The right to tell the role of mass media in economic development (vietnamese)

Authorized

Public Disclosure Authorized

Public Disclosure Authorized

Public Disclosure Authorized

25070


Quìn àûúåc nối:
Vai trô ca truìn thưng àẩi chng àưëi vúái phất triïín kinh tïë

Ngûúâi dõch:

NGUỴN THÕ HÔA
TƯN THU HUÌN
NGUỴN THẨC PHÛÚNG

Hiïåu àđnh:

V CÛÚNG

NHÂ XËT BẪN VÙN HỐA - THƯNG TIN
HÂ NƯÅI - 2006


THE RIGHT TO TELL

The Role of Mass Media in Economic Development

QUÌN ÀÛÚÅC NỐI

Vai trô ca truìn thưng àẩi chng àưëi vúái phất triïín kinh tïë
© 2005 The International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank
1818 H Street, NW
Washington, DC 20433 USA
All rights reserved.
First printing
1 2 3 4 5 03 02
Nhûäng phất hiïån, kiïën giẫi, vâ kïët lån àûúåc thïí hiïån trong cën sấch nây lâ ca cấctấc giẫ vâ
khưng nhêët thiïët phẫn ấnh nhûäng quan àiïím ca Hưåi àưìng Giấm àưëc àiïìu hânh ca Ngên hâng
Thïë giúái hay cấc chđnh ph mâ hổ àẩi diïån.
Ngên hâng Thïë giúái khưng àẫm bẫo tđnh chđnh xấc ca nhûäng dûä liïåu trong cën sấch nây.
Àûúâng biïn giúái, mâu sùỉc, viïåc gổi tïn vâ nhûäng thưng tin khấc àûúåc thïí hiïån trïn bêët cûá bẫn àưì
nâo trong cën sấch nây khưng hâm mưåt sûå xấc nhêån hay thûâa nhêån nâo àưëi vúái cấc àûúâng
biïn giúái, hóåc võ thïë phấp l ca bêët cûá lậnh thưí nâo tûâ phđa Ngên hâng Thïë giúái.
Quìn vâ giêëy phếp
Têët cẫ cấc tû liïåu trong bẫn phêím nây àïìu cố bẫn quìn. Viïåc sao chếp hóåc chuín tẫi tûâng phêìn
hóåc toân bưå êën phêím nây mâ khưng àûúåc phếp lâ vi phẩm phấp låt hiïån hânh. Ngên hâng Tấi thiïët
vâ Phất triïín qëc tïë / Ngên hâng Thïë giúái khuën khđch viïåc truìn bấ cấc tấc phêím ca Ngên hâng
vâ cho phếp tấi bẫn tûâng phêìn ca cën sấch nây àûúåc kõp thúâi.
Àïí àûúåc phếp sao chếp vâ in lẩi bêët cûá phêìn nâo ca cën sấch nây hậy gûãi àïì nghõ vúái thưng tin àêìy
à àïën Copyright Clearance Center Inc., 222 Rosewood Drive, Danver, MA 01923, USA;
telephone: 978-750-8400; fax: 978-750-4470; Internet:www.copyright.com.
Mổi cêu hỗi khấc vïì quìn vâ giêëy phếp kïí cẫ quìn àûúåc múã chi nhấnh phẫi gûãi vïì: Office of the
Publisher, The World Bank, 1818 H Street, NW, Washington, DC 20433, USA; fax: 202-522-2422;
e-mail:


Mc lc

Lúâi nhâ xët bẫn
Lúâi nối àêìu

vii

ix

Vïì cấc tấc giẫ xi
1

Soi mònh trong gûúng: Truìn thưng nối gò vâ tẩi sao? Mưåt tưíng quan 1
Roumeen Islam

PHÊÌN I. TRUÌN THƯNG HƯỴ TRÚÅ THÕ TRÛÚÂNG NHÛ THÏË NÂO?

2

31

Sûå minh bẩch trong chđnh ph 33
Joseph Stiglitz

3

Truìn thưng àẩi chng vâ trấch nhiïåm chđnh trõ
Timothy Besley, Robin Burgess, vâ Andrea Prat

4

Truìn thưng vâ cấc thõ trûúâng úã M

79

Edward S. Herman
5

Sûå hùng hấi phi l trong truìn thưng 109
Robert J. Shiller

iii

57


iv

6

Quìn àûúåc nối: Vai trô ca truìn thưng àẩi chng àưëi vúái phất triïín kinh tïë

Phên phưëi tin tûác vâ ẫnh hûúãng chđnh trõ

125

David Strưmberg
7

Vai trô quẫn trõ doanh nghiïåp ca truìn thưng

141

Alexander Dyck vâ Luigi Zingales

PHÊÌN II . ÀIÏÌU GỊ TẨO THÅN LÚÅI CHO TRUÌN THƯNG?

8

183

Quìn súã hûäu trong ngânh truìn thưng vâ sûå thõnh vûúång

185

Simeon Djankov, Caralee McLiesh, Tatiana Nenova, vâ Andrei Shleifer
9

Truìn thưng vúái tû cấch lâ mưåt ngânh: Cú súã kinh tïë
ca truìn thưng àẩi chng
219
Bruce M.Owen

10

Mưi trûúâng phấp l cho truìn thưng tin tûác

245

Peter Krug vâ Monroe E. Price
11

Låt vïì lùng mẩ

269

Ruth Walden
12

Truìn thưng trong sûå chuín àưíi: Quìn lậnh àẩo
ca kinh tïë hổc
293
Tim Carrington vâ Mark Nelson

PHÊÌN III. TRUÌN THƯNG NỐI GỊ VÏÌ TRUÌN THƯNG?

13

Nghïì nghiïåp tưët nhêët trïn thïë giúái
Gabriel Garcđa Mấrquez

14

Truìn thưng vâ Tiïëp cêån thưng tin úã Thấi Lan

Roumeen Islam

321

323

333


Soi mònh trong gûúng: Truìn thưng nối gò vâ tẩi sao? - Mưåt tưíng quan

15

Truìn thưng vâ Phất triïín úã Bùnglầết

347

Mahfuz Anam
16

Túâ Thúâi bấo Cairo àûúåc xët bẫn tûâ Àẫo Sđp nhû thïë nâo

357

Hisham Kassem
17

Vai trô ca truìn thưng úã Dimbabụ

365

Mark G. Chavunduka
18

19

Bấo chđ hêåu ch nghơa cưång sẫn: Mûúâi àiïìu rùn cho
mưåt nhâ bấo chên chđnh
377
Adam Michnik
Sûå tưìn tẩi ca mưåt àâi truìn hònh cêëp tónh trong thúâi k diïỵn ra
nhiïìu àưíi thay to lúán
389
Viktor Muchnik and Yulia Muchnik

