Ứng dụng GIS trong đánh giá hiện trạng và định hướng sử dụng cho đất chưa sử dụng tại huyện Bạch ThôngBắc Kạn giai đoạn 2011 2020 (Khóa luận tốt nghiệp)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (8.5 MB, 88 trang )
I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
TR
TH KIM ANH
Tên
tài:
NG D NG GIS TRONG ÁNH GIÁ HI N TR NG
VÀ
NH H
NG S
D NG CHO
T CH A S
D NG
T I HUY N B CH THÔNG - B C K N - GIAI O N 2011 - 2020
KHÓA LU N T T NGHI P
H
ào t o
IH C
: Chính quy
Chuyên ngành
:
L p
: K43 - CMT - N01
Khoa
: Qu n lý Tài nguyên
Khoá h c
: 2011 - 2015
Gi ng viên h
a chính Môi tr
ng
ng d n : ThS. Nguy n V n Hi u
Thái Nguyên, n m 2015
i
L IC M
N
Th c t p t t nghi p giúp sinh viên trau d i, c ng c ki n th c ã h c
t p
c
nhà tr
ng.
ng th i c ng giúp sinh viên ti p xúc v i th c t
em nh ng ki n th c ã h c áp d ng vào th c ti n s n xu t, áp ng nhu c u
c n thi t c a xã h i
V i m c ích và t m quan tr ng trên,
Qu n lý tài nguyên
Môi tr
ng th i
c s phân công c a khoa
c s ti p nh n c a phòng Tài nguyên và
ng huy n B ch Thông, tôi ã ti n hành nghiên c u
d ng GIS trong ánh giá hi n tr ng và
nh h
tài :“ ng
ng s d ng cho
t ch a
s d ng t i huy n B ch Thông-B c K n giai o n 2011 - 2020”
hoàn thành khóa lu n t t nghi p này, tôi xin chân thành c m n s
giúp
, ch b o t n tình c a các th y cô giáo trong ban giám hi u nàh tr
ng,
Ban ch nhiêm khoa Qu n lý tài nguyên, cùng các cô chú anh ch trong phòng
Tài nguyên và Môi tr
ng huy n B ch Thông, UBND huy n B ch Thông.
c bi t tôi vô cùng c m n th y giáo Th.S Nguy n V n Hi u ã h
giúp
ng d n,
tôi hoàn thành t t khóa lu n.
Do th i gian th c t p ng n, trình
chuyên môn còn h n ch ,b n thân
còn thi u kinh nghi m nên khóa lu n không th tránh
r t mong
cs
óng góp quý báu c a th y cô b n bè
c nh ng sai sót. Tôi
khóa lu n
hoàn thi n h n.
Tôi xin chân thành c m n!
Thái nguyên, tháng 05 n m 2015
Sinh viên
Th Kim Anh
c
ii
DANH M C CÁC B NG
B ng 4.1: Tình hình phát tri n nông nghi p c a huy n. ................................. 31
B ng 4.2: Hi n tr ng s d ng
t nông nghi p huy n B ch Thông n m 2011
............................................................................................................... 41
B ng 4.3: Hi n tr ng s d ng
t phi nông nghi p huy n B ch Thông n m 2011
....................................................................................................................... 42
B ng 4.4: Bi n
ng các lo i
t t n m 2000 - 2011 huy n B ch Thông .... 43
B ng 4.5: Th ng kê di n tích
t ch a s d ng huy n B ch Thông .............. 45
B ng 4.6: Bi n
ng
t ch a s d ng huy n B ch Thông............................ 46
B ng 4.7: Các l p s li u
B ng 4.8: Các tr
c th hi n trong b n
ng thu c tính
B ng 4.9: M t s lo i
B ng 4.10: Các lo i
t
.................................... 51
c th hi n .............................................. 52
c th hi n ......................................................... 52
t c a huy n B ch Thông, t nh B c K n ...................... 55
B ng 4.11: Phân c p
t theo
d c .............................................................. 56
B ng 4.12: Phân c p
t theo
dày t ng
B ng 4.13: Phân c p
t theo thành ph n c gi i ........................................... 58
t ................................................ 57
B ng 4.14: T ng h p k t qu phân c p ánh giá
B ng 4.15:
c tính, tính ch t c a
B ng 4.16: Các lo i hình s d ng
B ng 4.17:
nh h
B ng 4.18 :So sánh
ng s d ng
t ch a s d ng ............... 59
t ch a s d ng huy n B ch Thông ...... 60
t
t theo
t ch a s d ng tr
c ch n. .......................................... 66
d c ........................................... 70
c và sau
nh h
ng ..................... 73
iii
DANH M C CÁC HÌNH
Hình 4.1: B n
huy n B ch Thông – t nh B c K n .................................... 23
Hình 4.2: B n
hi n tr ng s d ng
t huy n B ch Thông n m 2011 ........ 54
Hình 4.3: B n
nv
t ai huy n B ch Thông....................................... 55
Hình 4.4: B n
d c huy n B ch Thông .................................................. 56
Hình 4.5: B n
dày t ng
t huy n B ch Thông .................................... 57
Hình 4.6: B n
thành ph n c gi i huy n B ch Thông............................... 58
Hình 4.7: B n
phân b cây tr ng theo lo i
Hình 4.8: B n
phân b cây tr ng theo
t huy n B ch Thông ........... 68
dày t ng
t huy n B ch Thông
............................................................................................................... 69
Hình 4.9: B n
Hình 4.10: B n
Hình 4.11: B n
phân b cây tr ng theo thành ph n c gi i ........................ 70
phân b cây tr ng theo
nh h
ng s d ng cho
d c huy n B ch Thông .......... 71
t ch a s d ng huy n B ch
Thông n m 2020 ................................................................................... 72
iv
DANH M C CÁC C M T
VI T T T
FAO : Food and Agriculture Organization (T ch c l ng th c và nông nghi p)
LUT : Land Use Type ( Lo i hình s d ng
t)
GIS : Geographic Information System (H th ng thông tin
N – CP: Ngh
nh – Chính ph
a lý)
v
M CL C
U .......................................................................................... 1
PH N I: M
1.1.
