Chuyên đề trao đổi nước ở thực vật

Ngày soạn:

Lớp thực hiện: 11B

Ngày giảng:
CHUYÊN ĐỀ
Trao đổi nước ở thực vật

I. Nội dung chuyên đề
1. Mô tả chuyên đề
Chuyên đề này gồm các bài trong chương I – Phần IV – Sinh học cơ
thể - Sinh học 11 THPT.
Bài 1: Sự hấp thụ nước và muối khoáng ở rễ
Bài 2: Vận chuyển các chất trong cây
Bài 3: Thoát hơi nước
2. Mạch kiến thức
2.1. Các dạng nước trong thực vật và vai trò của nó.
2.2. Quá trình hấp thụ nước ở rễ.
2.3. Quá trình vận chuyển nước trong cây
2.4. Quá trình thoát hơi nước ở lá.
2.5.Khái niệm về cân bằng nước trong cây và vấn đề tưới nước hợp lí.
3. Thời lượng: 2 tiết, thời gian học ở nhà 1 tuần.
II. Tổ chức dạy học chuyên đề
1. Mục tiêu chuyên đề
1.1. Kiến thức
- Trình bày được các dạng nước trong cây và vai trò của nước ở thực vật.
1


- Trình bày được quá trình hấp thụ nước ở rễ: Đặc điểm của rễ phù hợp với
chức năng hút nước.

Quá trình hấp thụ nước ở rễ xảy ra theo ba giai đoạn
+ Từ đất vào lông hút
+ Từ lông hút vào mạch gỗ của rễ.
+ Từ mạch gỗ của rễ vào mạch gỗ của thân
- Nêu được cơ chế hấp thụ nước theo gradien nồng độ.
- Trình bày được quá trình vận chuyển nước trong cây
- Trình bày được quá trình thoát hơi nước ở lá:
+ Ý nghĩa của quá trình thoát hơi nước.
+ Con đường thoát hơi nước.
- Nêu được khái niệm cân bằng nước và vấn đề tưới nước hợp lí cho cây
trồng.
1.2. Kỹ năng
- Rèn được các kỹ năng sau:
+ Kỹ năng tư duy, kỹ năng GQCĐ.
+ Kỹ năng khoa học: Quan sát, làm thí nghiệm
+ Kỹ năng tự học, tự nghiên cứu, hợp tác, giao tiếp
1.3. Thái độ
- Hăng say học tập, yêu thích môn học.
- Học sinh tích cực tuyên truyền những hiểu biết về bảo vệ môi trường:
trồng cây gây rừng…
1.4. Định hướng các năng lực được hình thành
2


1.4.1. Năng lực chung
a. Năng lực tự học: Mục tiêu học tập chủ đề là:
- Vai trò của nước đối với tế bào và với cơ thể thực vật, lấy được ví dụ
- Cấu tạo cơ quan phù hợp với chức năng hấp thụ nước, cơ chế hấp thụ.
- Nêu được con đường vận chuyển nước trong cây.
- Nêu được vai trò của thoát hơi nước, các con đường thoát hơi nước.

- Ứng dụng vào việc tưới tiêu hợp lí và năng suất cây trồng.
* Kế hoạch học tập chủ đề:
-Phần kiến thức (học tập trên lớp): tất cả các nội dung.
- Phần kiến thức (học tập ở nhà) thuộc phần dự án được xây dựng thành kế
hoạch như sau:
NHÓM
STT

Người thực

Nhiệm vụ

hiện

Thời gian
hoàn thành

Ghi chú

Quay phim, chụp ảnh về
1
2
3
4

3
3
3
Cả nhóm

bộ rễ, lá, hiện tượng ứ

1 ngày

giọt, rỉ nhựa.
Làm một số thí nghiệm
Tìm tài liệu viết báo cáo
Viết báo cáo

4 ngày
1 ngày
1 ngày

b. Năng lực giải quyết vấn đề
- Vai trò của thoát hơi nước và hấp thụ nước đối với đời sống thực vật.
- Thu thập thông tin từ sách báo, internet, thư viện, thực địa.
c. Năng lực tư duy sáng tạo
3


Thiết kế thí nghiệm tìm hiểu về hấp thụ nước và thoát hơi nước.
d. Năng lực quản lý
1.4.2. Các kĩ năng khoa học
1.4.2.1. Quan sát: Quan sát được các kết quả thí nghiệm, hiện tượng tự
nhiên về hấp thụ nước và thoát hơi nước ở thực vật.
1.4.2.2. Tìm mối liên hệ: Các yếu tố của môi trường đến sự hấp thụ nước
và thoát hơi nước.
1.4.2.3. Thí nghiệm: Thiết kế thí nghiệm, làm thí nghiệm, thu thập, giải
thích kết quả thí nghiệm và rút ra các kết luận.
2. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

