Tình hình mắc hội chứng tiêu chảy ở lợn con tại trại Lợn Hùng Chi xã Lương Sơn Tp. Thái Nguyên tỉnh Thái Nguyên và biện pháp phòng trị (Khóa luận tốt nghiệp)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (6.05 MB, 71 trang )
I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
NGUY N V N D
Tên
NG
tài:
“TÌNH HÌNH M C H I CH NG TIÊU CH Y
HÙNG CHI XÃ L
L N CON T I TR I L N
NG S N - TP. THÁI NGUYÊN - T NH THÁI NGUYÊN
VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR ”
KHÓA LU N T T NGHI P
H
ào t o:
Chính quy
Chuyên ngành:
Ch n nuôi Thú y
Khoa:
Ch n nuôi Thú y
Khóa h c:
2011 - 2015
Thái Nguyên - 2015
IH C
I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
NGUY N V N D
Tên
NG
tài:
“TÌNH HÌNH M C H I CH NG TIÊU CH Y
HÙNG CHI XÃ L
L N CON T I TR I L N
NG S N - TP. THÁI NGUYÊN - T NH THÁI NGUYÊN
VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR ”
KHÓA LU N T T NGHI P
H
ào t o:
Chính quy
Chuyên ngành:
Ch n nuôi Thú y
L p:
K43 CNTY - N01
Khoa:
Ch n nuôi Thú y
Khóa h c:
2011 - 2015
Gi ng viên h
IH C
ng d n:
TS.
Khoa Ch n nuôi Thú y - Tr
Qu c Tu n
ng
i h c Nông Lâm
Thái Nguyên - 2015
L IC M
N
Trong quá trình h c t p và rèn luy n t i tr ng
i h c Nông Lâm
Thái Nguyên, tôi ã nh n
c s d y b o t n tình c a th y giáo, cô giáo.
Nh v y, tôi ã
c các th y giáo, cô giáo trang b cho ki n th c khoa h c
k thu t, c ng nh
o c c a ng i cán b t ng lai. Th y, cô ã trang b
cho tôi y
hành trang và m t lòng tin v ng b c vào i, vào cu c s ng
và vào ngh nghi p sau này.
có th hoàn thành t t
c khoá lu n t t nghi p này, ngoài s c
g ng c a b n thân. Tôi ã nh n
c s ch b o t n tình c a th y, cô giáo
trong khoa Ch n nuôi Thú y, s giúp
c a th y giáo h ng d n TS.
Qu c Tu n, cùng v i s giúp
c a bác Nguy n Ng c Hùng là ch trang tr i
l n Hùng - Chi xã L ng S n - Tp. Thái Nguyên - Thái Nguyên ã giúp tôi
hoàn thành khóa lu n này.
Qua ây tôi xin bày t lòng bi t n chân thành t i Ban giám hi u
tr ng i h c Nông Lâm Thái Nguyên, Ban ch nhi m khoa Ch n nuôi Thú
y, các th y giáo, cô giáo ã t n tình giúp
tôi trong su t th i gian h c t p t i
tr ng.
c bi t tôi xin bày t lòng bi t n sâu s c, s quan tâm giúp
c a
th y giáo h ng d n TS.
Qu c Tu n ã tr c ti p h ng d n t n tình, t o
m i i u ki n tôi hoàn thành b n khóa lu n này.
Nhân d p này tôi xin bày t lòng bi t n sâu s c t i bác Nguy n Ng c
Hùng ch trang tr i l n và t p th cán b công nhân viên tr i ch n nuôi Hùng
- Chi, xã L ng S n - Tp. Thái Nguyên - Thái Nguyên. Nh ng ng i ã t o
m i i u ki n giúp
tôi trong su t th i gian th c t p t i c s .
Nhân ây, tôi xin g i l i c m n t i gia ình, b n bè và nh ng ng i
thân c a tôi ã h t lòng ng viên, chia s , giúp
tôi trong su t quá trình
h c t p tôi hoàn thành t t khóa lu n này./.
Thái Nguyên, ngày tháng n m 2015
Sinh viên
Nguy n V n D
ng
DANH M C CÁC B NG, BI U
Trang
B ng 3.1. S
b trí thí nghi m ................................................................... 34
B ng 4.1. Tình hình phát tri n ch n nuôi c a tr i qua 3 n m ......................... 35
B ng 4.2. Ch
và kh u ph n n c a l n nái (kg/con/ngày) ....................... 38
B ng 4.3. Ch
n c a l n nái nuôi con(kg/con/ngày) ................................ 38
B ng 4.4. L ch tiêm phòng vaccine cho àn l n trong tr i ............................. 41
B ng 4.5. K t qu ph c v s n xu t................................................................ 46
B ng 4.6. T l l n con nhi m H i ch ng tiêu ch y theo cá th .................... 46
B ng 4.7. T l l n con nhi m b nh theo l a tu i .......................................... 48
B ng 4.8. T l l n con nhi m H i ch ng tiêu ch y theo tính bi t ................ 50
B ng 4.9. T l l n con m c H i ch ng tiêu ch y l n con qua các tháng trong
n m .................................................................................................................. 50
Hình 1.1. Bi u
t l m c b nh tiêu ch y l n con qua các tháng ................ 51
B ng 4.10. Tri u ch ng lâm sàng l n con m c H i ch ng tiêu ch y ............. 53
B ng 4.11. ánh giá hi u qu phòng h i ch ng tiêu ch y ............................. 54
B ng 4.12. T l l n con ch t do h i ch ng tiêu ch y (%) ............................ 54
B ng 4.13. K t qu
i u tr b nh .................................................................... 55
DANH M C CÁC C M, T
VI T T T
Cs
: C ng s
KgTT
: Kilogam th tr ng
Kcal/TA
: Kilo calo/ Th c n
Nxb
: Nhà xu t b n
TB
: Trung bình
Tr
: Trang
SS
: S sinh
STT
: S th t
M CL C
Trang
L I C M N .................................................................................................... i
DANH M C CÁC B NG, BI U
DANH M C CÁC C M, T
............................................................. ii
VI T T T ...................................................... iii
M C L C ........................................................................................................ iv
Ph n 1. M
1.1.
