ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ GIS TRONG ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ VÀ ĐỊNH HƯỚNG SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP THEO FAQ TRÊN ĐỊA BÀN XÃ HỒNG THÁI ĐÔNG THỊ XÃ ĐÔNG TRIỀU TỈNH QUẢNG NINH (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

TR

LÊ TH BÌNH NGUYÊN
Tên

tài:
NG D NG CÔNG NGH GIS TRONG ÁNH GIÁ HI U QU

VÀ

NH H

TRÊN

NG S

D NG

T NÔNG NGHI P THEO FAQ

A BÀN XÃ H NG THÁI ÔNG - TH XÃ ÔNG TRI U
T NH QU NG NINH

KHÓA LU N T T NGHI P
H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

:

L p

: K43 - CMT - N01

Khoa

: Qu n lý Tài nguyên

Khoá h c

: 2011 - 2015

Gi ng viên h

a chính Môi tr

ng

ng d n : ThS. Nguy n V n Hi u

Thái Nguyên, n m 2015

i

L IC M

N

c s gi i thi u c a Ban giám hi u nhà tr

ng, Ban ch nhi m khoa

Qu n Lý Tài Nguyên, em ã v th c t p t i xã H ng Thái
Tri u – t nh Qu ng Ninh.

ông – th xã

ông

n nay em ã hoàn thành quá trình th c t p t t

nghi p và khoá lu n t t nghi p c a mình.
L i

u tiên em xin bày t lòng bi t n sâu s c t i:

Ban giám hi u tr

ng

i h c Nông lâm Thái Nguyên

Ban ch nhi m khoa và t p th th y cô giáo trong khoa Qu n Lý Tài
Nguyên ã t n tình gi ng d y và giúp
Ban lãnh

em trong su t quá trình h c t p.

o và toàn th các cán b công nhân viên cùng nhân dân c a xã

H ng Thái ông – th xã ông Tri u – t nh Qu ng Ninh ã ti p nh n và t o i u
ki n giúp

em trong th i gian th c t p t i c s .

c bi t em xin chân thành c m n s quan tâm, ch
giáo h

ng d n: Th.S Nguy n V n Hi u ã giúp

o t n tình c a th y

em trong quá trình th c hi n

tài và hoàn thành khoá lu n t t nghi p.
Do th i gian th c t p ng n, trình

chuyên môn còn h n ch , b n thân

còn thi u kinh nghi m nên khóa lu n không th tránh

mong nh n

cs

c nh ng sai sót. Em r t

óng góp quý báu c a th y cô b n bè

khóa lu n

c

hoàn thi n h n.
Em xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày tháng 05 n m 2015
Sinh viên

Lê Th Bình Nguyên


ii

DANH M C CÁC B NG
B ng 3.1: C u trúc d li u không gian c a b n

............................................. 27

B ng 3.2: C u trúc d li u thu c tính cho b n

.............................................. 28

B ng 4.1: Hi n tr ng và d báo lao

ng xã h i ................................................ 38

B ng 4.2: Hi n tr ng s d ng

t n m 2010 c a xã H ng Thái ông................ 43

B ng 4.3: Hi n tr ng s d ng

t nông nghi p c a xã H ng Thái ông n m

2010 ........................................................................................................ 46
B ng 4.4: Các lo i hình s d ng
B ng 4.5: Bi n

ng s d ng

t chính c a xã H ng Thái ông n m 2010 .. 47
t so v i n m 2005 ............................................ 50

B ng 4.6: Giá tr s n xu t c a m t s cây tr ng chính ....................................... 52
B ng 4.7: Chi phí s n xu t trong s n xu t lúa trên m t ha trong m t v ............ 53
B ng 4.8: Chi phí s n xu t trong s n xu t Ngô, L c, Khoai trên m t ha trong m t
v ............................................................................................................ 54
B ng 4.9: Hi u qu kinh t cây tr ng chính ....................................................... 55
B ng 4.10. Hi u qu kinh t các lo i hình s d ng

t chính............................. 56

B ng 4.11. Hi u qu kinh t c a LUT cây n qu .............................................. 57
B ng 4.12. Hi u qu kinh t c a LUT nuôi tr ng thu s n tính trên 1 ha........... 58
B ng 4.13. B ng phân c p hi u qu kinh t các lo i hình s d ng

t nông

nghi p tính bình quân/1ha ....................................................................... 59
B ng 4.14. Hi u qu s d ng

t c a các lo i hình s d ng

t tính trên 1 ha ... 60

B ng 4.15. Hi u qu xã h i c a các LUT .......................................................... 62
B ng 4.16: Hi u qu môi tr

ng c a các ki u s d ng

t ................................ 64


iii

DANH M C CÁC HÌNH
Hình 4.1: B n

xã H ng Thái ông, th xã ông Tri u, t nh QN ................... 31

Hình 4.2: B n

hi n tr ng SD

Hình 4.3: B n

hi n tr ng các LUT ................................................................ 66

Hình 4.4: L p thu c tính c a HQKT ................................................................. 66
Hình 4.5: B n

giá tr s n xu t ....................................................................... 67

Hình 4.6: B n

chi phí s n xu t...................................................................... 67

Hình 4.7: B n

giá tr ngày công L .............................................................. 68

Hình 4.8: B n

thu nh p thu n ....................................................................... 68

Hình 4.9: B n
Hình 4.10: B n

ánh giá hi u qu s d ng

ng v n ...................................... 69

ánh giá HQKT ................................................................... 69

Hình 4.11: B ng thu c tính hi u qu xã h i....................................................... 70
Hình 4.12: L p d li u c a HQXH.................................................................... 70
Hình 4.13: B n
Hình 4.14: B n
Hình 4.15: B n
Hình 4.16: B n
Hình 4.17: B n

thu hút lao

ng ................................................................... 71

m b o an ninh l

ng th c ................................................ 71

áp ng nhu c u nông h ..................................................... 72
gi m t l

