Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất chè của hộ nông dân trên địa bàn xã Sơn Hùng, huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN

NGUY N TU N ANH

Tên

tài:

“ ÁNH GIÁ HI U QU KINH T S N XU T CHÈ C A H NÔNG
DÂN TRÊN A BÀN XÃ S N HÙNG, HUY N THANH S N, T NH
PHÚ TH ”

KHÓA LU N T T NGHI P

H

IH C

ào t o : Chính quy

L p

: K41 - KTNN

Khoa

: KT&PTNT

Khóa h c

: 2009 - 2013

Gi ng viên h

ng d n: PGS.TS inh Ng c Lan

Thái Nguyên, n m 2015


Trong quá trình h c t p lý thuy t t i tr

ng và th i gian th c t p t t

nghi p t i c s , nh s n l c c a b n thân và s giúp

c a th y cô, b n

bè, tôi ã hoàn thành b n khóa lu n t t nghi p này.
cs

ng ý c a ban Giám hi u nhà tr

Kinh t và Phát tri n nông thôn tr
c bi t là s giúp

i h c Nông Lâm Thái Nguyên,

t n tình c a th y giáo TS. Bùi

hành nghiên c u chuyên
h nông dân trên

ng

ng, Ban ch nhi m khoa

ình Hoà, tôi ti n

: “ ánh giá hi u qu kinh t s n xu t chè c a

a bàn xã S n Hùng, huy n Thanh S n, t nh Phú Th ”.

Tôi xin bày t lòng bi t n t i Ban giám hi u tr

ng

i h c Nông Lâm

Thái Nguyên, Ban ch nhi m khoa Kinh t & Phát tri n nông thôn, cùng t t
c các th y - cô giáo ã t n tình dìu d t tôi trong su t th i gian h c t p t i
tr

ng.

c bi t, tôi xin c m n s quan tâm, giúp

h

ng d n PGS.TS inh Ng c Lan ã t n tình ch b o, h

thành b n khóa lu n t t nghi p.
lãnh

nhi t tình c a cô giáo
ng d n

tôi hoàn

ng th i, tôi xin g i l i c m n sâu s c t i ban

o, cán b UBN xã S n Hùng, phòng Nông Nghi p huy n Thanh S n t nh

Phú Th

ã nhi t tình và t o m i i u ki n giúp

tôi trong vi c thu th p s li u

ph c v cho b n khóa lu n này.
Cu i cùng tôi xin
viên, giúp

c bày t lòng bi t n t i gia ình, b n bè ã

ng

tôi hoàn thành t t vi c h c t p, nghiên c u c a mình trong su t

th i gian v a qua.
Tôi xin chân thành c m n !
Thái Nguyên, tháng 06 n m 2014
Sinh viên

Nguy n Tu n Anh


DANH M C CÁC CH

VI T T T

TT

Ch vi t t t

Ngh a

1

BVTV

B o v th c v t

2

BQ

Bình quân

4

VT

n v tính

5

GO

T ng giá tr s n xu t

6

GO/IC

T ng giá tr s n xu t/Chi phí trung gian

7

HQKT

Hi u qu kinh t

8

HQXH

Hi u qu xã h i

9

HQMT

Hi u qu môi tr

10

IC

11

KHKT

Khoa h c k thu t

12

MI

Thu nh p h n h p

13

MI/IC

Thu nh p h n h p/ Chi phí trung gian

14

NN & PTNT

Nông nghi p và phát tri n nông thôn

15

TSC

Tài s n c

16

UBND

U ban nhân dân

17

VA

Giá tr gia t ng

18

VA/IC

Giá tr gia t ng/ Chi phí trung gian

ng Tài s n c

nh

nh


1

U

M
1. Tính c p thi t c a

tài

Chè là cây công nghi p dài ngày,

c tr ng khá ph bi n trên th gi i,

tiêu bi u là m t s qu c gia thu c khu v c Châu Á nh : Trung Qu c, Nh t
B n, Vi t Nam… N

c chè là th c u ng t t, r ti n h n cà phê, ca cao, có tác

d ng gi i khát, ch ng l nh, kh c ph c s m t m i c a c th , kích thích ho t
ng c a h th n kinh, h tiêu hóa và ch a m t s b nh
nh ng

c tính u vi t trên chè ã tr thành m t

c u tiêu th ngày càng t ng trên toàn th gi i.

ng ru t. Chính vì

u ng ph thông v i nhu
ây chính là l i th t o i u

ki n cho vi c s n xu t chè ngày càng phát tri n [1].
Vi t Nam là m t trong nh ng n

c có i u ki n t nhiên thích h p cho

cây chè phát tri n. L ch s tr ng chè c a n
su t s n l

ng t

thu nh p cho ng

ng

i n

i lao

c ta ã có t lâu, chè cho n ng

nh và có giá tr kinh t , t o vi c làm c ng nh

ng,

c bi t là các t nh trung du và mi n núi.

Phú Th là t nh trung du mi n núi thu c vùng
n m trong khu v c giao l u gi a vùng
Tây B c, có khí h u nhi t

ông B c,

ông B c Vi t Nam,

ng b ng sông H ng và

i gió mùa, có m t mùa ông l nh nên nhìn chung

khí h u c a Phú Th thu n l i cho vi c phát tri n cây tr ng

c bi t là phát

tri n cây chè và cây chè ã tr thành m t trong nh ng cây tr ng m i nh n c a
t nh góp ph n chuy n d ch c c u kinh t và c i thi n
Di n tích chè toàn t nh Phú Th
tích chè và x p th 4 c n

c. Cây chè

t g n 84 t /ha, s n l

i dân.

t g n 15.720 ha, chi m kho ng 12% di n

các huy n Thanh S n, Tân S n, Thanh Ba,
bình quân

i s ng ng

c tr ng

oan Hùng, H Hòa. N ng su t

ng chè búp t

S n Hùng là xã mi n núi n m

90% s xã, th tr n

i trên 117.000 t n [6].

phía Tây Nam c a huy n Thanh S n,

t nh Phú Th , cách trung tâm huy n 3km là xã thu n nông trong ó cây chè là


2

cây m i nh n

phát tri n kinh t c a

a ph

ng. Kinh t c a nhi u h nông

dân i nên t cây chè, cây chè góp ph n xóa ói gi m nghèo [2].
Tuy nhiên, s n xu t chè