tv n
U ............................................................................................ 1
................................................................................................... 1
1.2. M c tiêu và yêu c u c a
1.3. Ý ngh a c a
tài ................................................................... 2
tài ....................................................................................... 2
1.3.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c ...................................... 2
1.3.2. Ý ngh a trong th c ti n ........................................................................... 2
Ph n 2. T NG QUAN TÀI LI U ................................................................. 3
2.1. C s khoa h c ........................................................................................... 3
2.1.1. Hi u bi t v H i ch ng tiêu ch y............................................................ 3
2.1.2. Nh ng nguyên nhân gây tiêu ch y.......................................................... 5
2.1.3. C ch gây tiêu ch y ............................................................................. 12
2.1.4. H u qu c a h i ch ng tiêu ch y .......................................................... 15
2.1.5. Tri u ch ng và b nh tích c a H i ch ng tiêu ch y .............................. 15
2.1.6. Các bi n pháp phòng b nh .................................................................... 19
2.1.7. i u tr H i ch ng tiêu ch y ................................................................. 21
2.1.8.
c i m sinh lý l n con ...................................................................... 26
2.2. Tình hình nghiên c u H i ch ng tiêu ch y l n con trong và ngoài n c..... 31
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n
c.......................................................... 31
2.2.2. Tình hình nghiên c u ngoài n
c ......................................................... 32
Ph n 3.
IT
NG, N I DUNG VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U
......................................................................................................................... 33
3.1.
it
ng và ph m vi nghiên c u............................................................ 33
3.2.
a i m và th i gian nghiên c u ............................................................ 33
3.3. N i dung nghiên c u ................................................................................ 33
3.4. Ph
ng pháp nghiên c u.......................................................................... 33
3.4.1. Ph
ng pháp ti n hành .......................................................................... 33
3.4.2. Các ch tiêu theo dõi.............................................................................. 34
Ph n 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ............................. 35
4.1. Công tác ph c v s n xu t ....................................................................... 35
4.1.1. Tình hình s n xu t c a trang tr i........................................................... 35
4.1.2. N i dung ph c v s n xu t .................................................................... 36
4.2. K t qu nghiên c u .................................................................................. 46
4.2.1. K t qu theo dõi tình hình m c h i ch ng tiêu ch y theo cá th .......... 46
4.2.2. Xác
nh t l nhi m H i ch ng tiêu ch y theo l a tu i ...................... 48
4.2.3. Xác
nh t l H i ch ng tiêu ch y l n con theo tính bi t .................. 50
4.2.4. Xác nh t l H i ch ng tiêu ch y l n con qua các tháng trong n m .. 50
4.2.5. M t s tri u ch ng lâm sàng khi l n con m c H i ch ng tiêu ch y .... 53
4.2.6. ánh giá hi u qu phòng h i ch ng tiêu ch y ...................................... 54
4.2.7. ánh giá k t qu
i u tr b nh .............................................................. 55
Ph n 5. K T LU N, T N T I VÀ
NGH .......................................... 57
5.1. K t lu n .................................................................................................... 57
5.2.
ngh ..................................................................................................... 58
TÀI LI U THAM KH O
1
Ph n 1
M
1.1.
U
tv n
Trong nh ng n m g n ây ch n nuôi l n gi m t v trí quan tr ng trong
ngành nông nghi p c a Vi t Nam. Con l n
c x p hàng
u trong s các
v t nuôi, cung c p ph n l n th c ph m cho ng
i tiêu dùng và phân bón cho
s n xu t nông nghi p. Ngày nay ch n nuôi l n làm t ng kim ng ch xu t kh u
ây c ng là ngu n thu ngo i t
áng k cho n n kinh t qu c dân.
cung
c p l n gi ng cho nhu c u ch n nuôi c a trang tr i và nông h thì vi c phát
tri n àn l n là vi c làm c n thi t.
Nói
n ngành ch n nuôi ph i k
ngh a thi t th c c a nó
iv i
n ch n nuôi l n b i vai trò và ý
i s ng kinh t xã h i c a nhân dân. Ch n
nuôi l n ã góp ph n gi i quy t công n vi c làm, xóa ói gi m nghèo, t ng
thu nh p và là c h i làm giàu cho nông dân.
Tuy nhiên
ch n nuôi l n có hi u qu , c n ph i gi i quy t nhi u v n
, trong ó v sinh phòng b nh c n
ra là nguyên nhân ch y u làm nh h
c
ng
c bi t quan tâm. B i d ch b nh x y
n chi phí ch n nuôi và giá thành
s n ph m. Trong ch n nuôi l n, ngoài b nh c a l n nái thì h i ch ng tiêu ch y
l n con c ng r t áng lo ng i, làm nh h
s c sinh tr
ng áng k t i t l nuôi s ng và
ng c a l n con. Trong ó h i ch ng tiêu ch y
l n con là m t
b nh th
ng xuyên x y ra trong nhi u tr i l n gi ng và các h gia ình nuôi
l n nái
n
c ta. ã có nhi u công trình nghiên c u phòng tr b nh nh ng vì
tính ch t ph c t p c a nguyên nhân gây b nh. Nên có r t nhi u lo i thu c và
hóa d
c
c s d ng
phòng, tr b nh nh ng các k t qu thu
không nh mong mu n, l n kh i b nh th
cl i
ng còi c c ch m l n. Xu t phát t
yêu c u c a th c ti n s n xu t trên c s th a k k t qu c a các tác gi trong
2
c, tôi ti n hành nghiên c u
và ngoài n
tiêu ch y
tài : “Tình hình m c h i ch ng
l n con t i tr i L n Hùng Chi xã L
ng S n - Tp. Thái Nguyên -
t nh Thái Nguyên và bi n pháp phòng tr ”.
1.2. M c tiêu và yêu c u c a
- Xác
c a b nh t
- Xác
ch y
tài
nh t l nhi m b nh tiêu ch y
l n con, ánh giá th c tr ng
ó có k ho ch phòng và i u tr k p th i.
nh nh h
ng c a l a tu i, tính bi t t i t l nhi m b nh tiêu
l n con.
- Th nghi m hi u l c i u tr b nh tiêu ch y
- Chuyên
giúp cho ng
i u tr b nh tiêu ch y
1.3. Ý ngh a c a
l n con.
i dân l a ch n nh ng lo i thu c thích h p
l n con em l i hi u qu kinh t cao.
tài
1.3.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c
K t qu c a
tài là nh ng thông tin khoa h c v
i u tr H i ch ng tiêu ch y
c i m và phòng,
l n con.
