Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của củ rễ cây Mạch môn (Ophiopogon japonicus (L.f.) KerGawl.) (Luận án tiến sĩ)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (18.06 MB, 149 trang )
i
B GIÁO D
O
VI N HÀN LÂM KHOA H C
VÀ CÔNG NGH VI T NAM
H C VI N KHOA H C VÀ CÔNG NGH
--------------------------------
Nguy
NGHIÊN C U THÀNH PH N HOÁ H C VÀ HO T TÍNH
SINH H C C A R C CÂY M CH MÔN
(OPHIOPOGON JAPONICUS (L.f.) KER-GAWL.)
LU N ÁN TI N S HÓA H C
Hà N i 2018
ii
B GIÁO D
O
VI N HÀN LÂM KHOA H C
VÀ CÔNG NGH VI T NAM
H C VI N KHOA H C VÀ CÔNG NGH
--------------------------------
Nguy
NGHIÊN C U THÀNH PH N HOÁ H C VÀ HO T TÍNH
SINH H C C A R C CÂY M CH MÔN
(OPHIOPOGON JAPONICUS (L.f.) KER-GAWL.)
Chuyên ngành: Hóa h
Mã s : 62.44.01.14
LU N ÁN TI N S HÓA H C
NG D N KHOA H C:
1. PGS. TS. Nguy n Ti
2. TS. Nguy
Hà N i 2018
t
i
L
uc
Nguy n Ti
is
ng d n c a PGS. TS.
t và TS. Nguy
Các s li u và k t qu trong lu n án là hoàn toàn trung th
c ai
công b trong b t k công trình nào khác.
Hà N
8
Tác gi lu n án
Nguy
ii
L IC
Lu
c hoàn thành t i Vi n Hoá sinh bi n, Vi n Hàn lâm Khoa h c
và Công ngh Vi t Nam.
V i lòng bi
c, tôi xin bày t lòng bi
t và TS. Nguy
ch b o và t o m
i PGS. TS. Nguy n Ti n
i th
u ki
ng d n, h t lòng
tôi trong th i gian làm lu n án.
Tôi xin trân tr ng c
b c a Vi
o Vi n Hóa sinh bi n cùng t p th cán
om
u ki n thu n l i cho tôi trong
su t quá trình h c t p và nghiên c u th c hi n lu n án này.
Tôi xin chân thành c
- Vi n Hóa Sinh bi
Ho t ch t sinh h
c bi t là TS. Nguy n
ThS. Ph m Thanh Bình và các c ng s
c li u bi n
o, TS. Nguy n H
u ki
,
và có nh ng l i
khuyên b ích nh ng góp ý quý báu trong vi c th c hi n và hoàn thi n lu n án.
Tôi xin bày t lòng bi
b n bè và nh
c nh t t i toàn th
quan tâm, khích l
ng viên tôi trong
su t quá trình h c t p và nghiên c u.
Xin trân tr ng c
Tác gi
Nguy
iii
M CL C
Trang ph bìa
L
i
L ic
ii
M cl c
iii
Danh m c các ch vi t t t
vi
Danh m c b ng
ix
Danh m c hình
x
M
U
1
NG QUAN
2
1.1. Gi i thi u v chi Ophiopogon
2
1.2. Gi i thi u v cây M ch môn
2
1.2.1. Vài nét v th c v t h c
2
1.2.2. Công d ng và tính v
4
1.2.2.1. T i Vi t Nam
4
1.2.2.2. Trên th gi i
4
1.2.3. Các nghiên c u v thành ph n hóa h c và ho t tính sinh h c c a
5
M ch môn
1.2.3.1. Thành ph n hóa h c
5
1.2.3.2. Ho t tính sinh h c
18
U
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
26
26
ng nghiên c u
26
u
nh c u trúc hóa h c các h p ch t
t tính sinh h c
27
29
iv
2.4.1.
c t bào
2.4.2.
s n sinh NO
..
29
......
31
C NGHI M VÀ
34
34
3.1. Chi t và phân l p các h p ch t
3.2. H ng s v t lý và các d ki n ph c a các h p ch
4. TH O LU N
4.1.
nh c u trúc các h p ch t phân l
c
nh c u trúc nhóm ch t benzofuran
p..........