Ph lc

v


Lúâi nhâ xët bẫn

Trong “Bấo cấo phất triïín thïë giúái nùm 2002: Xêy dûång thïí chïë cho thõ
trûúâng” àậ dânh mưåt chûúng viïët vïì vai trô ca truìn thưng àưëi vúái phất triïín.
Cën “Quìn àûúåc nối: Vai trô ca truìn thưng àẩi chng àưëi vúái phất triïín kinh
tïë” lâ sûå nưëi tiïëp cưng viïåc ca Bấo cấo trïn nhùçm bân rưång hún vêën àïì nây.
Cën sấch, ngoâi phêìn tưíng quan nối vïì nưåi dung vâ nghơa ca truìn
thưng, cố ba phêìn:
Phêìn I: Truìn thưng hưỵ trúå thõ trûúâng nhû thïë nâo? gưìm 6 chûúng.
Phêìn II: Cấi gò tẩo thån lúåi cho truìn thưng? gưìm 5 chûúng.
Phêìn III: Truìn thưng nối gò vïì truìn thưng? gưìm 7 chûúng.
Cấc chûúng trong cën sấch àậ gốp phêìn vâo nhêån thûác ca ngûúâi àổc vïì
ẫnh hûúãng ca truìn thưng àïën kïët quẫ phất triïín trong nhûäng bưëi cẫnh khấc
nhau; àûa ra nhûäng bùçng chûáng vïì hoẩt àưång ca ngânh truìn thưng vâ cấc
quy àõnh vïì truìn thưng úã mưåt sưë nûúác trïn thïë giúái; àưìng thúâi chó ra àiïìu kiïån
kinh tïë vâ mưi trûúâng chđnh sấch nâo lâ cêìn thiïët àïí gip cho truìn thưng cố

thïí hưỵ trúå cho phất triïín kinh tïë.
Cën sấch lâ mưåt êën phêím ca Ngên hâng Thïë giúái nhùçm gốp phêìn vâo viïåc
xêy dûång mưåt thïë giúái minh bẩch vâ quẫn trõ nhâ nûúác cố trấch nhiïåm vâ hiïåu
quẫ hún.
Nhâ xët bẫn xin giúái thiïåu cën sấch àïí bẩn àổc tham khẫo.
Thấng 8 nùm 2006
NHÂ XËT BẪN VÙN HỐA - THƯNG TIN

vii


Lúâi nối àêìu

Hiïån nay, cố trïn 1,2 t ngûúâi àang sưëng dûúái mûác mưåt àưla mưåt ngây. Vâ trong
sưë nhûäng ngûúâi nghêo nây, nhiïìu ngûúâi khưng nhûäng chõu cẫnh bêìn cng vïì
vêåt chêët vâ thïí chêët, mâ côn khưng cố quìn lïn tiïëng trong nhûäng quët àõnh
ẫnh hûúãng àïën cåc sưëng ca hổ. Hún thïë nûäa, tham nhng cng cưng tấc quẫn
trõ nhâ nûúác lỗng lễo àậ lâm xối môn tđnh hiïåu quẫ ca viïån trúå. Rộ râng lâ àậ
cố nhûäng tiïën bưå nhêët àõnh trong viïåc giẫi quët nhûäng thấch thûác nây, song
phất triïín lâ mưåt vêën àïì phûác tẩp liïn quan àïën nhiïìu hânh àưång trïn nhiïìu
mùåt trêån. Mưåt phêìn then chưët ca chiïën lûúåc phất triïín hiïåu quẫ lâ phưí biïën
kiïën thûác vâ tùng cûúâng tđnh minh bẩch. Àïí giẫm nghêo, chng ta phẫi tûå do
hốa quìn tiïëp cêån thưng tin, cng nhû nêng cao chêët lûúång thưng tin. Vúái
nhiïìu thưng tin hún, ngûúâi dên sệ àûúåc tùng cûúâng quìn lûåc àïí cố thïí àûa ra
nhûäng lûåa chổn tưët hún.
Vúái nhûäng l do nây, tưi ln cho rùçng tûå do bấo chđ khưng hïì lâ thûá “xa
xó”. Àố chđnh lâ cưët lội ca sûå phất triïín cưng bùçng. Truìn thưng cố thïí vẩch
trêìn tham nhng. Nố cố thïí kiïím chûáng chđnh sấch cưng thưng qua viïåc hûúáng
sûå ch ca ngûúâi dên vâo cấc hoẩt àưång ca chđnh ph. Nố cho phếp ngûúâi
dên àûúåc bây tỗ nhiïìu quan àiïím khấc nhau vïì sûå quẫn trõ nhâ nûúác vâ cẫi

cấch, cng nhû gốp phêìn xêy dûång sûå àưìng thån trong cưng chng àïí tẩo ra
sûå thay àưíi. Nố côn hưỵ trúå cho cấc thõ trûúâng vêån hânh tưët hún - tûâ thõ trûúâng
bn bấn rau quẫ qui mư nhỗ úã Inàưnïxia, àïën thõ trûúâng vưën vâ ngoẩi tïå toân
cêìu úã Ln Àưn vâ Niu Yốoc. Nố tẩo àiïìu kiïån thån lúåi cho viïåc bn bấn,
truìn bấ tûúãng, vâ sûå àưíi múái tûâ nûúác nây sang nûúác khấc. Chng ta cng
thêëy rùçng, truìn thưng quan trổng àưëi vúái phất triïín con ngûúâi, thưng qua viïåc
phưí biïën kiïën thûác giấo dc vâ sûác khỗe túái nhûäng vng xa xưi hễo lấnh úã cấc
qëc gia tûâ Uganàa àïën Nicaragoa.

ix


x

Quìn àûúåc nối: Vai trô ca truìn thưng àẩi chng àưëi vúái phất triïín kinh tïë

Song kinh nghiïåm cho thêëy, tđnh àưåc lêåp ca truìn thưng rêët mong manh
vâ rêët dïỵ bõ tưín thûúng. Mổi chđnh ph àïìu thûúâng xun bố båc truìn
thưng. Àưi khi truìn thưng côn bõ kiïím soất búãi nhûäng lúåi đch cấ nhên àêìy thïë
lûåc àang mën bûng bđt thưng tin. Hổc vêën thêëp, vưën con ngûúâi vâ cưng nghïå
nghêo nân, cng cố thïí hẩn chïë vai trô tđch cûåc ca truìn thưng. Vâ chng ta
tûâng thêëy tấc hẩi ca viïåc vêån àưång vâ àûa tin tùỉc trấch - bùçng chûáng lâ tấc hẩi
khng khiïëp ca viïåc tun truìn chiïën tranh úã Ruanàa. Rộ râng lâ, àïí hưỵ trúå
cho phất triïín, truìn thưng cêìn mưåt mưi trûúâng ph húåp - xết vïì sûå tûå do, nùng
lûåc, kiïím soất, vâ àưëi trổng.
Bấo cấo phất triïín thïë giúái nùm 2002 “Xêy dûång thïí chïë cho thõ trûúâng” àậ
dânh mưåt chûúng vïì vai trô ca truìn thưng àưëi vúái phất triïín. Cën sấch nây
sệ bân rưång hún vïì vêën àïì nây. Àêy lâ àống gốp quan trổng vâo nhêån thûác ca
chng ta vïì ẫnh hûúãng ca truìn thưng àïën nhûäng kïët quẫ phất triïín trong
nhûäng bưëi cẫnh khấc nhau, àûa ra bùçng chûáng vïì mưi trûúâng chđnh sấch nâo lâ