1.3.2. Ý ngh a trong th c ti n
K t qu c a
tài là c s khoa h c
khuy n cáo ng
d ng quy trình phòng, tr H i ch ng tiêu ch y
i ch n nuôi áp
l n con; nh m h n ch thi t
h i do b nh gây ra, góp ph n nâng cao n ng su t ch n nuôi, thúc
ch n nuôi l n phát tri n.
y ngành
3
Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c
2.1.1. Hi u bi t v H i ch ng tiêu ch y
H i ch ng tiêu ch y c a l n có r t nhi u nguyên nhân nh : do kí sinh
trùng, do vi khu n, do virus… gây ra.
H i ch ng tiêu ch y th
ng th y
giai o n sau cai s a. Nguyên nhân
là do c u t o c a c quan n i t ng c a c th l n con ch a hoàn ch nh, l n
con d b tác
ng b i y u t
bên ngoài. L n là m t loài gia súc d dày
trung gian nh ng có i u khác bi t v i loài gia súc d dày
n khác là chúng
l i n t p. Vì v y quá trình tiêu hóa c a l n c n m t kh u ph n n cân
v ch t l
dinh d
ng l n s l
ng, vitamin, nguyên t
h p thu s b nh h
hay g p
ng. Ch c n m t kh u ph n m t cân
al
ng, vi l
ic
i, thi u ch t
ng thì quá trình tiêu hóa và
ng d n t i r i lo n quá trình tiêu hóa gây nên a ch y mà
l n con sau cai s a.
M t khác, do c u t o c th l n con ch a hoàn ch nh, môi tr
c nh có nh h
ng r t l n và c th l n ch u tác
ngo i c nh. Khi c th l n ch u tác
ng ngo i
ng m nh m c a i u ki n
ng b t l i, s c
kháng c a c th
gi m sút t o i u ki n cho các vi sinh v t có h i c trú trong
ng tiêu hóa
gây b nh. Bình th
ng tiêu hóa
ng
i u ki n cân b ng c a h vi sinh v t
thì các vi khu n, virus này không t nó gây nên b nh. Tuy nhiên khi các y u
t khí h u, th c n, n
s tác
ng m nh m
quan ch u tác
trong
th
c u ng, i u ki n ch m sóc nuôi d
n c th l n con v n d ch a
ng l n nh t là b máy tiêu hóa d n
ng không h p lí
c hoàn ch nh. C
n quá trình lo n khu n
ng tiêu hóa, h u qu cu i cùng là a ch y. Hai lo i vi khu n c h i
ng g p nh t gây nên h i ch ng tiêu ch y là E. coli và Salmonella.
4
Tiêu ch y là bi u hi n lâm sàng c a h i ch ng b nh lý
tiêu hóa. Hi n t
c thù c a
ng
ng lâm sàng này xu t phát t nhi u nguyên nhân, tri u ch ng,
c i m và tính ch t c a b nh,
c g i v i nhi u tên khác nhau:
Tên chung nh t: H i ch ng tiêu ch y (Dyspepsia)
B nh tiêu ch y không nhi m trùng (Non-infectivediarrhoea)
B nh phân s a (Milk-Scours)
Tiêu ch y là tri u ch ng c a b nh truy n nhi m nh : phó th
ng hàn,
E. coli, viêm d dày truy n nhi m, d ch t , rotavirus
Tiêu ch y gây thi t h i áng k cho ngành ch n nuôi l n, b nh xu t
hi n
3 giai o n chính:
+ Giai o n 1:
l n s sinh
+ Giai o n 2:
l n con theo m
+ Giai o n 3:
l n con sau cai s a
Cho
n vài ngày tu i
n nay, H i ch ng tiêu ch y c a l n con ã
hi n v i các b nh nhi m trùng
kh ng ch tiêu ch y là v n
r t nhi u khó kh n. Trong i u ki n c a n
tiêu ch y. L n con có th b m c b nh quanh n m,
i
g p
c ta hi n nay, h u h t các c s
u ch a th kh ng ch m t cách hi u qu
khi th i ti t có nh ng thay
nh xu t
ng tiêu hóa, gây ra b i nhi u nguyên nhân.
Vì v y, vi c tìm ra gi i pháp h u hi u
ch n nuôi l n
c kh ng
i v i h i ch ng
c bi t vào v
ông xuân
t ng t hay vào nh ng giai o n chuy n mùa
trong n m (S An Ninh, 1993) [19]. Trong nh ng tháng m a nhi u, nóng m
thì s l n con b tiêu ch y t ng lên rõ r t, có khi t i 90 - 100% toàn àn ( ào
Tr ng
t và cs, 1996) [8].
Theo Lê Minh Chí (1995)[3], Ph m Ng c Th ch (1996)[31], tiêu ch y
là m t hi n t
ng b nh lý có liên quan
n nhi u y u t , có y u t là nguyên
nhân nguyên phát, có y u t là nguyên nhân th phát. Vì v y vi c phân bi t
r ch ròi gi a các nguyên nhân gây tiêu ch y là r t khó kh n.
5
Ph m S L ng (2009)[14] tiêu ch y
l n là bi u hi n lâm sàng c a
nhi u tác nhân gây b nh khác nhau nh virus, vi khu n, ký sinh trùng, th i
ti t, môi tr
ng ngo i c nh,
ct .
Tình tr ng c a h i ch ng tiêu ch y nói chung ch y u là m t n
c và
ch t i n gi i làm cho con v t suy ki t s c và ch t. Vì v y, khi i u tr v
b nh tiêu ch y th
b nh th
ng b sung n
c và ch t i n gi i. Nh ng l n kh i
ng b còi c c, ch m l n, lông xù, thi u máu, chính vì v y làm
cho hi u qu c a ngành ch n nuôi nói chung và ngành ch n nuôi l n nói
riêng không cao.
2.1.2. Nh ng nguyên nhân gây tiêu ch y
2.1.2.1. Nguyên nhân n i t i
Do ch m sóc nuôi d
ng l n nái không úng k thu t
Quá trình ch m sóc nuôi d
Nghèo dinh d
ng l n nái
không
m b o k thu t:
ng, th c n b ôi thiu, n m m c, ch a nhi u aflatoxin và
Orchatoxin, thu c tr sâu, tr c , thi u ho c không cân b ng các lo i Axit amin,
Vitamin và các nguyên t vi l
ng, nh t là Fe, Co, Ca, Vitamin B12… làm bào
thai phát tri n kém, do ó l n con m i sinh d b b nh tiêu ch y.
