Nghiên cứu ảnh hưởng của một số biện pháp kỹ thuật đối với giống chè PH8 tại Phia Đén, Nguyên Bình, Cao Bằng (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

HOÀNG H NG VÂN

Tên

tài:

NGHIÊN C U NH H

NG C A M T S

BI N PHÁP K THU T

V I GI NG CHÈ PH8 T I PHIA ÉN, NGUYÊN BÌNH, CAO B NG

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Liên Thông Chính Quy

Chuyên ngành: Tr ng tr t
Khoa

: Nông h c

Khoá h c

: 2013 - 2015

THÁI NGUYÊN - 2014

I


I H C THÁI NGUYÊN

TR

NG

I H C NÔNG LÂM

HOÀNG H NG VÂN

Tên

tài:

NGHIÊN C U NH H

NG C A M T S

BI N PHÁP K THU T

V I GI NG CHÈ PH8 T I PHIA ÉN, NGUYÊN BÌNH, CAO B NG

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Liên Thông Chính Quy

Chuyên ngành: Tr ng tr t
Khoa

: Nông h c

L p

: K9 – Liên thông tr ng tr t

Khoá h c

: 2013 - 2015

Gi ng viên h

ng d n: PGS.TS ào Thanh Vân

Khoa Nông H c, Tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên

THÁI NGUYÊN - 2014

I


M CL C
M

U ....................................................................................................... 1

1. Tính c p thi t c a
2. M c ích c a

tài.............................................................................. 1

tài .................................................................................... 2

3. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n c a

tài ........................................ 2

3.1. Ý ngh a khoa h c..................................................................................... 2
3.2. Ý ngh a th c ti n c a
CH

tài ..................................................................... 2

NG 1 ................................................................................................... 3

T NG QUAN TÀI LI U ............................................................................... 3
1.1. C s khoa h c c a

tài ........................................................................ 3

1.2. Ngu n g c, phân lo i và phân b c a cây chè ......................................... 3
1.2.1. Ngu n g c c a cây chè ......................................................................... 3
1.2.2. Phân lo i c a cây chè............................................................................ 4
1.2.3. Phân b c a cây chè ............................................................................. 5
1.3. Tình hình nghiên c u chè trên th gi i và trong n

c.............................. 6

1.3.1. Tình hình nghiên c u chè trên th gi i ................................................. 6
1.3.2. Tình hình nghiên c u chè trong n

c ................................................. 12

1.4. Tình hình s n xu t, tiêu th chè trên th gi i ......................................... 16
1.5. Tình hình s n xu t, tiêu th chè
1.6. Tình hình s n xu t, tiêu th và
CH

Vi t Nam ......................................... 20
nh h

ng phát tri n chè t i Cao B ng 22

NG 2 ................................................................................................. 26
IT

2.1.

NG N I D NG VÀ PH
it

NG PHÁP NGHIÊN C U ............... 26

ng nghiên c u ............................................................................ 26

2.2. Th i gian và

a i m nghiên c u.......................................................... 26

2.2.1. Th i gian nghiên c u .......................................................................... 26
2.2.2.

a i m nghiên c u........................................................................... 26

2.3. N i dung nghiên c u ............................................................................. 26

2.4. Ph

ng pháp nghiên c u ....................................................................... 26

2.4.1. Ph

ng pháp i u tra thu th p s li u ................................................. 26

2.4.2. Ph

ng pháp b trí thí nghi m ........................................................... 27

2.5. Các ch tiêu nghiên c u và ph

ng pháp theo dõi (Theo 10 TCN

744:2006) ..................................................................................................... 28
2.6. Ph

ng pháp x lý s li u ..................................................................... 32

2.7.

c i m, thành ph n m t s lo i phân bón lá dùng trong thí nghi m ... 32

CH

NG 3 ................................................................................................. 34

K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N............................................. 34

3.1. Tình hình s n xu t, tiêu th chè t i Phia

én, xã Thành Công, huy n

Nguyên Bình ................................................................................................ 34
3.2.

i u ki n t nhiên và

c i m th i ti t c a huy n Nguyên Bình, t nh

Cao B ng ..................................................................................................... 34
3.2.1. i u ki n t nhiên .............................................................................. 34
3.2.2.

c i m khí h u, th i ti t.................................................................. 36

3.3. nh h

ng c a các lo i phân bón lá

3.3.1. nh h ng c a phân bón lá

n gi ng chè PH8 ....................... 37

n th i gian hình thành lá c a gi ng chè PH8

..................................................................................................................... 37
3.3.2.

nh h

ng c a các lo i phân bón lá

n n ng su t c a gi ng chè PH8

..................................................................................................................... 38
3.3.2.1.

nh h

ng c a các lo i phân bón lá

n s búp thu ho ch trên m t

cây theo l a c a gi ng PH8 .......................................................................... 39
3.3.2.2.

nh h

ng c a các lo i phân bón lá

n kh i l

ng búp c a gi ng

chè PH8........................................................................................................ 40
3.3.2.3. nh h

ng c a các lo i phân bón lá

n t l búp có tôm c a gi ng chè

PH8 .............................................................................................................. 41


3.3.2.4. nh h

ng c a các lo i phân bón lá

n n ng su t th c thu c a gi ng

chè PH8........................................................................................................ 42
3.3.3.

nh h

ng c a các lo i phân bón lá

n tình hình sâu h i c a gi ng chè

PH8 .............................................................................................................. 44
3.4. nh h
3.4.1.

ng c a bi n pháp t g c, gi

nh h

m

n gi ng chè PH8 ................ 45

ng c a bi n pháp t g c, gi

m

n th i gian hình thành lá

c a gi ng chè PH8 ....................................................................................... 45
3.4.2. nh h

ng c a bi n pháp t g c, gi

m

n s búp thu ho ch trên m t

cây theo l a c a gi ng PH8 .......................................................................... 46
3.4.2.1.

nh h

ng c a bi n pháp t g c, gi

m

n s búp thu ho ch trên

m t cây theo l a c a gi ng PH8 ................................................................... 46

3.4.2.2. nh h

ng c a bi n pháp t g c, gi

m

n kh i l

ng búp c a gi ng

chè PH8 ........................................................................................................ 47
3.4.2.3.