ói nghèo ............................................................ 72

ánh giá HQXH ................................................................... 73

Hình 4.18: B ng thu c tính hi u qu môi tr

ng ............................................... 74

Hình 4.19: L p d li u HQMT .......................................................................... 74
Hình 4.20: B n

t l che ph ........................................................................ 75

Hình 4.21: B n

kh n ng b o v c i t o

Hình 4.22: B n

ý th c ng

Hình 4.23: B n

t .................................................. 75

i dân trong s d ng thu c BVTV ...................... 76

ánh giá HQMT................................................................... 76

Hình 4.24: Ch ng ghép d li u.......................................................................... 77
Hình 4.25: B n

ánh giá hi u qu s d ng

t.............................................. 78


iv

DANH M C CÁC T , C M T
Ký hi u

VI T T T

Nguyên ngh a

BVTV

: B o v th c v t

FAO

: Food and Agriculture Organization (T ch c l

ng th c

và nông nghi p)
GIS

: Geographic Information System (H th ng thông tin a lý)

H

: Hight (Cao)

HQKT

: Hi u qu kinh t

HQMT

: Hi u qu môi tr

HQXH

: Hi u qu xã h i

L

: Low (Th p)

LM

: Lúa mùa

LUT

: Land Use Type (Lo i hình s d ng

LX

: Lúa xuân

M

: Medium (Trung bình)

N – CP

: Ngh

Q – BTNMT

: Quy t

QN

: Qu ng Ninh

SD

: S d ng

TT – BTNMT

: Thông t – B tài nguyên môi tr

UBND

: y ban nhân dân

ng

t)

nh – Chính ph
nh – B tài nguyên môi tr

ng

t
ng


v

M CL C

U ............................................................................................ 1

PH N 1: M
1.1.

tv n

.................................................................................................... 1

1.2. M c ích c a

tài ...................................................................................... 2

1.3. Yêu c u ........................................................................................................ 2
1.4. Ý ngh a ......................................................................................................... 3
PH N 2: T NG QUAN TÀI LI U ................................................................. 4
2.1. C s pháp lý ............................................................................................... 4
2.2. C s khoa h c ............................................................................................. 5
2.2.1. N i dung liên quan
2.2.2. H th ng thông tin

n ánh giá

t .......................................................... 5

a lý (GIS) ............................................................... 14

2.3. C s th c ti n ........................................................................................... 18
2.3.1. Các nghiên c u

Vi t Nam..................................................................... 18

2.3.2. Các nghiên c u trên Th Gi i .................................................................. 21
PH N 3:
3.1.

it

IT

NG N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ....23

ng nghiên c u ................................................................................. 23

3.2. Ph m vi nghiên c u .................................................................................... 23
3.2.1. Ph m vi không gian ................................................................................. 23
3.2.2. Ph m vi th i gian..................................................................................... 23
3.3. N i dung nghiên c u .................................................................................. 23

3.4. Ph

ng pháp nghiên c u ........................................................................... 23

3.4.1. Ph

ng pháp thu th p s li u .................................................................. 23

3.4.2. Ph

ng pháp ánh giá hi u qu s d ng

3.4.3. Ph

ng pháp ng d ng GIS trong ánh giá hi u qu s d ng

t ............................................ 24
t nông

nghi p ............................................................................................................... 25


vi

PH N 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N .............................. 31
3.5.

i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i. ............................................................ 31

3.5.3. V trí

3.5.4.

a lý và i u ki n t nhiên ............................................................ 31

i u ki n kinh t xã h i .......................................................................... 35

3.5.5. Th c tr ng môi tr

ng ............................................................................ 41

3.5.6.

i u ki n t nhiên, kinh t xã h i và môi tr

ánh giá chung v

3.6. Hi n tr ng s d ng

ng ....... 42

t t i xã H ng Thái ông .......................................... 43

3.6.3. Hi n tr ng s d ng

t vào các m c ích ................................................ 43

3.6.4. Hi n tr ng s d ng

t nông nghi p ........................................................ 46

3.6.5. Các lo i hình s d ng
3.6.6. Bi n
3.7.

ng s d ng

t nông nghi p .................................................... 47
t nông nghi p trong nh ng n m g n ây................ 50

ánh giá hi u qu s d ng

t nông nghi p trên a bàn xã H ng Thái ông ..... 51

3.7.3. Hi u qu kinh t ...................................................................................... 51
3.7.4. Hi u qu xã h i ....................................................................................... 61
3.7.5. Hi u qu môi tr
3.8.

ng ............................................................................... 63

ng d ng công ngh GIS trong ánh giá hi u qu s d ng

3.8.3.

ánh giá hi u qu s d ng

t và

nh h

ng s d ng

t .................. 65
t b ng công ngh

GIS 65
3.9.

nh h

ng s d ng

t trên

a bàn ......................................................... 79

3.9.3. L a ch n m t s lo i hình s d ng
3.9.4.

nh h

ng s d ng

t phù h p ...................................... 79

t nông nghi p

t hi u qu cao phù h p v i phát

tri n b n v ng ................................................................................................... 80

3.9.5. M t s gi i pháp nâng cao hi u qu s d ng
PH N 5: K T LU N VÀ

t ..................................... 81

NGH ............................................................. 86

5.1. K t lu n ...................................................................................................... 86
5.2.

ngh ....................................................................................................... 88

TÀI LI U THAM KH O............................................................................... 89


1

PH N 1
M

1.1.