S n Hùng v n mang tính ch t nh l , s n

ph m chè làm ra không có tính c nh tranh cao, ch y u là kinh t h . Ng

i

dân ch bi t tr ng, ch m sóc, thu hái và s n ph m làm ra có giá b p bênh, ph
thu c vào th tr

ng, b t th

ng ép giá.

c bi t, S n Hùng ch a có b c

tranh t ng quát v hi u qu kinh t c a cây chè so v i cây tr ng khác. Xu t
phát t nh ng v n

trên, tôi ti n hành nghiên c u

qu kinh t s n xu t chè c a h nông dân trên

tài:"

ánh giá hi u

a bàn xã S n Hùng,

huy n Thanh S n, t nh Phú Th ".
2. M c tiêu nghiên c u c a

tài

2.1. M c tiêu chung
ánh giá

c hi u qu kinh t s n xu t chè c a h nông dân trên

bàn xã S n Hùng, huy n Thanh S n, t nh Phú Th .
ph

ng th c s n xu t c a ng

i dân và

có th hi u

a ra m t s gi i pháp giúp ng

dân n ng cao hi u qu kinh t , góp ph n c i thi n cu c s ng c a ng

a

c
i

i dân.

2.2. M c tiêu c th
-

ánh giá th c tr ng s n xu t chè trên

a bàn xã S n Hùng trong 3

n m t n m 2011 – 2013.
- ánh giá hi u qu kinh t c a vi c tr ng chè t i
-

xu t

c m t s gi i pháp trong vi c s n xu t chè,

n ng cao hi u qu kinh t giúp ng
3. Ý ngh a c a

a ph

ng.
góp ph n

i dân c i thi n cu c s ng.

tài

3.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c
- C ng c nh ng ki n th c ã
cao hi u bi t c a b n thân v

a ph

ch c
ng, v ph

áp d ng vào th c t và nâng
ng th c s n xu t c a h .


3

- Bi t

c cách thu th p và x lí thông tin c a sinh viên trong quá

trình nghiên c u.
- Rèn luy n các k n ng thu th p x lý s li u, vi t báo cáo.
3.2 . Ý ngh a trong th c ti n
K t qu nghiên c u c a
ng

i dân trên

tài nh m xác

a bàn xã. Làm c s

hi u qu kinh t cho ng

i dân

a ph

nh hi u qu s n xu t c a

ra ph
ng.

ng h

ng giúp n ng cao

tài có th làm tài li u tham

kh o cho cán b UBND xã S n Hùng, và c quan liên quan trong vi c phát
tri n kinh t xã h i và làm tài li u tham kh o cho sinh viên khóa sau.
4. óng góp c a
- Th y

tài
c s n xu t chè t i xã Hùng S n ã chi m u th h n các lo i

cây tr ng khác t i
- Th y

-

a ph

ng.

c hi u qu kinh t c a cây chè cao h n nhi u so v i cây v i.

ánh giá

c khó kh n c a ng

i dân trong s n xu t chè t

ó

a

ra gi i pháp phù h p giúp nâng cao hi u qu kinh t s n xu t chè.
5. B c c c a khóa lu n
M

u

Ch

ng 1: C s lý lu n và th c ti n

Ch

ng 2:

Ch

ng 3: K t qu nghiên c u và th o lu n

Ch

ng 4: M t s gi i pháp nh m phát tri n và nâng cao hi u qu kinh

it

ng, n i dung và ph

ng pháp nghiên c u

t s n xu t chè t i xã S n Hùng, huy n Thanh S n, t nh Phú Th
K t lu n.


4

NG I: C

CH

S

LÝ LU N VÀ TH C TI N

1.1. C s lý lu n
1.1.1. Khái ni m ánh giá
-

ánh giá d án là nhìn nh n và phân tích toàn b quá trình tri n khai

th c hi n d án, các k t qu th c hi n c ng nh hi u qu th c t

t

cc a

d án trong m i quan h v i nhi u y u t , so sánh v i m c tiêu ban
-

u.

ánh giá là so sánh nh ng gì ã th c hi n b ng ngu n l c c a thôn

b n và nh ng h tr t bên ngoài v i nh ng gì th c s

ã

t

c.

1.1.2. Các lo i ánh giá
* ánh giá ti n kh thi/kh thi
ánh giá ti n kh thi là ánh tính kh thi c a ho t

xem xét li u d án hay ho t

ng có th th c hi n

ng hay d án,

c hay không trong t ng

i u ki n c th nh t nh. Lo i ánh giá này th ng do t ch c tài tr th c hi n,
nh ng t ch c này s phân tích các kh n ng th c hi n c a d án hay ho t
làm c n c duy t hay không duy t
* ánh giá

a d án vào th c hi n.

nh k : là ánh giá t ng giai o n th c hi n, có th là ánh giá

toàn b các công vi c trong m t giai o n, nh ng c ng có th
công vi c

t ng giai o n nh t

nh. Nhìn chung ánh giá

ánh giá t ng

nh k th

d ng cho nh ng d án có th i gian th c hi n lâu dài. Tùy theo d án mà ng
có th

ng

nh ra các kho ng th i gian

ánh giá

tháng, hay 1 n m m t l n. M c ích c a ánh giá

i ta

nh k , có th là 3 tháng, 6
nh k

tìm ra i m m nh,

i m y u, nh ng khó kh n, thu n l i trong m t th i k nh t
i hay i u ch nh các ho t

ng áp

nh

có th thay

ng cho phù h p v i nh ng gì ã

ra và cho

nh ng giai o n k ti p.

1.1.3. Hi u qu
Hi u qu là khái ni m chung
v t, hi n t

ch các k t qu ho t

ng bao g m: hi u qu kinh t , xã h i, môi tr

ng.

ng c a các s


5

1.1.3.1. Hi u qu kinh t (HQKT)
* M t s lý lu n chung v HQKT
- HQKT là m t ph m trù kinh t ph n ánh m t ch t l
ho t

ng kinh t , ch t l

ng c a các ho t

ng này chính là quá trình khai

thác h p lý và kh i d y ti m n ng s n có c a con ng
ích c a con ng

ng c a các

i

ph c v cho l i

i.