tv n
............................................................................................................ 1
1.2. M c ích
tài .................................................................................................... 2
1.3. Yêu c u................................................................................................................. 2
1.4. Ý ngh a ................................................................................................................. 2
PH N II: T NG QUAN TÀI LI U ............................................................. 3
2.1. C s pháp lý ....................................................................................................... 3
2.2. C s khoa h c .................................................................................................... 5
2.2.1.
t ch a s d ng.............................................................................................. 5
2.2.2. H th ng thông tin a lí (GIS) .....................................................................13
2.2.3. Ph n m m ArcGIS .........................................................................................15
2.3. C s th c ti n ...................................................................................................17
2.3.1. Các nghiên c u trên th gi i. ........................................................................17
2.3.2. Các nghiên c u Vi t Nam. .........................................................................18
PH N III:
21
3.1.
it
IT
NG, N I DUNG VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U
ng nghiên c u .......................................................................................21
3.2. Ph m vi nghiên c u...........................................................................................21
3.3. N i dung nghiên c u.........................................................................................21
3.4. Ph
ng pháp nghiên c u. .................................................................................21
3.4.1. Ph ng pháp i u tra, thu th p s li u s c p và th c p. .........................21
3.4.2. Phân tích và x lí s li u................................................................................21
vi
3.4.6. Ph ng v n. ......................................................................................................22
3.4.7. Ph ng pháp ng d ng GIS trong ánh giá hi n tr ng t ch a s d ng
và nh h ng s d ng t.......................................................................................22
PH N IV: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ........................ 23
4.1. i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i ..................................................................23
4.1.1.V trí a lí. .......................................................................................................23
4.1.2.
a hình, a m o. ..........................................................................................24
4.1.3. Khí h u. ...........................................................................................................24
4.1.4. Th y v n. ........................................................................................................25
4.1.5. Các ngu n tài nguyên. ...................................................................................26
4.1.6. Th c tr ng phát tri n kinh t -xã h i .............................................................31
4.1.7. ánh giá chung v
i u ki n t nhiên, kinh t -xã h i và môi tr ng. ......38
4.2. ánh giá tình hình s d ng
4.2.1 . Hi n tr ng s d ng
t trên a bàn nghiên c u.........................................40
4.2.2. Phân tích, ánh giá bi n
4.2.3. Hi n tr ng
t trên a bàn huy n B ch Thông. ................40
ng các lo i
t t 2000
n 2011. ...................43
t ch a s d ng. ........................................................................44
4.3. ng d ng GIS trong ánh giá hi n tr ng
t ch a s d ng...........................48
4.3.3. Thi t k c s d li u.....................................................................................51
4.3.4. Xây d ng c s d li u..................................................................................52
4.3.5. Biên t p d li u ..............................................................................................53
4.4. ánh giá hi n tr ng và ti m n ng
t ch a s d ng. .....................................54
4.4.1. ánh giá hi n tr ng. .......................................................................................54
4.4.2. Xác nh ti m n ng l a ch n lo i hình s d ng
54
t cho
t ch a s d ng.
vii
4.4.3. L a ch n các lo i hình s d ng
4.4.4.
nh h
ng s d ng
t cho
t cho
t ch a s d ng. .......................63
t ch a s d ng..........................................66
4.5. M t s gi i pháp nh m nâng cao hi u qu s d ng t cho t ch a s
d ng............................................................................................................................74
PH N V: K T LU N VÀ KI N NGH ..................................................... 77
5.1. K t lu n ..............................................................................................................77
5.1.1. Hi n tr ng
t ch a s d ng huy n B ch Thông........................................77
5.1.2. K t qu phân h ng ánh giá t thích h p t ai theo quan i m sinh thái
và phát tri n lâu b n..................................................................................................77
5.1.3. nh h ng s d ng
t ch a s d ng cho t ng lai..................................78
5.2. Ki n ngh ............................................................................................................79
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 80
1
PH N I
M
1.1.
U
tv n
“
t ai là tài nguyên vô cùng quý giá, là t li u s n xu t
thành ph n quan tr ng hàng
u c a môi tr
c bi t, là
ng s ng, là i bàn phân b các
khu dân c , xây d ng các c s kinh t , v n hoá xã h i, an ninh qu c phòng.
Tr i qua nhi u th h , nhân dân ta ã t n bao nhiêu công s c, x
t o l p, b o v
cv n
ki n v t ch t c n thi t,
i u ki n
t ai nh ngày nay !".Th c v y, trong các i u
t ai gi v trí và ý ngh a
c bi t quan tr ng - là
u tiên, là c s thiên nhiên c a m i quá trình s n xu t, là n i tìm
công c lao
ng, nguyên li u lao
Nhóm
Di n tích
ng máu m i
ng và n i sinh t n c a xã h i loài ng i.[2]
t ch a s d ng là lo i
t ch a s d ng n
t ch a xác
nh m c ích s d ng.
c ta chi m 10% t ng c c u
t ai n m 2010,
ã gi m m nh qua các n m, tuy nhiên v n còn cao.Vì v y c n có ph
quy ho ch phù h p nh m
nh h
ch a s d ng trong c c u
t ai,
B ch Thông là
ng s d ng c ng nh gi m di n tích
m b o s d ng hi u qu
phì nhiêu nh cánh
t ai.[3]
ông. B ch Thông có nh ng cánh
ng Vi H
phía Tây và cánh cung
ng khá b ng ph ng và
ng, Ph Thông, L c Bình, Quân Bình... B ch
Thông có di n tích không cao 545 km² nh ng di n tích
chi m 5,34% t ng di n di n tích
càng nhi u. Công ngh GIS
t ch a s d ng
t t nhiên c a huy n.
