Phân tích bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" của Thanh Hải

PHÂN TÍCH BÀI THƠ
“MÙA XUÂN NHO NHỎ”
CỦA THANH HẢI
(Phần 1 là bài văn mẫu.Phần 2 là dàn ý )

Đề: Phân tích bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của
Thanh Hải

Bài làm
“Mùa xuân” là mùa bắt đầu của 1 năm mới.
Xuân mang đến cảm giác mới mẻ, tươi thắm và rộn
ràn.Từ lâu, vẻ đẹp của mùa xuân đã đi vào thơ ca và
gây ấn tượng cho người đọc.Trong đó có một bài
thơ rất hay của Thanh Hải là “Mùa xuân nho
nhỏ”.Mùa xuân của Thanh Hải mang 1 màu sắc riêng
không trộn lẫn với bất kì mùa xuân nào , mùa xuân
của nhà thơ không chỉ là vẻ đẹp của thiên nhiên, đất
nước mà còn là khát vọng của tác giả.


Thanh Hải tên khai sinh là Phạm Bá Ngoãn, quê
ở tỉnh Thừa Thiên-Huế.Ông hoạt động văn nghệ từ
cuối những năm kháng chiến chống pháp. Trong
thời kì chống Mĩ cứu nước, Thanh Hải ở lại quê
hương hoạt động và là một trong những cây bút có
công xây dựng nền văn học cách mạng ở miền Nam
từ những ngày đầu.
Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” viết vào tháng
11/1980 không bao lâu trước khi nhà thơ qua đời,
thể hiện niềm yêu mến thiết tha cuộc sống, đất
nước và ước nguyện của tác giả.

Bài thơ được bắt đầu bằng những hình ảnh tươi
thắm, mộc mạc:
“Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc”
Bằng cách đưa động từ “mọc” lên đầu câu và đầu
bài thơ giúp cho hình ảnh thơ thêm sinh động,
chuyển từ tĩnh sang động và hấp dẫn người
đọc.Hình ảnh “hoa tím biếc”, “dòng song xanh” thể


hiện không gian rộng lớn,màu sắc tươi thắm của
mùa xuân.Hoa tím biếc mà nhà thơ nhắc đến chính
là hoa lục bình-loài hoa đặc trưng vào mùa xuân ở
miền trung.Màu tím của hoa tạo nên sự đằm
thắm,mộng mơ và vẻ đẹp rất riêng của xứ huế.Một
bông hoa tím hoà quyện với dòng nước xanh biếc
tạo nên cảm giác tươi mát, nên thơ.Chỉ vài nét bút
mà Thanh Hải đã có thể vẽ ra 1 bức tranh xuân mộc
mạc, giản dị mà tươi thắm và tràn đầy sức sống.
“Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng”
Chim chiền chiện là loài chim báo hiệu mùa xuân ở
miền Trung nước ta.Từ “ ơi” thể hiện lời gọi thân
thương, tạo cảm giác hoà nhập giữa tác giả và hình
ảnh những chú chim chiền chiện.Tiếng hót thánh
thót, vang rời của chúng tạo sự nôn nao, rộn ràng và
vui tươi cho mùa xuân. “Giọt long lanh” thường sẽ

khiến ta liên tưởng đến giọt sương hay giọt mưa
xuân.Nhưng mưa xuân thường là mưa phùn nhẹ và
sẽ không tạo thành giọt, còn giọt sương thì dường
như không có sự liên kết với câu đứng trước.Vậy
giọt mà Thanh Hải nhắc đến là giọt gì?Giọt long lanh
ấy là giọt âm thanh trong trẻo của tiếng chim hoà
với màu sắc của thiên nhiên, đất trời và không gian
trong suốt ,sắc màu.Tác giả đã dùng biện pháp ẩn dụ
chuyển đổi cảm giác, lúc đầu tác giả đã dùng thính
giác để cảm nhận tiếng chim song với nghệ thuật ẩn
dụ độc đáo đã tạo nên tiếng chim thành hình, thành
khối, thành giọt long lanh dường như tác giả đã
nhìn thấy âm thanh của tiếng chim nhưng có lẽ tác
giả không nhìn bằng mắt mà nhìn bằng tâm hồn thi
sĩ của mình.Từ “hứng” tạo cảm giác nâng niu mà tác
giả dành cho mùa xuân của thiên nhiên.
“Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng


Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao…”
Khổ thơ nói lên 2 nhiệm vụ chính của dân tộc ta là:
chiến đấu và lao động sản xuất.Lộc là chồi non ngoài
ra lộc còn có nghĩa ẩn dụ là sự may mắn.Người cầm
súng là hình ảnh của những người chiến sĩ dũng cảm
đem mùa xuân về cho đất nước, dù là mùa xuân mà

các anh cũng phải ra chiến trường để bảo vệ tổ
quốc.Lộc giắt đầy trên lưng nói lên sự may mắn sẽ
theo những người lính ra chiến trường giúp họ có
tinh thần, giúp kháng chiến thành công và giúp che
mắt quân thù.Người ra đồng có thể hiểu là người
tròng hoa tết hoặc người nông dân.Mùa xuân họ ra
đồng làm việc trong sự vui vẻ, họ cần cù, chăm chỉ
lao động sản xuất để tạo ra hàng hoá cho đất nước
và giúp nước ta ngày càng phát triển.Lộc trải dài
nương mạ thể hiện mong ước của tác giả về sự
trúng mùa của người nông dân và sự phát triển, đổi
mới của nghề lao động sản xuất ở nước ta.Khổ thơ


ca ngợi người chiến sĩ và người lao động đã cống
hiến xây dựng đất nước.Các từ “giắt”, “trải” tạo nên
sức sống và giúp bài thơ thêm sinh động. Từ láy “
hối hả “, “xôn xao” tạo nên sự nôn nao, nhộn nhịp
của mùa xuân.Dấu 3 chấm ở cuối khổ 2 dường như
thể hiện tâm trạng nôn nao, ngây ngất của tác giả
trước vẻ đẹp thiên nhiên, đất nước vào xuân.
“Đất nước bốn ngàn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước”
Bốn ngàn năm là hình ảnh tượng trưng cho sự
thanh lập lâu dài của nước ta, là thời kì chiến tranh
khắc nghiệt và kinh tế khó khăn.Để có được đất
nước như ngày hôm nay thì phải kể đến công ơn
những người đã hi sinh sương máu để bảo vệ và xây

dựng đất nước, đó là cả một quá trình lâu dài và vất
vả.Tác giả đã so sánh đất nước với vì sao thể hiện sự
tin tưởng vào tương lai của đất nước.Vì sao thể hiện


sự mộc mạc, nghĩa khí của dân tộc ta đồng thời
cũng thể hiện ước nguyện của tác giả: đất nước sẽ
sáng mãi trên bầu trời nhân loại, sẽ ngày càng phát
triển và ghi tên mình vào danh sách những nước
phát triển nhất thế giới, Việt Nam sẽ ngày càng đi
lên, hội nhập.
Từ những rung cảm thiết ta , cảm xúc ngây ngất
trước vẻ đẹp thiên nhiên, đất nước đến ước nguyện
chân thành của tác giả:
“Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hoà ca
Một nốt trầm xao xuyến”
Điệp ngữ “ta làm” nhấn mạnh ước muốn của tác giả
muốn làm: con chim hót, làm một cành hoa, làm
nốt trầm trong bảng hoà ca để dâng hiến cho
đời.Hình ảnh con chim, cành hoa ở khổ 4