nh h

ng c a bi n pháp t g c, gi

m

n t l búp có tôm c a

gi ng chè PH8 .............................................................................................. 48
3.4.2.4.

nh h

ng c a bi n pháp t g c, gi

m

n n ng su t th c thu c a

gi ng chè PH8 .............................................................................................. 49
3.4.3.

nh h

ng c a bi n pháp t g c, gi

m

n tình hình sâu h i c a

gi ng chè PH8 .............................................................................................. 50
CH

NG 4 ................................................................................................. 52

K T LU N VÀ

NGH .......................................................................... 52

4.1. K t Lu n................................................................................................ 52
4.1.1. nh h

ng c a các lo i phân bón lá

n gi ng chè PH8 .................... 52

4.1.2. nh h

ng c a bi n pháp t g c, gi

m

4.2.

n gi ng chè PH8 ............. 52

ngh .................................................................................................. 52

TÀI LI UTHAM KH O ............................................................................. 54


DANH M C B NG BI U
B ng 1.1: Di n tích, n ng su t, s n l

ng chè trên th gi i t n m 2005-2012

...................................................................................................... 17
B ng 1.2: Tình hình s n l

ng chè c a th gi i và m t s n

c có s n l

ng

chè cao t n m 2007-2012............................................................. 19
B ng 1.3: Di n tích n ng su t, s n l

ng chè t i Vi t Nam .......................... 21

B ng 3.1: Di n bi n th i ti t khí h u n m 2013-2014 t i huy n Nguyên Bình,
t nh Cao B ng ............................................................................... 36
B ng 3.2:

nh h

ng c a phân bón lá

n th i gian hình thành lá c a gi ng

chè PH8 v hè n m 2014 ............................................................... 38
B ng 3.3: nh h

ng c a các lo i phân bón lá

n s búp thu ho ch trên m t

cây theo l a c a gi ng PH8 ........................................................... 39
B ng 3.4:

nh h

ng c a các lo i phân bón lá

n kh i l

ng búp c a gi ng

chè PH8......................................................................................... 41
B ng 3.5:

nh h

ng c a các lo i phân bón lá

n t l búp có tôm c a

gi ng chè PH8 ............................................................................... 42
B ng 3.6:

nh h

ng c a các lo i phân bón lá

n n ng su t th c thu c a

gi ng chè PH8 ............................................................................... 43
B ng 3.7: nh h

ng c a các lo i phân bón lá

n tình hình sâu h i c a gi ng

chè PH8......................................................................................... 44
B ng 3.8:

nh h

ng c a bi n pháp t g c, gi

m

n th i gian hình thành

lá c a gi ng chè PH8 v hè 2014 .................................................. 45
B ng 3.9: nh h

ng c a bi n pháp t g c, gi

m

n s búp thu ho ch trên

m t cây theo l a c a gi ng PH8 .................................................... 47
B ng 3.10:

nh h

ng c a bi n pháp t g c, gi

m

n kh i l

ng búp c a

gi ng chè PH8 ............................................................................... 48

B ng 3.11:

nh h

ng c a bi n pháp t g c, gi

m

n t l búp có tôm c a

gi ng chè PH8 ............................................................................... 49
B ng 3.12:

nh h

ng c a bi n pháp t g c, gi

m

n n ng su t th c thu

c a gi ng chè PH8 ........................................................................ 49
B ng 3.13: nh h

ng c a bi n pháp t g c, gi

m

n tình hình sâu h i c a

gi ng chè PH8 ............................................................................... 50


L IC M

N

hoàn thành Khóa lu n này tôi ã nh n
th y giáo h

c s giúp

ng d n, các th y cô giáo gi ng d y,

quan, các cá nhân và nhân dân

c s giúp

c a các c

a bàn n i th c hi n khóa lu n. Tôi xin chân

thành bày t lòng bi t n sâu s c và kính tr ng
PGS.TS.

nhi t tình c a

ào Thanh Vân ng

n:

i ã t n tình h

ng d n, ch b o, giúp

tôi trong quá trình th c t p và hoàn thành Khóa lu n.
Các th y, cô giáo và cán b trong Khoa Nông h c Tr
lâm Thái Nguyên ã giúp

ng

i h c Nông

tôi trong quá trình h c t p, nghiên c u và hoàn

ch nh Khóa lu n t t nghi p.
Trung tâm nghiên c u Cây tr ng ôn

i mi n núi phía B c,

i h c

Nông lâm Thái Nguyên.
Lãnh

o và cán b UBND xã Thành Công, huy n Nguyên Bình, t nh

Cao B ng.

Gia ình và b n bè ã

ng viên, giúp

tôi trong th i gian th c t p và

th c hi n Khóa lu n.
Thái Nguyên, tháng 9 n m 2014
Sinh viên

Hoàng H ng Vân


DANH M C CÁC KÝ HI U, CH

VI T T T

CS

:

C ng s

CTV

:

C ng tác viên

D/R

:

Dài chia r ng

FAO

:

Food Agriculture Oganization

KHKT

:

Khoa h c k thu t

NN & PTNT

:

Nông nghi p và phát tri n nông thôn

NXB

:

Nhà xu t b n

PGS

:

Phó giáo s

PP

:

Ph

PTS

:

Phó ti n s

SXKD

:

S n xu t kinh doanh

TCVN

:

Tiêu chu n Vi t Nam

Tr

:

Trang

V%

:

LSD.05

:

Sai khác có ý ngh a

TB

:

Trung bình

:

n v tính

VT

ng pháp

bi n

ng


1

M
1. Tính c p thi t c a

tài

Vi t Nam là m t trong nh ng n
s sinh tr

U

c có i u ki n t nhiên thích h p cho

ng và phát tri n c a cây chè. Cây chè có th phát tri n t nhiên

vùng núi cao (Chè Tuy t Shan), hay

c tr ng t p trung

các vùng trung du

và mi n núi phía B c.
Cây chè là m t cây công nghi p lâu n m có vai trò quan tr ng trong c
c u cây tr ng c a vùng Trung du mi n núi, phát tri n cây chè có ý ngh a c v
m t kinh t , xã h i và môi tr

chè ã

ng, giá tr kinh t và giá tr s d ng cao. Cây

c phát hi n và s d ng làm nguyên li u gi i khát ph bi n trên th

gi i và nhi u công d ng có ích cho s c kh e.
giàu ch t dinh d

gi i khát ch bi n t chè

ng và các Vitamin A, B, K, PP… cao nh t là hàm l

Vitamin C. Trong y h c chè
v s c kh e con ng

c coi là d

i nh ch a các b nh

ng

c th o quý v i nhi u tác d ng b o
ng ru t, l i ti u, tiêu hóa m ,

ch ng sâu r ng, hôi mi ng, ng a ung th , gi m Cholesterol. Hàm l

ng

Cafein và m t s ch t Alcanoit trong chè có tác d ng kích thích v não, làm

cho th n kinh minh m n, t ng c
nhi u n

ng ho t

ng c th . Do v y chè

cr t

c chú tr ng và phát tri n.