2.1. Chuẩn bị của giáo viên
- Thí nghiệm về hiện tượng ứ giọt, rỉ nhựa và sự thoát hơi nước.
2.2. Chuẩn bị của học sinh
Các phương tiện để thực hiện dự án gồm máy ảnh, máy tính.
3. Bảng mô tả các mức độ mục tiêu của chủ đề

Mức độ nhận thức
Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng

Các năng
Vận dụng

lực/KN cần

cao

hướng tới

Các dạng nước trong thực vật và vai trò của nó
- Kể tên các Nước
ảnh Giải
thích Buổi trưa khi - Năng lực
dạng

nước hưởng đến sự được tại sao trời nắng gắt quan sát.

trong

thực phân bố của khi khô hạn, tại sao cây - Năng lực tư

vật.

thực

vật tốc độ lớn không bị chết duy
4


- Nêu được trong

tự của cây chậm bởi nhiệt độ - Năng lực

vai trò của nhiên
nước

lại

cao?

làm

với

thí

nghiệm.

thực vật
Quá trình hấp thụ nước ở rễ
- Chỉ ra được - Kể các tác - Giải thích cơ quan hấp nhân

Thiết

ngoại được vì sao được

kế - Năng lực
thí quan sát.

thụ nước ở cảnh

ảnh cây trên cạn nghiệm về sự - Năng lực tư

thực vật.

đến bị ngập úng hấp thụ nước. duy

hưởng

- Nêu được lông hút, giải lâu ngày sẽ - Giải thích - Năng lực
cơ chế hấp thích sự ảnh chết.

được

thụ nước.

loài cây có nghiệm.

hưởng

- Chỉ ra được môi

của
trường

nhiều làm

thể

thí

sống

con đường di đối với quá

được

ỏ

chuyển nước trình hấp thụ

những vùng

từ tế bào lông nước.

đất mặn.

hút vào mạch
gỗ của rễ.
Quá trình vận chuyển nước trong cây
- Nêu được - So sách - Nếu một - Giải thích - Năng lực so
các dòng vận dòng

mạch ống mạch gỗ vì sao những sánh

chuyển nước gỗ và mạch bị tắc, dòng cây cao hàng - Năng lực tư
trong cây.

rây.

mạch

gỗ 100m

mà duy

trong ống đó nước vẫn đi - Năng lực
có thể tiếp chuyển được làm

thí
5


tục

đi

lên từ

rễ

lên nghiệm.

được không, ngọn được?
vì sao?
Quá trình thoát hơi nước ở lá
- Nêu được So sách các Giải
thích - Giải thích - Năng lực so
vai trò của con
quá

trình thoát

thoát

hơi nước.

đường được vì sao được tại sao sánh
hơi phải
nhiều

trồng nói thoát hơi - Năng lực tư
cây nước là tai duy

nước.

xanh ở công họa tất yếu - Năng lực

- Kể tên các

trường,

con

trường

đương

thoát

hơi

đối với thực làm
học, vật?

thí

nghiệm.

nhà máy…

nước.
Khái niệm về cân bằng nước trong thực vật và vấn đề tưới tiêu hợp lí
-Nêu
được Giải
thích - Cơ sở khoa - Ứng dụng - Năng lực
khái

niệm được

hiện học của các trong

cân

bằng tượng

hạn biện

sinh lí

tưới

nước.

pháp xuất

sản quan sát.
nông - Năng lực tư

tiêu nghiêp: Đảm duy

nước hợp lí.

bảo cho cây - Năng lực
sinh

trưởng làm

bình thường

thí

nghiệm

4. Câu hỏi và bài tập theo định hướng phát triển năng lực
Câu 1: Qua những đêm ẩm ướt, vào buổi sáng thường có những giọt
nước xuất hiện trên đầu tận cùng của lá ở những cây như lúa, ngô…, hiện
6


tượng này gọi là sự ứ giọt. Giải thích nguyên nhân của hiện tượng ứ giọt?
Vì sao hiện tượng này lại chủ yếu xảy ra ở những cây thân thảo một lá
mầm?
Câu 2: Trong thực tế, sau các trận lũ lụt, khi nước rút chậm đã làm
cho cây trên cạn bị ngập úng lâu sẽ bị chết, em hãy giải thích hiện tượng
này?
Câu 3: Khi ta đứng dưới bóng cây sẽ thấy mát hơn đứng dưới mái
che bằng vật liệu xây dựng vì sao lại như vậy?
Câu 4: Trong trồng một số loại hoa màu có đánh luống ta thấy người
nông dân thường tháo nước vào các rãnh giữa hai luống để làm gì?
Câu 5: Một cây lúa sau khi cấy 4 tuần đã có hệ rễ với tổng chiều dài
gần 625km và tổng diện tích bề mặt xấp xỉ 285m2. Những số liệu này nói
lên điều gì?
Câu 6
5. Tiến trình tổ chức hoạt động học tập