đã nhắc lại khổ thơ đầu tạo kết cấu chặt chẽ, tạo sự
chiếu ứng giữa 2 phần của bài thơ. Tại sao tác giả
không làm một nốt nhạc cao mà lại muốn làm nốt
nhạc trầm?Điều đó thể hiện sự khiêm tốn và dâng
hiến thầm lặng của tác giả, nhưng nốt nhạc trầm ấy
có thể khiến người ta xao xuyến.Nốt trầm xao xuyến

của mùa xuân nho nhỏ này cứ tự nhiên hoà vào
mùa xuân lớn của thiên nhiên, đất nước.Tác giả đã
chuyển cách xưng hô từ tôi sang ta, chuyển từ cái
riêng sang cái chung, từ những cảm nhận rất riêng
của tác giả trở thành cảm xúc chung của hàng triệu
người .Qua đó cũng thể hiện ước muốn của Thanh
Hải: muốn dân tộc đoàn kết cùng xây dựng đất
nước, dù là việc lớn hay việc nhỏ thì mọi người cũng
phải góp phần xây dựng và phát triển tổ
quốc.Nhưng đâu đó trong cái chung vẫn có tình cảm
riêng của tác giả.Tố Hữu có viết:
“Một ngôi sao chẳng sáng đêm
Một bông lúa chín chẳng nên mùa vàng”
Hay


“Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao”
Phải chăng đó cũng là ước nguyện của Thanh Hải.
“Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc”
Xuân thì thường là xuân xanh, xuân hồng, xuân
thắm nhưng đối với Thanh Hải đó là mùa xuân nho
nhỏ.Từ láy “nho nhỏ” thể hiện sự xinh xắn, đáng yêu
đồng thời cũng thể hiện sự khiêm tốn của nhà
thơ .Mùa xuân nho nhỏ đó là những sự cống hiến
tốt đẹp mà tác giả muốn đóng góp cho tổ quốc,
đồng thời cũng kêu gọi mọi người hãy góp mùa

xuân nhỏ của mình vào mùa xuân lớn của dân
tộc.Dường như lời thơ của Thanh Hải cũng là tiếng
lòng của nhiều người đọc.Từ “lặng lẽ” thể hiện sự
đóng góp 1 cách thầm lặng, không phô


trương.Từ”dâng” thể hiện sự kính cẩn và không
mong đền đáp.Điệp từ “dù là” như một lời hứa của
tác giả, “tuổi hai mươi” và “khi tóc bạc” là hình ảnh
ẩn dụ về người trẻ và người già.Dù là già hay trẻ thì
tác giả vẫn thể hiện khát vọng cống hiến cho đời.
“Mùa xuân – ta xin hát
Câu Nam ai,Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế”.
Dường như ở khổ thơ cuối tác giả đang cầm đàn lên
hát khúc hát tâm tình của mình.Câu Nam ai,Nam
bình vốn là hai điệu ca Huế.Điệu Nam ai thì buồn
thương , buồn thương vì tác giả không sống được
bao lâu nữa khoonng thể cống hiến cho đất nước
nữa.Điệu Nam bình thì dịu dàng, trìu mến thể hiện
niềm yêu thiết tha cuộc sống của tác giả.Đem đến
nhiều màu sắc mới mẻ cho mùa xuân.Tác giả cũng
muốn thể hiện niềm yêu mến quê hương của mình ,


ca ngợi quê hương đất nước qua làn điệu xứ
Huế.Đồng thời cũng giới thiệu cho người đọc biết về
làn điệu quê mình và qua đó ca ngợi các làn điệu

dân ca Việt Nam.Trong những ngày cuối cùng của
cuộc đời, khi đang nằm trên giường bệnh mà tác giả
có thể viết nên những vần thế như thế thì chắc rằng
Thanh Hải đã dành tình yêu mãnh liệt thế nào đối
với quê hương, đất nước.Những cảm nhận, màu
sắc, hình ảnh ấy chỉ có thể có được ở 1 tâm hồn thí
sĩ, ở tấm lòng thiết tha yêu mến cuộc sống này.
Bài thơ “ mùa xuân nho nhỏ” viết theo thể thơ
năm chữ thiết tha, nhẹ nhàng.Hình ảnh thơ tự
nhiên, giàu ý nghĩa biểu trưng.Thành công trong việc
sử dụng nghệ thuật ẩn dụ, điệp ngữ.Kết cấu thơ
chặt chẽ, giọng thơ thay đổi linh hoạt.Có nhạc điệu
trong sáng, gần gũi với dân ca, hình ảnh đẹp, giản dị,
gợi cảm, so sánh sáng tạo.Bức tranh xuân của Thanh
Hải được vẻ bằng cả màu sắc lẫn âm thanh.Hình ảnh
“mùa xuân nho nhỏ’ mang nhiều tầng ý nghĩa (là