Do r i lo n trao
ch t dinh d
n
ng nh t là thi u Fe. Khi còn bú m , l n con r t c n n
c chúng s u ng n
Ng
i ch t vì l n con bú s a m kém ph m ch t, thi u
c b n…
i ta c ng ã ch ng minh nh ng nái ch a nuôi con trong i u ki n
m th p, thi u ánh sáng t nhiên, thi u v n
m c b nh phân tr ng l n con h n là nái
t t h n, m c dù chúng
t
c, thi u
ng s sinh ra nh ng l n con d
c nuôi trong i u ki n chu ng tr i
c n cùng lo i th c n nh nhau. C ng k t qu
ng t nh v y, con c a nh ng nái h u b th
nhi u h n là con c a nh ng nái c b n.
ng hay b phân tr ng l n con
6
Do l n m tr
c khi sinh b nhi m b nh th
ng hàn (m c dù i u tr
ã kh i) nh ng vi trùng v n t n t i trong c th , khi có thai vi trùng xâm nh p
qua màng nhau vào thai, l n con
ra b nhi m vi trùng nên gây tiêu ch y.
Không cho l n con bú s a
d
u
y
:S a
u ngoài thành ph n dinh
ng cao, còn ch a các kháng th t m truy n sang, giúp l n con phòng
ch ng b nh trong 3 - 4 tu n l
u. L n con ph i
c bú càng s m càng t t
và càng nhi u càng t t, sau 24 gi kháng th trong s a
th i lúc này men tiêu hóa ch t
th trong s a
mb t
u ho t
u s gi m th p,
ng
ng s phá h y h t kháng
u.
V sinh r n không t t: L n con b viêm r n s tiêu ch y, do ó sau khi
sinh ph i dùng dây và d ng c s ch c t và c t r n, sát trùng b ng Iodine sau
khi c t và sau ó ti p t c sát trùng r n ngày 2 l n cho
Nhi u tr
n khi r ng.
ng h p l n con b b nh phân tr ng khi l n m ít s a ho c
m t s a bu c l n con ph i g m mút lung tung trong ó có các ch t th i c a
l n m khi bài xu t ra ã có s n E. coli gây b nh.
C ng không ít tr
ng h p l n nái sau khi sinh b viêm vú ( c bi t là
viêm vú do E. coli), viêm t cung và viêm bàng quang c ng do E. coli thì
nh ng l n con c a các nái này b tiêu ch y phân tr ng ngay t nh ng ngày
u m i sinh, t c là b nh
Do
c truy n lây t con m .
c i m sinh lý l n con
Trong th i k sinh tr
ng và phát tri n, l n con g p ph i hai th i k
kh ng kho ng lúc 3 tu n tu i và lúc cai s a. Lúc 3 tu n tu i nhu c u s a cho
l n con t ng, trái l i l
con gi m d n,
d ng s t
ng s a m b t
u gi m, m t s ch t trong c th l n
c bi t là Fe - thành ph n c u t o Hemoglobin. Nhu c u s
l n con m i ngày t 7 - 11mg, mà l
ít, kho ng 2 mg Fe/ngày, cho nên l
ng s t cung c p t s a m r t
ng s t d tr c a l n con
n ngày th
18 ã tiêu h t và m i ngày c th l n con thi u t 5 - 9 mg Fe
t o
7
Hemoglobin và m t s
men chuyên hóa, hô h p nh : Cytochrome,
Cytochromoxdase, Catalase, Peroxydase.
N u trong 4 tu n
u mà không b sung s t k p th i thì xu t hi n h i
ch ng thi u máu do thi u s t và gây r i lo n chuy n hóa sinh h c c a chu
trình Kreb và d phát sinh b nh tiêu ch y phân tr ng.
B máy tiêu hóa c a l n con theo m phát tri n ch a hoàn ch nh, ch c
n ng tiêu hóa c a l n con s sinh ch a cao, axit HCl ti t ra không áng k và
nhanh chóng b liên k t v i niêm d ch ho c th c n trong d dày, do ó hàm
l
ng HCl t do trong d dày g n nh không có. Axit HCl t do b t
u xu t
hi n t 25 - 30 ngày tu i và phát huy kh n ng tiêu hóa, di t khu n rõ nh t
40 - 50 ngày tu i.
HCl d ch v làm tr
ng n protit, ho t hóa pepsinogen t o men tiêu hóa
protein và có kh n ng di t khu n. Tuy nhiên, s a b k t t a d
Cazein, không tiêu hóa
c gây r i lo n tiêu hóa d n
L n con s sinh có l p v
n l n con b a ch y.
i não ch a phát tri n hoàn ch nh, nên kh
n ng i u hòa thân nhi t c a chúng kém.
d
i d ng
ng th i, m d tr và l p m
i da c a l n con r t m ng, ch chi m kho ng 1% kh i l
ng c th , c ng
làm kh n ng gi nhi t cho c th l n b h n ch , l n con d nhi m l nh và d
phát sinh b nh phân tr ng.
2.1.2.2. Nguyên nhân do ngo i c nh
Môi tr
ng ngo i c nh là m t trong ba y u t c b n gây b nh d ch, m i
quan h gi a C th - M m b nh - Môi tr
nh s c kho ,
Môi tr
a
n phát sinh b nh (Nguy n Nh Thanh, 2001) [30].
ng ngo i c nh bao g m các y u t : nhi t
ki n v ch m sóc nuôi d
n
c u ng…
ng là nguyên nhân c a s không n
, m
, các i u
ng, v sinh chu ng tr i, s di chuy n, th c n,
8
Kh u ph n n cho v t nuôi không thích h p, tr ng thái th c n không
t t, th c n kém ch t l
v t có h i d d n
ng nh m c, th i và nhi m các t p ch t, các vi sinh
n r i lo n tiêu hoá kèm theo viêm ru t, a ch y
gia súc
(Tr nh V n Th nh, 1985a [33], H V n Nam và cs, 1997 [17]).