Hi n nay xã h i phát tri n, các công ngh hi n
i
c ng d ng ngày
c s d ng r ng rãi trong nh ng n m g n
ây.Vi c s d ng GIS trong vi c nghiên c u, ng d ng so v i các ph
ti n c
t
a hình th p, thung l ng chân núi kéo dài, n m gi a
dãy núi cao phía B c thu c cánh cung sông Gâm
phía
ng án
n v hành chính c p huy n c a t nh B c K n, cách th
xã t nh l kho ng 18km.
Ngân S n
c
i n ã em l i nhi u l i ích cho con ng
i, giúp con ng
công vi c c a mình d dàng, thu n ti n h n và chi phí ít h n.
ng
i th c hi n
2
Xu t phát t th c ti n,
tr ng và
nh h
tài “ ng d ng GIS trong ánh giá hi n
ng s d ng cho
B c K n giai o n 2011 - 2020” ã
1.2. M c ích
h
t ch a s d ng t i huy n B ch Thôngc th c hi n.
tài
ánh giá
ng s d ng cho
c hiên tr ng
t ch a s d ng t i
a ph
ng và
nh
t ch a s d ng.
1.3. Yêu c u
- Thu th p tài li u, d li u chính xác, trung th c và
y
.
- Có hi u bi t c n b n và kh n ng s d ng ph n m m chuyên ngành
qu n lí
t ai. Có ki n th c c n b n v GIS.
- S d ng ph
ng pháp, và trang thi t b phù h p và
m b o chính xác.
1.4. Ý ngh a
- Ý ngh a khoa h c.
+ Nâng cao kh n ng khai thác các t li u
+B id
a lý.
ng k n ng s d ng GIS c ng nh k n ng s d ng máy tính
trong th c ti n.
+ Góp ph n gi i thi u s b v công ngh GIS c ng nh thúc
y vi c
nghiên c u công ngh này trong sinh viên.
+ K t qu nghiên c u
tài ph i góp ph n làm rõ vai trò và kh n ng
ng d ng th c t .
- Ý ngh a th c ti n.
+
h
tài ti n hành ánh giá hi n tr ng
ng s d ng cho
t ch a s d ng, t
t ch a s d ng.
+ Trang b cho sinh viên m t s ki n th c ngoài th c ti n.
ó
nh
3
PH N II
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s pháp lý
- Lu t
t ai n m 2003 ngày 26 tháng 11 n m 2003.
- Ngh
nh 181/2004/N
- CP ngày 29/10/2004 c a Chính ph v thi
hành Lu t ai n m 2003.
- Ngh
ph quy
d
nh s 69/2009/N
- CP, ngày 13 tháng 8 n m 2009 c a chính
nh b sung v quy ho ch s d ng
ng, h tr và tái
t, giá
t, thu h i
t, b i
nh c , Thông t s 19/2009/TT - BTMNT, ngày 02
tháng 11 n m 2009 c a B Tài Nguyên và Môi Tr
vi c l p, i u ch nh và th m
ng quy
nh quy ho ch, k ho ch s d ng
nh chi ti t v
t.
- Thông t s 19/2009/TT- BTNMT ngày 02/11/2009 c a B Tài nguyên
và Môi tr ng v vi c quy nh vi c l p, i u ch nh và th m nh quy ho ch, k
ho ch s d ng
t.
- Thông t s 06/2010/TT-BTNMT ngày 15/3/2010 c a B Tài nguyên và
Môi tr ng quy nh v
k ho ch s d ng
nh m c kinh t - k thu t l p và i u ch nh quy ho ch,
t.
- Thông t s 13/2011/TT-BTNMT ngày 15/4/2011 c a B Tài nguyên và
Môi tr ng quy nh v ký hi u b n
s d ng
t và b n
- Quy t
hi n tr ng s d ng
quy ho ch s d ng
t ph c v quy ho ch
t.
nh s 04/2005/Q -BTNMT ngày 30 tháng 6 n m 2005 c a B
tr ng B Tài nguyên và Môi tr ng v ban hành quy trình l p và i u ch nh quy
ho ch, k ho ch s d ng
t.
- V n b n s 429/TCQL
lý
-CQH
ngày 16/4/2012 c a T ng c c Qu n
t ai v vi c h ng d n quy ho ch, k ho ch s d ng
- Quy t
t.
nh s 2746/Q -UBND ngày 17/12/2010 c a UBND t nh B c
K n v vi c phê duy t d án Quy ho ch s d ng
t
n n m 2020, k ho ch
4
s d ng
t 5 n m (2011 - 2015) c a 3 c p: T nh, huy n, xã trên
a bàn t nh
B c K n.
- Ngh quy t
ih i
i bi u
ng b t nh B c K n l n th X (nhi m
k 2010 - 2015).
- Quy t
nh s 1890/Q -TTg ngày 14/10/2010 c a Th t
ng Chính
ph phê duy t Quy ho ch t ng th phát tri n kinh t - xã h i t nh B c K n
n
n m 2020.
- Quy ho ch t ng th phát tri n kinh t - xã h i huy n B ch Thông giai
o n 2006 - 2010,
nh h
- Ngh quy t
ih i
ng
n 2020.
i bi u
ng b huy n B ch Thông l n th XIII
(nhi m k 2010 - 2015).
- Các v n b n pháp quy c a H ND và UBND huy n B ch Thông
n m 2010.
- Tài li u, s li u ki m kê
t ai và l p b n
hi n tr ng s d ng
t
n m 2010.
- Các d án quy ho ch chi ti t trên
a bàn huy n.
- K ho ch s 196/STNMT-TN ngày 25 tháng 3 n m 2011 c a S Tài
nguyên & Môi tr
ng B c K n v vi c tri n khai l p quy ho ch s d ng
n n m 2020 và k ho ch s d ng
huy n và xã trên
t
t 5 n m (2011 - 2015) c a 3 c p t nh,
a bàn t nh B c K n.