39
45
45
47
4.1.1.1. H p ch t OJ-1
47
4.1.1.2. H p ch t OJ-2
53
4.1.1.3. H p ch t OJ-3
58
4.1.1.4. H p ch t OJ-4
62
4.1.1.5. H p ch t OJ-5
68
4.1.2.
nh c u trúc nhóm ch t homoisoflavonoid
72
4.1.2.1. H p ch t OJ-6
72
4.1.2.2. H p ch t OJ-7
77
4.1.2.3. H p ch t OJ-8
82
4.1.2.4. H p ch t OJ-9
87
4.1.3.
nh c u trúc nhóm ch t flavonoid
92
4.1.3.1. H p ch t OJ-10
92
4.1.3.2. H p ch t OJ-11
97
4.1.4.
nh c u trúc nhóm ch t eudesmane sesquiterpenoid
97
4.1.4.1. H p ch t OJ-12
99
4.1.4.2. H p ch t OJ-13
104
4.1.4.3. H p ch t OJ-14
107
v
4.1.5.
nh c u trúc các h p ch t khác
110
4.1.5.1. H p ch t OJ-15
4.2.
4.2.1. Ho
t tính sinh h c c a các h p ch t phân l
c t bào
4.2.2. Ho t tính c ch s n sinh NO
K T LU N VÀ KI N NGH
110
c
116
116
119
121
123
124
vi
DANH M C CH
Human
A549
lung
adenocarcinoma
epithelial cell line
BEL-7402
Human hepatoma cell line
CC
Column Chromatography
13
Carbon-13
C NMR
CH2Cl2
Nuclear
DMEM
Magnetic
Resonance Spectroscopy
cacbon 13
dichloromethan
Diclometan
Distortionless
DEPT
VI T T T
Enhancement
by Polarisation Transfer
Medium
DMEM
DMSO
Dimethylsulfoside
Dimethylsulfoside
EC100
Effective concentration 100%
EC50
Effective concentration 50%
ED50
Effective dose 50%
Epidermal
EGFR
ESI-MS
1
1
H- H COSY
Hela
mô
Electronspray Ionization Mas
ù
Spectrum
Magnetic
Resonance
Spectroscopy
1
1
Factor T
Receptor
Proton
H NMR
Growth
H-1H
Chemical
Correlation Spectroscopy
Hela human cervix cell line
proton
Shift
vii
Hep-3B
Hep-G2
Human hepatoma cell line
Human
hepatocellular
carcinoma cell line
Heteronuclear
HMBC
HSQC
Bond
Connectivity
High
HR-TOF-MS
Multiple
Resolution
Time
of-Flight Mass Spectrometer
Heteronuclear
Single
Quantum Coherence
IC50
Inhibitory concentration 50%
IR
Infrared Spectroscopy
IUPAC
KB
International
Union
of
Human epidemoid
carcinoma
cell line
Lipopolysaccharide
LU
Lung carcinoma cell lines
MeOH
Methanol
Mp
MTT
Lipopolysacaride
Human
breast
adenocarcinoma cell line
Minimal
MIC
Pure
and Applied Chemistry
LPS
MCF-7
gian bay
ú
inhibitory
concentration
Melting Point
[3-(4,5-dimethylthiazol-2-
[3-(4,5-dimetylthiazol-2-yl)2,5-
yl)2,5-diphenyltetrazolium
diphenyltetrazoli bromua]
viii
bromide]
NSCLC
Non-small cell lung cancer
U
i t bào không nh
SK-MEL-2
Human melanoma cell line
TKI
Tyrosine kinase inhibitor
yrosine kinase
TLC
Thin layer chromatography
ng
TMS
Tetrametyl Silan
s
Tetrametyl Silan
ix
DANH M C B NG
B ng 1.
C u trúc và ho t tính quét các g c t do
...
19
B ng 2.
C u trúc và ho t tính quét các g c t do
...
20
B ng 3.
S li u ph
1
H và 13C NMR c a h p ch t OJ-1
52
B ng 4.
S li u ph
1
H và 13C NMR c a h p ch t OJ-2
57
B ng 5.
S li u ph
1
H và 13C NMR c a h p ch t OJ-3
62
B ng 6.
S li u ph
1
H và 13C NMR c a h p ch t OJ-4
67
B ng 7.
S li u ph
1
H và 13C NMR c a h p ch t OJ-5
71
B ng 8.
S li u ph
1
H và 13C NMR c a h p ch t OJ-6
76
B ng 9.
S li u ph
1
H và 13C NMR c a h p ch t OJ-7
82
B ng 10. S li u ph
1
H và 13C NMR c a h p ch t OJ-8
86
B ng 11. S li u ph
1
H và 13C NMR c a h p ch t OJ-9
91
B ng 12. S li u ph
1
H và 13C NMR c a h p ch t OJ-10
...
96
B ng 13. S li u ph
1
H và 13C NMR c a h p ch t OJ-15
...
115
B ng 14. Tác d
c t bào c a các ch t
B ng 15. Tác d ng tính c ch s n sinh NO
117
119
x
DANH M C HÌNH
Hình 1.