cêìn thiïët àïí gip truìn thưng cố thïí hưỵ trúå thõ trûúâng chđnh trõ vâ kinh tïë, àưìng
thúâi nối lïn tiïëng nối ca nhûäng ngûúâi ëu thïë. Cëi cng, quan àiïím ca cấc
hổc giẫ cng nhû têìm nhòn ca chđnh nhûäng ngûúâi trong nghïì - cấc nhâ bấo cng sệ àûúåc kïët húåp vúái nhau. Cën sấch sệ rêët hûäu đch àưëi vúái cấc nhâ hoẩch
àõnh chđnh sấch, cấc tưí chûác phi chđnh ph, nhâ bấo, nhâ nghiïn cûáu, vâ sinh
viïn.
ÊËn phêím nây phc v cho cưng viïåc mâ Ngên hâng Thïë giúái àang lâm vïì
minh bẩch vâ quẫn trõ nhâ nûúác. Nố bưí sung cho nhûäng nưỵ lûåc khưng ngûâng
ca Viïån Ngên hâng Thïë giúái nhùçm àâo tẩo cấc nhâ bấo trong viïåc àûa tin àiïìu
tra trïn hún 50 qëc gia. Nố cng hưỵ trúå cho hoẩt àưång ca V Àưëi ngoẩi chng
tưi trong viïåc cưång tấc vúái cấc chđnh ph nhùçm thiïët lêåp cưng tấc thưng tin liïn
lẩc vïì phất triïín cố hiïåu quẫ.
Mong rùçng, cën sấch nây lâ mưåt trong nhiïìu hoẩt àưång mâ Ngên hâng
Thïë giúái, vúái cấc àưëi tấc ca mònh, cng phêën àêëu àïí xêy dûång mưåt thïë giúái
minh bẩch vâ mưåt chđnh ph cố trấch nhiïåm hún.
James D.Wolfensohn
Ch tõch Nhốm Ngên hâng Thïë giúái


Vïì cấc tấc giẫ

Cën sấch nây lâ sûå tiïëp nưëi cưng viïåc ca Bấo cấo Phất triïín Thïë giúái 2002: Xêy
dûång thïí chïë cho thõ trûúâng. Cën sấch do mưåt nhốm tấc giẫ biïn soẩn, àûáng àêìu
lâ Roumeen Islam, vâ cấc thânh viïn lâ Simeon Djankov vâ Caralee McLeish.
Alice Faintich chõu trấch nhiïåm hiïåu àđnh bẫn thẫo vâ John Didier giấm sất quấ
trònh xët bẫn.

Mahfuz Anam lâ tưíng biïn têåp bấo Daily Star ca Bùnglầết.
Timothy Besley lâ giấo sû kinh tïë hổc trûúâng Kinh tïë hổc Ln Àưn vâ lâ
giấm àưëc Trung têm Qëc tïë Kinh tïë hổc vâ cấc chun ngânh liïn quan mang
tïn Suntory vâ Toyota.

Robin Burgess lâ giẫng viïn kinh tïë hổc trûúâng Kinh tïë hổc Ln Àưn vâ
lâ giấm àưëc Chûúng trònh Nghiïn cûáu Tưí chûác Kinh tïë vâ Chđnh sấch Cưng ca
Trung têm Qëc tïë Kinh tïë hổc vâ cấc chun ngânh liïn quan mang tïn
Suntory vâ Toyota.
Tim Carrington lâ chun viïn cao cêëp vïì thưng tin àẩi chng ca Viïån
Ngên hâng Thïë giúái tẩi Oasinhtún D.C.
Mark Chavunduka lâ cûåu biïn têåp viïn bấo The Standard, mưåt túâ bấo àưåc
lêåp hâng àêìu ca Dimbabụ.
Kavi Chongkittavorn lâ trûúãng phông biïn têåp bấo The Nation, túâ bấo tiïëng
Anh hâng àêìu úã Thấi Lan.
Simeon Djankov lâ chun gia kinh tïë cao cêëp ca bưå phêån Dõch v Tû vêën

xi


xii

Quìn àûúåc nối: Vai trô ca truìn thưng àẩi chng àưëi vúái phất triïín kinh tïë

Khu vûåc Tû nhên ca Ngên hâng Thïë giúái.
Alexander Dyck lâ phố giấo sû vïì kinh doanh vâ quẫn trõ tẩi trûúâng Kinh
doanh Harvard.
Gabriel Garcđa Mấrquez lâ nhâ bấo vâ nhâ vùn àậ àoẩt giẫi Nobel Vùn hổc
nùm 1982.
Edward Herman lâ giấo sû danh dûå vïì tâi chđnh tẩi trûúâng Wharton thåc
Àẩi hổc Pennsylvania.
Roumeen Islam lâ trûúãng bưå phêån Giẫm nghêo vâ Quẫn l Kinh tïë ca
Viïån Ngên hâng Thïë giúái.
Hisham Kassem lâ biïn têåp viïn bấo Cairo Times, mưåt tẩp chđ tin tûác bùçng
tiïëng Anh tẩi Ai Cêåp.

Peter Krug lâ giấo sû vïì thưng tin liïn lẩc tẩi Trûúâng Låt, thåc Àẩi hổc
Oklahoma.
Caralee McLiesh lâ nhâ kinh tïë thåc bưå phêån Dõch v Tû vêën Khu vûåc Tû
nhên ca Ngên hâng Thïë giúái.
Adam Michnik lâ tưíng biïn têåp ca bấo Gazeta Wyborcza, nhêåt bấo hâng
àêìu ca Ba Lan.
Victor Muchnick lâ tưíng biïn têåp Àâi truìn hònh TV2 úã Tomsk, Nga.
Yulia Muchnik lâ phống viïn Àâi truìn hònh TV2 úã Tomsk, Nga.
Mark Nelson lâ giấm àưëc chûúng trònh cấc hoẩt àưång ca Viïån Ngên hâng
Thïë giúái tẩi Paris.
Tatiana Nenova lâ nhâ kinh tïë tâi chđnh thåc bưå phêån Dõch v Tû vêën Khu
vûåc Tû nhên ca Ngên hâng Thïë giúái.
Bruce Owen lâ ch tõch Cưng ty Econmist Incorporated, mưåt cưng ty tû vêën
chun vïì phên tđch kinh tïë vi mư.
Andrea Prat lâ giẫng viïn kinh tïë hổc ca trûúâng Kinh tïë hổc Ln Àưn vâ
lâ thânh viïn ca ban biïn têåp túâ Review of Economic Studies.
Monroe Price lâ sấng lêåp viïn vâ àưìng giấm àưëc Chûúng trònh Låt
Truìn thưng So sấnh vâ Chđnh sấch tẩi Àẩi hổc Oxford, Vûúng qëc Anh,


Vùỡ caỏc taỏc giaó

xiii

ửỡng thỳõi laõ giaỏo sỷ oaồt giaói thỷỳóng mang tùn Joseph vaõ Sadie Danciger vùỡ
Luờồt taồi Trỷỳõng Benjamin N. Cardozo thuửồc aồi hoồc Yeshiva, New York.
Robert Shiller laõ giaỏo sỷ Kinh tùở hoồc oaồt giaói thỷỳóng mang tùn Stanley B.
Resor taồi aồi hoồc Yale.
Andrei Shleifer laõ giaỏo sỷ Kinh tùở hoồc oaồt giaói thỷỳóng mang tùn Whipple
V. N. Jones taồi aồi hoồc Harvard vaõ laõ ngỷỳõi oaồt giaói thỷỳóng mang tùn John

Bates Clarke nựm 1999.
Joseph Stiglitz laõ giaỏo sỷ vùỡ taõi chủnh vaõ kinh tùở hoồc taồi Trỷỳõng sau aồi hoồc
vùỡ Kinh doanh, Trỷỳõng Cửng vuồ vaõ Ngoaồi giao, vaõ khoa Kinh tùở thuửồc aồi hoồc
Colombia, vaõ laõ ngỷỳõi oaồt giaói thỷỳóng Nobel Kinh tùở nựm 2001.
David Strệmberg laõ nghiùn cỷỏu viùn cuóa Viùồn Nghiùn cỷỏu Kinh tùở Quửởc
tùở, Stockholm, Thuồy iùớn.
Ruth Walden laõ giaỏo sỷ vaõ giaỏm ửởc chỷỳng trũnh sau aồi hoồc taồi Trỷỳõng
Baỏo chủ vaõ Truyùỡn thửng aồi chuỏng thuửồc aồi hoồc North Carolina taồi Chapel
Hill.
Luigi Zingales laõ giaỏo sỷ vùỡ Tửở chờởt Doanh nhờn vaõ Taõi chủnh, oaồt giaói
thỷỳóng mang tùn Robert C. McCormack cuóa Trỷỳõng Sau aồi hoồc vùỡ Kinh
doanh, thuửồc aồi hoồc Chicago.