S n ph m chè c ng a d ng và phong phú phù h p v i th hi u tiêu dùng
c a t ng dân t c, t ng qu c gia nh chè xanh, chè en, chè vàng…

iv i

n

a mà

c ta s n ph m chè các lo i là hàng hóa, không ch

còn là m t hàng xu t kh u quan tr ng sang các n

tiêu dùng n i

c phát tri n trên th gi i.

Trong nh ng n m g n ây di n tích chè ngày m t t ng,

c bi t

các

vùng trung du và vùng núi phía b c. Trong ó t nh Cao B ng là n i có i u
ki n khí h u r t thu n l i cho vi c phát tri n cây chè. Nh t là vùng Phia

én

xã Thành Công c a huy n Nguyên Bình còn nhi u di n tích còn tr ng ch a
s d ng khai thác. V

i u ki n t nhiên,

t ai r t phù h p cho s sinh


2

tr

ng phát tri n c a cây chè.

huy n trong th i gian t i
trà. Tuy nhiên trình

nh h

ng c a xã Thành Công c ng nh c a

a các gi ng chè ch t l

dân trí không

ng

u, trình

khoa h c k thu t, m t s gi ng trong nh ng n m tr
nghi m, tuy nhiên c n nghiên c u thêm

xác

ki n c a vùng nh m t ng n ng su t, ch t l
cao, n

nhi u v n

l

ó

c ã

c

a vào th

nh gi ng phù h p v i i u

ng chè.

êm l i ngu n thu nh p
i nông dân.

m r ng di n tích các gi ng chè m i òi h i ph i gi i quy t
. Nh t là nghiên c u m t s bi n pháp k thu t áp d ng. Trên c

xu t các bi n pháp k thu t thích h p

ng cao

áp d ng

s c c nh tranh và áp ng cho th tr

ng c a m t s bi n pháp k thu t

t n ng su t, ch t

ng. Xu t phát t nh ng

th c ti n òi h i trên chúng tôi ti n hành th c hi n
h

i

canh tác l c h u, thi u

nh góp ph n xóa ói gi m nghèo b n v ng cho ng

Vì v y,

s

ng cao vào s n xu t

tài “Nghiên c u nh

i v i gi ng chè PH8 t i Phia

én,

Nguyên Bình, Cao B ng”.
2. M c ích c a

tài

- Nghiên c u nh h

ng c a 1 s lo i phân bón lá

n sinh tr

ng, phát

tri n và NS gi ng chè PH8
- Nghiên c u nh h
tr

ng c a 1 s bi n pháp t g c gi

m

n sinh

ng, phát tri n và NS gi ng chè PH8

3. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n c a

tài

3.1. Ý ngh a khoa h c
B sung d li u khoa h c v gi ng chè có tri n v ng và m t s bi n
pháp k thu t phù h p v i i u ki n sinh thái.
3.2. Ý ngh a th c ti n c a
B
t t

c

u xác

n sinh tr

nh

tài
c lo i phân bón lá, bi n pháp t g c nh h

ng

ng, phát tri n và n ng su t c a gi ng chè PH8 t i Phia

én,

Nguyên Bình, Cao B ng.


3

CH

NG 1

T NG QUAN TÀI LI U
1.1. C s khoa h c c a
Cây chè có ngu n g c

tài
vùng á nhi t

t t trong i u ki n khí h u m

i, nên chè sinh tr

ng, phát tri n

t và m. Tuy nhiên nh vào s phát tri n c a

khoa h c k thu t mà cây chè có th tr ng

c

nh ng có nhi u s khác

bi t so v i n i nguyên s n c a nó.
Cây chè là m t lo i cây tr ng mà
n ng su t và ch t l

ng thu ho ch là búp nên

ng t o búp m i cho n ng su t ch t

ng cao.
Trong canh tác chè, nh ng bi n pháp k thu t c b n th

nghiên c u, áp d ng là các bi n pháp t g c gi
phân qua lá th

ng

ng

n sinh tr

n ng su t, ch t l

ng

m và bón phân. Nh t là bón

m cho cây chè không nh ng có nh

ng phát tri n c a cây mà còn nh h
ng chè. Hi n nay khu v c Phia

ng tr c ti p

c

n

én xã Thành Công có

kho ng trên 40 ha di n tích tr ng chè, tuy nhiên m t s gi ng chè ch t l
cao m i

c

c s d ng.

Bón phân h p lý và t g c gi
h

có

ng t t c n l a ch n gi ng phù và áp d ng các bi n pháp

k thu t, kích thích quá trình sinh tr

l

it

ng

a vào tr ng th nghi m nh t là gi ng chè PH8 chi m di n

tích l n nh t. Vi c l a ch n các bi n pháp k thu t còn nhi u h n ch . Vì v y
c n thi t ph i nghi n c u m t s bi n pháp k thu t h p lý cho gi ng chè
PH8 nói riêng và các gi ng chè khác t i vùng nói chung.
1.2. Ngu n g c, phân lo i và phân b c a cây chè
1.2.1. Ngu n g c c a cây chè
Các công trình nghiên c u và kh o sát tr

c ây cho r ng ngu n g c c a

cây chè là vùng Vân Nam Trung Qu c, n i có i u ki n khí h u m

t


4

quanh n m. Theo các tài li u c a Trung Qu c thì cách ây 4.000 n m ng
Trung Qu c ã bi t dùng chè làm d

c li u sau ó m i dùng

N m 1823, R.Bruce phát hi n nh ng cây chè d i lá to

)t

ó các h c gi ng

ch không ph i

i Anh cho r ng quê h

i

u ng.
vùng Atxam ( n

ng c a cây chè là

n

Trung Qu c.