U

tv n
t ai là ngu n tài nguyên vô cùng quý giá mà thiên nhiên ã ban t ng

cho con ng

i.

t ai là n n t ng

con ng

ng kinh t xã h i, nó không ch là
xu t không th thay th
ng s ng trên

it

c. Vai trò c a

i

nh c và t ch c các ho t

ng lao
t ai

ng mà còn là t li u s n
i v i con ng

i và các ho t

t r t quan tr ng, nh ng l i gi i h n v di n tích và c

v trí. Vi c s d ng

t liên quan ch t ch t i m i ho t

t ng l nh v c, quy t

nh

nh v

ng c a t ng ngành và

n hi u qu s n xu t và s s ng còn c a t ng ng

i

dân c ng nh v n m nh c a c Qu c gia.
Vi c s d ng

t có hi u qu và b n v ng ang tr thành v n

v i m i qu c gia, nh m duy trì s c s n xu t c a

c p thi t

t ai cho hi n t i và cho t

ng

lai. Xã h i phát tri n, dân s t ng nhanh kéo theo nh ng òi h i ngày càng t ng v
l

ng th c và th c ph m, ch

ng

i ã tìm m i cách

càng t ng ó. Nh v y
tác

c ng nh các nhu c u v v n hóa, xã h i. Con

khai thác

t ai nh m th o mãn nh ng nhu c u ngày

t ai có h n v di n tích và có nguy c b suy thoái d

ng c a thiên nhiên và s thi u ý th c c a con ng

và s d ng.

ó còn ch a k

i trong quá trình s n xu t

n s suy gi m v di n tích

hóa ang di n ra m nh m , trong khi kh n ng khai hoang
Do v y, vi c ánh giá hi u qu

i

t do quá trình ô th
t m i l i r t h n ch .

s d ng

t h p lý theo quan i m sinh

thái và phát tri n b n v ng ang tr thành v n

mang tính ch t toàn c u và

c các nhà khoa h c trên th gi i quan tâm.
nông nghi p ch y u nh
d ng

iv im tn

c có n n kinh t

Vi t Nam, vi c nghiên c u, ánh giá hi u qu s

t càng tr nên c n thi t h n bao gi h t.


2

Nhu c u hi n
công tác qu n lý

i hóa và áp d ng các ph n m m chuyên d ng vào phuc v

t ai

n

c ta ngày càng cao. Công ngh GIS ngày càng phát

tri n và nhi u ti n ích ph c v cho công tác qu n lý

t ai. Vi c phát tri n m nh

m c a các d ch v và nh ng thành công c a GIS trên nhi u l nh v c trong qu n
lý

t ai s làm ti n

d ng

cho vi c ánh giá hi u qu s d ng

ông là m t xã mi n núi n m

Tri u, t nh Qu ng Ninh v i t ng di n tích
n m 2010 là 7375 ng
ng cho ng

i; m t

nh m

phía

ng s

gi i quy t v n
xu t h

ông c a th xã
i/km2. Vi c

dân s trung bình 383 ng

h t s c c n thi t

nh

t nông nghi p h p lý, có
nâng cao hi u qu s d ng

này thì vi c ánh giá hi u qu s d ng

ng s d ng

ông

t t nhiên là 2.017,98 ha; dân s

i dân trong xã khai thác và s d ng

hi u qu là m t trong nh ng v n
t.

nh h

t.
H ng Thái

h

t và

t nông nghi p

t và lo i hình s d ng

t b n v ng là vi c r t

ó, em ti n hành nghiên c u

tài: “ ng d ng công

quan tr ng.
Xu t phát t th c t

ngh GIS trong ánh giá hi u qu và

nh h

ng s d ng

t nông nghi p theo

FAO trên a bàn xã H ng Thái ông – th xã ông Tri u – t nh Qu ng Ninh”.
1.2. M c ích c a

tài

Xây d ng công c
H ng Thái ông t

ó

ánh giá hi u qu s d ng
xu t m t s lo i hình s d ng

t nông nghi p c a xã
t theo h

ng hi u qu

và b n v ng.
1.3. Yêu c u
- Thu th p chính xác s li u v các lo i hình s d ng
trên

a bàn xã.

t nông nghi p

3

-

ánh giá hi u qu c a các lo i hình s d ng

t nông nghi p trên

a

bàn xã.
-

xu t h

ng s d ng

t hi u qu .

- N m ch c và th hi n rõ

c ng d ng c a ph n m m trong qu n lý

t ai.
1.4. Ý ngh a
- Ý ngh a khoa h c
H th ng hóa các khái ni m, ki n th c th c t trong v n
qu s d ng

ánh giá hi u

t nông nghi p.

K t h p d li u không gian, thu c tính và công ngh GIS
hình ánh giá hi u qu s d ng

t nông nghi p nhanh, có

t o ra mô

tin c y cao.

- Ý ngh a th c ti n
Ch ra

c hi u qu s d ng

t nông nghi p c a t ng

làm c s cho vi c quy ho ch, k ho ch s d ng
hi u qu cao v b n v ng trong th i gian t i.

nv

t ai,

t c a xã H ng Thái ông

t

4

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s pháp lý
- Lu t
hành Lu t

t ai ngày 26 tháng 11 n m 2003 và các v n b n h

ng d n thi

t ai.

- Ngh

nh s 181/2004/N -CP ngày 29/10/2004 c a Chính ph h

d n thi hành lu t
- Ngh

ng

t ai 2003.

nh s 69/2009/N -CP ngày 13/08/2009 c a Chính ph quy

b sung v quy ho ch s d ng

t, giá

t, thu h i

t, b i th

nh

ng, h tr và tái

nh c (Chính ph 2009).
- Thông t s
và Môi tr

19 /2009/TT- BTNMT ngày 02/11/2009 c a B Tài nguyên

ng v vi c quy

ho ch s d ng

nh vi c l p, i u ch nh và th m

nh quy ho ch, k

t.

- Thông t s 13/2011/TT-BTNMT ngày 15/04/2011 c a B Tài nguyên
và Môi tr

ng quy

ho ch s d ng
- Quy t
tr

nh v ký hi u b n

t và b n

quy ho ch s d ng

quy ho ch, k ho ch s d ng

t.

ng v ban hành quy trình l p và i u ch nh

t.

nh s 22/2007/Q -BTNMT ngày 17/02/2007: Ban hành quy

nh v thành l p b n

hi n tr ng s d ng

- V n b n s 429/TCQL
lý

t ph c v quy

nh s 04/2005/Q -BTNMT ngày 30 tháng 6 n m 2005 c a B

ng B Tài nguyên và Môi tr

- Quy t

hi n tr ng s d ng

t ai v vi c h

-CQH

t.
ngày 16/4/2012 c a T ng c c Qu n

ng d n quy ho ch, k ho ch s d ng

t.