M ch môn (Ophiopogon japonicus (L.f.) Ker-Gawl.)
...
3
Hình 2.
Tiêu b n m u M ch môn (O. japonicus (L.f.) Ker-Gawl.
....
26
.
34
Hình 3.
chi
Hình 4.
phân l p các h p ch t OJ-2, OJ-4 và OJ-5 t c n CHCl3
35
Hình 5.
phân l p t h p ch t OJ-6
...
36
Hình 6.
phân l p h p ch t OJ-1, OJ-12 và OJ-15 t
....
37
Hình 7.
phân l p các h p ch t OJ-3, OJ-10 và OJ-11 t OJW2.4
38
Hình 8.
phân l p các h p ch t OJ-13 và OJ-14 t
39
nr c M
n OJ-9 t
.....
Hình 9.
C u trúc hóa h c các h p ch t phân l p t r c M ch môn
Hình 10.
C u trúc c a h p ch t OJ-1
.
47
Hình 11.
Ph HR-ESI-MS c a h p ch t OJ-1
..
47
Hình 12.
Ph
1
....
47
Hình 13.
Ph
13
...
47
Hình 14.
Ph DEPT c a h p ch t OJ-1
....
49
Hình 15.
Ph HSQC c a h p ch t OJ-1
...
50
Hình 16.
Ph HMBC c a h p ch t OJ-1
..
51
Hình 17.
Ph ECD c a h p ch t OJ-1
..
51
Hình 18.
C u trúc h p ch t OJ-2
....
53
Hình 19.
Ph HR-ESI-MS c a h p ch t OJ-2
..
53
Hình 20.
Ph
1
....
54
Hình 21.
Ph
13
.......
54
Hình 22.
Ph DEPT c a h p ch t OJ-2
....
55
Hình 23.
Ph HSQC c a h p ch t OJ-2
.......
56
Hình 24.
Ph HMBC c a h p ch t OJ-2
..
56
Hình 25.
C u trúc c a h p ch t OJ-3
.
58
Hình 26.
Ph HR-ESI-MS c a h p ch t OJ-3
..
58
Hình 27.
Ph
1
....
59
Hình 28.
Ph
13
.......
59
H NMR c a h p ch t OJ-1
C NMR c a h p ch t OJ-1
H NMR c a h p ch t OJ-2
C NMR c a h p ch t OJ-2
H NMR c a h p ch t OJ-3
C NMR c a h p ch t OJ-3
46
xi
Hình 29.
Ph DEPT c a h p ch t OJ-3
....
60
Hình 30.
Ph HSQC c a h p ch t OJ-3
...
61
Hình 31.
Ph HMBC c a h p ch t OJ-3
..
61
Hình 32.
C u trúc c a h p ch t OJ-4
..
62
Hình 33.
Ph HR-ESI-MS c a h p ch t OJ-4
..
63
Hình 34.
Ph
1
....
63
Hình 35.
Ph
13
.......
65
Hình 36.
Ph DEPT c a h p ch t OJ-4
....
65
Hình 37.
Ph HSQC c a h p ch t OJ-4
...
66
Hình 38.
Ph HMBC c a h p ch t OJ-4
..
66
Hình 39.
C u trúc và ph HR-ESI-MS c a h p ch t OJ-5
...
68
Hình 40.
Ph
1
...
68
Hình 41.
Ph
13
..
69
Hình 42.
Ph DEPT c a h p ch t OJ-5
....
69
Hình 43.
Ph HSQC c a h p ch t OJ-5
...
70
Hình 44.
Ph HMBC c a h p ch t OJ-5
......
70
Hình 45.
C u trúc h p ch t OJ-6
....
72
Hình 46.
Ph HR-ESI-MS c a h p ch t OJ-6
..
72
Hình 47.
Ph
1
....
73
Hình 48.
Ph
13
...
73
Hình 49.
Ph DEPT c a h p ch t OJ-6
....
74
Hình 50.
Ph HSQC c a h p ch t OJ-6
...
75
Hình 51.
Ph HMBC c a h p ch t OJ-6
..
75
Hình 52.
Ph NOESY c a h p ch t OJ-6
.....
77
Hình 53.
C u trúc c a h p ch t OJ-7
..
77
Hình 54.
Ph HR-ESI-MS c a h p ch t OJ-7
..
78
Hình 55.
Ph
1
....
78
Hình 56.
Ph
13
.......
79
Hình 57.
Ph DEPT c a h p ch t OJ-7
....