- Các nhà s n xu t và nhà qu n lý kinh t c n ph i nâng cao ch t l
c a các ho t

ng kinh t nh m

nguyên ngu n l c nh t

t

c m c tiêu là v i kh i l

nh t o ra kh i l

l n nh t. Nói cách khác là

m tm c

nh thì ph i làm th nào

ng

ng tài

ng s n ph m hàng hóa có giá tr

kh i l

ng và giá tr s n ph m nh t

chi phí s n xu t là th p nh t.

Nh v y, quá trình s n xu t là s liên h m t thi t gi a các y u t
ngu n l c

u vào và kh i l

ng s n ph m

u ra, k t qu cu i cùng c a m i

liên h này là th hi n tính hi u qu trong s n xu t, v i cách xem xét này, có
nhi u ý ki n th ng nh t v i nhau v HQKT, có th khái quát HQKT nh sau:
+ HQKT
t

c bi u hi n là m i t

c v i chi phí b ra trong ho t
c c a s n ph m

ngu n l c

u ra, l

u vào. M i t

ng quan so sánh gi a l

ng s n xu t kinh doanh. K t qu

ng quan này c n xét c v t
il

gi a k t qu

t

c và chi phí b ra

ch t

c xác

cm c

xu t khác nhau. T

ó so sánh

t

i và tuy t

t

ct

c k t qu

nh b i s so sánh t

c và chi phí b ra

hi n này ã ch rõ

t

ng

ng ó. M t ph

úng hay m t gi i pháp kinh t k thu t, HQKT cao là

+ HQKT tr

t

ng chi phí b ra là ph n giá tr c a các y u t

c ng nh xét m i quan h ch t ch gi a hai

t i u gi a k t qu thu

ng k t qu

c k t qu

ng

i,

ng án
ng quan

ó.
i (th

ng s )

ó. V i cách bi u

hi u qu c a vi c s d ng các ngu n l c s n
c HQKT c a các quy mô s n xu t khác


6

nhau, nh ng nh

c i m c a cách ánh giá này không th hi n

c quy mô

c a hi u qu nói chung.
Nh v y, HQKT là m t ph m trù kinh t xã h i, ph n ánh m t ch t
l

ng c a ho t

ng s n xu t kinh doanh và

h i, quan ni m v HQKT

c tr ng c a n n s n xu t xã

các hình thái kinh t khác nhau s không gi ng

nhau. Tùy thu c vào i u ki n kinh t xã h i, m c ích và yêu c u c a m t
tn
góc

c, m t vùng, m t ngành s n xu t c th và

c ánh giá theo nh ng

khác nhau.

1.1.3.2. Hi u qu xã h i (HQXH)
HQXH c a b t k ho t

ng s n xu t kinh doanh nào, c a b t k mô

hình nào thì ó chính là kh n ng t o vi c làm th

ng xuyên, t o có h i

m i ng

ó t ng ngu n thu nh p,

i dân trong vùng

u có vi c làm và t

không ng ng nâng cao m c s ng c v v t ch t và tinh th n trên c s

ó

th c hi n công b ng dân ch , công b ng xã h i.
1.1.3.3. Hi u qu môi tr

ng (HQMT)

HQMT trong s n xu t nông nghi p ph i
thái ngày càng
theo h

m b o cho môi tr

c b o v và c i thi n, phát tri n nông nghi p nông thôn

ng phát tri n b n v ng. Có ngh a là phát tri n liên t c trên c s khai

thác h p lý các ngu n l c
các th h t

áp ng nhu c u hi n t i và b o t n chúng cho

ng lai.

HQMT còn th hi n là mô hình không có tác
tr

ng sinh

ng gây ô nhi m môi

ng v a ít ho c không s d ng các lo i thu c kích thích c ng nh các lo i

thu c hóa h c, thu c b o v th c v t vì ây là nguyên nhân chính gây nên s
ô nhi m

i v i môi tr

ng s ng hi n nay.


7

1.1.4. C s lý thuy t v s n xu t chè
1.1.4.1.

c i m kinh t k thu t c a s n xu t chè

Cây chè có

c i m t s n xu t

n ch bi n òi h i ph i có k thu t

khá cao t khâu tr ng, ch m sóc, thu ho ch
phát tri n ngành chè hàng hóa
tr ng t nh ng khâu

n ch bi n và b o qu n. Vì th

t ch t l

ng cao c n ph i quan tâm, chú

u tiên, áp d ng nh ng chính sách

b d n nh ng phong t c t p quán tr ng chè l c h u…

u t h p lý, lo i
t o ra

c nh ng

s n ph m hàng hóa có s c c nh tranh cao, thu hút khách hàng và các nhà
t s n xu t trong và ngoài n
c n ph i th c hi n theo h
l

u

c. N u coi cây chè là cây tr ng m i nh n thì

ng chuyên môn hóa

nâng cao n ng su t, ch t

ng s n ph m chè góp ph n t ng thu nh p c i thi n

i s ng ng

i dân

tr ng chè.
Các nhân t

nh h

a. Nhóm nhân t v
+ i u ki n

ng

n s n xu t chè

i u ki n t nhiên
t ai

t ai là t li u s n xu t ch y u,
t

nh h

ng tr c ti p

n s n l

c bi t

ng, ch t l

i v i cây chè, nó là y u

ng chè nguyên li u và chè

thành ph m.
Mu n chè có ch t l
chè

cao nh t

nh.

ng cao và có h

t d c,

th p.

d c

i núi,

c bi t c n ph i tr ng

a s nh ng n i tr ng chè trên th gi i c n có

cao cách m t bi n t 500 d n 800 m. Chè
vùng

ng v

c tr ng và phát tri n ch y u

nh ng vùng núi cao chè có ch t l

ng t t h n

vùng

0

t tr ng chè không quá 30 ,

t nghèo dinh d

ng chè không s ng

t càng d c thì xói mòn càng l n,
c lâu. Chè là lo i cây thân g d

sâu nên c n t ng

t d y, t i thi u 50 cm. Cây chè a các lo i

pha cát có gi

m t t, thoát n c t t.

thì chè m i sinh tr ng và phát tri n t t

sâu m c n

t th t và

n

t th t

c ng m ph i sâu h n

c vì cây chè c n m nh ng s úng.