Khi g p i u ki n ngo i c nh không thu n l i, thay
i
t ng t v
th c n, vitamin, protein, th i ti t, v n chuy n… làm gi m s c
con v t, vi khu n th
ng tr c s t ng
kháng c a
c và gây b nh (Bùi Quý Huy,
2003) [10].
Nh v y nguyên nhân môi tr
mang tính
ng ngo i c nh gây b nh tiêu ch y không
c hi u mà mang tính t ng h p. L nh và m gây r i lo n h th ng
i u hoà trao
i nhi t c a c th l n, d n
làm gi m s c
kháng c a c th , t
có th i c t ng c
ng
n r i lo n quá trình trao
ó các m m b nh trong
i ch t,
ng tiêu hoá
c l c và gây b nh.
2.1.2.3. Các nguyên nhân gây H i ch ng tiêu ch y là do vi khu n
Trong
ng ru t,
các ch t dinh d
ng tiêu hoá c a gia súc có h vi khu n g i là h vi khu n
c chia thành 2 lo i, trong ó vi khu n có l i lên men phân gi i
ng, giúp cho quá trình tiêu hoá
c thu n l i và vi khu n
có h i, khi có i u ki n thì s phát tri n nhanh và gây b nh cho v t ch .
Theo Lê V n T o và cs (1996)[29] cho bi t h vi khu n
g m nh ng vi khu n c ng sinh th
ng tr c trong
ng ru t
ng ru t. Nh ng vi khu n
này, mu n t vi khu n c ng sinh tr thành gây b nh ph i có 3 i u ki n:
- Trên c th v t ch có c u trúc giúp cho vi khu n th c hi n
c ch c
n ng bám dính.
- Vi khu n ph i có kh n ng s n sinh các y u t gây b nh,
s n sinh
c t , trong ó quan tr ng nh t là
ct
c bi t là
ng ru t Enterotoxin.
- Có kh n ng xâm nh p vào l p t bào bi u mô c a niêm m c ru t, t
ó phát tri n nhân lên.
9
ng ru t là E. coli, Salmonella spp,
M t s vi khu n thu c h vi khu n
Shigella, Klebsiella, Cl.perfringens… là nh ng vi khu n quan tr ng gây ra r i
lo n tiêu hoá, viêm ru t tiêu ch y
Theo
ào Tr ng
trong s các vi khu n
ng
i và nhi u lo i
ng v t.
t và cs (1996)[8] cho bi t chi m t l cao nh t
ng ru t gây tiêu ch y là E. coli (45,6%). C ng theo
tác gi , vi khu n y m khí Cl.perfringens gây b nh khi có i u ki n thu n l i
và nó tr thành vai trò chính.
Theo Nguy n Nh Pho (2003)[22] cho r ng kh n ng gây b nh c a các
lo i vi khu n
i v i l a tu i l n khác nhau. L n sau cai s a ho c giai o n
u nuôi th t thì t l m c tiêu ch y do Salmonella cao h n; giai o n t lúc
s sinh
n sau khi cai s a th
ng do E. coli; l a tu i 6 - 12 tu n thì th
ng
do xo n khu n Treponema hyodysenterriae; còn vi khu n y m khí
Cl.perfringens th
tu n tu i
ng gây b nh n ng cho l n con theo m trong kho ng 1
n cai s a.
Theo Ph m S L ng (2009)[14] cho bi t b nh tiêu ch y
l n do vi
khu n ch y u có nh ng b nh sau:
- B nh do vi khu n E. coli.
- B nh h ng l do Treponema hyodysenteriae
- B nh do Campylobacter.
- B nh do Salmonella.
- B nh do Clostridium perfringens.
2.1.2.4. Các nguyên nhân gây H i ch ng tiêu ch y do virus
Virus gây bênh tiêu ch y lây truy n tr c ti p t l n m sang l n kh e
ho c truy n b nh gián ti p, qua n
c ti u, n
c m t, n
c m i, r m rác hay
d ng c ch n nuôi. Các virus này gây viêm loét niêm m c ru t
khác nhau, chính t
ó quá trình tiêu hóa h p thu
nhi u m c
l n b r i lo n, cu i
cùng là tri u ch ng a ch y: Adenovirus, Rotavirus (b nh viêm ru t),
10
Coronavirus (viêm d dày - ru t a ch y truy n nhi m - TGE), Herpesvirus
(b nh gi d i - Aujeszky), pestivirus (d ch t l n) (Nguy n
c L u và cs,
2004)[16].
Theo Ph m Ng c Th ch (1996)[31], virus c ng là tác nhân gây b nh
tiêu ch y
gia súc. S xu t hi n c a virus ã làm t n th
làm suy gi m s c
kháng c a c th và th
ng niêm m c ru t,
ng gây a ch y
d ng c p tính
v i t l ch t cao.
Các nghiên c u trong n c c a Lê Minh Chí (1995)[3] và Nguy n Nh Pho
(2003)[28], c ng ã cho th y Rotavirus và Coronavirus gây b nh tiêu ch y
ch y u cho l n con trong giai o n theo m , v i các tri u ch ng tiêu ch y
c p tính, nôn m a, m t n
c v i t l m c b nh và t l ch t cao.
Ph m S L ng và cs (2006)[13] cho r ng b nh tiêu ch y
Rotavirus th
ng ch x y ra
l n do
l n con bú s a m l a tu i 1-3 tu n l và l n
con sau cai s a kho ng 6 tu n l . B nh tiêu ch y
l n do Rotavirus s tr nên
tr m tr ng, n u l n con b nhi m k phát các ch ng E. coli có
c l c và các
loài c u trùng gây b nh.
2.1.2.5. H i ch ng tiêu ch y là do n m m c
Th c n khi ch bi n ho c b o qu n không úng k thu t d b n m
m c. M t s loài nh Aspergillus, Penicillium, Fusarium… có kh n ng s n
sinh nhi u lo i
c t , nh ng quan tr ng nh t là nhóm
c t Aflatoxin
(Aflatoxin B1, B2, G1, G2, M1).
c t Aflatoxin gây
nh t cho con ng
c cho ng
i và gia súc, gây b nh nguy hi m
i là ung th gan, hu ho i gan,
th n kinh. Aflatoxin gây
c cho th n, sinh d c và
c cho nhi u lo i gia súc, gia c m và m n c m nh t
là v t, gà, l n.