5

2.2. C s khoa h c
2.2.1. N i dung liên quan

n ánh giá

2.2.1.1.

t trong s n xu t nông nghi p

t và vai trò c a

Khái ni m v

t

t

t là m t ph n c a v trái

t, nó là l p ph l c

a mà bên d

và khoáng sinh ra nó, bên trên là th m th c bì và khí quy n.
x pc al c

m ,

t là l p m t t

i

a có kh n ng s n sinh ra s n ph m c a cây tr ng [7].

Theo ngu n g c phát sinh, tác gi
nhiên

i nó là á

c hình thành do s tác

ôkutraiep coi

t là m t v t th t

ng t ng h p c a n m y u t là: Khí h u, á

a hình, sinh v t và th i gian.

t xem nh m t th s ng nó luôn v n

ng

và phát tri n [16].
Theo C.Mac: “

t là t li u s n xu t c b n và ph bi n quý báu nh t c a

s n xu t nông nghi p, là i u ki n không th thi u
c a hàng lo t th h loài ng

i k ti p nhau” [2].

Theo các nhà kinh t , th nh
ai là ph n trên m t c a v trái

ng và quy ho ch Vi t Nam cho r ng: “

t mà

ó cây c i có th m c

Nh v y ã có r t nhi u khái ni m và
khái ni m chung nh t có th hi u:
chi u th ng
th m th c v t,
s n trong lòng
nh

ng,

c c a s t n t i và tái sinh

c”.

nh ngh a khác nhau v

t nh ng

t ai là kho ng không gian có gi i h n, theo

ng bao g m: Khí h u c a b u khí quy n, l p ph th nh
ng v t, di n tích m t n

c, tài nguyên n

t. Theo chi u ngang, trên m t

t là s

gi vai trò quan tr ng và có ý ngh a to l n
i.

i v i ho t

ng,

c ng m và khoáng
k t h p gi a th

a hình, th y v n, th m th c v t v i các thành ph n khác, nó tác

cu c s ng xã h i c a loài ng

t

ng

ng s n xu t c ng nh


6

Khái ni m v

t nông nghi p

t nông nghi p là
nông nghi p nh
th y s n

t

c xác

nh ch y u

t tr ng cây hàng n m,

t làm mu i,

t dùng

s d ng vào s n xu t

t tr ng cây lâu n m,

t nuôi tr ng

nghiên c u thí nghi m v nông nghi p,

nghiên c u gi ng cây tr ng, b o v ngu n gen quý, n i ch a các s n ph m nông
s n…

t nông nghi p óng vai trò vô cùng quan tr ng trong s phát tri n kinh

t c a m i qu c gia.

t nông nghi p tham gia vào quá trình s n xu t và làm ra

s n ph m c n thi t nuôi s ng xã h i [7].
Vai trò và ý ngh a c a
-

t trong s n xu t nông nghi p

t là kho ng không gian lãnh th c n thi t

xu t trong các ngành kinh t qu c dân và ho t
quan tr ng c a

t C.Mac vi t: “

cung c p các t li u lao

i v i m i quá trình s n

ng c a con ng

i. Nói v t m

t là m t phòng thí nghi m v

ng, v t ch t, là v trí

i, kho tàng

nh c , là n n t ng c a t p

th ” [2].
i v i nông nghi p:
i u ki n v t ch t

ng th i là

t ai là y u t tích c c c a quá trình s n xu t là
it

ng lao

ng (luôn ch u tác

trình s n xu t nh : cày, b a, x i, xáo,…) và công c lao
lao

ng (S d ng

quan h ch t ch v i

ng trong quá

ng hay ph

ng ti n

tr ng tr t, ch n nuôi,…). Quá trình s n xu t luôn có m i
phì nhiêu và quá trình sinh h c t nhiên c a

Th c t cho th y, trong quá trình phát tri n xã h i loài ng

t.
i, s hình

thành và phát tri n c a m i n n v n minh, các thành t u khoa h c công ngh
u

c xây d ng trên n n t ng c b n – S d ng

t.

Trong nông nghi p ngoài vai trò là c s không gian
n ng

t còn có hai ch c

c bi t quan tr ng:
Là

i t ng ch u s tác

ng tr c ti p c a con ng i trong quá trình s n xu t.


7

t tham gia tích c c vào quá trình s n xu t, cung c p cho cây tr ng
n

c, mu i khoáng và các ch t dinh d

phát tri n c a cây tr ng. Nh v y,
ch t l

ng khác c n thi t cho s sinh tr

ng và

t tr thành công c s n xu t. N ng su t và

ng s n ph m ph thu c vào

phì nhiêu c a

li u s n xu t dùng trong nông nghi p ch có
Chính vì v y, có th nói r ng

t. Trong t t c các lo i t

t m i có ch c n ng này.

t là t li u s n xu t ch y u và

c bi t

trong nông nghi p.
2.2.1.2. S d ng

ng

i

t và nh ng quan i m s d ng

t

S d ng

t là gì?

S d ng

t là m t h th ng các bi n pháp nh m i u hòa m i quan h

t trong t h p v i ngu n tài nguyên thiên nhiên khác và môi tr

ng.

C n c vào quy lu t phát tri n kinh t xã h i cùng v i yêu c u không ng ng n
nh và b n v ng v m t sinh thái, quy t

nh ph

ng h

ng chung và m c

tiêu s d ng

t h p lý nh t là tài nguyên

c a

t t i hi u ích sinh thái, kinh t , xã h i cao nh t. Vì v y, s d ng

t nh m

t thu c ph m trù ho t

t ai, phát huy t i a công d ng

ng kinh t c a nhân lo i. V i vai trò là nhân t c a

s c s n xu t, các nhi m v và n i dung s d ng

t ai

c th hi n

các

khía c nh sau:
- S d ng
gian s d ng

t h p lý v không gian, hình thành hi u qu kinh t không

t.