Nh ng công trình nghiên c u c a Dejemukhatze (1961-1976) v ph c
Catechin gi a các lo i chè
cho s ti n hóa trên c s

c tr ng và m c hoang d i ã nêu lên lu n i m
ó xác minh ngu n g c cây chè. T s bi n

sinh hóa c a các lá cây chè m c hoang d i và các cây chè

i

c tr ng tr t,

ch m sóc. Dejemukhatze cho r ng, ngu n g c c a cây chè chính là

Vi t

Nam.
Hi n nay chè

c phân b khá r ng trong nh ng i u ki n t nhiên r t

khác nhau, t 300 v Nam

n 450 v B c, là nh ng n i có i u ki n t nhiên

khác xa vùng nguyên s n. Nh ng thành t u khoa h c c a các nhà ch n gi ng
Liên Xô,Trung Qu c,

ài Loan, Nh t B n… ã t o nhi u gi ng m i có kh

n ng thích ng v i các i u ki n khác nhau, t o nhi u tri n v ng cho ngh
tr ng chè trên th gi i (Nguy n V n Hùng, 2006) [2].
1.2.2. Phân lo i c a cây chè
Tên khoa h c c a cây chè
O.Kuntze và có tên

c th ng nh t là Camellia sinensis (L)

ng ngh a là Thea sinensis L.

Vi c phân lo i chè d a vào các c s sau :
- C quan sinh d
hình d ng và kích th

ng: Lo i thân b i ho c thân g , hình d ng c a tán,
c c a lá, s

- C quan sinh th c:
nhánh c a
hàm l

ôi gân lá.

l n c a cánh hoa, s l

ng ài hoa, v trí phân

u nh y cái.

c tính sinh hóa: Ch y u d a vào hàm l
ng tanin bi n

i nh t

ng tanin, m i gi ng chè có

nh (Nguy n V n Hùng, 2006) [2].


5

1.2.3. Phân b c a cây chè
S phân b c a cây chè ph thu c nhi u vào i u ki n khí h u. Các k t
qu nghiên c u

u i t i m t k t lu n chung: Vùng khí h u nhi t

i là thích

h p cho cây chè. Tuy nhiên do KH-KT ngày càng phát tri n, ã lai t o, ch n
l c nhi u gi ng chè khác nhau và

c tr ng r ng rãi trên th gi i. Theo

Ng c Quý (1980) [8 ] hi n nay chè
Pochi (Liên Xô c )

n 27

c phân b khá r ng t 42

Nam Coriente (Achentina).

S phân b c a cây chè tùy theo i u ki n
khác nhau.
t t và có

t ai và

a hình c ng có s

t tr ng chè t t ph i có ph n ng chua, nhi u mùn, thoát n
d c tho i. nh h

ng c a

u cho r ng: chè tr ng
ng có ch t l

c

cao ã hình thành nên các vùng chè

v i nh ng gi ng chè khác nhau và ch t l

bi n th

v B c

ng khác nhau. Các nhà khoa h c

nh ng vùng có

ng t t h n chè tr ng

cao l n h n so v i m t n
vùng th p. Chè tr ng

c

Hoàng

S n (An Huy – Trung Qu c), vùng Dajilling ( n

) có

m t n

Vi t Nam chè có ch t

l

c bi n, có ch t l

ng cao
V

c tr ng

ng n i ti ng th gi i.

Hà Giang, M c Châu, Nghia L - Yên Bái.

i u ki n khí h u, chè sinh tr

t ng nhi t

cao l n so v i

ng t t

hàng n m vào kho ng 8.000

n m 1.500 – 2.000 mm,

m

C, l

nhi t

t 15 – 20

ng m a trung bình hang

t 70 – 80%. S phân b chè theo nh ng i u

ki n t nhiên khác nhau ã t o nên nh ng vùng chè có ch t l
t o nên h

C,

ng khác nhau,

ng v riêng c a m i vùng.

Theo Nguy n Ng c Kính (1979) [3 ], các vùng s n xu t chè ch y u
Vi t Nam là:
- Vùng chè Tây B c
- Vùng chè Vi t b c – Hoàng Liên S n

- Vùng chè Trung Du – B c B
- Vùng chè b c Trung B


6

- Vùng chè Tây Nguyên
1.3. Tình hình nghiên c u chè trên th gi i và trong n

c

1.3.1. Tình hình nghiên c u chè trên th gi i
* Nh ng k t qu nghiên c u v gi ng chè
Công tác ch n t o gi ng trong chè có vai trò r t quan tr ng. Vi c ch n
l c, lai t o gi ng m i không ch quy t
ch t l

ng mà còn nh h

ng t i kh n ng m r ng

công tác nghiên c u chè
Các n

nh t i kh n ng cho n ng su t mà,
a bàn, chính vì v y

c quan tâm t r t s m.

c có thành t u n i b t trong vi c l a ch n gi ng m i là:

Theo Nguy n V n Toàn và cs (1994) [11]: In donexia b t
vào n m 1964 nh ng không thành công,
gi ng Asam nh p t Srilanka.

u tr ng chè

n n m 1872 m i thành công trên

n nay Indonexia là m t trong n m n

di n tích tr ng chè l n trên th gi i, 20 n m tr l i ây h

c có

ã tích c c ch n

t o gi ng m i cao s n và n m 1988 ã có các dòng chè vô tính GMB-1,
GMB-2, GMB-3, GMB-4, GMB-5 có s n l
Theo PGS
k 20

n

102 gi ng chè
n

ng cao.

Ng c Quý và cs (2000) [9 ] thì t nh ng n m 50 c a th

ã thành công trong vi c ch n ra 110 gi ng chè t t trong ó có
c nhân gi ng b ng ph

ã có trên 80% di n tích chè

trên 20% gi ng tr ng b ng ph

ng pháp vô tính.

c tr ng b ng gi ng t t. Trong ó có

ng pháp giâm cành.