1
Soi mònh trong gûúng:
Truìn thưng nối gò vâ tẩi sao? - Mưåt tưíng quan
Roumeen Islam
Ngânh truìn thưng, d ca nhâ nûúác hay tû nhên, àïìu àống mưåt vai trô quan
trổng trong bêët k nïìn kinh tïë nâo thưng qua viïåc tranh th sûå ng hưå hay
phẫn àưëi tûâ cấc àưëi tûúång bõ quẫn l, bùçng viïåc cố nïu bêåt àûúåc hay khưng
quan àiïím vâ/hóåc nhûäng lưỵi lêìm ca ngânh, bùçng viïåc cố nối lïn àûúåc tiïëng
nối vò cưng chng hay khưng, hóåc chó àún giẫn bùçng viïåc àùng tẫi cấc thưng
tin kinh tïë. Vò mc àđch sưëng côn ca mònh, truìn thưng ph thåc vâo nhâ
nûúác àang àiïìu tiïët ngânh, vâo cấc doanh nghiïåp trẫ tiïìn àïí quẫng cấo trïn
àố, vâ vâo khấch hâng mâ nố àang phc v. Cên bùçng àûúåc cấc nhốm lúåi đch
khấc nhau nây lâ mưåt viïåc khố khùn. Viïåc ngânh truìn thưng lâm thïë nâo àïí
cên bùçng sệ quët àõnh khưng chó khẫ nùng sinh tưìn ca ngânh, mâ cẫ ẫnh
hûúãng ca nố àïën diïån mẩo kinh tïë. Cën sấch nây àïì cêåp túái cấc nhên tưë
quët àõnh liïåu ngânh truìn thưng cố thïí hưỵ trúå àûúåc hay khưng vâ hưỵ trúå

nhû thïë nâo cho cấc tiïën bưå kinh tïë.
Rộ râng, vúái vai trô quan trổng ca mưåt nhâ cung cêëp thưng tin, truìn
thưng cố vễ nhû dïỵ dâng khđch lïå nhûäng thânh quẫ kinh tïë tưët hún khi nố thỗa
mận àûúåc ba àiïìu kiïån sau àêy: truìn thưng àưåc lêåp, cung cêëp thưng tin chêët
lûúång tưët, vâ cố àûúåc mưåt phẩm vi ẫnh hûúãng lúán. Àố lâ, khi nố giẫm àûúåc hiïån
tûúång bêët àưëi xûáng tûå nhiïn vïì thưng tin, nhû Joseph Stiglitz àïì cêåp úã chûúng
2, giûäa nhûäng nhâ cêìm quìn vâ nhûäng àưëi tûúång mâ chđnh quìn àûúåc xem
lâ phẫi phc v, vâ khi nố giẫm tđnh bêët àưëi xûáng thưng tin giûäa cấc àưëi tûúång
tû nhên. Mưåt ngânh truìn thưng nhû vêåy cố thïí tùng cûúâng àûúåc tđnh trấch
nhiïåm ca cẫ doanh nghiïåp vâ chđnh ph, thưng qua viïåc giấm sất vâ àe doẩ vïì
uy tđn, trong khi cng cho phếp ngûúâi tiïu dng àûa ra àûúåc nhûäng quët àõnh
cố àêìy à thưng tin.
Cën sấch nây trđch dêỵn nhiïìu vđ d vïì giấ trõ ca thưng tin do truìn

1


2

Quìn àûúåc nối: Vai trô ca truìn thưng àẩi chng àưëi vúái phất triïín kinh tïë

thưng mang lẩi. Alexander Dyck vâ Luigi Zingales (chûúng 7) thẫo lån lâm
thïë nâo truìn thưng cố thïí båc cấc giấm àưëc vâ nhâ quẫn l doanh nghiïåp
phẫi ûáng xûã theo cấch àûúåc xậ hưåi chêëp nhêån, qua àố trấnh àûúåc nhûäng hânh
àưång cố thïí bõ chó trđch vâ bõ khấch hâng têíy chay. Cấc tấc giẫ cng cho biïët
úã Malayxia, mưåt cåc àiïìu tra gêìn àêy vïì cấc nhâ àêìu tû thïí chïë vâ cấc nhâ
phên tđch cưí phiïëu àậ hỗi hổ vïì nhûäng nhên tưë nâo lâ quan trổng nhêët àưëi vúái
hổ trong quẫn trõ doanh nghiïåp vâ quët àõnh àêìu tû vâo cấc cưng ty àûúåc
niïm ët cưng khai. Nhûäng ngûúâi àûúåc àiïìu tra coi tđnh thûúâng xun vâ
khấch quan ca nhûäng nhêån xết ca cưng chng vâ bấo chđ vïì cấc cưng ty cố

nghơa quan trổng hún lâ nhûäng ëu tưë khấc, vưën vêỵn hay àûúåc coi lâ then
chưët trong cấc cåc tranh lån l thuët. Tuy nhiïn, viïåc àûa tin àấng tin cêåy
mưåt cấch kõp thúâi ph thåc lúán vâo viïåc ngânh truìn thưng àûúåc quẫn l
vâ àiïìu tiïët nhû thïë nâo. Cấc chûúng trong cën sấch nây sệ ghi lẩi bùçng
chûáng vïì hoẩt àưång ca ngânh truìn thưng vâ cấc qui àõnh vïì truìn thưng
tẩi cấc qëc gia trïn toân thïë giúái, àưìng thúâi chó rộ loẩi chđnh sấch cưng vâ
àiïìu kiïån kinh tïë nâo cố thïí ngùn cẫn truìn thưng gốp phêìn hưỵ trúå phất triïín
kinh tïë úã cấc nûúác nghêo.