- Phân ph i h p lý c c u
thành c c u kinh t s d ng
- Quy mô s d ng
kinh t s d ng

t.

t ai trên di n tích

t ai

c s d ng, hình

t.

t c n có s t p trung thích h p, hình thành quy mô


8

- Gi m t

s d ng

t ai thích h p, hình thành vi c s d ng

t ai

m t cách kinh t , t p trung, thâm canh [12].

Quan i m s d ng

t b n v ng

T khi bi t s d ng

t ai vào m c ích sinh t n c a mình,

thành c s c n thi t cho s s ng và cho t
Tác
gi m và d n

ng c a con ng

ng lai phát tri n c a con ng

i ã làm cho

n thoái hoá

t ai ã tr

phì nhiêu c a

i.

t ngày càng b suy

t, lúc ó khó có th ph c h i l i

phì nhiêu c a

t n u mu n ph c h i l i thì c n ph i chi phí r t l n. Vì v y tìm ki m nh ng
bi n pháp s d ng

t thích h p, b n v ng ã

c nhi u nhà khoa h c và các t

ch c qu c t quan tâm. Thu t ng “S d ng

t b n v ng” (Sustainable land

use) ã tr lên thông d ng trên th gi i nh hi n nay.
Nh ng nguyên t c
là nh ng m c tiêu c n

c coi là tr c t trong s d ng

t

t ai b n v ng và

c:

“- Duy trì, nâng cao s n l

ng (Hi u qu s n xu t);

- Gi m t i thi u m c r i ro trong s n xu t (An toàn);

- B o v tài nguyên thiên nhiên và ng n ch n s thoái hóa

t, n

c;

- Có hi u qu lâu dài;
-

c xã h i ch p nh n” [12].

V n d ng các nguyên t c ã nêu
coi là b n v ng ph i

t

trên,

Vi t Nam m t lo i hình

c 3 yêu c u:

- B n v ng v kinh t : Cây tr ng cho n ng su t cao, ch t l
th tr

ng t t,

c

i s ng nhân dân, thu hút

c

ng ch p nh n.
- B n v ng v m t xã h i: Nâng cao

lao

c

c

ng, phù h p v i phong t c t p quán c a ng

i dân.


9

- B n v ng v môi tr
màu m c a

ng: Các lo i hình s d ng

t, ng n ch n s thoái hóa

Ba yêu c u trên là

t ph i b o v

t và b o v môi tr

c

ng sinh thái
t

th i

i m hi n t i. Thông qua vi c xem xét và ánh giá theo các yêu c u trên

có

nh ng

nh h

xem xét và ánh giá các lo i hình s d ng

t.

ng phát tri n

Các y u t

nh h

t ng vùng.

ng

Ph m vi, c c u và ph

n s d ng

t

ng th c s d ng

t…v a b chi ph i b i các i u

ki n và quy lu t sinh thái t nhiên, v a b ki m ch b i các i u ki n, quy lu t
kinh t - xã h i và các y u t k thu t. Vì v y, nh ng i u ki n và nhân t
h

ng ch y u
*Y ut
-

n vi c s d ng

nh

t là:

i u ki n t nhiên

i u ki n t nhiên có r t nhi u y u t nh : ánh sáng, nhi t

m a, th y v n, không khí,….trong các y u t

vi c s d ng

t ai, sau ó là i u ki n

,l

ó khí h u là nhân t hàng

t ai ch y u là

ng

uc a

a hình, th nh

ng

và các nhân t khác.
-

i u ki n khí h u:

ây là nhóm y u t

nh h

ng r t l n, tr c ti p

s n xu t nông nghi p và i u ki n sinh ho t c a con ng

th p, s sai khác v nhi t

v th i gian và không gian, biên

th p gi a ngày và êm…tr c ti p nh h
tri n c a cây tr ng. L

m cn
t

i u ki n
c bi n,

ó nh h

ng

ng

cao hay

t i cao hay t i

n s phân b , sinh tr

ng và phát

ng m a nhi u hay ít, b c h i m nh y u có ý ngh a quan

tr ng trong vi c gi nhi t

n ng cung c p n

i. Nhi t

n

và m

c a

c cho các cây, con sinh tr

t, c ng nh kh n ng
ng, phát tri n [12].

t ai: S khác nhau gi a
d ch

ng d c…th

m b o kh

ng d n

a hình,
n

a m o,

cao so v i

t ai, khí h u khác nhau,

n s n xu t và phân b các ngành nông nghi p, lâm nghi p.


10

a hình và

d c nh h

ng

n ph

ng th c s d ng

c cho vi c l a ch n c c u cây tr ng, xây d ng

t nông nghi p, là c n

ng ru ng, th y l i canh tác

và c gi i hóa.
M i vùng
ngu n n

a lý khác nhau có s khác bi t v

i u ki n ánh sáng, nhi t

c và các i u ki n t nhiên khác. Các y u t này nh h

n kh n ng, công d ng và hi u qu s d ng
lu t c a t nhiên, t n d ng các l i th
kinh t , xã h i và môi tr

,

ng r t l n

t. Vì v y c n tuân theo các quy

ó nh m

t

c hi u qu cao nh t v

ng.