- K ho ch s 26/KH-UBND c a UBND huy n B ch Thông v vi c
th c hi n công tác quy ho ch s d ng
t
n n m 2020 và k ho ch s d ng
t 5 n m (2011 - 2015) huy n B ch Thông.
- C n c V n b n s 88/STNMT-TN
nguyên và Môi tr
d ng
ngày 29/02/2012 c a S Tài
ng t nh B c K n v phân khai các ch tiêu quy ho ch s
t và V n b n s 265/STNMT-TN c a S Tài nguyên và Môi tr
t nh B c K n v
i u ch nh ch tiêu phân khai quy ho ch s d ng
t.
ng
5
- Tài li u b n
n m 2000
, s li u th ng kê, ki m kê
t ai trên
a bàn huy n t
n n m 2010.
2.2. C s khoa h c
2.2.1.
t ch a s d ng
2.2.1.1. Khái ni m
t ai.
t ai v m t thu t ng khoa h c
"
c hi u theo ngh a r ng nh sau:
t ai là m t di n tích c th c a b m t trái
thành c a môi tr
b m t, th nh
ng sinh thái ngay trên v d
ng, dáng
a hình, m t n
Các l p tr m tích sát b m t cùng v i n
t, t p oàn th c v t và
k t qu c a con ng
Lu t
ghi: “
i b m t ó bao g m: khí h u,
c ( h , sông, su i,
ng v t, tr ng thái
c,
nh c c a con ng
i, nh ng
l i (san n n, h ch a n
c
ng xá, nhà c a. ..)"[5].
t ai 1993 c a n
c c ng hoà xã h i ch ngh a Vi t Nam có
t ai là tài nguyên vô cùng quý giá, là t li u s n xu t
thành ph n quan tr ng hàng
m l y,...).
c ng m và khoáng s n trong lòng
i trong quá kh và hi n t i
hay h th ng tiêu thoát n
t, bao g m t t c các c u
u c a môi tr
ng s ng, là
c bi t, là
a bàn phân b các
khu dân c , xây d ng các c s kinh t , v n hoá xã h i, an ninh qu c phòng.
Tr i qua nhi u th h , nhân dân ta ã t n bao nhiêu công s c, x
t o l p, b o v
cv n
t ai nh ngày nay !"[5].
Th c v y, trong các i u ki n v t ch t c n thi t,
ngh a
c bi t quan tr ng - là i u ki n
quá trình s n xu t, là n i tìm
n i sinh t n c a xã h i loài ng
2.2.1.2. Khái ni m
*
t ai gi v trí và ý
u tiên, là c s thiên nhiên c a m i
c công c lao
ng, nguyên li u lao
ng và
i.
t ch a s d ng.
t ch a s d ng là tên g i th
t không có r ng (lâm nghi p),
(di n tích hoang hóa,
ng máu m i
ng dùng tr
c ây c a các lo i
t hoang (nông nghi p),
t không có r ng, m t n
c ch a
t:
t ch a s d ng
c s d ng).[3]
6
nh c a Lu t
* Theo quy
t ch a s d ng là
t ai :
t ch a
c xác
nh
dùng vào m c ích
nông nghi p, lâm nghi p, khu dân c , chuyên dùng, và Nhà n
cho ai s d ng n
nh, lâu dài ( i u 47 Lu t
t ch a s d ng là
t ch a có
c ch a giao
t ai 1998).
i u ki n ho c ch a
c xác
nh
s d ng và m c ích s n xu t nông lâm nghi p, nuôi tr ng th y s n, lâm
nghi p, ch a xác
n
nh là khu dân c nông thôn, ô th , chuyên dùng và Nhà
c ch a giao cho các t ch c, h gia ình và cá nhân s d ng n
dài ( i u 72-Lu t
nh, lâu
t ai 1993).
* M t s quan i m khác cho r ng
t ch a s d ng
ch các lo i
t
nh sau:[3]
-
t nông lâm nghi p b phá làm n
ng r y nhi u n m không có r ng,
bao g m:
+ Th m cây b i và cây g , tre, n a r i rác v i tr l
che ph d
ng 25 m3/ha có
i 0,3%.
+ Th m c và lau lách thu n lo i ho c có cây r i rác.
+N
ng r y do du canh t o ra và cây b i ho c th m c n m xen k .
+
t canh tác nông nghi p do qu ng canh,
t b thoái hóa ho c b hoang.
+
t b xói mòn m nh không có th m th c v t che ph ho c th m th c
v t quá th a th t.
- Núi á không có r ng cây.
- Ao h ,
m phá, m t n
Các lo i
t trên hi n ch a
s d ng
m c
c ch a s d ng.
còn th p, c n
c s d ng ho c m i
c ánh giá v s l
c khai thác
ng và ch t l
ng.
(Vi n Quy ho ch và thi t k nông nghi p(1990).
* Theo tài li u h
T ng c c
a chính thì
ng d n th c hi n T ng ki m kê
t ch a s d ng bao g m và
t ai n m 2000 –
c th hi n là:
7
-
t b ng ch a s d ng: là lo i
t có
d c >5
t tr
c
ch a s d ng ho c ã s d ng nh ng b hoang trên 3 n m, k c
n nay
tn
ng
r y hay không s d ng .
-
tm tn
thùng ào,thùng
c ch a s d ng: là các lo i ao, h ,
u… t tr
c
m, phá, sông c t,
n nay ch a s d ng ho c ã s d ng nh ng
b hoang trên 3 n m.
- Sông, su i: là toàn b di n tích sông su i t nhiên trong
a gi i
hành chính.
- Núi á không r ng cây: là toàn b núi á không có r ng cây và không
n m trong ph m vi các m khai thác á.
-
t ch a s d ng khác: là nh ng lo i
Trong phân lo i
t c a các n
Anh nh sau: Unused Land
ch
c ng
t khác ch a
i ta th
ng dùng thu t ng ti ng
t ch a s d ng.