8

chua c a

t là ch tiêu quy t

h p nh t là t 4,5 – 5,5. N u
ch t. N u

nh

i s ng cây chè,

chua PH d

chua PH thích

i 3, lá chè xanh th m, có cây

chua trên 7,5, cây ít lá, vàng c n [1]. Tr ng chè

các vùng

trung tính ho c ki m cây chè ch t d n. Ngoài ra thành ph n dinh d
quy t

nh s sinh tr

ng và n ng su t cây chè.
t tr ng chè ph i

ch a

ng cho chè phát tri n.

các ch t dinh d

ng c ng

cây chè phát tri n t t, em

l i hi u qu kinh t cao thì
y

t

t yêu c u:

t t t, giàu mùn,

+ i u ki n khí h u
Cây chè thích nghi v i các i u ki n khí h u khác nhau. Nh ng qua s
li u các n

c tr ng chè cho th y, cây chè sinh tr

ng

nh ng vùng có l

ng

m a hàng n m t 1000 - 4000 mm, ph bi n thích h p nh t t 1500 – 2000
mm.

m không khí c n thi t t 70 - 90%.

m

m a bình quân tháng trên 1000 mm chè m c t t,
có i u ki n thích h p, chè th

ng

n

t t 70 - 80%. L

ng

c ta các vùng tr ng chè

c thu ho ch nhi u t tháng 5

n tháng

10 trong n m [1].
Nhi t

không khí nh h ng tr c ti p

n quá trình sinh tr ng và phát

tri n c a cây chè. Cây chè ng ng sinh tr ng khi nhi t

trên 40oC. Nhi t

không khí d i 10oC hay

thích h p cho sinh tr ng t 22 – 28oC. Mùa ông cây chè t m

ng ng sinh tr ng, mùa xuân b t

u phát tri n tr l i. Th i v thu ho ch chè dài,

ng n, s m, mu n tu thu c ch y u vào i u ki n nhi t
chè khác nhau có m c

. Tuy nhiên các gi ng

ch ng ch u khác nhau [1].

Cây chè v n là cây thích nghi sinh thái vùng c n nhi t
m

t. Lúc nh cây c n ít ánh sáng, m t

gi ng chè lá nh

+ Gi ng chè

c i m c ng c n l u ý là các

a sáng h n các gi ng chè lá to.

b. Nhóm nhân t kinh t k thu t

i bóng râm,


9

Là y u t quan tr ng nh h

ng tr c ti p

n n ng su t, ch t l

nguyên li u và chè thành ph m. Có th nói gi ng là ti n
l

ng chè th i k dài 30- 40 n m thu ho ch, nên c n

Gi ng chè là gi ng có n ng su t cao, ch t l

ng chè

n ng su t, ch t
c h t s c coi tr ng.

ng t t, ch ng ch u

c i u

ki n s ng kh c nghi t và sâu b nh. Nguyên li u phù h p ch bi n các m t

hàng có hi u qu kinh t cao. Cùng v i gi ng t t trong s n xu t kinh doanh
chè c n có m t s c c u gi ng h p lý, vi c ch n t o gi ng chè là r t quan
tr ng trong công tác gi ng.
b ng ph

Vi t Nam ã ch n, t o

ng pháp ch n l c cá th nh : PH1, TRI777, 1A, TH3.

m t s gi ng chè khá t t, t p trung
l

c nhi u gi ng chè t t

ng búp cao, ã và ang

c nhi u u i m, cho n ng su t và ch t

c s d ng ngày càng nhi u, tr ng trên di n tích

r ng, b sung c c u gi ng vùng và thay th d n gi ng c trên các n
c n c i. Bên c nh
nh h

ây là

c tính c a các gi ng chè, ph

ng chè

ng pháp nhân gi ng c ng

ng tr c ti p t i chè nguyên li u. Hi n nay có 2 ph

ng pháp

c áp d ng ch y u là tr ng b ng h t và tr ng b ng cành giâm.
ph

ng pháp tr ng chè cành

n nay ã

c bi t

c ph bi n, áp d ng r ng rãi và

d n d n tr thành bi n pháp ch y u trên th gi i c ng nh

Vi t Nam.

1.1.5. Khái ni m h nông dân
Là h gia ình mà ho t
Ngoài các ho t

ng s n xu t ch y u c a h là nông nghi p.

ng nông nghi p, h nông dân còn ti n hành thêm các ho t

ng khác, tuy nhiên ó ch là ho t

ng ph [5].

1.1.6. Khái ni m kinh t h
Kinh t h là lo i hình kinh t trong ó các ho t
d a vào lao
kinh t này tr

ng gia ình (lao

ng s n xu t ch y u

ng không thuê) và ho t

ng c a lo i hình

c h t nh m áp ng nhu c u c a h gia ình (không ph i ho t

ng chính là s n xu t hàng hóa

bán) [5].


10

1.2. C s th c ti n
1.2.1. Tình hình s n xu t và tiêu th chè trên th gi i
Chè ã

c tr ng

phân b t 330 v B c
Nam

58 n

c, trong ó có 30 n

c tr ng chè ch y u,

n 490 v Nam, trong ó vùng thích h p nh t là 160 v

n 200 v B c, vùng này cây chè sinh tr

ng quanh n m còn trên 200 v

B c cây chè có th i gian ng ngh và tính ch t mùa rõ r t [8].
- Th tr

ng th gi i: Giá chè th gi i trong th i gian t i có th t ng

sau khi các nhà s n xu t chè l n nh t th gi i ( n

, Kenya, Indonesia,

Malauy, Ruanda và Xri Lanca), nh ng qu c gia s n xu t h n 50% s n l

ng

chè toàn c u nh t trí h p tác nh m t ng l i nhu n [9].