* Y u t v kinh t – xã h i
Bao g m các y u t nh : Ch
qu n lý, s c s n xu t trình

xã h i, dân s và lao

ng, thông tin và

phát tri n c a kinh t hàng hóa, c c u kinh t và

phân b s n xu t, các i u ki n v nông nghi p, công nghi p, giao thông, v n t i, s
phát tri n c a khoa h c k thu t công ngh , trình
“Y u t kinh t – xã h i th
t ai” [12]. Th c v y, ph

ng có ý ngh a quy t nh, ch
ng h

ng s d ng

h i và m c tiêu kinh t trong t ng th i k nh t
cho phép xác nh kh n ng thích ng v ph
Nh v y, các nhân t
nhi u t h p nh h
và có tác

ng

qu n lý, s d ng lao

t

o

ng…

i v i vi c s d ng

c quy t nh b i yêu c u xã

nh. i u ki n t nhiên c a

ng th c s d ng

t ai

t.

i u ki n t nhiên và i u ki n kinh t - xã hôi t o ra
n vi c s d ng

t ai. Tuy nhiên m i y u t gi v trí

ng khác nhau. Vì v y, c n d a vào y u t t nhiên và kinh t – xã h i

trong l nh v c s d ng

t ai

kh n

t hi u qu cao.

s d ng

t ai

2.2.1.3. Hi u qu s d ng

t

ó tìm ra nh ng nhân t thu n l i và khó

t

Hi u qu chính là k t qu nh yêu c u công vi c mang l i. Do tính ch t mâu
thu n gi a ngu n tài nguyên h u h n v i nhu c u ngày càng cao c a con ng

i mà


11

ta ph i xem xét k t qu t o ra nh th nào? Chi phí b ra
nhiêu? Có

ho t

ó là bao

a l i k t qu h u ích không? Chính vì th khi ánh giá ho t

xu t không ch d ng l i
các ho t

t o ra k t qu

ng s n

vi c ánh giá k t qu mà còn ph i ánh giá ch t l

ng s n xu t kinh doanh t o ra s n ph m ó.

ánh giá ch t l

ng

ng c a

ng s n xu t kinh doanh c ng là m t n i dung ánh giá hi u qu .
xác

nh b n ch t và khái ni m hi u qu c n xu t phát t nh ng lu n

i m c a Mac và nh ng lu n i m lý thuy t h th ng sau:
- Th nh t: B n ch t c a hi u qu là th c hi n yêu c u ti t ki m th i gian,
th hi n trình

s d ng ngu n l c xã h i. C.Mác cho r ng quy lu t ti t ki m

th i gian là quy lu t có t m quan tr ng

c bi t t n t i trong nhi u ph

s n xu t. M i ho t

u tuân theo quy lu t ó, nó quy t

ng c a con ng

ng l c phát tri n c a l c l
h i và nâng cao

i

ng th c
nh

ng s n xu t, t o i u ki n phát tri n v n minh xã

i s ng c a con ng

i qua m i th i

i.

- Th hai: Theo quan i m c a lý thuy t h th ng thì n n s n xu t xã h i là
m t h th ng các y u t s n xu t và các quan h v t ch t hình thành gi a con
ng

i v i con ng

i trong quá trình s n xu t. H th ng s n xu t xã h i bao g m

trong nó các quá trình s n xu t, các ph

ng ti n b o t n và ti p t c

h i, áp ng các nhu c u xã h i, nhu c u c a con ng
quan ph n ánh m i quan h nh t
ngoài. ó là quá trình trao

nh c a con ng

i s ng xã

i là nh ng y u t khách
i

i v i môi tr

i v t ch t gi a s n xu t xã h i và môi tr

ng bên

ng.

- Th ba: Hi u qu kinh t là m c tiêu nh ng không ph i là m c tiêu cu i
cùng mà là m c tiêu xuyên su t m i ho t

ng kinh t . Trong quy ho ch và qu n

lý kinh t nói chung hi u qu là quan h so sánh t i u gi a
l i ích l n h n thu

c v i m t chi phí nh t

v i chi phí l n h n [17].

u vào và

u ra, là

nh, ho c m t k t qu nh t

nh


12

Nh v y b n ch t c a hi u qu
ng

c xem là vi c áp ng nhu c u c a con

i trong xã h i; vi c b o t n tài nguyên thiên nhiên và ngu n l c

phát

tri n b n v ng.
* Hi u qu kinh t
Hi u qu kinh t là m t ch tiêu so sánh m c
m t

ti t ki m chi phí trong

n v k t qu h u ích và m c t ng k t qu h u ích c a ho t

ng s n xu t

v t ch t trong m t th i k , góp ph n làm t ng thêm l i ích c a xã h i.
Hi u qu kinh t ph i

t

- M t là: M i ho t

c ba v n

ng c a con ng

sau:
i

u ph i tuân theo quy lu t ti t

ki m th i gian
- Hai là: Hi u qu kinh t ph i

c xem xét trên quan i m lý thuy t

h th ng.
- Ba là: Hi u qu kinh t là m t ph m trù ph n ánh m t ch t l
ho t

ng kinh t b ng quá trình t ng c

ích c a con ng

c hi u là m i t

qu

t

c và l

qu

t

c là ph n giá tr thu

ng quan so sánh gi a l

ng chi phí b ra trong ho t

là ph n giá tr c a các ngu n l c

l

ng ngu n l c s n có ph c v cho l i

i.

Hi u qu kinh t

sánh tuy t

ng c a các

i và t

ng

ng s n xu t kinh doanh. K t

c c a s n ph m
u vào. M i t

ng k t

u ra, l

ng chi phí b ra

ng quan c n xét c ph n so

i c ng nh xét m i quan h ch t ch gi a hai

i

ng ó [17].
T nh ng v n

s d ng

trên có th k t lu n r ng b n ch t c a ph m trù kinh t

t là: V i m t di n tích nh t

v t ch t nhi u nh t v i m t l

nh s n xu t ra m t kh i l

ng chi phí v v t ch t và lao

áp ng nhu c u ngày càng t ng v t ch t v xã h i.

ng c a c i

ng th p nh t nh m


13

* Hi u qu xã h i
Ph n ánh m i t

ng quan gi a k t qu thu

c v m t xã h i mà s n xu t

mang l i v i các chi phí s n xu t xã h i b ra. Lo i hi u qu này ánh giá ch
y u v m t xã h i do ho t

ng s n xu t mang l i.