Trung Qu c có l ch s tr ng chè t r t s m.
ã có 7 gi ng chè t t

n n m 2009,

c ch n theo Ph

i nhà T ng, Trung Qu c

ng pháp cá th : Các gi ng

i

B ch Trà, Thi t Quan Âm, Th y Tiên,… ã có t 200 n m nay là các gi ng
tri t canh do nhân dân t o ra.
Trong nh ng n m 1950 – 1960 Trung Qu c luôn chú tr ng công tác

ch n t o gi ng theo chi u sâu. N m 1956, Tr n Khôi V
pháp ch n gi ng 100 i m

i v i cây n qu . Ph

ã

a ra ph

ng pháp này ã

ng
c


7

PGS.

Ng c Quý áp d ng trong ch n gi ng chè

Tri t Giang. Theo i u

tra n m 1996, Trung Qu c ã có trên 1.000 gi ng, trong ó xác

nh

c 50

gi ng chè t t ph c v cho s n xu t.

Theo PGS

Ng c Qu và cs (2000) [ 10]: T i Kennya, các gi ng chè

ch n l c, giâm cành cho n ng su t cao h n gi ng chè
tích chi m 67%

i trà t i 20%, di n

khu v c ti u nông và chi m t i 33% di n tích chè

các

n

i n l n. Ngoài ra, Kenya còn nhâm gi ng b ng hình th c ghép.
* Nh ng k t qu nghiên c u v

c i m sinh tr

ng, phát tri n c a

cây chè
Nh ng nghiên c u v chu k phát tri n cá th cây chè c a các nhà khoa
h c cho th y: chè có 2 chu k phát tri n là chu k phát tri n l n và chu k
phát tri n nh .
Chu k phát tri n l n hay chu k phát d c cá th thì chia thành 5 giai
o n (Theo tác gi Trung Qu c):
- Giai o n phôi thai ( giai o n h t gi ng):
tr ng th tinh b t

u phân chia, hình thành cho t i khi chín.

- Giai o n cây con:
chè ra hoa, k t qu l n

c tính t khì h t chè n y m m cho

n khi cây

u. Giai o n này kéo dài 1 - 2 n m.

- Giai o n cây non:
cây chè

c tính t khi t bào

c tính t khi chè ra hoa, k t qu l n

nh hình ( có b khung tán n

u tiên khi

nh). Giai o n này kéo dài 2 – 3

n m.
- Giai o n chè l n ( giai o n chè kinh doanh, s n xu t):
khi cây chè có b tán n

nh b

c tính t

c vào giai o n kinh doanh, thu ho ch búp

t i khi có th thay tán m i. Giai o n này kéo dài t 30 – 40 n m ho c lâu
h n.
- Giai o n chè già c i (h t giai o n kinh doanh, s n xu t):
t khi chè có bi u hi n thay tán lá

n khi chè già và ch t.

c tính


8

Chu k phát tri n nh (chu k phát tri n hang n m): Tính t khi m m
chè b t

u phân hóa sau

n cho

n khi m m chè ng ng sinh tr

g m 2 quá trình phát tri n song song ó là quá trình sinh tr
và sinh tr

ng sinh d

ng

ng sinh th c.

- Quá trình sinh tr
sinh tr

ng. Nó

ng sinh d

ng: Bao g m sinh tr

ng búp, cành và

ng r .

- Quá trình sinh tr

ng sinh th c: Là quá trình hình thành tr i hoa, n

hoa, th ph n và k t h t.
Nh ng nghiên c u v s hình thành các

t sinh tr

ng cây chè: Theo

Nguy n Ng c Kính (1979) [ 4], M.M.A Liadade (1964) cho r ng: Khi chè có

5 lá thì

các nách lá th nh t, th hai ã có m m nách, khi có lá th 6 xu t

hi n thì có m m nách th 3, khi có 7 lá thì m m nách th 4 xu t hi n,…
Ông c ng cho r ng: Khi m m chè qua ông, 2 lá

u tiên bao b c m m

chè là lá v y c, ti p theo là lá cà. Các m m nách c a lá th 4 và lá th 5 c a
các

t sinh tr

ng th nh t s phát tri n thành búp

Nghiên c u v sinh tr

t sinh tr

ng th hai.

ng c a búp chè tác gi K.E Bakhotatde (1971)

và K.M Djemukhatde (1976)[18 ] cho r ng: S sinh tr

ng búp chè ph thu c

vào i u ki n khí h u, các n

c có mùa ông rõ r t, búp chè ng ng sinh

tr

c ph c h i vào th i k

ng vào mùa ông và nó

nh ng n

c nhi t

i (Sri lanka hay Nam

n

m lên, ng

) búp chè sinh tr

cl i
ng lien

t c, th i v thu ho ch chè quanh n m.
Tác gi carr (1970) (1979)[ 16] , thí nghi m ã i
t i thi u cho sinh tr
ngày có nhi t

n k t lu n: Nhi t

ng c a cây chè là 13- 140C, t i thích 18 – 300C, nh ng

t i av

t quá 300C và t i thi u th p h n 140C thì sinh

tr

ng c a cây chè gi m. Nhi t

tr

ng c a cây chè là 20 – 250C Carr cho r ng s gi chi u sáng ngày dài

càng t t, s ng ngh s xu t hi n khi

t ( t ng 0 – 30cm) thích h p cho sinh

dài ngày gi m xu ng d

i 11 gi 15


9

phút/ngày. H u h t các vùng chè có l
tr

ng liên t c, t ng l

sinh tr

ng

t

c h p lý.

in

c

ng m a 150mm/tháng thì s sinh

ng m a thích h p là 1.800 mm/n m và chè không th

vùng có l

ng m a d

i 1.150 mm/n m mà không có

Nghiên c u th i gian hoàn thành m t
(1992)[16 ] ã

t sinh tr

ng búp, tác gi Carr

a ra giá tr trung bình là 475 ngày. Vi c tính toán cho 4 vùng

khác nhau v kinh

,

cao so v i m t n

quân cho th y s ngày cho 1

t sinh tr

c bi n, nhi t

ng bi n

không khí bình

ng t 30 – 45 ngày vào

mùa hè và 70 – 160 ngày vào mùa ông.
Nghiên c u v sinh tr

ng búp chè trong i u ki n không

thì tác gi K.M Djemukhatde (1982) cho r ng: trong i u ki n
không

n thì các m m chè

c phân hóa trong v thu và v

thành búp trong v xuân. Trong khi ó n
m m chè ch y u b t
chè

u sinh tr

gi ng hay không

ng chè có

n và có

n

gi ng hay
ông s hình

n thì s phân hóa

ng mu n h n m t s ngày so v i n

ng

n.[19]

K.M Djemukhatde (1948)[17] ã nghiên c u v m i quan h gi a búp
chè và n ng su t ã cho th y: T
di n tích là t

ng quan gi a s l

ng quan ch t r = 0,965

Nghiên c u m i quan h

ng búp trên m t

nv

0,004.

gi a lá chè và n ng su t chè c a K.E

Bakhotatde (1971)[18] ã ch các ch tiêu v lá làm c n c ch n gi ng chè
nh sau: Màu s c, kích th

c lá, c u t o gi i ph u lá.