mùa xuân thiên nhiên tươi đẹp, là những đóng góp
của nhà thơ và cũng là đóng góp của mỗi người).
Bài thơ là tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó
với đất nước, với cuộc đời; thể hiện ước nguyện
chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất
nước, góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào
mùa xuân lớn của dân tộc.Thế hệ trẻ Việt Nam phải
cố gắng học thật giỏi, thực hành, sáng tạo để xây
dựng nước Việt Nam ngày càng phát triển.Dân tộc
Việt Nam phải đoàn kết, tăng gia sản xuất.
Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải thật đẹp,
tạo nên một không khí vừa rạo rực vừa trong sáng,

êm dịu đến dễ thương, là một bản tình ca xao
xuyến, tươi vui.Bài thơ thể hiện cảm nhận tinh tế
của nhà thơ trước vẻ đẹp thiên nhiên, đất nước và
khát vọng dâng hiến cho đời.
(Bài viết có 1 số lỗi mong bạn đọc bỏ qua)
•

Dàn ý:


*Mở bài: Giới thiệu sơ lược về bài thơ “Mùa
xuân nho nhỏ”.
*Thân bài:
- phân tích vẻ đẹp của thiên nhiên: khổ 1
+ Hình ảnh : dòng song xanh, hoa tím biếc, chim
chiền chiện, giọt long lanh.
+Nghệ thuật: đảo trật tự, ẩn dụ, từ láy.
=>Một bức tranh mùa xuân hài hoà, tươi thắm,
không gian rộng lớn, âm thanh vui tươi.Cảm xúc
say sưa ngây ngất trước vẻ đẹp thiên nhiên đất
trời vào xuân
-Phân tích vẻ đẹp của đất nước: khổ 2
+Hình ảnh: người cầm súng và người ra đồng là
2 nhiệm vụ quan trọng: chiến đấu, lao động sản
xuất.
+Từ lộc vừa là chồi non vừa là sự may mắn và
công cuộc phát triển đất nước
+”Tất cả” được lặp lại 2 lần tạo nhịp điệu hối hả.
=>Hình ảnh mang nhiều tầng ý nghĩa, nhiệm vụ
của dân tộc

-Hình ảnh mùa xuân hiện lên trong cảm xúc
thiết tha trìu mến của nhà thơ


+Hình ảnh mùa xuân cụ thể
+Hình ảnh thể hiện cảm xúc
+Hình ảnh liên tưởng
-Khổ 3:
+Thương cảm, trân trọng, tự hào, tin tưởng vào
tương lai đất nước
+nghệ thuật: hình ảnh tượng trưng, so sánh
=>Mong ước vào sự phát triển của đất nước
-Ứơc nguyện hoà nhập, dâng hiến cho đời (khổ
4;5)
+ước nguyện của tác giả: làm con chim hót, làm
một cành hoa, làm nốt trầm trong bảng hoà ca.
+Bình luận thông qua nhan đề “Mùa xuân nho
nhỏ”, hình ảnh, kết cấu
+nghệ thuật: ẩn dụ , chiếu ứng, từ láy.
-Khúc hát tâm tình của tác giả:khổ 6
+Phân tích 2 làn điệu Huế: Nam ai, Nam bình.
 Tình yêu quê hương tha thiết
-Cảm nhận, ý kiến của em và bài học ý nghĩa
(Bài viết có thể thêm 1 số câu thơ, ca dao, tục
ngữ liên quan)
*Kết bài: nêu ý nghĩa, cảm nhận


***Chúc các bạn học tốt!