“Hi u qu v m t xã h i s d ng

t nông nghi p ch y u

b ng kh n ng t o vi c làm trên m t di n tích
* Hi u qu môi tr

ng

“Hi u qu môi tr

ng là môi tr

v t, hóa h c, v t lý..., ch u nh h
các lo i v t ch t trong môi tr
không có nh ng nh h
không làm nh h

ng tác

ng tác

ng

c s n sinh do tác

ng x u

ng x u

ng x u

ng c a sinh

ng t ng h p c a các y u t môi tr
ng tác

n môi tr

n môi tr

nh

t nông nghi p” [22].

ng” [22]. M t ho t

hi u qu khi không có nh ng nh h

c xác

ng s n xu t

ng c a

c coi là có

c coi là có hi u qu khi
ng

t, n

c, không khí,

ng sinh thái và a d ng sinh h c.

Quan ni m v hi u qu trong i u ki n hi n nay là ph i th a mãn v n
ti t ki m th i gian, ti t ki m tài nguyên trong s n xu t, mang l i l i ích xã h i và
b ov

c môi tr

2.2.1.4.

nh h
nh h

ng.

ng s d ng
ng s d ng

t
t nông nghi p là xác

t nông nghi p theo i u ki n t nhiên,
h i, th tr

ng… c bi t là m c tiêu, ch tr

nh ph

ng h

c i m kinh t , i u ki n v t ch t xã
ng chính sách c a nhà n

nâng cao hi u qu s n xu t xã h i, t o i u ki n b o v
tr

ng. Nói cách khác,

nh h

ng s d ng

ng s d ng
c nh m

t và b o v môi

t nông nghi p là vi c xác

nh m t

c c u s n xu t nông nghi p trong ó c c u cây tr ng, c c u v t nuôi phù h p
v i i u ki n sinh thái c a vùng lãnh th . Trên c s nghiên c u h th ng cây
tr ng và các m i quan h gi a chúng v i môi tr
phù h p v i i u ki n t ng vùng [17].

ng

nh h

ng s d ng

t


14

Các c n c
-

c i m

- Tính ch t

nh h

ng s d ng

a lý, th nh

t:

ng.

t hi n t i.

- D a trên yêu c u sinh thái c a cây tr ng, v t nuôi và các lo i hình s
d ng

t.
- D a trên các mô hình s d ng

tr ng, v t nuôi và

t hi u qu s d ng

t phù h p v i yêu c u sinh thái c a cây
t cao (L a ch n lo i hình s d ng

t

t i u).
-

i u ki n s d ng

t, c i t o

t b ng các bi n pháp th y l i, phân bón

và các ti n b khoa h c k thu t v canh tác.
- M c tiêu phát tri n c a vùng nghiên c u trong nh ng n m ti p theo
ho c lâu dài.
2.2.2. H th ng thông tin

a lý (GIS)

2.2.2.1. T ng quan v GIS
b t k m t ngành khoa h c k thu t hay kinh t chúng ta
g p các h th ng thông tin và các ph

u có th b t

ng pháp x lý thông tin khác nhau tu

theo t ng l nh v c (h th ng thông tin ngân hàng, h th ng thông tin nhân s …)
cùng v i s phát tri n c a công ngh thông tin, các thông tin hi n nay ã áp
ng và gi i quy t

c nh ng bài toán r t l n mà th c t

Trong l nh v c ho t

ng c a xã h i, thông tin là m ch máu chính c a các

công c qu n lý: Qu n lý xã h i nói chung và qu n lý
công c nào thô s hay hi n
t t c các thông tin liên quan

i

t ai nói riêng, dù s d ng

u là thu th p và x lý thông tin. Thông tin
n

t ai, thông tin

b ng H th ng thông tin a lý, H th ng thông tin
c a h th ng thông tin nh h

t ra.

t ai th

t. Hai v n

ng theo t ng ô th a và các ho t

ng

t là

c th hi n

này là c s chính
ng c a nó [19].


15

2.2.2.2. Khái ni m v GIS
Có nhi u cách

nh ngh a v H th ng thông tin

a lý:

nh ngh a theo ch c n ng: GIS là m t h th ng bao g m 4 h con: D
li u vào, qu n tr d li u, phân tích d li u và d li u ra.
nh ngh a theo kh i công c : GIS là t p h p ph c t p c a các thu t toán.
nh ngh a theo mô hình d li u: GIS g m các c u trúc d li u

cs

d ng trong các h th ng khác nhau (c u trúc d ng Raster và Vecter).
nh ngh a v m t công ngh : GIS là công ngh thông tin

l u tr ,

phân tích và trình bày các thông tin không gian và thông tin phi không gian, công
ngh GIS có th nói là t p h p hoàn ch nh các ph
nh m s d ng và l u tr các

it

ng ti n

ng.

nh ngh a theo s tr giúp và ra quy t
th ng tr giúp vi c ra quy t

ng pháp và các ph

nh: GIS có th coi là m t h

nh, tích h p các s li u không gian trong m t c

ch th ng nh t.
Nói tóm l i theo BURROUGHT: “GIS nh là m t t p h p các công c
cho vi c thu nh p, l u tr , th hi n và chuy n
không gian t th gi i th c

i các d li u mang tính ch t

gi i quy t các bài toán ng d ng ph c v các m c

ích c th ” [19].
2.2.2.3. Các thành ph n c a GIS
H th ng thông tin
m m, d li u, con ng

a lý bao g m 5 thành ph n c b n: ph n c ng, ph n

i và ph

ng pháp.

- Ph n c ng: Ph n c ng là h th ng máy tính trên ó m t h GIS ho t
ng. Ngày nay, ph n m m GIS có kh n ng ch y trên r t nhi u d ng ph n c ng, t
máy ch trung tâm

n các máy tr m ho t

ng

c l p ho c liên k t m ng.