Nh v y qua các quan i m nêu trên có th hi u r ng
là
t ch a có
c s d ng.
i u ki n ho c ch a
c xác
nh
t ch a s d ng
s d ng vào m c ích
nông nghi p, lâm nghi p, chuyên dùng, khu dân c nông thôn, ô th và các
lo i
t t i th i i m i u tra ch a
c s d ng ho c ã s d ng nh ng b
hoang trên 3 n m.
2.2.1.3. Nguyên nhân hình thành
t ch a s d ng.
Vi n quy ho ch và thi t k nông nghi p (1993) [3] , xác
g cc a
-
t ch a s d ng
nh n
c hình thành do 4 nguyên nhân ch y u sau:
t ch a s d ng hình thành do khai thác n
r y là bi n pháp s d ng
c khi t i
t t i các khu v c có
vùng trong c n
ng r y: Canh tác n
ng r y, hi n t
c.
ng
d c l n và có th ch p
a bàn có s dân không l n và th i gian b hóa
Trên th c t nguyên nhân làm gia t ng
do canh tác n
nh ngu n
t ch a s d ng
n
t dài.
c ta ch y u l i
ng này v n ang phát tri n r ng
m ts
8
i núi n
-
c ta chi m ¾ di n tích c n
c (kho ng 26,5 tri u ha) v i
h n 25 tri u dân thu c trên 50 dân t c sinh s ng, trong ó có g n 2 tri u
ng
i s ng ch y u nh n
kh n.
i n hình t i vùng cao Tây B c, cho
gi m i m t n a, n
u ng
ng
ng r y, thu nh p bình quân th p,
n nay m t
che ph c a r ng
ng r y t ng lên 1,7 l n nh ng m c l
ng th c bình quân
i m i ch có 267kg/ng
c l i là t ng
-
i s ng khó
tn
i/n m, ch ng t r ng di n tích r ng gi m i,
ng r y và t ng di n tích
t ch a s d ng.
t ch a s d ng hình thành do qu ng canh,
t b xói mòn nghèo
ki t ph i b hoang: Vi c canh tác d a vào qu ng canh t c là canh tác d a trên
phì c a
t c ng là m t tác h i không nh .
ph i l y i t
t 18,4kgN và 7,2kg P2O5. Do l
trong khi ó không
gi m, n m
ba ch
thu ho ch 1 t lúa chúng ta
u
c bù
p th
ng ch t l y i t
ng xuyên d n
t 10-12 t /ha, sang n m th hai
t 2-3 t /ha d n
n không canh tác
t nhi u
n n ng su t cây tr ng
t 7-8 t /ha, sang n m th
c và b hoang. Theo th ng kê
c a ngành lâm nghi p bình quân t n m 1996
n n m 1999 m i n m m t i
60,000,00 ha r ng do canh tác qu ng canh.
-
t ch a s d ng hình thành do du canh du c và di dân t do:
Hi n nay t i các khu v c mi n núi s dân du canh du c kho ng 1,2
tri u ng
th
i ch y u là dân t c thi u s . Dân di c t t nh này sang t nh khác,
ng là t nh ng n i
t t h n,
ây h l i ti p t c
hóa không canh tác
Cao B ng t n m 1976
có 700 ng
t x u không th canh tác
t r ng làm n
c sang nh ng n i
ng s n xu t cho
t
n khi b thoái
c và vòng cu n này l i ti p di n. Theo th ng kê t nh
n n m 1991 ã có 9000 ng
i di c t do, trong ó
i là dân t c Tày, Nùng; quá trình du canh du c và di dân t do
này ã làm cho di n tích r ng b thi t h i áng k , di n tích
gia t ng t i các vùng có dân c l n.
t ch a s d ng
9
t ch a s d ng hình thành do khai thác lâm s n b a bãi: Hi n nay
nh ng khu r ng
u ngu n, r ng có nhi u lâm s n quý trong tình tr ng suy
ki t h t s c nghiêm tr ng. Các ngành ch c n ng nói chung và ngành lâm
nghi p nói riêng ã có nhi u bi n pháp c g ng; song nhi u lúc, nhi u n i ã
không ki m soát n i, thêm vào ó là tình tr ng s n b n, khai thác, v n chuy n
lâm s n trái phép,
t r ng m t cách t do…d n
n hàng n m có hàng tr m
v cháy r ng x y ra làm m t i hàng ch c nghìn ha r ng bi n
t r ng thành
t ch a s d ng.
Theo Nguy n
ình B ng (1953),
t ch a s d ng có các ngu n g c
hình thành khác nhau. Có lo i hình thành do i u ki n t nhiên kh c nghi t:
Khí h u quá nóng, quá l nh, quá khô,
v t không th phát tri n
t quá d c, quá m ng, quá dày, th c
c làm cho con ng
i không th khai thác s d ng
cho các m c ích nông lâm nghi p do b khai thác m t cách quá m c nh :
ch t r ng
pháp qu n lí
t r y, du canh, qu ng canh, qu n lí kém, không áp d ng các bi n
td n
n thoái hóa, m t kh n ng s n xu t. Có lo i hình thành
do h u qu khai thác ã bóc i l p
t m t không
c ph c h i ho c thoái
hóa do nhi m các ch t th i công nghi p. Có lo i hình thành do bom, mìn, ch t
c hóa h c c a chi n tranh.[4]
Nói chung, t ch a s d ng
trình t nhiên và ho t
d n
c hình thành do tác
ng tiêu c c c a con ng
i làm cho
ng c a các quá
t b thoái hóa
n m t kh n ng s n xu t.
2.2.1.4. M t s v n
v s d ng
t theo quan i m sinh thái và phát tri n
b n v ng.
a) S d ng
t b n v ng.