Lá có màu vàng có l i cho các ch tiêu sinh lý, sinh hóa.
Lá có màu cafe có l i cho các ch tiêu v sinh lý.
I.G.Kerkatde (1080) ã nghiên c u v hình d ng lá chè d a trên góc
nghiêng c a lá: Góc lá t i u cho quang h p là 45
* Nh ng k t qu nghiên c u v phân bón

.


10

Ph m ch t chè do nhi u y u t quy t
h

ng r t nhi u

ngu n dinh d

nh.

i u ki n dinh d

ng nh

n n ng su t, ph m ch t chè, do v y ngoài vi c s d ng

ng s n có

trong

t, thì vi c bón phân cho chè là m t bi n

pháp mang l i hi u qu cao.
S n ph m thu ho ch c a chè ch chi m 8-13% t ng l
cây t ng h p

c n u tính c các ph n trên và d

nhi u tác gi
d

n

thì trong 100 kg chè th

im t

ng ch t khô mà
t . Theo ngu n t

ng ph m có ch a l

ng dinh

ng là 4 kg N; 1,15 kg P2O5; 2,4 kg K2O; 0,42 kg MgO; 0,8 kg CaO; 100g

Al; 6g Cl; 8g Na [8]
Theo Eden (1958) trong búp chè non có 4,5% N; 1,5% P2O5 và 1,2 2,5% K2O [8]. Nh ng k t qu nghiên c u c a Jolemuanu cho th y nhu c u
dinh d

ng khoáng c a cây chè r t l n.

Theo M.L Bziava (1973) li u l
song

t

ng

m t ng, s n l

c n ng su t 10 t n/ha bón 200 kg N/ha cho hi u qu kinh t

cao nh t [5]. V ph m ch t, nhi u tài li u
, Srilanca...
n

c

ng búp s t ng,

u cho r ng bón

u làm gi m ch t l

n

c ngoài nh

Nh t B n,

n

m không h p lý, bón quá nhi u ho c bón

ng chè ( c bi t là

i v i nguyên li u dùng

ch bi n chè en). Nh ng công trình nghiên c u c a Liên Xô (c ) cho th y
li u l

ng

búp chè

m 300kg/ha thì hàm l

ng tanin, cafein và ch t hòa tan trong

u cao, có l i cho ph m ch t, song n u v

ph m ch t chè gi m th p. Khi bón nhi u

m hàm l

t quá gi i h n trên thì
ng protein

trong lá

t ng lên.
Nh ng k t qu chu n oán dinh d
th y:

cây chè thi u

là 3 - 3,5%. Cây chè
3,4% và 4,7 - 5,0% .

m, hàm l

dinh d

ng

ng trong lá chè c a Liên Xô cho
m trong lá là 2,2 - 2,4%, trong búp

ng hàm l

ng

mt

ng ng là: 2,9 -


11

K t qu phân tích lá chè và
chè thi u lân, hàm l

t tr ng chè

Liên Xô (c ) cho th y:

cây

ng lân (P2O5) trong lá là 0,27 - 0,28%, trong búp là

0,5 - 0,75%. Cây chè

dinh d

và 0,82 - 0,86%. n u trong

ng hàm l
t hàm l

ng lân t

ng ng là 0,33 - 0,39%

ng P2O5 là 30 - 32mg/100g

t, là

thi u nhi u lân.
Theo nghiên c u c a F.Hurisa (Liên Xô) thì hi u qu tr c ti p c a 3
n m bón lân và li u l
5 - 30% so v i

ng búp

i ch ng ch bón N, K song hi u qu t ng bình quân 21 n m

v sau là 60-78%.
sau th

ng 126 - 196 kg/ha trên n n N, K t ng s n l

Liên Xô (c ) trên

t

hi u qu phân lân

nh ng n m

ng cao h n n m tr c ti p bón [7].

K t qu nghiên c u c a Curxan p (1954) và J.C.Nigaloblis Vili (1966)
Liên Xô (c ) ã kh ng

nh bón phân lân trên n n N, K làm t ng Katechin

trong búp chè có l i cho ch t l
Trong
tr

t n u hàm l

ng bình th

ng chè.

ng P2O5 là 30-32 mg/100g

ng, n u là 10-12 mg/100g

* Nghiên c u v gi

m và t

in

t thì cây chè sinh

t thì thi u lân.

c cho chè

Theo A.A Imanova (1959), K.B Talakvatze (1959), V.P Gvaxalia, RV
Voronxova (1975) và nhi u tác gi khác thì t
m m và t

ó làm t ng ch t l

c làm cho búp chè non,

ng chè nguyên li u.

Theo M.K.Daraselia (1989) thì t
quang h p, thay

in

i n

c ã làm thay

i i u ki n

i ho t tính các men trong rê chè, k c men polifenol

oxydaza là men có m t trong vi c t o ra tanin trong chè. C ng theo tác gi ,
hi n nay

tây Grudia có kho ng 10% di n tích chè

di n tích chè

Adebaidan và 1/3 di n tích chè

M.Tamang (1978) cho bi t
650mm thì hi u qu c a t
s nl

in

ct

Krasnoda

c, trên 50%

ct

Iran trong i u ki n l
c cao h n c phân bón. T

ng 35% trong khi ó bón phân ch làm t ng s n l

in

in

c.

ng m a t 350in

ng 15%.