Nội dung

Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Bước 1: Lập kế hoạch (trên lớp): 1 tiết
Trao đổi nước GV chiếu phim hoặc ảnh về HS quan sát và xác định
ở thực vật

các thí nghiệm ứ giọt, chảy

chuyên đề trao đổi nước ở

Các tiểu chủ

nhựa.
-Tổ chức cho học sinh phát

thức vật
- Hoạt động nhóm, chia sẻ

đề:

triển ý tưởng hình thành các các ý tưởng.

+ Sự hấp thụ

tiểu chủ đề.

nước

- Thống nhất ý tưởng và lựa nhất các chủ đề nhỏ:

+ Sự vận

chọn các tiểu chủ đề.

- Cùng giáo viên thống
+ Các dạng nước trong
7


chuyển nước

thực vật và vai trò của nó

+ Sự thoát hơi

+ Quá trình hấp thụ nước ở

nước

rễ
+ Quá trình vận chuyển
nước trong cây
+ Quá trình thoát hơi nước
ở lá
+ Khái niệm về cân bằng
nước trong thực vật và vấn
- Yêu cầu học sinh nêu các

đề tưới tiêu hợp lí
- Căn cứ vào chủ đề học

thực hiện dự án nhiệm vụ cần thực hiện của

tập và gợi ý của GV, HS

Lập kế hoạch

dự án.

nêu ra các nhiệm vụ để

- Giáo viên gợi ý bằng các

thực hiện.

câu hỏi về nội dung cần

- Thảo luận và lên kế hoạch

thực hiện:

thực hiện nhiệm vụ (nhiệm

+ Nước có vai trò gì đối với vụ, người thực hiện, thời
cơ thể thực vật?

gian thực hiện, phương

+ Quan sát bộ rễ cây và cho pháp, sản phẩm).
nhận xét?

- Thu thập thông tin

+ Nêu cơ chế hấp thụ nước

- Điều tra, khảo sát hiện

vào tế bào lông hút?

trạng thực tế (nếu có thể).

+ Nêu các con đường để

- Thảo luận nhóm để xử lý

nước đi từ đất vào mạch gỗ? các thông tin.
8


So sách các con đường đó?

- Viết báo cáo

+ So sách dòng mạch gỗ và
dòng mạch rây?
+ Động lực nào giúp dòng
nước và các ion khoáng di
chuyển từ rễ lên thân lá ở
những cây gỗ cao hàng chục
mét?

+ Có mấy con đường thoát
hơi nước từ lá cây ra không
khí? Trình bày đặc điểm của
các con đường này?
+ Trình bày cơ chế điều
chỉnh quá trình thoát hơi
nước?
+ Thế nào là cần bằng
nước? Tại sao phải tưới tiêu
hợp lí cho cây trồng?
+ Tác nhân chủ yếu điều tiết
độ mở của khí khổng?
Bước 2: Thực hiện kế hoạch dự án và xây dựng sản phẩm (1 tuần ở nhà)
- Thu thập Theo dõi hướng dẫn, giúp Thực hiện nhiệm vụ theo
thông tin

đõ các nhóm (xây dựng câu kế hoạch

- Điều tra khảo hỏi phỏng vấn, câu hỏi
9


sát hiện trường phiếu điều tra, cách thu thập
thông tin, kĩ năng giao
-

Thảo

tiếp…)
luận Theo dõi giúp đỡ các nhóm - Từng nhóm phân tích kết

nhóm để xử lí (xử lí thông tin, trình bày quả thu thập được và trao
thông tin và lập sản phẩm).

đổi về cách trình bày sản

giàn ý báo cáo.

phẩm.
- Xây dựng báo cáo sản
phẩm của nhóm.

Bước 3: Báo cáo kết quả (1 tiết)
Báo cáo kết Tổ chức cho các nhóm báo - Các nhóm báo cáo kết
quả

cáo kết quả và phản hồi.

quả

Gợi ý các nhóm nhận xét, - Trình chiếu Powerpoint
bổ sung cho các nhóm khác. - Trình chiếu video
- Các nhóm tham gia phản
hồi về phần trình bày của
nhóm khác.
- Học sinh trả lời câu hỏi
dựa vào các kết quả thu
thập được từ mỗi nhóm và
ghi kiến thức cần đạt vào
vở.

Nhìn lại quá Tổ chức các nhóm đánh giá, Các nhóm tự đánh giá,
trình thực hiện tuyên dương phê bình...

đánh giá lẫn nhau.

dự án
10


11