T khi bi t s d ng
t ai vào m c ích sinh t n c a mình,
tr thành c s c n thi t cho s s ng và cho t
Tác
ng c a con ng
i ã làm cho
t ai ã
ng lai phát tri n c a con ng
phì nhiêu c a
i.
t ngày càng b
10
suy gi m và d n
c a
n thoái hoá
t, lúc ó khó có th ph c h i l i
phì nhiêu
t n u mu n ph c h i l i thì c n ph i chi phí r t l n. Vì v y tìm ki m
nh ng bi n pháp s d ng
t thích h p, b n v ng ã
c nhi u nhà khoa
h c và các t ch c qu c t quan tâm. Thu t ng “s d ng
(Sustainable land use) ã tr
Nh ng nguyên t c
và là nh ng m c tiêu c n
t b n v ng”
lên thông d ng trên th gi i nh
c coi là tr c t trong s d ng
t
hi n nay.
t ai b n v ng
c:[2]
- Duy trì, nâng cao s n l
ng (Hi u qu s n xu t).
- Gi m t i thi u m c r i ro trong s n xu t (An toàn).
- B o v tài nguyên thiên nhiên và ng n ch n s thoái hóa
t, n
c.
- Có hi u qu lâu dài.
-
c xã h i ch p nh n (H i khoa h c
Th c t n u di n ra
v ng s
t
c, n u ch
t Vi t Nam, 2000).
ng b v i nh ng m c tiêu trên thì kh n ng b n
t
c m t hay vài m c tiêu mà không ph i t t c
thì kh n ng b n v ng ch mang tính b ph n.
V n d ng các nguyên t c ã nêu
Vi t Nam m t lo i hình
c coi
- B n v ng v kinh t : Cây tr ng cho n ng su t cao, ch t l
ng t t,
là b n v ng ph i
c th tr
t
trên,
c 3 yêu c u:
ng ch p nh n.
- B n v ng v m t xã h i: Nâng cao
c lao
i s ng nhân dân, thu hút
ng, phù h p v i phong t c t p quán c a ng
- B n v ng v môi tr
màu m c a
c
ng: Các lo i hình s d ng
t, ng n ch n s thoái hóa
Ba yêu c u trên là
i dân.
t ph i b o v
t và b o v môi tr
ng sinh thái
xem xét và ánh giá các lo i hình s d ng
hi n t i. Thông qua vi c xem xét và ánh giá theo các yêu c u trên
nh h ng phát t ng vùng.
b) S d ng
t theo quan i m sinh thái.
c
t.
t th i i m
có nh ng
11
- H sinh thái.
Thu t ng này do nhà sinh thái h c ng
i Anh, A.Tansley, xác
nh
vào n m 1935. H sinh thái là thu t ng
bi u th m t t p h p các v t s ng
(th c v t,
ng vô c n i chúng sinh s ng (khí
h u,
ng v t, vi sinh v t) và môi tr
t). Các nhà sinh thái h c M còn
a ra nhi u
nh ngh a khác nhau v
h sinh thái. Theo Linderman (1942), h sinh thái là m t h th ng bao g m
các quá trình v t lý, hóa h c, sinh h c ho t
và th i gian nào ó. Odum (1971)
ng trong m t
n v không gian
nh ngh a “H sinh thái là m t
nv b t
k nào bao g m t t c các v t s ng (th c v t,
ng v t, vi sinh v t) trong m t
khu v c nh t
ng v t lý b ng các dòng n ng
l
nh có s t
ng tác v i môi tr
ng t o nên c u trúc dinh d
ng xác
tu n hoàn v t ch t (ngh a là s trao
nh, s
a d ng v loài và chu trình
i v t ch t gi a các thành ph n h u sinh
và vô sinh bên trong h th ng ó.[2]
- H sinh thái nông nghi p.
Ð nh ngh a : H sinh thái nông nghi p là h sinh thái do con ng
it o
ra và duy trì trên c s các quy lu t khách quan c a h sinh thái (HST), là các
n v s n xu t nông nghi p, là các HST nhân t o do lao
t o ra. Ví d : Nông tr
sinh thái nông nghi p nh sau: N ng su t là s n l
các d ch v c a h s n l
tr
n
nh các tính c a h
ng th c c a hàng hóa và
ng n m: kg/ha,s d t ng s (Gross margin); n
nh c a n ng su t trong i u ki n có dao
ng, (h s ngh ch
cao, bi n thiên l n: n
i
ng, h p tác xã, nông tr i ho c làng, xóm ...
Quan i m c a Terry Rambo và Rerksem ã xác
nh: m c
ng c a con ng
ng nh c a môi
o c a bi n thiên n ng su t) bi n thiên nh : n
nh
nh th p; ch ng ch u: kh n ng duy trì n ng su t c a
h khi ph i ch u s c ép ho c thay
i
m c ph thu c c a h vào các h khác
công b ng s phân ph i c a h
t ng t (h n l l t sâu b nh…); t tr :
t n t i ngoài s
i u khi n c a nó;
c công b ng nh th nào. H p tác: kh
12
n ng ph i h p trong các ho t
ng; tính a d ng: s l
ng lo i, ki u khác
nhau c a thành ph n (loài) trong m t h .Tính thích h p: kh n ng ph n ng
c a h v i nh ng thay
i môi tr
ng
m b o s t n t i liên t c (Lê
Tr ng Cúc và các tác gi ,1990).[6]
- H sinh thái nhân v n.
H sinh thái nhân v n nghiên c u v m i quan h gi a con ng
môi tr
iv i
ng. Sinh thái nhân v n cung c p c s khái ni m cho vi c phân tích
h th ng tài nguyên nông thôn (A.Terry – Rambo –Sajisoe – 1984) khái ni m
này d a trên quan i m cho r ng có m i quan h có h th ng gi a xã h i loài
ng
i (h th ng xã h i) và môi tr
quan h này nh h
tr
ng do con ng
sinh thái
ng
ng t nhiên (h sinh thái). Nh ng m i
n ngu n tài nguyên và
i gây ra. M i quan h t
c th hi n d
i d ng n ng l
n nh ng tác
ng môi
ng tác gi a h th ng xã h i và h
ng và thông tin.[7]
Vi t Nam nghiên c u v h sinh thái nói chung: H sinh thái nông nghi p,
h sinh thái nhân v n nói riêng là nh ng nhánh nghiên c u m i: h sinh thái nông
nghi p ào Th Tu n (1984), h sinh thái nông nghi p trung du mi n núi phía b c
Vi t Nam (Lê Tr ng Cúc), Katthlen Gillogy, S.Terry Rambo (1990).[7]
- S d ng
t nông lâm k t h p.