L n khi nhi m
c th
ng b
n, thi u máu, vàng da, a ch y, a ch y
ra máu. N u trong kh u ph n có 500 - 700 g Aflatoxin/ kg th c n s làm cho
11
l n con ch m l n, còi c c, gi m s c
kháng v i các b nh truy n nhi m khác
(Lê Th Tài, 1997) [27].
2.1.2.6. Các nguyên nhân do ký sinh trùng
Ký sinh trùng nói chung và ký sinh trùng
ng tiêu hóa nói riêng là
m t trong nh ng nguyên nhân gây tiêu ch y
l n và gia súc khác. Ký sinh
trùng gây b nh a ch y t n t i trong phân, n
c ti u, th c n khi vào c th
g p i u ki n thu n l i chúng sinh tr
ng và phát tri n thành các ký sinh
trùng gây b nh:
Có nhi u lo i ký sinh trùng gây b nh tiêu ch y
l n nh c u trùng
(Eimeria), Isospora suis, Crytosporidium... ho c m t s loài giun tròn l p
Nematoda (Ascaris suum,Trichuris suis, Strongyloides, Haemonchus, Mecistocirrus…).
B nh do Isospora, Crytosporidium th
con t 5
n 25 ngày tu i, còn
mi n d ch
ng t p trung vào giai o n l n
l n trên 2 tháng tu i do c th
ãt o
c
i v i b nh c u trùng, nên l n ch mang m m b nh mà ít khi xu t
hi n tri u ch ng tiêu ch y (Nguy n Nh Pho, 2003) [28].
Giun sán
ng tiêu hóa có vai trò rõ r t trong h i ch ng tiêu ch y
l n t sau cai s a.
giun
a, giun l
l n bình th
ng và l n b tiêu ch y
n, giun tóc và sán lá ru t, nh ng
u nhi m các lo i
l n tiêu ch y nhi m t l
cao h n và n ng h n (Nguy n Th Kim Lan và cs, 2009) [11].
c i m ch y u c a tiêu ch y do ký sinh trùng là con v t m c b nh
b tiêu ch y nh ng không liên t c, có s xen k gi a tiêu ch y và phân bình
th
ng, c th thi u máu, da nh t nh t, gia súc kém n, th tr ng sa sút.
Nh v y có th th y, có r t nhi u nguyên nhân gây tiêu ch y, nh ng
theo m t s nhà khoa h c nghiên c u v b nh tiêu ch y
l n nh Nguy n
Th N i (1985)[20], Lê V n T o (1993)[28], H V n Nam và cs (1997)[17]
thì dù nguyên nhân nào gây tiêu ch y cho l n i n a, cu i cùng c ng là quá
12
trình nhi m khu n, vi khu n k phát làm viêm ru t, tiêu ch y n ng thêm, có
th d n
n ch t ho c viêm ru t tiêu ch y mãn tính.
2.1.3. C ch gây tiêu ch y
2.1.3.1. C ch sinh b nh
C ch sinh b nh và
ng sinh b nh c a E. coli là
nghiên c u c a nhi u nhà khoa h c. Có nhi u y u t
sinh b nh và ti n tri n c a b nh nh : Nh ng t n th
t ng cho phép E. coli xâm nh p. Tuy nhiên,
ra ph i
tài thu hút nhi u
nh h
ng t i c ch
ng
gây b nh, s l
ng ru t, ph
ng E. coli sinh
l n m i có th gây b nh cho l n.
i ta cho r ng c ch sinh b nh c a E. coli
n nay, ng
l n con
c
bi u hi n thông qua:
- Vi khu n E. coli b ng cách tr c ti p hay gián ti p xâm nh p vào
ng hô h p ho c phía trên c a ru t non.
- T n công, phá h y h th ng lông nhung c a t bào niêm m c ru t gây
a ch y m t n
-
c d d i, gi m áng k b m t h p thu c a ru t non.
trong ru t khi g p
lên v i s l
c i u ki n thu n l i vi khu n E. coli nhân
ng l n, sinh s n ra y u t kháng khu n Colicin V, y u t này
di t ho c h n ch s phát tri n c a vi khu n
khu n có l i. Khi vi khu n E. coli có s l
ng ru t khác
c bi t là vi
ng l n s tràn lên ru t non. Chúng
t n công, phá h y h th ng lông nhung, t bào bi u mô làm phá h y l p t
bào này gây ra viêm ru t. Hi n t
ng này gây ra a ch y m t n
c d d i,
gi m áng k b m t h p thu c a ru t non.
- S n sinh các
c t ru t (Enterotoxin). Nh ng E. coli trong ru t bám
trên h th ng lông nhung, t ng sinh và s n sinh
h
ng tr c ti p
c t này nh
n áp su t th m th u màng t bào niêm m c ru t, gây r i
lo n ch c n ng trao
in
c t . Nh ng
i ch t c a t bào.
c và các ch t i n gi i.
c bi t nh h
ng lên quá trình trao
13
Theo Lê V n Th (2007)[43], vi khu n E. coli s n sinh
ru t (Enterotoxin) tác
ng vào quá trình trao
và ch t i n gi i không
i mu i
ct
ru t làm cho n
c h p thu t ru t vào c th mà ng
th m su t t c th vào ru t. N
ng
cl i
c
c
c t p chung vào ru t làm cho ru t c ng lên,
c ng v i các khí do E. coli trong ru t lên men t o ra càng làm cho ru t thêm
c ng, s c c ng c a ru t càng kích thích vào h th n kinh th c v t
nên nh ng c n nhu
ng
yn
c và phân ra ngoài, gây nên tiêu ch y.
Lê V n N m và cs (1998)[18] cho bi t, E. coli ti t ra
nhóm:
ru t t o
c t ch u nhi t (ST) và nhóm
ct g m2
c t kém ch u nhi t (LT).
Enterotoxin thu c nhóm LT bám trên b m t t bào làm n
tràn ra ngoài và nó ng n c n không cho n
c và mu i
c và mu i h p thu tr l i.
- S sinh sôi c a E. coli trong ru t non,
c bi t là ru t già, làm chúng
xâm l n, phá h y t bào niêm m c, gây viêm ru t, sau ó a ch y m t n
Khi l n a ch y nhi u s d n
nm tn
lý tiêu hóa. Do r i lo n tiêu hóa d n
c.
c gây r i lo n ch c n ng sinh
n s r i lo n cân b ng h vi sinh v t
ng ru t. M t s vi khu n có h i phát tri n nhanh, song song v i s phát
tri n v s l
ng c a vi khu n có h i,
c t vào máu làm r i lo n c n ng gi i
c t c a nó ti t ra c ng t ng nhi u.
c c a gan và quá trình l c
th n
(H V n Nam và cs, 1997) [17].