Hònh 1.1. Tûå do bấo chđ vâ dên ch

Ngìn: Viïån Tûå do


Soi mònh trong gûúng: Truìn thưng nối gò vâ tẩi sao? - Mưåt tưíng quan

3

Trûúác khi bân vïì ba tiïu chín ca truìn thưng hiïåu quẫ: àưåc lêåp, chêët
lûúång, vâ phẩm vi ẫnh hûúãng - tưi xin nhêën mẩnh hai vêën àïì chung, liïn quan
trûåc tiïëp àïën nhûäng ch àïì trong cấc chûúng ca êën phêím nây. Àêìu tiïn lâ
mưëi quan hïå giûäa truìn thưng tûå do vâ tđnh dên ch. Nhòn chung, cố vễ hiïín
nhiïn lâ cấc qëc gia câng dên ch thò bấo chđ câng tûå do hún, nhû hònh 1.1
àậ thïí hiïån, nhûng truìn thưng tûå do thc àêíy dên ch hún hay mưåt nïìn dên
ch thûåc sûå àêíy mẩnh truìn thưng tûå do? Rộ râng lâ tấc àưång nây diïỵn ra
theo cẫ hai chiïìu vâ cố cấc mûác àưå khấc nhau vïì tûå do truìn thưng vâ dên
ch. Ngay trong cấc qëc gia dên ch, mûác àưå tûå do truìn thưng cng khấc
nhau, vâ ngay úã cấc nûúác tûúng àưëi khưng dên ch, thấi àưå nhòn nhêån àưëi vúái
tûå do truìn thưng cng rêët khấc nhau. Vđ d, cố hai nûúác dên ch, Nga vâ
M, cố thấi àưå hoân toân khấc nhau vïì truìn thưng vâ khấi niïåm tûå do

truìn thưng. Hún nûäa, trong cng mưåt nïìn dên ch, nhûng mưåt sưë loẩi tin
tûác nhêët àõnh cố thïí khưng bõ àiïìu tiïët, trong khi cấc loẩi khấc lẩi cố, vđ d,
tin kinh tïë cố lệ đt bõ àiïìu tiïët hún so vúái tin chđnh trõ thìn ty. Tûå do bấo chđ
cng tûúng quan vúái thu nhêåp: cấc nûúác giâu hún dûúâng nhû coi trổng thưng
tin hún, song vêỵn tưìn tẩi sûå khấc biïåt. Cấc nûúác nhû Cưlưmbia, Bưì Àâo Nha
vâ Ucraina cố cng thûúác ào dên ch, song lẩi hoân toân khấc nhau vïì thûúác
ào tûå do bấo chđ.
Vêën àïì thûá hai tưi mën àïì cêåp úã àêy liïn quan àïën sûå ph húåp nối
chung ca låt lïå vâ qui àõnh chđnh thûác vïì tđnh àưåc lêåp, chêët lûúång vâ phẩm
vi ẫnh hûúãng ca truìn thưng. Trong nhiïìu trûúâng húåp, låt àiïìu chónh lơnh
vûåc truìn thưng thiïëu tđnh ph húåp. Thïm vâo àố, viïåc ban hânh mưåt låt
cng khưng àẫm bẫo rùçng låt nây àûúåc thi hânh hóåc cố hiïåu lûåc. Phêìn vò
thi hânh låt khố hún viïåc àún thìn thưng qua nố. Ngoâi ra, cấc qui tùỉc ûáng
xûã khưng chđnh thûác cố thïí mêu thỵn vúái låt vâ lâm suy ëu hiïåu lûåc ca
låt. Trong hêìu hïët cấc qëc gia, tđnh tûå do vâ àưåc lêåp ca truìn thưng àûúåc
àẫm bẫo khưng chó àún thìn bùçng låt mâ côn búãi vùn hốa hay têåp tc xậ
hưåi àûúåc chêëp nhêån. Do àố, trong khi nûúác Anh cho ra àúâi Låt Bđ mêåt Chđnh
thûác khấ khùỉt khe, (àïën têån nùm 1989, ngay cẫ loẩi bấnh qui dânh cho th
tûúáng cng phẫi giûä bđ mêåt), thò truìn thưng ca Anh lẩi àûáng úã võ trđ rêët
cao, xết theo mổi thûúác ào vïì tûå do: Viïån Tûå do cho nûúác Anh 80/100 àiïím
vïì chó sưë tûå do bấo chđ.
Thay àưíi vïì tûå do truìn thưng chõu ẫnh hûúãng tûâ thay àưíi trong vùn hốa
vâ k vổng, cng nhû vùn hốa vâ k vổng cố thïí thay àưíi thưng qua thưng tin
do truìn thưng cung cêëp. ÚÃ cấc qëc gia cố truìn thưëng lêu àúâi vïì àưåc lêåp
truìn thưng vâ ngânh truìn thưng àậ hoẩt àưång lêu nùm, thò cấc râng båc


4

Quìn àûúåc nối: Vai trô ca truìn thưng àẩi chng àưëi vúái phất triïín kinh tïë

phấp l ca mưåt chđnh ph chun quìn khố mâ tưìn tẩi àûúåc lêu dâi. Côn
nhûäng nïìn truìn thưng non trễ sệ phẫi àưëi mùåt vúái thấch thûác lúán nhêët. ÚÃ cấc
qëc gia mâ thưng tin thûúâng xun thiïëu hay bõ bûng bđt thò cố mưåt sưë thấch
thûác bêët lúåi vúái truìn thưng, nhû: (a) giấ trõ tiïìm nùng ca viïåc tùng cûúâng
thưng tin bõ àấnh giấ thêëp hay khưng àûúåc nhêån thûác àêìy à; (b) cưng chng
coi chó cố thưng tin khưng thưi thò chùèng gip đch àûúåc gò, búãi cấc liïn minh quấ
mẩnh àïí khiïën cho khưng ai cố thïí sûã dng àûúåc nhûäng thưng tin sùén cố; vâ (c)
tònh trẩng tâi chđnh ưëm ëu ca truìn thưng vâ ngìn khấch hâng bêëp bïnh
khiïën nïìn cưng nghiïåp nây êo åt. Tuy nhiïn, mưỵi nhên tưë àïìu cố thïí àûúåc cẫi
thiïån theo thúâi gian.
Bùçng chûáng cho thêëy hïå thưëng låt phấp àống vai trô quan trổng. Cấc
chđnh ph dng cưng c låt phấp vâ hïå thưëng phấp låt nhùçm húåp phấp
hốa cấc hoẩt àưång chưëng lẩi truìn thưng, song cng nhùçm bẫo vïå quìn
ca truìn thưng. Cấc nhâ bấo cng dûåa vâo låt phấp àïí bẫo vïå quìn
àûúåc biïët vâ àûúåc nối ca mònh. Àưi khi, låt rêët quan trổng búãi lệ cho d
chđnh ph cố thïí khưng ch têm bûng bđt thưng tin, song thưng tin cng vêỵn
khưng sùén sâng cố sùén chó vò khưng ai u cêìu thưng tin phẫi àûúåc trònh bây
theo nhûäng hònh thûác cố thïí tiïëp cêån àûúåc. Viïåc låt phấp thc àêíy tûå do bây
tỗ vâ tûå do thưng tin cố thïí cố lúåi, ngay cẫ khi têët cẫ cấc bïn àïìu chûa thêëy
sûå ph húåp ca nố úã àêu. Àún giẫn lâ viïåc thưng qua mưåt àẩo låt cố thïí hẩn
chïë hânh vi lẩm dng nâo àố vâ cố thïí tẩo k vổng vïì viïåc nâo lâ chêëp nhêån
àûúåc, viïåc nâo khưng, àùåc biïåt trong trûúâng húåp tôa ấn lâm viïåc hiïåu quẫ vâ
àưåc lêåp. Viïåc ban hânh låt sệ àûa vêën àïì tûå do thưng tin lïn bân nghõ sûå
trong cấc cåc trao àưíi cưng khai, vâ cố thïí àûa àïën nhûäng thay àưíi ngoẩn
mc. Nhû Kavi Chongkittavorn giẫi thđch trong chûúng 14, viïåc Thấi Lan
thưng qua Låt tûå do thưng tin àậ khuën khđch qìn chng u cêìu chđnh
ph cung cêëp thưng tin, mâ thûåc chêët lâ lâm thay àưíi k vổng vâ hânh vi.
Ngûúåc lẩi, nhû Mark Chavunduka thẫo lån trong chûúng 17, chđnh ph
Dimbabụ ban hânh mưåt sưë låt vïì bđ mêåt thưng tin trong bấo chđ. Tuy nhiïn

úã chûúng 16, theo Hisham Kassem, cấc hậng truìn thưng tên tiïën thûúâng
tòm cấch lấch låt.
Trong phêìn côn lẩi ca chûúng, tưi xin dânh àïí thẫo lån xung quanh ba
nhên tưë ẫnh hûúãng àïën diïån mẩo truìn thưng àậ àûúåc àïì cêåp úã trïn: tđnh àưåc
lêåp, chêët lûúång, vâ phẩm vi ẫnh hûúãng ca truìn thưng1.