Có nhi u tác gi
ã c g ng
a ra m t
k t h p (Bene etal 1977; Nair 1984…), nh ng
nh ngh a
y
v nông lâm
nh ngh a c a ICRAF (h i
ng qu c t cho vi c nghiên c u nông lâm k t h p) 1983 có th
chu n m c. “Nông lâm két h p là h th ng s d ng
c xem là
t bao g m các cây g
lâu n m và các cây nông nghi p hàng n m ho c cây th c n gia súc ho c c
hai trên cùng m t m nh
t,
ng th i hay luân phiên v i m c ích cho s n
ph m t i a và duy trì s n xu t lâu b n” (ICRAF-1983), Keennth G.Mac
Dicken, Napoleon T.Vergara.[7]
13
2.2.1.5. Quy ho ch s d ng
ây ánh giá
giá th c tr ng c a
t ai gi vai trò quan tr ng nh là công c
t ai khi
1976), hay nh là m t ph
d ng c a
ng pháp
t ai là s
i trong s d ng
gi i ngh a hay d
ánh giá ti m n ng
t ai c ng là ch n l c và
tn
t ai t t nh t.
nguyên thiên nhiên trong t
2.2.1.6. ánh giá
ánh giá
ng th i quy ho ch s
t ai ó
i v b o v ngu n tài
t theo FAO là quá trình so sánh,
ai mà lo i ho c ki u s d ng
- Vai trò c a ánh giá
t
t yêu c u ph i có.
t:
a ra các ph
ng án s d ng
Nh ng thông tin, t li u
y
ng trong ánh giá
v c
xu t
các nhà quy ho ch xem
t ai.
i u ki n t nhiên, kinh t - xã
t ai giúp cho các ph
t hình thành mang tính kh thi b i ã l
thu n l i, khó kh n,
i chi u
t c n ánh giá v i nh ng tính ch t c a
Nh m cung c p c s khoa h c và th c ti n
và
ch n l c
ng lai”.[7]
nh ng tính ch t v n có c a lo i
h i và môi tr
c có h th ng, tính
t.
- Khái ni m:
xét và l a ch n,
nh ngh a: “Quy
a vào th c hành nh ng s d ng
mà nó ph i phù h p v i yêu c u c n thi t c a con ng
s d ng
oán ti m n ng s
t ai và nh ng i u ki n kinh t xã h i
và th c hi n các s ch n l a s d ng
d ng
ánh
c s d ng cho m c ích riêng bi t (FAO,
t ai (Van Diepen và ctv., 1988). Do ó có th
ho ch s d ng
thay
t.
ng án quy ho ch
ng tr
c
c nh ng
c gi i pháp phù h p nh m s d ng
t h p lí
t hi u qu cao.
2.2.2. H th ng thông tin
a lí (GIS)
2.2.2.1. Khái ni m
H Thông tin
công c máy tính
a lý - GIS (Geographical Information System) là m t
l pb n
và phân tích các s v t, hi n t
ng th c trên
14
trái
t. Công ngh GIS k t h p các thao tác c s d li u thông th
c u trúc h i áp) và các phép phân tích th ng kê, phân tích
phép phân tích
a lý và hình nh
ng (nh
a lý, trong ó
c cung c p duy nh t t các b n
.
Nh ng kh n ng này phân bi t GIS v i các h th ng thông tin khác và khi n
cho GIS có ph m vi ng d ng r ng trong nhi u l nh v c khác nhau (phân tích
các s ki n, d
oán tác
ng và ho ch
nh chi n l
c).[2]
2.2.2.2. Các thành ph n c a GIS.
Ph n c ng: Ph n c ng là h th ng máy tính trên ó m t h GIS ho t
ng.
Ngày nay, ph n m m GIS có kh n ng ch y trên r t nhi u d ng ph n c ng, t
máy ch trung tâm
n các máy tr m ho t
ng
c l p ho c liên k t m ng.
Ph n m m: Ph n m m GIS cung c p các ch c n ng và các công c
c n thi t
l u gi , phân tích và hi n th thông tin
a lý. Các thành ph n
chính trong ph n m m GIS là:
+ Công c nh p và thao tác trên các thông tin
a lý.
+ H qu n tr c s d li u (DBMS).
+ Công c h tr h i áp, phân tích và hi n th
+ Giao di n
ho ng
i-máy (GUI)
a lý.
truy c p các công c d dàng.
D li u: Có th coi thành ph n quan tr ng nh t trong m t h GIS là d
li u. Các d li u
a lý và d li u thu c tính liên quan có th
d ng t t p h p ho c
c mua t nhà cung c p d li u th
c ng
is
ng m i. H GIS
s k t h p d li u không gian v i các ngu n d li u khác, th m chí có th s
d ng DBMS
Con ng
t ch c l u gi và qu n lý d li u.
i: Công ngh GIS s b h n ch n u không có con ng
i tham
gia qu n lý h th ng và phát tri n nh ng ng d ng GIS trong th c t . Ng
d ng GIS có th là nh ng chuyên gia k thu t, ng
ho c nh ng ng
i dùng GIS
gi i quy t các v n
is
i thi t k và duy trì h th ng,
trong công vi c.
15
ng pháp: M t h GIS thành công theo khía c nh thi t k và lu t
Ph
th
ng m i là
c mô ph ng và th c thi duy nh t cho m i t ch c.