79
S
H NMR c a h p ch t OJ-4
C NMR c a h p ch t OJ-4
H NMR c a h p ch t OJ-5
C NMR c a h p ch t OJ-5
H NMR c a h p ch t OJ-6
C NMR c a h p ch t OJ-6
H NMR c a h p ch t OJ-7
C NMR c a h p ch t OJ-7
xii
Hình 58.
Ph HSQC c a h p ch t OJ-7
...
80
Hình 59.
Ph HMBC c a h p ch t OJ-7
......
81
Hình 60.
Ph CD c a h p ch t OJ-7, OJ-8 và OJ-9
...
81
Hình 61.
C u trúc c a h p ch t OJ-8
..
82
Hình 62.
Ph HR-ESI-MS c a h p ch t OJ-8
..
83
Hình 63.
Ph
1
....
83
Hình 64.
Ph
13
...
84
Hình 65.
Ph DEPT c a h p ch t OJ-8
....
84
Hình 66.
Ph HSQC c a h p ch t OJ-8
...
85
Hình 67.
Ph HMBC c a h p ch t OJ-8
......
85
Hình 68.
C u trúc c a h p ch t OJ-9
.
87
Hình 69.
Ph kh i phân gi i cao HR-ESI-MS c a h p ch t OJ-9
...
87
Hình 70.
Ph
1
....
88
Hình 71.
Ph
13
.......
88
Hình 72.
Ph DEPT c a h p ch t OJ-9
....
89
Hình 73.
Ph HSQC c a h p ch t OJ-9
...
90
Hình 74.
Ph HMBC c a h p ch t OJ-9
..
90
Hình 75.
C u trúc c a h p ch t OJ-10
...
92
Hình 76.
Ph kh i phân gi i cao HR-ESI-MS c a h p ch t OJ-10
.
92
Hình 77.
Ph
1
..
93
Hình 78.
Ph
13
....
94
Hình 79.
Ph DEPT c a h p ch t OJ-10
..
94
Hình 80.
Ph HSQC c a h p ch t OJ-10
.
95
Hình 81.
Ph HMBC c a h p ch t OJ-10
....
96
Hình 82.
C u trúc c a h p ch t OJ-11
.
97
Hình 83.
Ph
1
.
98
Hình 84.
Ph
13
.....
98
Hình 85.
Ph DEPT c a h p ch t OJ-11
..
99
Hình 86.
C u trúc c a OJ-12
H NMR c a h p ch t OJ-8
C NMR c a h p ch t OJ-8
H NMR c a h p ch t OJ-9
C NMR c a h p ch t OJ-9
H NMR c a h p ch t OJ-10
C NMR c a h p ch t OJ-10
H NMR c a h p ch t OJ-11
C NMR c a h p ch t OJ-11
99
xiii
Hình 87.
Ph
1
Hình 88.
Ph
13
Hình 89.
..
100
.....
100
Ph DEPT c a h p ch t OJ-12
..
101
Hình 90.
Ph HSQC c a h p ch t OJ-12
.
102
Hình 91.
Ph HMBC c a h p ch t OJ-12
........
102
Hình 92.
Ph NOESY c a h p ch t OJ-12
...
103
Hình 93.
C u trúc c a OJ-13
.
104
Hình 94.
Ph
1
..
104
Hình 95.
Ph
13
....
105
Hình 96.
Ph DEPT c a h p ch t OJ-13
..
106
Hình 97.
Ph NOESY c a h p ch t OJ-13
..
106
Hình 98.
C u trúc c a các h p ch t OJ-14
Hình 99.
Ph
Hình 100. Ph
1
H NMR c a h p ch t OJ-12
C NMR c a h p ch t OJ-12
H NMR c a h p ch t OJ-13
C NMR c a h p ch t OJ-13
107
H NMR c a h p ch t OJ-14
13
108
C NMR c a h p ch t OJ-14
108
Hình 101. Ph DEPT c a h p ch t OJ-14
109
Hình 102. Ph NOESY c a h p ch t OJ-14
...
109
Hình 103. C u trúc c a h p ch t OJ-15
110
Hình 104. Ph kh i phân gi i cao HR-ESI-MS c a h p ch t OJ-15
110
Hình 105. Ph
1
Hình 106. Ph
13
H NMR c a h p ch t OJ-15
110
C NMR c a h p ch t OJ-15
111
Hình 107. Ph DEPT c a h p ch t OJ-15
111
Hình 108. Ph COSY c a h p ch t OJ-15
112
Hình 109. Ph HSQC c a h p ch t OJ-15
113
Hình 110. Ph HMBC c a h p ch t OJ-15
113
Hình 111. Ph NOESY c a h p ch t OJ-15
Hình 112. Tác d ng gây ch
..