c làm t ng


12

Các tác gi Narendex Kjain, Ks Krihan Magr ( n

) trong tham lu n

c a mình

H i ngh chè th gi i t i B c Kinh 7/1996 ã cho r ng hi u qu

c at

c ph thu c vào l

in

ng m a, k thu t canh tác… T

in

c cho

chè có hi u qua trong th i k khô h n.
1.3.2. Tình hình nghiên c u chè trong n

c

* Nghiên c u v gi ng chè
N m 1918, Tr m nghiên c u chè
ó công tác nghiên c u chè
Dupasquer - 1923 ,

u tiên

Vi t Nam

c thành l p, t

c ti n hành r ng rãi và sâu s c h n. Theo

n n m 1923, Vi t Nam ã tr ng

c 10.368 ha chè

u tiên v i gi ng chè là Trung Du, Shan và Atxam ( n

), ã thu th p

c t p oàn g m: 43 gi ng chè trong ó ch y u là chè Trung Qu c lá to
[3]. Bên c nh vi c i u tra, thu th p các gi ng, Tr m chè Phú H c ng ti n
hành nh p các gi ng t nhi u n
t

n

c. T n m 1918 - 1927 ã thu th p 13 gi ng

, Mi n i n, Trung Qu c và ti n hành b trí thí nghi m, so sánh. T

k t qu nghiên c u n m 1923 Dupas quier cho r ng: Chè Manipua và Atxam
c tr ng t
t t

Vi t Nam.

n

t i nay ã t ra thích h p v i s n xu t và cho k t qu
i v i gi ng Trung Du, ông nh n xét: Trung Du là gi ng ít

òi h i nh t, nó m c ngay trên

t x u.

N m 1969 - 1978, nhi u cu c i u tra và nh p n i gi ng

Trong th i gian này các tác gi
Ni m ã

ra ph

c ti n hành.

Ng c Qu , Tr n Thanh, Nguy n V n

ng pháp ch n dòng, ch n ra

c gi ng chè PH1 và 1A là

2 gi ng cho n ng su t cao và ph m ch t t t [8]. T n m 1976 - 1990, b ng
ph

ng pháp ch n dòng các tác gi Nguy n V n Ni m, Tr n Th L

ra các gi ng TRI777, TH3 là 2 gi ng có tri n v ng,

c B Nông nghi p

cho phép kh o nghi m ra s n xu t. N m 1994 ã có 33 gi ng chè
n i vào Vi t Nam trong ó có 9 gi ng chè
11 gi ng Nh t B n; 2 gi ng n

.

ã ch n

c nh p

ài Loan; 15 gi ng Trung Qu c;

n nay, nhu c u s d ng gi ng t t trong


13

s n xu t ngày càng t ng, nên công tác gi ng ngày càng
Hi n nay n

c quan tâm h n.

c ta có trên 130 gi ng chè, trong ó có h n 20 gi ng ã

a ra tr ng s n xu t

c

i trà. T i Vi n nghiên c u chè Vi t Nam (nay là trung

tâm Nghiên c u chè - Vi n KHKT Nông Lâm Nghi p mi n núi phía B c) ã
xây d ng

cm tv

n b o t n qu gen chè, l u gi nhi u gi ng

th p t nhi u n i trên th gi i và trong n

n

c. Tuy nhiên công tác ch n gi ng

c ta v n ch y u tìm gen n ng su t cao, kh n ng ch ng ch u... nên kh

n ng t n d ng và phát huy l i th c a ngu n gen quý ch a
có m t v n gen khá. Vì v y chúng ta ch a có
v i th
43

c thu

c nhi u, dù ã

c m t gi ng chè g n li n

ng hi u gi ng c th nh Trung Qu c v i s n ph m chè Long T nh
c s n xu t t gi ng chè LT43, chè ch t l

ng cao Thi t Quân Âm t

nguyên li u gi ng chè Thi t Quan Âm ... Nh có chính sách m c a thông
qua nh ng m i liên doanh liên k t n
c a chính ph

c ta và quy t

n nay ã thu th p thêm

nh s 43/1979/Q /TTg

c m t s gi ng chè

cs nc a

ài Loan, Trung Qu c nh : Phúc Vân Tiên, Keo Am Tích, Long Vân, Bát
Tiên, Kim Tuyên, Vân S

ng…Là c s pháp lý quan tr ng và c ng là c h i

cho ngành chè ti n hành m t cu c cách m ng trong nghiên c u và s n xu t
thông qua ch

ng trình nh p kh u gi ng.

* Nghiên c u v phân bón
Theo k t qu nghiên c u c a Trung tâm nghiên c u và phát tri n chè,
Vi n Khoa h c K thu t Nông lâm nghi p mi n núi Phía B c, cho th y vi c
bón phân h u c k t h p v i vô c n ng su t chè t ng 30 -32% so v i vi c s
d ng riêng r phân vô c . Ng

i ta r t coi tr ng hi u qu v sau c a vi c bón

phân h u c cho chè. Yêu c u v
và n ng su t c a v
bón

m

bón [11].

y

m thay

i tùy theo lo i

t ,tu i, c a cây

n chè. Tài li u c a tr i thí nghi m chè Phú H , cho th y

,s nl

ng búp chè t ng 2 - 2,5 l n so v i

i ch ng không


14

Theo nghiên c u 10 n m liên ti p c a tr i chè Phú H v vi c bón phân
N, P, K th y trên c s bón 100 N/ha, 50 P2O5 /ha trong t ng n m không có
chênh l ch áng k v n ng su t nh ng t n m th 7 tr
bón là r t rõ r t qua 10 n m 1 kg P2O5 làm t ng

i thì b i thu do phân
c 3,5 kg chè búp t

i

[10]. Quy trình bón P2O5 c a Liên hi p xí nghi p chè Vi t Nam 1988 quy
nh 5 n m bón P2O5 m t l n v i li u l
chu ng sau khi

ng 100kg/ha, bón k t h p v i phân

n, bón sâu kho ng 20-30cm [6].

