
anh em ra đón nhau không các em?
? Thái độ của Trương Phi lúc này
như thế nào?
+ Xưng hô khác thường với Quan Công:
? Khi gặp mặt Quan Công thì Trương Gọi "mày" xưng "tao“: lạnh lùng, lỗ mãng, gay
gắt.
Phi hành động như thế nào?
HS trả lời, GV hỏi:
“Trương Phi mắt trợn tròn xoe, râu
hùm vểnh ngược, hò thét như sấm,
+ Kết tội Quan Công:
múa xà mâu chạy lại đâm Quan
“Mày đã bỏ anh, hàng Tào Tháo, được phong
Công”. Xác định từ loại và ý nghĩa
hầu tử tước, nay lại đến đây đánh lừa tao?”.
của động từ đó?
GV chốt: Chỉ có 10 động từ và 10
hành động liên tiếp đã khiến cho
nhịp văn nhanh, mạnh, gấp gáp, chứa
sức nổ -> Tạo sự hấp dẫn trong
truyện Tam Quốc.
? Em hãy cho biết Trương Phi xưng
hô với Quan Công như thế nào?
? Cách xưng hô của Trương Phi thể
hiện như thế nào? Có mấy lần
Trương Phi xưng hô “mày – tao” với
Quan Công?
? Em hãy tìm chi tiết cho rằng
Trương Phi kết tội Quan Công?

Qua những lời nói của Trương Phi,
hãy cho biết vì sao Trương Phi nhất
định không tin vào lời thanh minh
GSTT: TRẦN VĂN THIÊN

=> Hành động nóng nảy, dứt khoát, quyết liệt
Phân định bạn thù rõ ràng. Trung nghĩa phân
minh. Đó là chân lí, đạo lí của bậc trung thần,

GIÁO ÁN NGỮ VĂN 10

6


HỒI TRỐNG CỔ THÀNH – LA QUÁN TRUNG
của mọi người và đòi giết Quan
Công?
HS thảo luận nhóm trong vòng 1
phút:
- Bởi vì:
+ Thứ 1: Bỏ anh  Bất trung, bất
nghĩa
+ Thứ 2: Hàng Tào  Hèn hạ
+ Thứ 3: Nhận phong hầu tứ tước 
Tham lam
+ Thứ 4: Đánh lừa em mình  Gian
trá
 Đây là những điều mà Trương
Phi tai nghe mắt thấy (theo

Tào Tháo, phản bội anh em).
Từ những điều đã chứng minh trên,
em hãy đúc kết lại hành động của
Trương Phi đối với Quan Công?

không thể chấp nhận kẻ “ăn ở hai lòng”.
- Khi Sái Dương xuất hiện:
▪ Lời nói: Mắng Quan Công
Không phải quân mã là gì kìa?
Bây giờ còn chối nữa thôi?
Lời nói mang tính khẳng định chắc nịch.
▪ Hành động: Múa bát xà mâu hăm hở xông
lại đâm Quan Công.
Thêm một lần nữa, Trương Phi càng quyết
tâm muốn giết chết Quan Công.
▪ Thái độ:
+ Nổi giận
+ Thách thức Quan Công
* Ý nghĩa của sự xuất hiện của nhân vật Sái
Dương?
Càng củng cố thêm mối nghi ngờ của Trương
Phi, vì thế Trương Phi càng quyết tâm và dứt
khoát muốn giết Quan Công.