114
a OJ-6 trên t bào A549
118
1
M
U
Vai trò quan tr ng c a các h p ch t thiên nhiên có ho t tính sinh h
c kh
nh t các n n y h c c truy
n y h c hi
i. Giá tr c a
chúng không ch có công d ng tr c ti p làm thu c ch a b nh mà vì còn có th dùng
làm nguyên m u ho c c u trúc d
ng cho s phát hi n và phát tri n nhi
ph m m i. Vi
c có ngu
phú và có nhi u kinh nghi m s d ng ngu
truy
i. Theo th ng kê
5
c li u phong
c li u này nh vào n n y h c c
Vi t Nam hi
cv
c s d ng làm thu
ngu
t l i th
c li u này ph c v cho cu c s ng.
chi t thô c a m t s
chúng ta khai thác
k t qu sàng l c các d ch
c li u Vi t Nam v các ho t tính gâ
kháng viêm, r c cây M ch môn
c
c l a ch
ct
ng nghiên c u c a lu n
án.
M ch môn có tên khoa h c là Ophiopogon japonicus (L.f.) Ker-Gawl.
tr ng nhi
c ta làm c nh và làm thu c. R c c a cây này là m t
c li u quý có m t trong r t nhi u bài thu c y h c c truy n v i m
ho
c
m
n, ho lao, s t, b nh lý ti
máu cam. Các nghiên c
a
ng, táo bón, th huy t, ch y
thành ph n hoá h
ra r ng cây này
có ch a các h p ch t homoisoflavonoid, steroidal saponin và polysaccharide.
là nh ng thành ph n có nhi u ho t tính sinh h
c t bào,
kháng viêm, ch ng
a b nh ti
Vì v y
tài
Nghiên c u thành ph n hoá h c và ho t tính sinh h c c a r c cây M ch
môn (Ophiopogon japonicus (L.f.) Ker-Gawl.)
phát hi
c các ho t ch t có ti
t cây M ch môn góp ph
nh ng công d ng ch a b nh trong y h c c truy
h c c a cây này
Vi t Nam. V i m
1. Phân l p và x
2.
c th c hi n nh m m c tiêu
ng th
khoa
tài có các n i dung
sau:
nh c u trúc các h p ch t s ch t r c cây M ch môn;
tác d ng
c t bào và ho t tính kháng viêm d a trên nh
ng c ch s s n sinh NO c a các h p ch t phân l
h p ch t có ho t tính sinh h
c nh m tìm ki m các
khoa h c cho nh ng nghiên c u ti p theo.
2
1. T NG QUAN
1.1. Gi i thi u v chi Ophiopogon
Chi Ophiopogon thu c h M ch môn (Convallariaceae), là lo
niên, thân th o. Chi này hi n có kho ng 71
khí h
i t i nhi
c phân b ch y u
i thu c mi
khu v c
.
Qu c hi n có kho ng 38 loài thu c chi Ophiopogon
japonicus
ng
Trung
Ophiopogon
c s d ng r t ph bi n trong y h c c truy n [1,2].
Trên th gi i chi Ophiopogon
nghiên c u, m t s
c các nhà khoa h c quan tâm
cs d
th hi n nhi u ho
c truy n th ng và
c t bào, b o v gan, h s t, gi
di t khu n, kháng sinh, ch ng oxi hóa, h
nghiên c u v thành ph n hóa h c c
ng huy t và hen suy n. M r ng
nh bao g m sesquiterpenoid,
diterpenoid, triterpenoid, saponin triterpenoid, flavonoid, v/v [3].
Vi t Nam chi Ophiopogon tìm th y 15 loài, ch y u là loài Ophiopogon
japonicus (L.f.) Ker-Gawl., cây m
thu c [4]. Tuy nhiên,
c ta công b khoa h
c tr ng nhi
thu hái c làm
c ghi nh n v thành ph n hóa
h c và c ho t tính sinh h c c a các loài thu c chi này v n còn r t h n ch [5-7].
1.2. Gi i thi u v cây M ch môn
1.2.1. Vài nét v th c v t h c
3
- Tên Vi t Nam:
M ch môn
-
i khác:
M ch môn
-
:
Ophiopogon japonicus (L.f.) Ker-Gawl. thu c h M ch môn
(Convallariaceae).
Cây M ch môn
R c M ch môn
Hình 1. M ch môn (Ophiopogon japonicus (L.f.) Ker-Gawl.)
- Mô t cây m ch môn: M ch môn là m t lo i cây c s
10-40 cm, r chùm trên r có nh ng ch phát tri n thành c m m. Lá m c t g c,
h
ch dài 15-40 cm, r ng 1-4 mm, phía cu
, mép lá
10-20 cm, hoa màu xanh nh t, cu ng 3-5 mm,
t thành 1-3 hoa
các k lá b c tr ng nh t. Qu m
ng kính
6 mm có 1-2 h t [3,7,8].