Tóm l i: E. coli mu n gây
c b nh ph i có nh ng i u ki n sau:
Ph i có kh n ng bám dính vào lông nhung (kháng nguyên
Ficubriae).
Ph i có y u t xâm nh p vào l p t bào bi u mô.
S n su t
ct
ng ru t.
C ch sinh b nh c a h i ch ng tiêu ch y là quá trình r i lo n ch c
ph n b máy tiêu hoá và nhi m khu n. Hai quá trình này có th di n ra
ng
14
th i ho c c ng có th quá trình này tr
song không th phân bi t
c, quá trình này sau và ng
c l i,
c t ng quá trình.
Theo Ph m Ng c Th ch (1996)[31], khi thi u m t thì t i 60% m
không tiêu hoá
c, gây ra ch ng
gi m h p thu c ng d n
y b ng, khó tiêu và tiêu ch y ho c vi c
n tiêu ch y.
2.1.3.2. B nh lý lâm sàng c a b nh
B nh lý, lâm sàng c a h i ch ng tiêu ch y
v ch c n ng, tình tr ng m t n
gia súc ó là s bi n
c và ch t i n gi i, tr ng thái trúng
i
cc a
c th b nh.
Khi nghiên c u v tiêu ch y
l n do vi khu n E. coli, Nguy n Nh
Pho (2003)[28] cho r ng ru t c a l n tiêu ch y do vi khu n E. coli ch xung
huy t, không th y xu t huy t, không có loét ho c ho i t nh trong b nh
phó th
ng hàn.
S m tn
c kéo theo m t các ch t i n gi i trong d ch th ,
các ion nh HCO3-, K+, Na+, CL- …
thì c ng làm c n tr
n ul
ng th i khi gia súc b r i lo n tiêu hoá
n kh n ng tái h p thu n
ng d ch m t i trong
ng ru t v
c th i ra. N u th n không bù
máu b
c l i. Hi n t
con v t y u, b
c.
t quá l
ho c u ng, th n s c g ng bù l i b ng cách cô
n
c bi t là
gia súc b tiêu ch y,
ng d ch
cn
a vào khi n
c ti u
gi m l
ng
c, m c d ch th trong t ch c b gi m và
ng này g i là m t n
c và tri u ch ng lâm sàng là
n, thân nhi t th p và có th tr y tim m t b hõm sâu, nhìn l
, da khô, khi véo da lên, n p da ch m tr l i v trí c . L n b tiêu ch y g y
sút nhanh, da nh n, tính àn h i da kém; n u tiêu ch y lâu ngày, l n g y nhô
x
ng s ng, da thô, lông d ng ng
i n gi i s kéo theo s bi n
Hi n t
h vi khu n
ng trúng
c. M t khác, khi c th m t n
c và ch t
i c a hàng lo t các b nh lý khác nhau.
c x y ra do th c n lên men phân gi i sinh
ng ru t sinh sôi, s n sinh ra nhi u
c t . Các
ct
ct ,
ó cùng
15
v i các s n ph m c a viêm, t ch c phân hu , ng m vào máu, tác
ng vào
gan làm ch c n ng gan r i lo n, gia súc b trúng
ng c n
c,
ng th i tác
tr quá trình tiêu hoá ti p t c gây tiêu ch y n ng h n, t ng nguy c nhi m
c
máu và gây t vong.
2.1.4. H u qu c a h i ch ng tiêu ch y
H u qu tr c ti p và n ng n c a hi n t
ng tiêu ch y là s m t n
và m t các ch t i n gi i c a c th , kéo theo hàng lo t các bi n
c
i b nh lý
(Lê Minh Chí, 1995) [3].
L n b tiêu ch y gi m kh n ng tiêu hoá, chuy n hoá và h p th các
ch t dinh d
ng, nên l n g y còm, ch m t ng tr ng, d dàng m c các b nh
khác (Ph m S L ng và cs, 1997) [12].
Hi n t
ng m t n
c r t nghiêm tr ng và có th gây ch t n u không
c i u ch nh. Gia súc non d tr d ch th t
c mv is m tn
ng
i th p nên
c bi t m n
c. Chính vì v y, bi n pháp phòng ch ng và bù n
i u tr tiêu ch y luôn luôn ph i
l n hi n t
c trong
t ra.
ng tiêu ch y th
ng có quá trình nhi m khu n. Khi tiêu
ch y do nhi m khu n, các tri u ch ng tr m tr ng h n và h u qu
l i n ng
n h n. B nh có th lây lan và k phát nhi u b nh khác, gây thi t h i cho
ngành ch n nuôi.
Nh v y, v i m i m t nguyên nhân gây tiêu ch y khác nhau thì c ng
l i nh ng h u qu khác nhau.
2.1.5. Tri u ch ng và b nh tích c a H i ch ng tiêu ch y
2.1.5.1. Tri u ch ng
Bi u hi n lâm sàng c a h i ch ng tiêu ch y.
Bi u hi n lâm sàng c a h i ch ng tiêu ch y nói chung d th y và i n
hình nh t là hi n t
s n s t ho c l ng
ng tiêu ch y: Phân lúc
u có th táo sau ó chuy n sang
các b nh do giun sán, phó th
ng hàn, d ch t
giai o n
16
cu i phân l ng. Lê V n N m và cs (1998)[18] cho bi t: Phân c a l n b tiêu
ch y do c u trùng có l n máu, th m chí máu chi m ph n l n trong phân.
Ph m S L ng và cs (1997) [12] cho bi t: L n a ch y, phân l ng, màu xám
xanh ho c xám vàng, trong phân có l n nh ng m nh th c n ch a
hóa h t (l n b a ch y do th c n không
m b o v sinh), do r i lo n h vi
ng ru t, vi khu n E. coli và Salmonella phát tri n gây tiêu ch y.
khu n
Ngoài ra, l n b tiêu ch y thân nhi t th
phân dính
n
c tiêu
ng t ng nh ho c không t ng,
uôi và h u môn, con v t n u ng kém, th m chí b
c ôi khi th y nôn m a, a ch y kèm theo m t n
c, m t ch t i n gi i,
l n g y sút nhanh, da khô, lông xù, t ng tr ng kém. Hi n t
dài làm s c
kháng c a l n gi m sút, tr c khu n
m xâm nh p vào
n, khát
ng tiêu ch y kéo
ng ru t phát tri n m nh
ng Lympho - máu gây nhi m trùng huy t, con v t ki t
s c, ch t r t nhanh.