Nghiên c u v

nh h

ng c a phân bón

n ch tiêu hóa sinh ch t l

ng

búp chè tác gi Tr nh V n Loan ã nêu: Nh ng d ng phân bón khác nhau có
nh h

ng

các m c

khác nhau

n ho t tính c a men peroxydaza

d ng liên k t hay hòa tan trong lá chè. Ho t tính c a men peroxydaza cao
trong nh ng tr

ng h p bón phân phosphat và kèm theo ó là hàm l

tanin trong lá chè t ng lên áng k . Bón phân phospho có nh h
c tính hóa sinh, d n

ng t t

ng
n

n s t o thành h p ch t poliphenol trong lá chè cao

[7].
K t qu nghiên c u c a inh Th Ng (1998) v bón phân cho các gi ng
chè cho th y, các gi ng chè và tu i chè khác nhau có yêu c u l

ng phân bón

khác nhau [9].
Bón phân khoáng cân
l

i và b sung phân h u c

u làm t ng s n

ng chè. Nh ng li u l

ng NPK thích h p cho n

ng chè còn ph

thu c

vào tính ch t lý hóa c a

t, tu i chè và y u t tác

ng các các y u t sinh

thái [7].
S d ng các nguyên t vi l

ng (bo,

ng, mangan, molip en, k m,

coban và iôt) vào vi c tr ng tr t (x lý các h t tr
phun lên lá, có th tác

c khi gieo) và bón vào

t,

ng m nh vào các quá trình sinh lý c a cây tr ng khác

nhau, do ó có th làm t ng n ng su t và ph m ch t chè [1].

15

Vi t Nam b
vi l

ng nh

c

u ang nghiên c u nh h

Zn, B, Mo, Mn, Cu,

ng c a m t s nguyên t

i v i s sinh tr

ng và phát d c c a chè

cho k t qu t t. Chè là cây công nghi p dài ngày cho s n ph m ph i thu hái
nhi u l n trong n m, trong ó s n ph m thu ho ch (búp chè) ch chi m 8 13% t ng sinh kh i c a toàn b cây chè và n ng su t chè th
nên nhu c u dinh d

ng ch a cao

ng c a cây chè không l n. Trung bình n ng su t 2 t n

búp khô l y i 80kg N, 23kg P2O5, 48kg K2O, 8kg MgO và 16kg CaO [11].

Ngoài các nguyên t

a và trung l

ng, k m c ng có hi u l c khá v i

chè, do v y phun dung d ch sunphat k m c ng có tác d ng t ng n ng su t và
ph m ch t áng k . Theo

m t s tác gi , n u n ng su t cao h n 3 t n búp

khô thì còn c n bón thêm c Bo và Molip en [8].
* Nghiên c u v gi

m và t

in

c cho chè

Theo tác gi Hà Ng c Hô (1977) thì t
u tiên

in

c cho chè

c nghiên c u vào nh ng n m 1960- 1961 t i tr i thí nghi m chè

Phú H d

i s ch

qu cho th y t

o c a giáo s Fridland trên chè 4 tu i

in

c ã làm t ng s n l

cao trong các tháng v

6, 9 ngày tu i trên
i

ông [1].

t

i. T

t feralit phi n th ch vàng

nh k 5- 10 ngày, t

ru ng. K t qu
i

d c 110. K t

ng chè t 13- 38% và cho b i thu

Tr i thí nghi m chè Phú H (1969- 1970), t

t

Vi t Nam l n

i chè trung du gieo h t 1,
, th i v t

i quanh n m và

i theo 65,75 và 85% s c ch a m t i a

t n ng su t 105; 113,7; 115,5% so v i

ng

i ch ng không

nh k hi u qu cao nh t là kho ng cách 15 ngày gi a 2 l n t

i.

i h c Nông lâm Thái Nguyên (1997), nghiên c u bi n pháp k thu t
nâng cao n ng su t chât l

ng chè v

th y s n l

in

t

ng chè có t , t

ông xuân

c và t , t

in

B c Thái. K t qu cho

c c 3 tháng 10, 11, 12 t ng

ng ng t 17- 110%. T tr ng v chè ông xuân so c n m c a
n ngày 25/12 không t

i t là 22,9%, có t

i là 32,2%;

i ch ng

n 25/2 có t

i là


16

37%;
s n l

n 25/4 có t

i là 56,7%.

n chè vào tháng 4 n m sau có t

i+t ,

ng chè ông xuân thu trong 3 tháng 10, 11, 12 cao nh t

kg/ha so v i

t 2.271

i ch ng là 210,7%. Hi u qu kinh t l n nh t vì bán tr

ct t

v i giá cao.
K t qu ngiên c u c a PGS.TS. Lê T t Kh
công th c

c t gi

m, t

in

ng (1997) cho th y: Các

c ho c k t h p gi a t và t

i ã t ng t l

búp có tôm t 3,7- 18,7% và t ng t l chè lo i A, B lên t 5,0- 17,3%, t ng
hàm l

ng tanin t 0,7- 2,1% và làm t ng hàm l

1,5%. Còn

n chè vào tháng 12,

t ng n ng su t chè v

ng ch t hòa tan t 1,0-

các công th c có t và t

in

c ã làm

ông và xuân t 10,4- 125,1% và ã làm t ng m c thu-

chi t 5,3- 67,5% so v i không t , không t

in

c [5].

1.4. Tình hình s n xu t, tiêu th chè trên th gi i
Chè hi n chi m kho ng 1/3 l

ng tiêu dùng c a th tr

th gi i, nh ng ch chi m 20% t ng giá tr c a th tr
c a chuyên gia trong các n
L

u ng nóng

ng này. Theo ánh giá

c s n xu t kinh doanh chè thu c t ch c Nông

ng Qu c t , nh ng n m cu i th k 20 có trên m t n a dân s th gi i

u ng chè. H u h t các n
n

ng

c có nhi u ng

c

u có ng

i u ng chè, trong ó kho ng 160

i u ng chè. M c tiêu th chè bình quân

n m trên toàn th gi i là 0,5kg/ng

u ng

im t

i/n m và con s này s càng t ng lên

trong th i gian t i (Nguy n H u Kh i, 2005) [3].
Theo th ng kê c a Fao t i th tr
u có xu h

ng Châu Âu, các n

c

c, Anh, Nga

ng t ng. Trong giai o n 2009-2010 nh p kh u chè en c a

Nga s t ng t 223.600 t n lên 315.200 t n, m c t ng trung bình hàng n m là
3%. Có th th y nhu c u tiêu dùng chè t i các n
d n t các s n ph m chè thông th
ch bi n

c phát tri n ang chuy n

ng sang các s n ph m chè u ng li n và

c bi t trong khi t i các th tr

ng Tây Á và Châu Á v n thích dùng

các s n ph m chè truy n th ng(w.w.w.viettrade.gov.vn)[13 ].