- Phân b , thu hái và ch bi n:
Phân b : M ch môn phân b r ng rãi
Trung Qu c, Vi t Nam [9].
khu v
c bi t là
Vi t Nam, M ch môn m
l y r c dùng làm thu c, nhi u nh t
c tr
Phùng (Hà N i), Nguy n Trã
Ninh Hi p (Hà N i) [8].
Thu hái và ch bi n:
ng hái vào tháng 6-7
Ch n nh ng c già, c t b s ch r con, r a s
nh
r ch c
cb l
nh
c 2-3
t, c to trên 6 mm b
c khi dùng. Có khi hái v dùng móng tay
c b lõi r i rang v i g o cho t i khi g o có màu vàng nh t, b g o l y
4
M ch môn dùng. C M ch môn hình thoi, màu vàng nh
-15 mm.
Mùi d c bi t, v ng t [8].
1.2.2. Công d ng và tính v
1.2.2.1. T i Vi t Nam
M ch môn có v ng
ph , v . có tác d
ng âm sinh tân, nhu n ph thanh h a, tr phi n nhi t, ch
khái huy
m, ch ho, dùng ch
huy t, ho ra máu, mi ng kho
khát, b nh nhi t tân d ch khô [8,10].
Trong dân gian, M ch môn là m t v thu c r t thông d
thu
c dùng làm
m, thu c b (b nh ph i, g y còm). Còn dùng ch a thi u s a, l i
ti u, ch a s
c. Ngày dùng t 6-20
i d ng thu c s c [8].
1.2.2.2. Trên th gi i
Trong y h c c truy n c a Trung Qu c nhi u th k qua, M ch môn
bi
c
n là m t v thu c có ho t ph tác d ng r ng, mang tính âm, có tác d ng
nhu n ph , ch a tâm h a và các ch ng khô ph
M ch môn còn có tác d ng ch a ch
l
gây ra b i s t và hay lo
ng. Ngoài ra, M ch môn có tác d
tim, ph i, gi i nhi t, lo i tr
M ch môn
các b
ng âm trên d dày, lá lách,
ng và cáu g t [11].
cs d
u hòa kinh nguy t, ch a ít s
c v tim và ph i. M ch môn
m
ng và ho ra máu.
nâng cao hi u qu
u tr
c k t h p v i các lo i th o
cs d
u tr viêm
ng m ch vành [12-14].
Trong y h c c truy n c a Nh t B n, M ch môn
viêm, làm gi
ng và ch a khát [15].
thu c di t c t nhiên, s n xu t ra các ch t c ch
môn
c coi là m t lo i th c ph m ch
c s d ng trong kháng
c bi
t lo i
ng th c v t [16]. M ch
Trung Qu
5
1.2.3. Các nghiên c u v thành ph n hóa h c và ho t tính sinh h c c a
cây M ch môn
1.2.3.1. Thành ph n hóa h c
có uy tín,
steroid
bao
saponin,
homoisoflavonoid,
eudesmane
sesquiterpenoid
polysaccharide
và
M
steroid saponin và homoisoflavonoid
(O. japonicus) [10].
a. Các h p ch t steroidal saponin
Steroid saponin
spirostanol
O. japonicus
75
loài O. japonicus.
steroid
Nhóm ch t Spirostanol saponin: có c u trúc 6 vòng ABCDEF ch y u là
các d n xu t c
ng
v trí nhóm hydroxyl
C-1 ho c C-3 ph n aglycon. T
M ch môn, Tada và các c ng s
vào
-1973, t r c cây
t tên là
h p ch t bao g m ophiopogonin A,
c Watanabe và các c ng s phân l p t c M ch môn
[19]. Ti p t c
nghiên c a Asano và các c ng s
n
cg nt i
c hai h p ch t m i và
ophiopogonin B (1) và D (2) [17,18].