1.2.2. Các n
a.

c s n xu t chè l n nh t th gi i

n

: Theo s li u c a u ban chè v a công b , s n l

trong quý I n m 2012 c a
l

ng

s nl

n

gi m 13% xu ng còn 82,29 nghìn t n, s n

c phía b c và phía Nam
ng chè

ng chè

n

u gi m. Trong tháng 3 n m 2012

t 47,06 ngìn t n, gi m 16% so v i m c 56,73 nghìn t n cùng

k n m ngoái. S li u này cho th y s n l
tháng 1 n m 2012 s n l

ng chè ch

ng chè gi m ngay t

u n m nay,

t 18,69 tri u t n gi m 11% so v i m c

20,93 tri u t n cùng k n m ngoái, trong tháng 2 s n l

ng chè gi m 4%

t

16 tri u t n so v i 16,73 tri u t n cùng k n m 2011 [7].
b. Kenya: Kenya - m t qu c gia s n xu t và xu t kh u chè l n trên th
gi i, hi n ang

ng th 4, ngay trên Vi t Nam trong t p 5 qu c gia s n xu t

và xu t kh u chè l n nh t th gi i. Kenya có di n tích tr ng chè t
v i di n tích tr ng chè t i Vi t Nam và có 1 xu t phát i m t

ng

ng

ng

ng. Tuy

nhiên ngành chè Kenya ang là s n ph m nông nghi p ch l c (bên c nh
cafe) ã và ang óng góp r t l n cho n n kinh t c a qu c gia ông Phi này
v i kim ng ch xu t kh u cao h n r t nhi u so v i Vi t Nam m c dù s n l

ng

xu t kh u còn thua kém (ngành chè óng góp trung bình t 17 t i 20% t ng


11

giá tr xu t kh u c a Kenya) [19]. So v i tháng tr
k . N u m c giá trong tháng tr

c dao

c giá chè Kenya t ng áng

ng t m c 4,07- 4,12 thì sang

n

tháng 12/2012, m c giá c a m t hàng này ã t ng áng k lên m c 4.3 - 4.4
USD/kg. N u tính trung bình thì m c giá tháng này cao h n tháng tr

c

kho ng 0.2 USD/kg [10].

Hình 1.1: Giá chè Kenya tháng 12 n m 2012
(Ngu n: H i
c. Malawi: Là n

c s n xu t chè l n th 2 t i châu Phi ch

hi n thu hút m t l c l
300.000 lao
h

ng v

ng chè Kenya[11])

ng lao

ng sau Kenya,

ng tr c ti p kho ng 42.000 ng

ng gián ti p. Chè c a Malawi c ng n i ti ng không kém v

m à c ng nh màu n

so v i các lo i chè

c tr ng

c

c tr ng không th nh m l n

(chi m g n 40% s n l

c khi

các n i khác trên th gi i. Chè c a Malawi

c giao d ch theo 2 hình th c ch y u ó là bán qua sàn

mua [12].

i và

ng) và giao d ch tr c ti p gi a ng

u giá Limbe

i tr ng và ng

i


12

1.2.3. Tình hình s n xu t và tiêu th chè trong n

Vi t Nam có di n tích tr ng chè dao
và thu hút kho ng 2 tri u lao

c

ng kho ng 126.000 - 133.000 ha

ng. Vi t Nam là n

chè l n th 5 th gi i, v i k ho ch s n xu t

c xu t kh u và s n xu t

t 1,2 tri u t n chè thô và xu t

kh u 200.000 t n chè ch bi n vào n m 2015.
N m 2012 khép l i v i nh ng thành t u áng m ng c a ngành xu t
kh u chè Vi t Nam. T ng l

ng chè xu t kh u c a Vi t Nam

t n, thu v 224,6 tri u USD, t ng 9,6% v l

t 146,7 nghìn

ng và 10,1% v kim ng ch so

v i n m 2011, giá chè xu t kh u bình quân n m 2012

t 1.531 USD/t n,

t ng 8 USD/t n so v i n m 2011.
- Tình hình xu t kh u th c t n m 2012
+ Kim ng ch xu t kh u: Xu t kh u chè c a n

c ta trong tháng 12/2012

t x p x 12 nghìn t n v i kim ng ch 18,85 tri u USD, so v i tháng 11/2012
gi m nh 2,1% v l
n m 2012, t ng l

ng nh ng t ng 0,3% v kim ng ch. Tính chung trong c
ng chè xu t kh u c a n

ng ch 224,6 tri u USD, t ng 9,6% v l

c ta ã

t 146,7 nghìn t n, kim

ng và 10,1% v kim ng ch so v i

n m 2011.
+ V giá xu t kh u: Giá xu t kh u chè c a n
t ng 39 USD/t n (t

ng

c ta trong tháng 12/2012

ng t ng 2,54%) so v i tháng 11/2012,

tm c

1.576 USD/t n và t ng 1,9% so v i tháng 12/2011.
+ Th tr

ng xu t kh u: Tính chung trong c n m 2012, kim ng ch xu t

kh u chè c a n

c ta sang các th tr

Indonesia...

t m c t ng tr

u

ng ch ch t nh : Pakistan,

ng khá n t

ài Loan,

ng. Trong ó, kim ng ch xu t

kh u t i Pakistan trong n m qua ã t ng m nh g n 40% so v i cùng k n m
2011, th tr
t ng 30,35%,

ng

ài Loan t ng 13,04%, Indonesia t ng 26,39%, Trung Qu c
c bi t Hoa K t ng t i 81,67%, Philippine t ng 104,45%...