1. Mưåt sưë tû liïåu àûúåc àïì cêåp trong Ngên hâng Thïë giúái (2001).


Soi mònh trong gûúng: Truìn thưng nối gò vâ tẩi sao? - Mưåt tưíng quan

5

Tđnh àưåc lêåp vâ chêët lûúång
Tđnh àưåc lêåp àïì cêåp túái khẫ nùng ca ngânh truìn thưng trong viïåc chuín
tẫi thưng tin àậ nhêån àûúåc mâ khưng quấ lo ngẩi bõ trûâng phẩt. Tiïu chín
nây gip cho ngânh truìn thưng khưng bõ bêët k mưåt nhốm lúåi đch nâo
khưëng chïë, song vêỵn cố thïí tiïëp cêån àûúåc thưng tin cêìn thiïët. Khưng cố mưåt
cú quan truìn thưng nâo hoân toân àưåc lêåp: ngay cẫ khi chđnh ph khưng
trûåc tiïëp trûâng phẩt viïåc àûa tin bêët lúåi, truìn thưng vêỵn cố thïí tûâ chưëi àûa
tin vïì nhûäng cêu chuån hay. Stiglitz lûu àïën sûå ph thåc lêỵn nhau giûäa
nhûäng ngûúâi tiïët lưå thưng tin cho bấo chđ vâ bấo chđ. Tiïët lưå thưng tin lâ quan
trổng, búãi mưåt mùåt nố àûa àûúåc tin mêåt ra cưng chng, mùåt khấc hổ cng cho
phếp cấc quan chûác àûúåc àõnh dẩng tin tûác theo cấch phc v cho lúåi đch vâ
àưång cú ca chđnh hổ.
Àấnh giấ, hay thêåm chđ mư tẫ chêët lûúång truìn thưng lâ rêët khố. Truìn
thưng chêët lûúång cao úã àêy àûúåc àõnh nghơa lâ cố khẫ nùng tiïëp cêån vâ cố nùng
lûåc àùng tẫi (đt nhiïìu) khấch quan cấc thưng tin kinh tïë, xậ hưåi, vâ chđnh trõ; cố
thïí chuín tẫi nhiïìu quan àiïím khấc nhau vâ chõu trấch nhiïåm àưëi vúái nhûäng
thưng tin àậ àùng tẫi; cố khẫ nùng phên tđch thưng tin àïí xấc àõnh giấ trõ ca

tin tûác vâ tđnh “chên thêåt” ca nố. Trong chûúng 13, Gabriel Garcđa Mấrquez
àõnh nghơa tin “tưët nhêët” khưng nhêët thiïët phẫi lâ tin lêëy àûúåc súám nhêët, mâ
thûúâng lẩi lâ “tin àûúåc trònh bây tưët nhêët”. Àõnh nghơa ca Edward Herman vïì
tđnh khấch quan (chûúng 4) – mưåt ëu tưë then chưët ca chêët lûúång – lâ “trûúác
hïët... diïỵn àẩt àûúåc nhiïìu mùåt ca mưåt cêu chuån, tòm ra cấc sûå kiïån mâ
khưng bõ chđnh trõ chi phưëi vâ diïỵn àẩt mưåt cấch khấch quan vâ vư tû; vâ thûá
hai, quët àõnh àûúåc mûác àưå àấng giấ ca tin tûác dûåa trïn nhûäng giấ trõ tin tûác
àûúåc vêån dng nhêët quấn, khưng bõ tấc àưång búãi cấc thïë lûåc chđnh trõ hay bõ
bốp mếo búãi cấc àõnh kiïën thûác hïå hay chõu thỗa hiïåp búãi nhûäng tđnh toấn
lúåi nhån hay chiïën lûúåc”.
Tuy nhiïn, truìn thưng àưåc lêåp cng cố thïí vâo ha hóåc khưng àûa tin
àấng tin cêåy. Vúái khẫ nùng gêy ẫnh hûúãng àïën hânh vi ca àưng àẫo cưng
chng hay ca mưåt vâi nhên vêåt ch chưët, truìn thưng cố thïí thưíi phưìng hay
thu nhỗ nhûäng vêën àïì trong con mùỉt ca qìn chng, vâ do àố ẫnh hûúãng
túái phên phưëi lúåi đch xậ hưåi. Ẫnh hûúãng kiïíu nây cêìn phẫi àûúåc kiïím soất vâ
cố àưëi trổng, nhû sệ àûúåc bân àïën úã phêìn sau. Truìn thưng chêët lûúång cao
cố quìn lûåc lúán hún nûäa trong viïåc gêy ẫnh hûúãng túái ngûúâi sûã dng thưng
tin: Dyck vâ Zingales cho rùçng úã Hân Qëc, túâ Thúâi bấo Tâi chđnh àùng tin vïì
viïåc thỗa thån ngêìm tẩi SK Telecom àậ lâm cho mûác àưå tin cêåy ca cêu


6

Quìn àûúåc nối: Vai trô ca truìn thưng àẩi chng àưëi vúái phất triïín kinh tïë

chuån nây tùng mẩnh, vò túâ thúâi bấo nây cố uy tđn hún hùèn so vúái cấc túâ bấo
àõa phûúng.
Mưåt sưë nhên tưë ẫnh hûúãng àïën tđnh àưåc lêåp ca truìn thưng bao gưìm:
• Cêëu trc súã hûäu ca truìn thưng.
• Cú cêëu kinh tïë ca ngânh, tònh hònh kinh tïë, vâ khẫ nùng tâi chđnh.