2.2.2.3. Ch c n ng.
M t h GIS ph i
mb o
c 6 ch c n ng c b n sau:
Capture: Thu th p d li u. D li u có th l y t r t nhi u ngu n, có th
là b n
gi y, nh ch p, b n
s …
Store: L u tr . D li u có th
cl ud
Query: Truy v n (tìm ki m). Ng
ho hi n th trên b n
i d ng vector hay raster.
i dùng có th truy v n thông tin
.
Analyze: Phân tích. ây là ch c n ng h tr vi c ra quy t
dùng. Xác nh nh ng tình hu ng có th x y ra khi b n
Display: Pi n th . Hi n th b n
nh c a ng i
có s thay
i.
.
Output: Xu t d li u. H tr vi c k t xu t d li u b n
d
i nhi u
nh d ng: Gi y in, Web, nh, file…
2.2.2.4. Kh n ng ng d ng GIS trong qu n lí và ánh giá
Qu n lí thông tin s d ng
nh ng th a
t, nh ng d án
t vì nó cho phép t o và duy trì d li u
t, tình hình s d ng
t.
Cho phép nh p thêm, ph c h i d li u nh thu
mã
t ai.
t, d dàng h n r t nhi u so v i th i
ib n
t, d án s d ng
t,
gi y.
2.2.3. Ph n m m ArcGIS
2.2.3.1. Gi i thi u v ph n m m ArcGIS.
ArcGIS Desktop ArcGIS Desktop: (V i phiên b n m i nh t là ArcGIS
10) bao g m nh ng công c r t m nh
qu n lý, c p nh t, phân tích thông tin
và xu t b n t o nên m t h th ng thông tin
a lý (GIS) hoàn ch nh, cho phép:
T o và ch nh s a d li u tích h p (d li u không gian tích h p v i d li u
thu c tính) - cho phép s d ng nhi u lo i
nh d ng d li u khác nhau th m
chí c nh ng d li u l y t Internet; truy v n d li u không gian và d li u
16
thu c tính t nhi u ngu n và b ng nhi u cách khác nhau; hi n th , truy v n và
phân tích d li u không gian k t h p v i d li u thu c tính.
2.2.3.2. C u trúc t ch c d li u trong ArcGIS.
ArcGIS l u tr và qu n lý d li u
a lý
nhi u khuôn d ng. Ba mô
hình d li u c b n mà ArcGIS s d ng là vector, raster, và TIN. Ngoài ra,
ng
i dùng có th nh p d li u b ng vào GIS.
- Vector model
- Raster models
- TIN models
- D li u d ng b ng
2.2.3.3. Kh n ng c a ph n m m ArcGIS.
- Xác nh vùng u tiên c n s a ch a c ng thoát n
- T ob n
các tuy n
- Qu n lý c u,
c sau tr n
ng dành cho xe buýt, xe
ng và l p các b n
ng
t.
p...
d phòng trong tr
ng h p x y
ra thiên tai.
- Khoanh vùng t i ph m
các ch
nhanh chóng tri n khai nhân s và qu n lý
ng trình giám sát t i ph m.
- D báo bão.
- Nghiên c u nh h
ng c a công trình xây d ng
- Qu n lý ch t l
ng n
- T o mô hình l
i i n
n m ch n
c ng m.
c.
gi m th t thoát n ng l
ng và l p k ho ch
t các thi t b m i.
- Xây d ng tuy n d n d u r nh t.
- Nghiên c u
a hình
xác
nh v trí
t tr m thu phát trong thông
tin liên l c.
l
ánh giá v kh n ng phát tri n c a m t v trí bán l m i d a trên s
ng khách hàng lân c n.
17
- Dò tìm ng
- Tìm
- D
c theo ngu n n
ng i nhanh nh t
c
xác
nh ngu n b ô nhi m.
n v trí x y ra s c .
oán cháy r ng d a trên nh ng nghiên c u v
a th và th i ti t.
2.3. C s th c ti n
2.3.1. Các nghiên c u trên th gi i.
Trên c s c a h thông tin b n
, nh ng n m
(1963-1964), các nhà khoa h c Canada ã cho ra
(GIS), ph c v cho các ngành:
u c a th p k 60
i h th ng thông tin
a lí
a chính, nông nghi p, lâm nghi p, ng
nghi p, giao thông, xây d ng, th y l i,…
Trong nh ng n m 70
v môi tr
B c M có s quan tâm nhi u h n
n vi c b o
ng và phát tri n GIS. N m 1977 ã có nhi u h th ng GIS khác
nhau trên th gi i.
Th p k 80
c
c ánh d u b i các nhu c u ng d ng GIS ngày
càng t ng v i các quy mô khác nhau.Ví d nh : theo dõi s d ng t i u các
ngu n tài nguyên, ánh giá kh thi các ph
ng án quy ho ch,..
Ngày nay, trên th gi i công ngh GIS
l nh v c . Trong l nh v c môi tr
ti n trình xói mòn
Trong qu n lí
tr ng s d ng
c s d ng r ng rãi trong các
ng GIS dùng
phân tích, mô hình hóa các
t, s lan truy n ô nhi m trong môi tr
t ai, GIS dùng
t, qu n lí giá
thành l p b n
ng khí ho c n
, ánh giá nhanh hi n
t, qu n lí c s d li u v
M t s nghiên c u v GIS và ánh giá
c.
t,…
t có liên quan
n
tài:
Nghiên c u c a FAO (Guidelines): “ Land evaluation for irrigated
agriculture” n m 1985. Bài vi t này trình bày t ng quan v
và ph
ng pháp ti p c n l p k ho ch s d ng
t
ánh giá
t ai
c s d ng b i FAO, và
vai trò góp ph n do h th ng thông tin không gian. Lý do và nguyên t c ánh
giá
t ai và quy ho ch s d ng
cách ti p c n c a FAO
t c ng nh các b
c v ch ra. K ho ch
t ng c
c quan tr ng trong
ng khuôn kh
t