13

chi u ng

c l i, kim ng ch chè xu t kh u t i th tr

ng Nga gi m nh 2,45%,

Ar p Xêút gi m 2,71% [3].
B ng 1.1: Tham kh o th tr

ng xu t kh u chè c a Vi t Nam tháng 12
và c n m 2012
( VT: L

Th
tr

T12/12

So T11/12

So 12/11

(%)

(%)

ng
L

Pakistan

KN

ng: t n; Kim ng ch: nghìn USD)

L

KN

L

KN

So 2T/11

12T/12
L

(%)

KN

L

KN

2.668 4.479 26,81 19,60 36,61 35,48 24.045 45.305 36,04 39,39

ài Loan 1.523 2.079 -15,72 -16,97 -12,57 -12,61 22.453 29.590 10,45 13,04
Nga

1.265 1.962 82,54 65,57 -3,66 0,26 13.896 21.615 -6,38 -2,45

Indonesia 1.063 1.114 -27,83 -28,82 -14,48 7,63 15.397 14.805 27,00 26,39
UAE

601 1.311 65,56 66,16 65,11 65,32 3.772 7.788 18,21 22,40

Trung

546

Qu c
Ar p

712 -49,11 -49,82 -28,81 -21,41 14.632 19.307 16,35 30,35

532 1.321 -2,56 -2,87 16,92 21,42 2.782 6.810 -7,27 -2,71

Xêút
Hoa K

466

503 -37,20 -40,96 1,53 -2,14 8.170 8.969 81,31 81,67

Ba Lan

403

560 4,68

c

276

464 109,09 91,74 -20,46 -17,58 2.987 5.136 -15,62 -7,63

245

240 105,88 203,80 250,00 185,71 1.120 1.180 9,38 -18,17

82

214

n
Philippine

*

5,66 -18,91 -9,82 4.083 4.850 43,26 45,25

*

148,48 148,84 717 1.885 98,07 104,45

(Ngu n: T ng c c H i Quan [3])
- Nh n

nh và d báo

Theo Hi p h i Chè Vi t Nam, d ki n
ngành

n n m 2020 s n l

t 250.000 t n (t ng 43%). Trong ó xu t kh u

ng chè toàn

t 182.000 t n


14

(chi m 73% t ng s n l

ng) v i t tr ng: Chè xanh và chè

t n, chè en OTD 73.000 t n và chè CTC 49.000 t n.

quân

n n m 2020

c s n 60.000

n giá xu t kh u bình

t 1,99USD/kg.

1.2.3.1. Nh ng l i th và khó kh n trong s n xu t chè c a Vi t Nam
a- Nh ng l i th
- L i th

u tiên ph i k

n là ti m n ng v

t ai và s phân b

t

ai trên nhi u mi n khí h u khác nhau.
-N

c ta là m t n

c có ngu n lao

ng nông nghi p d i dào, 70% lao

ng tham gia vào s n xu t nông nghi p.
-N

c ta có h th ng c ng bi n, c ng sông, giao thông

ng s t,

ng

b và hàng không có th giao l u thu n l i v i các Châu l c và các n

c

trong khu v c t o i u ki n cho vi c v n chuy n.
-

ng l i chính sách

t do hoá th

i m i kinh t c a n

ng m i, hoà nh p th tr

c ta ã

c m r ng,

ng Qu c t .

- Vi c ng d ng các ti n b khoa h c công ngh c ng ngày càng
n c quan tâm và ngày càng

c nâng cao, thông qua nhi u kênh

c Nhà
nv i

ng i s n xu t nh m n ng cao ch t l ng s n ph m và công ngh s n xu t.
b- Nh ng khó kh n
- Là m t n

c nông nghi p, s n xu t ch y u là công c th công, công

ngh sau thu ho ch ch y u còn l c h u.
- H u nh các lo i máy móc ph c v cho công nghi p ch bi n và b o qu n
chúng ta ph i nh p n c ngoài, giá c a các công ngh này còn quá cao.
- H th ng c s h t ng nh thu l i, giao thông, b n c ng, tuy ã
c nâng c p nh ng ch a

áp ng yêu c u c a s n xu t và l u thông


15

1.2.3. Tình hình s n xu t và tiêu th chè t i t nh Phú Th
Cho

n nay, Phú Th là t nh có di n tích, n ng su t và s n l ng chè t i

n m trong t p nh ng t nh d n

u c a c n c, cây chè th c s tr thành cây xóa

ói gi m nghèo, cây làm giàu cho nhi u h dân các xã mi n núi c a t nh.
N m 2011, t nh Phú Th có trên 15.600 ha chè, trong ó có 14.700 ha
cho s n ph m, v i n ng su t bình quân
t

i 117,6 ngàn t n. So v i tình hình chung c a c n

chi m v trí khá quan tr ng và

t ch t l

chi m h n 12% di n tích c a c n
chung c n
l

t trên 81 t /ha, s n l

ng khá h n. Di n tích chè c a t nh

ng búp t

i chi m h n 13% t ng s n

c. Cùng v i thành tích trong l nh v c nông nghi p. Phú Th

c ng là t nh có ngành công nghi p ch bi n và thu hút
ngành chè khá. Hi n nay trên
công su t t 1 t n chè búp t
ta là

a ph

i/ngày tr lên (c n

ng s m thu hút

c

ut n

oan Hùng. Ti p ó nh ng n m

Phú a

ut n

c ngoài vào

a bàn t nh ã có h n 70 c s ch bi n chè

n m 1997 ã có liên doanh chè Phú B n
Hòa,

c, cây chè Phú Th

c, n ng su t bình quân cao h n bình quân

c (h n 8 t n/ ha). S n l

ng chè c n

ng chè búp

c có trên 400 c s ). T nh

c ngoài vào ngành chè. Ngay t
u t vào ba huy n Thanh Ba, H

u th k 21 có thêm liên doanh chè

u t vào hai huy n Thanh s n, Tân S n.

Trong nh ng n m g n ây, t nh có
tr ng nh LDP1, LDP2, ã làm thay

a thêm m t s gi ng chè m i vào

i h n c c u gi ng chè c a mình: t l

di n tích các gi ng chè Trung du gi m ch còn kho ng 36% ( n m 2005 là
45%), t l diên tích tr ng chè LDP1, LDP2 t ng lên 42% ( n m 2005 là
33%). M t s huy n ã
ch t l

a vào tr ng th nghi m m t s gi ng chè nh p n i

ng cao phù h p cho ch bi n chè xanh ( Kim Tuyên, Phúc Vân Tiên,

Bát Tiên), huy n Thanh Ba ti p t c tr ng th nghi m m t s gi ng chè n
thích h p cho ch bi n chè en.