• Låt qui àõnh vïì viïåc tiïëp cêån, àùng tẫi thưng tin vâ gia nhêåp ngânh truìn
thưng, vâ nưåi dung àùng tẫi.
• Chđnh sấch vïì nhûäng ngânh liïn quan àïën truìn thưng.
Quan niïåm vïì chêët lûúång vâ tđnh àưåc lêåp ca truìn thưng cố mưëi liïn quan
lêỵn nhau, vđ d, chêët lûúång cố thïí bõ giẫm st búãi sûå ph thåc ca truìn thưng
vâo ngìn tâi chđnh . Vò vêåy, nhûäng khấi niïåm nây àûúåc bân àïën cng vúái
nhau. Hai ëu tưë bưí sung liïn quan àïën chêët lûúång bao gưìm:
• Vêën àïì àâo tẩo vâ nùng lûåc ca cấc nhâ bấo vâ nhûäng nhâ quẫn l cú quan
truìn thưng.
• Cú chïë kiïím soất vâ àưëi trổng àưëi vúái cấc nhâ bấo vâ ngûúâi trong ngânh
truìn thưng.
Tđnh chêët súã hûäu
Tđnh chêët súã hûäu trong truìn thưng bao hâm quìn kiïím soất tđnh chêët
thưng tin àûúåc àùng tẫi. Nhûäng ngûúâi ng hưå súã hûäu nhâ nûúác trong
truìn thưng cho rùçng, vò thưng tin lâ hâng hốa cưng cưång, cố nghơa lâ, mưåt
khi hâng hốa àûúåc cung cêëp cho mưåt sưë ngûúâi sûã dng thò khố cố thïí ngùn
ngûúâi khưng trẫ cho dõch v nây sûã dng nố – truìn thưng tû nhên cố xu
hûúáng cung cêëp đt thưng tin hún mûác xậ hưåi mong àúåi. Hổ cng cho rùçng
vúái súã hûäu tû nhên, ngânh truìn thưng sệ cố nguy cú chó àẩi diïån cho
quan àiïím ca mưåt nhốm nhỗ trong xậ hưåi2, vâ cêìn cố súã hûäu nhâ nûúác àïí
phưí biïën cho cưng chng nhûäng vêën àïì vïì giấo dc, vùn hốa hóåc nhûäng

2. Vò nhûäng lúåi đch phi tâi chđnh tiïìm nùng vâ to lúán tûâ viïåc súã hûäu cấc tưí chûác
truìn thưng, cẫ nhâ nûúác lêỵn tû nhên àïìu cố àưång cú mën kiïím soất cấc hậng truìn
thưng bùçng viïåc súã hûäu têåp trung ngânh truìn thưng.


Soi mònh trong gûúng: Truìn thưng nối gò vâ tẩi sao? - Mưåt tưíng quan

7

chín mûåc giấ trõ cêìn thiïët vâ àïí àẫm bẫo duy trò viïåc phất thanh truìn
hònh cấc vêën àïì àõa phûúng bùçng tiïëng àõa phûúng3.
Nhûäng ngûúâi phẫn àưëi súã hûäu nhâ nûúác cho rùçng viïåc chđnh ph kiïím soất
ngânh truìn thưng cố thïí àûúåc dng àïí thao tng qìn chng vâ bốp mếo
thưng tin theo mën ca chđnh ph àûúng nhiïåm. Hún nûäa, kinh nghiïåm cho
thêëy, cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác (doanh nghiïåp nhâ nûúác ngânh truìn thưng
trong trûúâng húåp nây cng vêåy) cố vễ kếm nhẩy bến trûúác nhu cêìu ca khấch
hâng. Cëi cng, tưí chûác truìn thưng ca nhâ nûúác khưng phẫi cẩnh tranh, do
àố dïỵ àûa tin vûâa kếm chêët lûúång vûâa kếm hiïåu quẫ. Mưåt bâi bấo gêìn àêy vïì
Têåp àoân Phất thanh Truìn hònh Anh (BBC) (Economist 2002a) cho rùçng, chđnh
súã hûäu nhâ nûúác àậ cẫn trúã hậng phất triïín so vúái cấc hậng truìn thưng khấc.
Bâi bấo cng cho rùçng, BBC àậ àûúåc trao cho mưåt doanh thu thụë lúán khiïën hổ
cố lúåi thïë tûúng àưëi so vúái cấc cưng ty tû nhên. Bâi bấo cng dấm chùỉc rùçng, nïëu
lâ mưåt cưng ty tû nhên, BBC sệ nùng àưång hún, vâ do àố cố khẫ nùng cẩnh tranh
vúái cấc hậng truìn thưng toân cêìu hún.
Thûåc tïë, úã cấc nûúác àang phất triïín cng àang phẫi àưëi mùåt vúái nhiïìu vêën
àïì liïn quan àïën cẫ hai mùåt ca lêåp lån trïn, song vêën àïì cưë hûäu trong quẫn
l doanh nghiïåp nhâ nûúác cố hiïåu quẫ cố thïí gêy bêët bònh àùèng àưëi vúái cấc
doanh nghiïåp tû nhên. ÚÃ nhiïìu qëc gia, cấc hậng thưng têën nhâ nûúác tûå ch
khố cố thïí duy trò tđnh tûå ch thûåc sûå vâ hoẩt àưång trïn mưåt sên chúi bònh àùèng.
Àố lâ vêën àïì àùåc trûng úã cấc nûúác àang phất triïín. Cấc cưng ty truìn thưng tû
nhên cố mưëi liïn hïå mêåt thiïët vúái giúái kinh doanh hay chđnh ph cng cố nguy
cú bốp mếo thưng tin. Hún nûäa, nïëu hổ khưng phẫi àưëi mùåt vúái cẩnh tranh thò
cố lệ hổ cng àấng trấch nhû viïåc cưng ty truìn thưng nhâ nûúác tẫng lúâ trûúác
nhu cêìu ca cưng chng. Vđ d úã , viïåc mưåt vâi gia àònh nùỉm quìn kiïím soất
ngânh truìn thưng lâ ch àïì gêy tranh cậi sưi nưíi. Herman cho rùçng, núi nâo
ngânh truìn thưng chđnh thưëng do tû nhên nùỉm giûä vâ ch ëu do cấc nhâ
quẫng cấo thûúng mẩi tâi trúå nhû úã M, thò úã àố, hổ ùn vúái cưång àưìng doanh
nghiïåp, àùåc biïåt lâ cấc cưng ty lúán, nhûäng ngûúâi rêët th ghết nhûäng thưng àiïåp

bâi xđch doanh nghiïåp. Tuy nhêët trđ lâ ngânh bấo chđ cố ng hưå chđnh sấch cưng,
nhûng trong chûúng 6, David Strưmberg vêỵn cho rùçng, lúåi nhån tùng theo qui
mư ca viïåc àùng tẫi tin tûác lâm suy ëu quìn lûåc chđnh trõ ca cấc nhốm lúåi
3. ÚÃ Hâ Lan mưåt àẩo låt nùm 1998 u cêìu cấc chûúng trònh dõch v cưng phẫi
chûáa đt nhêët 25% tin tûác, 20% vùn hốa, vâ 5% giấo dc. Nûúác lẩi u cêìu 50% tin phất
thanh truìn hònh phẫi lêëy ngìn tûâ chêu Êu. Phêìn lúán lúåi đch nhúâ súã hûäu nhâ nûúác
cng cố thïí cố àûúåc vúái súã hûäu tû nhên vâ cấc qui àõnh chung.