L n con b nhi m E. coli, m c H i ch ng tiêu ch y có bi u hi n y u,
ch m ch p, b bú, thân nhi t t ng nh , tiêu ch y nhi u, m t n
c, bi ng n,
suy nh
c, ôi khi có nôn m a. Phân lúc
s ns t
các b nh do giun sán, phân l ng ho c v t c n câu, màu tr ng, vàng,
xanh nh t màu h t
n
cd n
u có th táo, sau ó a l ng, có th
u, có l n b t khí. Vì m t n
n sinh lo n d
c nhi u nên l n m b khát
ng trong c th , b ng hóp l i, da nh n nheo, lông
xù, phân dính xung quanh h u môn, 2 chân sau rúm l i. B nh x y ra quanh
n m nh ng ch y u vào v
ông xuân khi
m môi tr
ng cao.
Tr nh V n Th nh (1985b)[34] cho bi t, l n b tiêu ch y có bi u hi n
phân có màu tr ng ngà
tóp, chân i l o
o không
n vàng nh t, mùi th i kh m, tanh, lông x xác g y
nh h
ng, uôi và h u môn luôn dính phân.
Theo Lê V n T o và cs (1996)[29], khi l n con b nhi m E. coli thì các
tri u ch ng
c tr ng c a b nh là:
u tiên trong m t àn l n có 1 - 2 con b
17
b nh r i lây sang các con khác, có khi c
àn b b nh, l n n ít ho c b
n, s t
nh 39,50C - 40,00C. Khi th :
- Th quá c p tính: L n ch t nhanh, t khi phát hi n tri u ch ng n ít
n khi ch t trong vòng 6 - 20 gi , l n b
n hoàn toàn, i l i siêu v o, lo ng
cho ng thích n m b p m t ch . Ho nhi u, n
cm i
c kh t nh m . Ph n
rìa tai, mõm tím tái, th th b ng r t khó kh n, phân l ng màu tr ng l y nh y,
có tr
ng h p toàn n
ch t th
c v i máu t
ng có nh ng c n co gi t
- Th c p tính: Th
tri u ch ng
i, có mùi hôi tanh khó ch u tr
c khi l n
chân.
ng ch t ch m h n (2 - 4 ngày sau khi phát hi n
u tiên). Tri u ch ng t
ng t nh th quá c p tính: L n b s ng
mí m t, viêm giác m c m t, m t phù th ng, phân màu vàng xám. Tr
c khi
ch t c ng co gi t ki t s c mà ch t.
B môn vi trùng - Vi n thú y qu c gia ã tìm hi u và nghiên c u tình
hình b nh tiêu ch y và có nh ng nh n xét sau:
B nh x y ra
th i k khác nhau, l n 10 ngày tu i, l n choai m c nhi u
h n l n nái, b nh mang tính ch t lây lan nh ng không m nh. B nh
c phát
hi n th
ng có các tri u ch ng: phân có nhi u n
c màu vàng (không th y
hi n t
ng có màu vàng và màng nhày nh hi n t
ng c a b nh l ), có hi n
t
ng nôn ra phân. Do tiêu ch y d n
r y, i l i y u, ôi khi có hi n t
n hi n t
ng m t n
c nên l n run
ng th n kinh.
2.1.5.2. B nh tích
Nh
ã bi t, nguyên nhân gây H i ch ng tiêu ch y r t a d ng, do ó
quá trình b nh lý do chúng gây ra c ng r t ph c t p. M i nguyên nhân khi tác
ng lên
ng tiêu hóa
u theo m t c ch nh t
không gi ng nhau vì v y c quan t n th
c ng khác nhau.
nh và v trí tác
ng khác nhau và m c
ng
n ng nh
18
- Th c p tính: Niêm m c d dày ph
xu t huy t r t rõ, niêm m c ru t non b t n th
niêm m c ru t già b t n th
y d ch nh n, xung huy t và
ng m nh, có vùng b ho i t ,
ng r t rõ, h ch lâm ba ru t s ng màu
Xét nghi m vi th h ch lâm ba th
ng có t ng sinh
th m.
i th c bào. Có tr
ng
h p t bào này t p trung thành m t u, m t s u b ho i t bên trong.
+ Gan nhão, d v , ôi khi có xu t huy t
+ Túi m t s ng, xu t huy t, d ch m t bi n
- Th mãn tính:
có các
gan.
i màu.
c tr ng là t ng sinh t bào, trong u t bào t ng sinh
i th c bào v i các h t nhân màu sáng, ó là các s n ph m c a bi u bì
võng mô, chúng có kh n ng th c bào.
Lách s ng to, màu
th m, ôi khi màu en, rìa lách cong.
Th n không có bi n
i
c tr ng.
Trong ph i th y có u m ho c ho i t , b m t ph i xung huy t.
Xu t huy t tim, màng tim d bóc, ch a
yn
c và có nh ng i m
xu t huy t rõ ràng.
D dày
u ch a h i và ch a 1/2 ch t l ng g m s a không tiêu, n
c
màu vàng. Xác l n ch t g y, hóp b ng. Nh ng l n ch t qua êm ph n b ng
th
ng có màu en do quá trình ho i t gây nên.
Theo
ào Tr ng
t và cs (1986)[5] cho th y, vi khu n Sal.
typhimurium và Sal. cholerasuis gây b nh phó th
ng hàn ch y u t p trung
ru t non: Gây viêm ru t ho i t lan tràn, h ch màng treo ru t,
th
ng này còn lan tràn
ng th i t n
n k t tràng và tr c tràng. Tác gi còn cho bi t:
b nh h ng l do Treponema hyodysenteriae gây ra quá trình b nh lý t p trung
ru t già: S ng phù thành ru t và màng treo ru t, viêm và s ng h ch màng
treo ru t. Nh ng t n th
xu t huy t
d dày.
ng khác có th th y nh : Sung huy t
gan, viêm,