16

Ngành chè ã góp ph n r t quan tr ng t o vi c làm, thu nh p cho
ng

i dân

nhi u

a ph

ng trong t nh. Ngo i tr các h tham gia v i quy

mô nh , m i s n xu t, còn l i h u h t các gia ình tr ng chè
n

u có thu nh p

nh. V i m c thu mua t 3.000 - 4.000 ng/kg búp t

trong v chè các h có di n tích t 1.000
tr c tri u

u có thu nh p hàng

ng, nhi u h tr nên giàu có nh cây chè. Trong nh ng n m qua,

cây chè phát tri n thu n l i ít b tác
t 4.000

n 5.000m2

i, hàng tháng

n 5.000

ng/kg búp t

v ng ch c h n s n xu t l

ng thiên tai, sâu b nh, giá bán n
i nên c b n

mb o

i s ng ng

nh
i dân

ng th c.

Hi n nay, chè là m t hàng xu t kh u ch l c c a t nh. N m 2010, toàn

t nh xu t

cl

ng chè hàng hóa tr giá 7,3 tri u USD, n m 2011 nâng lên

trên 13 tri u USD, n m nay ph n

u

B ng 1.2: Di n tích, s n l
N m

Di n tích(ha)

t 14,5 -15 tri u USD [6].
ng chè t nh Phú Th 2010 - 2012

N ng su t( t /ha)

S nl
t

ng chè búp
i( t n)

2010

15625.1

80.78

111.6015

2011

15650.9

81.00

115.506

2012

15720

84

127.300
(Ngu n: S NN & PTNT [6])

Di n tích, s n l

ng chè Phú Th

u t ng qua các n m. C th : di n

tích chè t ng t 15625.1 ha n m 2010 lên 15720 ha n m 2012, qua 3 n m ã
t ng 94.9 ha. Cùng v i di n tích thì s n l

ng chè c ng t ng t 111.6015 t n

n m 2010 lên 127.300 t n n m 2012, qua 3 n m ã t ng 15698.58 t n.


17

Ch
IT
2.1.

it

2.1.1.

ng 2

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

ng và ph m vi nghiên c u

it

ng nghiên c u

it

ng nghiên c u c a

tài là các v n

kinh t có liên quan

n

quá trình s n xu t, tiêu th Chè c a h nông dân t i 3 xóm: Ng c S n 1, xóm
Ng c S n 2, xóm Gai thu c xã S n Hùng.
2.1.2. Ph m vi nghiên c u
2.1.2.1. Ph m vi v không gian nghiên c u
tài

c ti n hành th c hi n nghiên c u trên

a bàn xã S n Hùng,

huy n Thanh S n, t nh Phú Th .
2.1.2.2. Ph m vi v th i gian nghiên c u
- Th i gian thu th p s li u: Các s li u

c thu th p trong giai o n t

n m 2011 - 2013.
- Th i gian th c hi n

tài: t 31/12/2013

n 14/04/2014.

2.2. N i dung nghiên c u
-

ánh giá th c tr ng s n xu t chè trên

a bàn xã S n Hùng trong 3

n m t n m 2011 – 2013.
- ánh giá hi u qu kinh t c a vi c tr ng chè t i
-

xu t

a ph

c m t s gi i pháp trong vi c s n xu t chè,

n ng cao hi u qu kinh t giúp ng

ng.
góp ph n

i dân c i thi n cu c s ng.

2.3. Câu h i nghiên c u
- Th c tr ng s n xu t và tiêu th chè chè c a xã S n Hùng trong nh ng
n m g n ây nh th nào?
- Hi u qu kinh t c a cây chè? Nó chi m v trí nh th nào trong thu
nh p c a h nông dân?

18

- Trong s n xu t và tiêu th chè có nh ng thu n l i và khó kh n gì?
-C n
2.4. Ph

a ra nh ng bi n pháp gì

nâng cao hi u qu kinh t s n xu t chè ?

ng pháp nghiên c u

2.4.1. Ph

ng pháp ch n i m nghiên c u

S n Hùng là m t trong nh ng xã có di n tích tr ng chè t
và là n i cung c p m t s n l

ng không nh ra th tr

ng

il n

ng, m t khác chè còn

c coi là cây tr ng chính c a xã.
Ch n i m nghiên c u

h i và các
2.4.2. Ph

i u ki n t nhiên, kinh t -xã

c i m khác c a xã.
ng pháp ch n m u i u tra

có th
xóm

i di n cho xã v

ánh giá

c HQKT trong vi c tr ng chè tôi ti n hành ch n 3

i di n cho i u ki n kinh t và s n xu t chè c a xã S n Hùng

ti n hành

nghiên c u ó là: Ng c S n 1, xóm Ng c S n 2, và xóm Gai. Trong m i xóm
ch n ng u nhiên 20 h
T k t qu thu

ti n hành nghiên c u sâu, t ng m u i u tra là 60 h .
c thông qua x lý, phân tích s li u có th

c hi n tr ng s n xu t, tình hình s d ng lao
chè trong ho t

ánh giá
2.4.3. Ph

ng, vai trò c a s n xu t cây

ng s n xu t kinh t c a h nông dân trong xã. T

c HQKT s n xu t cây chè trên

ánh giá

ó có th

a bàn xã S n Hùng.

ng pháp i u tra thu th p thông tin

2.4.3.1. Thu th p thông tin th c p
S li u th c p
cáo c a

a ph

c thu th p thông qua các n ph m, các tài li u, báo

ng, t các ban ngành có liên quan và các ngu n tài li u khác

nh : sách báo, t p chí, internet… ã phát hành và
Ph
v

l

c công nh n.

ng pháp thu th p thông tin th c p s d ng

có

c các s li u

i u ki n t nhiên - kinh t - xã h i c a xã S n Hùng, v di n tích, s n
ng và n ng su t bình quân c a chè trong

a bàn xã.