C, B', C' và D' (3 7
ng
ng nghiên c
nn
1993, nhóm
c 6 steroid glycoside (8 13) t
6
Tên h p ch t
R1
R2
R3
R4
R5
R6
R7
25-C
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
R
R
H
H
H
H
H
H
R
H
H
H
H
H
H
R
Ac-rha(12)xyl(13)glc
Ac-rha(12)glc
Rha(12)xyl(13)glc
Ac
H
H
H
H
H
H
-
H
H
H
H
H
-
H
H
H
H
H
-
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
R
S
H
H
H
H
H
H
H
H
H
OH
H
Fuc
R
R
H
H
H
H
OH
Fuc
R
H
H
H
H
OH
Fuc
R
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
S
R
1
2
Ophiopogonin B
Ophiopogonin D
3
Ophiopogonin A
4
Ophiopogonin C
5
Ophiopogonin B'
Rha(1-2)fuc
Rha(12)xyl(1-3)fuc
Ac-rha(12)fuc
rha(12)xyl(1-3)fuc
H
6
Ophiopogonin C'
H
7
Ophiopogonin D'
H
8
9
Glycoside C
LS-10
10
11
12
13
14
15
Rha(1-2)fuc
Rha(12)xyl(1-3)fuc
Ruscogenin 1-O-sulfate
SO3M
(23S,24S,25S)-23,24Rha(1dihydroxyruscogenin1-O- 2)xyl(1[ -L-rhamnopyranosyl(13)ara
2)][ -D-xylopyranosyl(13)]- -L-rabinopyranoside
24-O- -D-fucopyranoside
(23S,24S,25S)-23,24AcdihydroxyruscogeninI-Orha(1[ -L-2,3,4-tri-O2)xyl(1acetylrhamnopyranosyl(13)ara
2)][ -D-xylopyranosyl(13)]- -L-rabinopyranoside
24-O- -D-fucopyranoside
(23S,24S,25S)-23,24Acdihydroxyruscogenin1-Orha(1[ -L-2,3,4-tri-O2)xyl(1acetylrhamnopyranosyl(13)ara
2)][ -D-xylopyranosyl(13)]- -L-rabinopyranoside
24-O- -D-fucopyranoside
25(S)-ruscogenin
OH
25(R)-ruscogenin
OH
7
18
(25R)-ruscogenin-3-yl - Rha(1L-rhamnopyranosyl-(1-2)- 2)xyl(1[ -D-xylopyranosyl-(14)glc
4)]- -D-glucopyranoside
Diosgenin-3-O-[2-OAcacetyl- -Lrha(1rhamnopyranosyl-(12)]
2)][ -D-xylopyranosyl-(1- xyl(14)]- -D-glucopyranoside
4)glc
Ophiopogonin O
H
19
Nolinospiroside F
16
17
Fuc
H
H
H
H
H
H
R
H
H
H
H
H
H
-
rha(1-2)]
xyl(14)glc
Rha
H
OH
OH
H
Glc
R
H
H
H
H
H
S
n-BuOH c a M ch môn (O. japonicus) bao g m glycoside C (8), LS-10 (9),
ruscogenin 1-O-sulfate (10) và 11 13 [20]. Ngoài ra, nhóm nghiên c u c a Liu và
c ng s
phân l
c hai h p ch t là 25(S)-ruscogenin (14) và
25(R)-ruscogenin (15) t
[21]. G
c u c a tác gi Duan và c ng s
hai h p ch t m i khác và
t tên
là (25R)-ruscogenin-3-yl- -L-rhamnopyranosyl-(1-2)-[ -D-xylopyranosyl-(1-4)]- D-glucopyranoside (16) và diosgenin-3-O-[2-O-acetyl- -L-rhamnopyranosyl-(1-
2)][ -D-xylopy ranosyl-(1-4)]- -D-glucopyranoside (17) [22,23]
ch t thu c khung spirostanol saponin có th
y các h p
c v t này.
n
r c M ch môn, nhóm nghiên c u c a Zhang và c ng s
phân l
c m t h p ch t furostanol saponin m i ophiopogonin O (18) và b y
c bi
n
[24].
Ti p t c các nghiên c u hóa h c trên loài này, n
, Sun và các c ng s
c h p ch t nolinospiroside F (19). Cùng v i th i gian
này, nhóm nghiên c u Li và các c ng s
h p ch t saponin có khung steroid m
11 steroid
c bi
p t r c M ch môn
cb n
S (20 23). Ngoài ra,
24 34)
nh [25].
Nhóm ch t Furostanol saponin: có 5 vòng ABCDE và 5 cacbon trên m ch
nhánh c a c u trúc. V trí c
hydroxyl c a C-1 ho c C-4 trên ph
cho loài th c v t này.