* Khi Quan Công chém Sái Dương:
- Điều kiện: đánh ba hồi trống phải chém được
? Khi Sái Dương xuất hiện, phản ứng tướng Tào
của Trương Phi thế nào về lời nói?
 Thời gian quá ngắn, quá khó khăn  Thử
thách lòng trung nghĩa của Quan Công

- Hành động và thái độ:
+ “Thẳng tay đánh trống: như không chịu nỗi
Lời nói đó mang tính chất gì?
sự chậm trễ, buộc Quan Công phải đối diện với
? Hành động của Trương Phi lúc này cái chết để minh oan.
như thế nào? Hành động đó chứng tỏ + “Bắt tên lính cầm cờ hiệu hỏi đầu đuôi”
điều gì?
+ “Hỏi kĩ việc ở Hứa Đô”
 Nóng nảy nhưng rất thận trọng, khôn ngoan,
? Còn về thái độ thì Trương Phi ứng tinh tế.
xử như thế nào?
- Nóng nảy nhưng biết phục thiện: khi nghe hai
chị dâu kể lại mọi chuyện, Trương Phi "rỏ nước
? Ý nghĩa sự xuất hiện của nhân vật
mắt khóc, thụp lạy Vân Trường“  Ân hận, tạ
Sái Dương?
GSTT: TRẦN VĂN THIÊN

GIÁO ÁN NGỮ VĂN 10

7


HỒI TRỐNG CỔ THÀNH – LA QUÁN TRUNG
lỗi

? Khi Quan Công thanh minh sẽ
chém tướng Tào để minh oan thì
Trương Phi đã đặt ra điều kiện gì?
Nhận xét về điều kiện đặt ra cho

Quan Công?

Hành động và thái độ của Trương Phi
lúc này thể hiện như thế nào? Nhận
xét về hành động và thái độ ấy?

b. Tính cách của Trương Phi:
- Thẳng thắn bộc trực, nóng nảy, không chấp
nhận sự mập mờ: “Thẳng như một làn tên bắn
và trong sáng như một tấm gương soi”
- Sống cương trực, thủy chung: mọi biểu hiện
qua hành động, lời nói đều vì một lẽ: kẻ đại
trượng phu không thể thờ hai chủ.
- Sống tình cảm, trọng tình nghĩa.
- Đại diện cho chữ Trung (còn Trương phi đại
diễn cho chữ nghĩa)

? Sau khi Trương Phi thấy hành động
chém Sái Dương của Quan Công và
nghe chị dâu kể lại mọi chuyện thì
Trương Phi ứng xử ra sao?

? Em hãy nêu những nét tính cách
của Trương Phi?

Giáo viên khái quát lại một câu:
“Gương trung vằng vặc soi trời bể,
khí nghĩa ầm ầm nổi gió mưa”.
D. Củng cố kiến thức và dặn dò
1. Củng cố kiến thức:

GSTT: TRẦN VĂN THIÊN

GIÁO ÁN NGỮ VĂN 10

8


HỒI TRỐNG CỔ THÀNH – LA QUÁN TRUNG
- Nhắc lại toàn bộ kiến thức đã học cho học sinh nắm.
2. Dặn dò:
- Về nhà học bài, làm bài tập và soạn bài đầy đủ, tiết sau thầy sẽ kiểm
tra bài cũ.
- Chuẩn bị và soạn bài phần tiếp theo: Phân tích nhân vật Quan Công
và ý nghĩa của hồi trống.
E. Bổ sung và rút kinh nghiệm
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
……………..
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
……………..
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
……………..
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

……………..
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
……………..

GSTT: TRẦN VĂN THIÊN

GIÁO ÁN NGỮ VĂN 10

9


HỒI TRỐNG CỔ THÀNH – LA QUÁN TRUNG

Câu hỏi thảo luận nhóm: (2’) (Nhóm 1, 2, 3, 4 tương ứng theo tổ 1, 2, 3, 4)
Vì sao Trương Phi nhất định không tin vào lời thanh minh của mọi người và
đòi giết Quan
Công? .........................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
GSTT: TRẦN VĂN THIÊN

GIÁO ÁN NGỮ VĂN 10

10

HỒI TRỐNG CỔ THÀNH – LA QUÁN TRUNG
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
............

Phê duyệt của giáo viên hướng dẫn

Giáo sinh thực tập

Trần Văn Thiên

GSTT: TRẦN VĂN THIÊN

GIÁO ÁN NGỮ VĂN 10

11