16

- Ph n m m: Ph n m m GIS cung c p các ch c n ng và các công c c n
thi t

l u gi , phân tích và hi n th thông tin

a lý.

- D li u: Có th coi thành ph n quan tr ng nh t trong m t h GIS là d
li u. Các d li u

a lý và d li u thu c tính liên quan có th

t t p h p ho c

c mua t nhà cung c p d li u th

c ng

i s d ng

ng m i. H GIS s k t

h p d li u không gian v i các ngu n d li u khác, th m chí có th s d ng
DBMS

t ch c l u gi và qu n lý d li u.

- Con ng

i: Công ngh GIS s b h n ch n u không có con ng

i tham

gia qu n lý h th ng và phát tri n nh ng ng d ng GIS trong th c t . Ng
d ng GIS có th là nh ng chuyên gia k thu t, ng
ho c nh ng ng
- Ph
th

i dùng GIS

gi i quy t các v n

is

i thi t k và duy trì h th ng,
trong công vi c.

ng pháp: M t h GIS thành công theo khía c nh thi t k và lu t

ng m i là

c mô ph ng và th c thi duy nh t cho m i t ch c.

2.2.2.4.Ch c n ng c a GIS
M t h GIS ph i

mb o

c 6 ch c n ng c b n sau:

- Capture: thu th p d li u. D li u có th l y t r t nhi u ngu n, có th là
b n

gi y, nh ch p, b n

s …

- Store: l u tr . D li u có th

cl ud

- Query: truy v n (tìm ki m). Ng
hi n th trên b n

i dùng. Xác

i dùng có th truy v n thông tin

ho

.

- Analyze: phân tích.

ng

i d ng vector hay raster.

ây là ch c n ng h tr vi c ra quy t

nh nh ng tình hu ng có th x y ra khi b n

- Display: hi n th . Hi n th b n

có s thay

i.

d

nh

.

- Output: xu t d li u. H tr vi c k t xu t d li u b n
d ng: gi y in, Web, nh, file…

nh c a

i nhi u


17

2.2.2.5. ng d ng c a Gis trong qu n lý và ánh giá
Qu n lý thông tin s d ng
th a

t, nh ng d án

t ai

t vì nó cho phép t o và duy trì d li u nh ng

t, tình hình s d ng

t.

Cho phép nh p thêm, ph c h i d li u nh thu
t, d dàng h n r t nhi u so v i th i

ib n

t, d án s d ng

t, mã

gi y.

2.2.3. Ph n m m ArcGis
2.2.3.1. Gi i thi u v ph n m m ArcGis
- ArcGis: là h th ng GIS hàng

u hi n nay, cung c p m t gi i pháp toàn

di n t thu th p/nh p s li u, ch nh lý, phân tích và phân ph i thông tin trên
m ng Internet t i các c p

khác nhau nh CSDL

a lý cá nhân hay CSDL c a

các doanh nghi p. V m t công ngh , hi n nay các chuyên gia GIS coi công
ngh ESRI là m t gi i pháp mang tính ch t m , t ng th và hoàn ch nh, có kh
n ng khai thác h t các ch c n ng c a GIS trên các ng d ng khác nhau nh :
desktop (ArcGIS Desktop), máy ch

(ArcGIS Server), các

(ArcIMS, ArcGIS Online), ho c h th ng thi t b di
n ng t

ng tích cao

ng d ng Web

ng (ArcPAD)... và có kh

i v i nhi u lo i s n ph m c a nhi u hãng khác nhau.

2.2.3.2. C u trúc t ch c d li u trong ArcGis
ArcGIS l u tr và qu n lý d li u

a lý

nhi u d ng. Ba mô hình d li u

c b n mà ArcGIS s d ng là vector, raster, và TIN. Ngoài ra, ng

i dùng có th

nh p d li u b ng vào GIS.
2.2.3.3. Kh n ng c a ph n m m ArcGis
Xác

nh vùng u tiên c n s a ch a c ng thoát n

T ob n

các tuy n

Qu n lý c u,
thiên tai.

ng dành cho xe buýt, xe

ng và l p các b n

c sau tr n

ng

t.

p...

d phòng trong tr

ng h p x y ra


18

Khoanh vùng t i ph m
các ch

nhanh chóng tri n khai nhân s và qu n lý

ng trình giám sát t i ph m.
T ob n

d ng

s d ng

t

ph c v công tác

nh giá và k ho ch s

t.
D báo bão.
Nghiên c u nh h

ng c a công trình xây d ng

Qu n lý ch t l

ng n

T o mô hình l

i i n

n m ch n

c ng m.

c.
gi m th t thoát n ng l

ng và l p k ho ch

t các thi t b m i.
Xây d ng tuy n d n d u r nh t.
Nghiên c u

a hình

xác

nh v trí

t tr m thu phát trong thông tin

liên l c.
ánh giá v kh n ng phát tri n c a m t v trí bán l m i d a trên s
l

ng khách hàng lân c n.
Dò tìm ng
Tìm
D

c theo ngu n n

ng i nhanh nh t

c

xác

nh ngu n b ô nhi m.

n v trí x y ra s c .

oán cháy r ng d a trên nh ng nghiên c u v

a th và th i ti t.

2.3. C s th c ti n
2.3.1. Các nghiên c u

Vi t Nam

Trong nh ng n m qua,
nghiên c u v s d ng

Vi t Nam nhi u tác gi

t, vì ây là m t v n

ã có nh ng công trình

có ý ngh a vô cùng quan tr ng

trong phát tri n s n xu t nông nghi p. Các nhà khoa h c ã chú tr ng
tác lai t o và ch n l c gi ng cây tr ng m i n ng su t cao, ch t l

n công

ng t t h n

a vào s n xu t. Làm phong phú h n h th ng cây tr ng, góp ph n áng k vào
vi c t ng n ng su t cây tr ng, nâng cao hi u qu s d ng

t.