nh g n vào nhóm
8
20
21
22
23
24
25
26
27
28
Tên h p ch t
R1
R2
R3
R4
Ophiopogonin P
Ophiopogonin Q
Ophiopogonin R
Ophiopogonin S
Pennogenin 3-O-[2-O-acetyl- -L-rhamnopyranosyl(1 2)][ -D-xylopyranosyl-(1 4)]- -D-glucopyrano
side
Diosgenin
3-O-[2-O-acetyl- -L-rhamnopyranosyl(1 2)][ -D-xylopyranosyl-(1 4)]- -D-glucopyrano
side
Sprengerinin A
Sprengerinin C
Pennogenin 3-O- -L-rhamnopyranosyl(1 2)-[ -D-xylopyranosyl-(1 4)]- -D-glucopyrano
side
Rc
H
H
H
Rd
H
H
H
Rg
OH
OH
OH
Rf
H
OH
H
Rb
H
H
OH
Rb
H
H
H
Rf
H
H
H
Ra
H
H
H
Ra
H
H
OH
9
29
30
31
32
33
34
14-Hydroxy diosgenin 3-O- -L-rhamnopyranosyl(1 2)- -D-glucopyranoside
(25R)-Spirost-5,14-dien-3 -yl-O- -Lrhamnopyranosyl-(1 2)-[ -D-xylopyranosyl-(1 4)]-D-glucopyranoside
Ophiogenin
3-O- -L-rhamnopyranosyl-(1 2)- -Dglucopyranoside
Ophiopojaponin C
14-Hydroxydiosgenin
3-O- -L-rhamnopyranosyl(1 2)-[ -D-xylopyranosyl-(1 4)]- -D-glucopyrano
side
Ophiopogonin D
Rg
H
OH
H
Ra
-
-
-
Rg
H
OH
OH
Ra
H
OH
OH
Ra
H
OH
H
Ra
-
-
-
phiopojaponin B (35) [26].
khung furostanol saponin có 5 vòng
là 26-O- -D-
glucopyranosyl(25S)-furost-5-ene-1 ,3 ,22 ,26-tetraol
1-O- -L-glucopyranosyl
(25S)[ -L-rhamnopyrano syl-(1-nosyl (25S)] -L-st-5-ene (36) [27]. Trong n
là ophiopogonin H
n-BuOH
(37) và I (38)
[22,23].
ng t r c M ch môn, nhóm nghiên c u c a Zhang và các
c ng s
c 7 h p ch t furostanol saponin m i
ophiopogonin H K (39 45) [24].
t tên là
ng s
ct r
c M ch môn 12 h p ch t steroid saponin m i khác là ophiofurospiside C-N (46 57)
[28].
Ye và c ng s
c t r c M ch môn 3
h p ch t saponin khung steroid m i (59 61) và m t saponin khung steroid
(62) [29]. Ti p t c công b
c 1 h p ch t là 26-O- -
D-glucopyranosyl-(25R)-furost-5-en-3 ,14 ,17 ,22 ,26-pentaol-3-O- -L-
rhamnopyranosyl-(1 2)- -D-glucopyranoside (59) [30].
t
10
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
Ophiopojaponin B
26-O- -D-glucopyranosyl(25S)-furost5-ene-1 ,3 ,22 ,26-tetraol
1-O- -Lglucopyranosyl(25S)[ -Lrhamnopyranosyl-(1-nosyl(25S)[ -L-st5-ene
Ophiopogonin F
Ophiopogonin G
Ophiopogonin H
Ophiopogonin I
Ophiopogonin J
Ophiopogonin L
Ophiopogonin M
Ophiopogonin N
Ophiopogonin K
Ophiofurospiside C
Ophiofurospiside D
Ophiofurospiside E
Ophiofurospiside F
Ophiofurospiside G
Ophiofurospiside H
Ophiofurospiside I
Ophiofurospiside J
Ophiofurospiside K
Ophiofurospiside L
Ophiofurospiside M
Ophiofurospiside N
26-O- -D-glucopyranosyl-(25R)-furost5-en-3 ,14 ,17 ,22 ,26-pentaol-3O- -L-rhamnopyranosyl-(1 2)- -Dglucopyranoside
R1
R2
R3
R4
R5
R6
H
S2
H
OH
H
S7
S3
H
H
H
H
S7
H
S1
H
H
H
S6
H
S1
H
H
H
S8
H
S2
H
H
H
S6
S6
S2
-
-
-
-
H
S2
H
OH
H
S6
H
S1
OH
OH
H
S7
H
S1
OH
OH
OH
S7
H
S1
H
OH
H
S8
H
S2
H
OH
OH
S6
H
S1
H
H
OH
S8
H
S2
OH
OH
OH
S7
H
S1
H
OH
OH
S7
H
S2
H
OH
OH
S7
H
S5
H
H
H
S8
H
S2
H
H
H
S6
H
S2
H
OH
H
S6
H
S7
H
H
H
S6
H
S2
H
H
H
S8
OH
S1
H
H
H
S7
OH
S2
H
H
H
S7
S1
H
H
H
H
S7
H
S2
H
OH
OH
S7