19

ng pháp thu th p thông tin s c p

2.4.3.2. Ph
Ph

ng pháp thu th p thông tin s c p là ph

thông tin, s li u ch a t ng
+ Ph

c công b

ng pháp thu th p các

b t k tài li u nào.

ng pháp i u tra
S d ng ph

ng pháp ph ng v n b ng b câu h i, ph ng v n tr c ti p

h nông dân.
+ Ph

ng pháp chuyên gia

Thu th p thông tin qua các cán b
c ng

ng, nh ng ng

2.4.4. Ph
a.

i am hi u nh t v

a ph

ng, ng

i lãnh

o trong

ng và v s n xu t chè.

ng pháp t ng h p, x lý s li u
i v i thông tin th c p

Sau khi thu th p
thông tin theo th t
b.

a ph

c thông tin th c p, ti n hành phân lo i, s p x p

u tiên v

quan tr ng c a thông tin.

i v i thông tin s c p

S li u thu th p trong quá trình i u tra

c t ng h p, x lý và tính

toán trên ph n m m Microsoft Excel.
2.4.5. Ph
Ph

ng pháp so sánh

ng pháp này dùng

so sánh các y u t

nh l

ng và

So sánh phân tích các y u t , ch tiêu ã

cl

tính ch t t

ng c a các ch tiêu.

ng t

xác

nh m c

bi n

nh tính.

ng hóa có cùng n i dung,

2.5. H th ng ch tiêu nghiên c u
- M t s ch tiêu phân tích

+ (Gros output): T ng giá tr s n xu t (GO)
ti n c a toàn b s n ph m chè

c s n xu t ra (th

n v di n tích.
Trong ó:
GO: T ng giá tr s n xu t

c xác

nh là giá tr b ng

ng là m t n m) trên m t


20

Qi: Kh i l
Pi:

ng s n ph m lo i i

n giá s n ph m lo i i

+ Chi phí trung gian (IC): Chi phí trung gian (IC) là toàn b các kho n
chi phí v t ch t th

ng xuyên và d ch v s n xu t. Trong quá trình s n xu t

chè chi phí trung gian bao g m các kho n chi phí nh : Gi ng, phân bón,
thu c tr sâu, làm

t, b o v th c v t, cung c p n

c...

+ Giá tr t ng: VA (Value Aded) là ph n giá tr t ng thêm c a m t quá
trình s n xu t kinh doanh. VA

c th hi n b ng công th c:

VA = GO - IC
+ Thu nh p h n h p (MI): Là thu nh p thu n tuý c a ng
bao g m thu nh p c a công lao
s n xu t m t

i s n xu t,

ng và l i nhu n mà h có th nh n

n v di n tích. Thu nh p h n h p

c khi

c tính theo công th c

sau:
MI = VA - (A + T)
Trong ó: A là ph n giá tr kh u hao tài s n c

nh và chi phí phân b , T

là thu s n xu t.
+ Thu nh p h n h p/ngày công lao

ng

Ch tiêu này cho bi t giá tr thu nh p c a m t ngày công lao

ng

c

h ch toán trong tr ng chè c a nông h .
+ Thu nh p h n h p/ chi phí v t ch t
Ch tiêu này cho bi t kh n ng thu nh p c a m t
xu t chè.
+ L i nhu n: Pr = GO - TC
Trong ó: GO là giá tr s n xu t.
TC là t ng chi phí

ng v n

u t cho s n


21

- Các tiêu chí th hi n hi u qu

ánh giá HQKT trong s n xu t nông nghi p ng i ta dùng nhi u ph ng
pháp ánh giá và ch tiêu khác nhau, trong ph

ng pháp th ng dùng là:

- Hi u qu theo chi phí trung gian
+ Giá tr s n xu t trên m t

ng chi phí: GO/IC.

+ Giá tr gia

: VA/IC.
: MI/IC.

- M t s công th c tính HQKT
+ Công th c 1: HQKT
c và chi phí b ra

t

c xác
c k t qu

Hi u qu kinh t = K t qu thu
Hay

nh b ng t s gi a giá tr k t qu thu
ó.

c/Chi phí s n xu t

H = Q/C

Trong ó:
H là hi u qu kinh t
Q là k t qu thu

c

C là chi phí s n xu t
+ Công th c 2: Hi u qu kinh t
tr k t qu thu

c và chi phí b ra

Hi u qu kinh t = K t qu thu
Hay

H=Q-C

c xác
thu

nh b ng hi u s gi a giá

c k t qu

ó.

c – Chi phí s n xu t


22

Ch

ng 3: K T Q A NGHIÊN C U VÀ TH O LU N

3.1. Khái quát v

i u ki n t nhiên - kinh t - xã h i c a xã S n Hùng,

t nh Phú Th
3.1.1.

c i m i u ki n t nhiên

3.1.1.1. V trí

a lý

S n Hùng là m t xã mi n núi n m

phía Tây Nan c a huy n Thanh S n -

Phú Th , là c a ngõ giao thông gi a huy n Thanh S n v i Trung Tâm v n
hóa - kinh t - chính tr c a t nh t i Thành ph Vi t Trì. Xã có di n tích t
nhiên là 1.899 ha. Toàn xã có 10 khu hành chính v i 10 dân t c chung s ng là
Kinh, M

ng, Tày, Ragrai, Sán dìu, Nùng, Thái, Th và Hmông. Tuy ch

cách trung tâm huy n 3km nh ng

ng xá i l i khó kh n do

i núi, sông,

su i chia c t.
Phía B c giáp xã T L - huy n Tam Nông - Phú Th .
Phía Nam giáp xã Th c Luy n - huy n Thanh S n.
Phía ông giáp xã D H u - huy n Tam Nông.
Phía Tây giáp xã Ng c

ng - huy n Yên L p.

V i v trí g n li n v i huy n th và n m trên tr c
6km.

ây là tuy n

ng giao l u kinh t v i các t nh tây b c và các t nh

ng b ng. Vì v y xã có i u ki n
kinh t th tr

ng qu c l 32A dài

phát tri n hàng hóa, m r ng giao l u

ng v i các xã b n và các t nh bên ngoài nh t nh Yên Bái, Hòa

Bình…
c i m

a hình c a xã có phía

ch y gi a dòng sông B a,

ông và phía Tây có hai dãy núi cao

a hình c a xã

ông chi m 1/3 di n tích toàn xã có

c chia làm 2 vùng rõ r t. Phía

a hình d c l n h

ng nghiêng t phía

ông Nam sang Tây B c. Phía Tây có 2/3 di n tích c a toàn xã v i
ph c t p h

ng d c nghiêng d n t nam sang ông b c [2].

a hình ít