8

Quìn àûúåc nối: Vai trô ca truìn thưng àẩi chng àưëi vúái phất triïín kinh tïë

đch àùåc biïåt vâ nhốm thiïíu sưë, àưìng thúâi tùng cûúâng quìn lûåc chđnh trõ ca àa
sưë. Do àố, viïåc àùng tẫi tin tûác ca cấc hậng tû nhên vò lúåi nhån cng cố lúåi
cho cấc nhốm lúán.
Nghiïn cûáu gêìn àêy ca Simeon Djankov, Caralee McLiesh, Tatiana
Nanova, vâ Andrei Shliefer trong chûúng 8, chó ra rùçng, tđnh chêët súã hûäu cấc
hậng truìn thưng cố xu hûúáng têåp trung cao. Cấc hậng nây ch ëu thåc súã
hûäu nhâ nûúác hóåc mưåt sưë gia àònh, vâ cú cêëu súã hûäu hiïëm khi bõ phên tấn
rưång. Hún nûäa, cấc hậng thåc súã hûäu nhâ nûúác chiïëm t lïå cao, àùåc biïåt úã cấc
nûúác àang phất triïín. Trung bònh, nhâ nûúác kiïím soất khoẫng 30% trong 5 túâ
bấo lúán nhêët vâ 60% trong 5 àâi truìn hònh lúán nhêët trong cấc qëc gia nây.
ÚÃ Bó, Phấp, vâ Nhêåt Bẫn, sưë khấn giẫ ca truìn hònh tû nhên chiïëm 56% àïën
60% thõ phêìn. ÚÃ Ưxtrêylia, 83% sưë khấn giẫ xem chûúng trònh truìn hònh tû
nhên, côn úã Canầa con sưë nây lâ 66%. ÚÃ cấc nûúác cưng nghiïåp, bấo chđ ch
ëu thåc súã hûäu tû nhên. ÚÃ cấc nûúác nghêo nhû Trung Qëc, Ai Cêåp, vâ
Malauy, truìn hònh hoân toân do nhâ nûúác kiïím soất. Cố vễ nhû súã hûäu nhâ
nûúác trong truìn thưng chiïëm t lïå cao hún úã cấc nûúác nghêo hún vâ chun
chïë hún. Djankov vâ cấc tấc giẫ khấc thêëy rùçng, mûác àưå súã hûäu nhâ nûúác cao

sệ lâm giẫm tđnh hiïåu quẫ ca truìn thưng trong viïåc tẩo cú chïë kiïím soất vâ
àưëi trổng trong hânh vi ca khu vûåc cưng vâ quan hïå nghõch biïën vúái cấc kïët
cc kinh tïë vâ xậ hưåi.
Nhùçm khuën khđch viïåc àùng tin àưåc lêåp, nhiïìu nûúác nhû Hâ Lan vâ Anh
àậ thânh lêåp cấc hậng truìn thưng nhâ nûúác àưåc lêåp hóåc tûå ch cố nhiïåm v
cung cêëp nhûäng chûúng trònh vò lúåi đch cưng - chûúng trònh mâ khu vûåc tû nhên
khưng cung cêëp, song àûúåc phếp tiïën hânh khưng cố sûå can thiïåp chđnh trõ. Vđ
d, àâi BBC thåc súã hûäu nhâ nûúác vâ ban quẫn trõ do nhâ nûúác bưí nhiïåm, chõu
trấch nhiïåm trûúác chđnh ph. Tuy nhiïn, bẫn àiïìu lïå ca àâi cho thêëy àâi lâ mưåt
cưng ty àưåc lêåp, àûúåc àẫm bẫo khưng chõu sûå can thiïåp ca chđnh ph vïì nưåi
dung vâ thúâi lûúång àûa tin cng nhû quẫn trõ nưåi bưå.
Vïì l thuët, mưåt hïå thưëng kiïím soất vâ àưëi trổng cố thïí àûúåc thiïët lêåp
trong cấc hậng truìn thưng tûå ch ca nhâ nûúác nhùçm trấnh chõu ẫnh
hûúãng quấ mûác tûâ chđnh ph hay tûâ doanh nghiïåp, song vêën àïì liïåu cấc
hậng truìn thưng tû nhên côn phẫi àưëi mùåt vúái cẩnh tranh “bêët bònh àùèng”
hay khưng, hay nối cấch khấc, liïåu cấc hậng truìn thưng nhâ nûúác cố àûúåc
hûúãng ûu àậi nhû trúå cêëp hay khưng, vêỵn côn àïí ngỗ. Mưåt vêën àïì khấc lâ
tđnh àưåc lêåp ca cấc hậng truìn thưng nây dêìn mai mưåt úã nhûäng nûúác thiïëu
hïå thưëng kiïím soất vâ àưëi trổng cố hiïåu lûåc àưëi vúái khu vûåc nhâ nûúác. Nùm
1981, Chđnh ph Dimbabụ thânh lêåp Têåp àoân Mass Media Trust thåc súã


Soi mònh trong gûúng: Truìn thưng nối gò vâ tẩi sao? - Mưåt tưíng quan

9

hûäu nhâ nûúác nhûng àưåc lêåp vïì chđnh trõ, nhùçm quẫn l mẩng bấo chđ qëc
gia duy nhêët - Zimpapers. Chđnh ph àậ tûâng hai lêìn giẫi thïí cú quan nây àïí
trûâng phẩt viïåc àùng tin bêët lúåi, vâ hiïån vêỵn thûúâng xun can thiïåp túái nưåi
dung àùng tin.

Núi nâo nhâ nûúác khưng thưëng trõ thõ trûúâng mâ chó chiïëm mưåt thõ phêìn
tûúng àưëi nhỗ, núi êëy “dïỵ thúã” hún àưëi vúái cấc hậng truìn thưng tû nhên.
Tuy nhiïn xấc àõnh mưåt thõ trûúâng ph húåp khưng àún giẫn. Nïëu bấo chđ,
phất thanh truìn hònh vâ truìn thưng àiïån tûã àïìu phc v cng mưåt àưëi
tûúång khấn giẫ mâ chó cố nhâ nûúác thưëng trõ mưåt lơnh vûåc, thò viïåc cẩnh tranh
vúái cấc hậng tû nhên trïn thõ trûúâng àïí lêëy tin tûác cố thïí lâ à. Nïëu thõ trûúâng
phên àoẩn tu theo loẩi truìn thưng (bấo chđ, truìn hònh, truìn thanh,
truìn thưng àiïån tûã) vâ nhốm dên cû phên theo thu nhêåp hay trònh àưå hổc
vêën, thò vai trô thưëng trõ trong mưåt lơnh vûåc cố thïí sệ cố tấc àưång tiïu cûåc, bêët
kïí àố lâ súã hûäu nhâ nûúác hay tû nhên. Nhûäng ngûúâi khưng thïí àổc sệ khưng
mua bấo mâ chó lêëy thưng tin tûâ àâi; tuy nhiïn, nïëu hâng xốm hay ngûúâi thên
ca hổ cố thïí àổc vâ truìn tẫi thưng tin thò ẫnh hûúãng ca nhên tưë tấc àưång
nây giẫm búát.
Tû nhên hoấ, vúái têët cẫ nhûúåc àiïím ca nố, vêỵn lâ mưåt giẫi phấp tiïìm nùng
àïí àẫm bẫo àùng tin khấch quan. Vđ d, úã Mïhicư, viïåc tû nhên hoấ phất thanh
truìn hònh nùm 1989 thûåc chêët àậ tùng cûúâng viïåc vẩch trêìn cấc v bï bưëi tham
nhng ca chđnh ph. Viïåc nây gốp phêìn àêíy thõ phêìn ca truìn thưng tû
nhên thïm 20%, båc cấc àâi ca nhâ nûúác cng phẫi àïì cêåp àïën nhûäng kiïíu
tin nây. Nhúâ tấc àưång ca quấ trònh tûå do hoấ thõ trûúâng vâ quấ trònh chuín
giao kiïën thûác mẩnh mệ tûâ cấc hậng truìn thưng nûúác ngoâi giâu kinh
nghiïåm, quấ trònh tû nhên hoấ cấc cưng ty truìn thưng nhâ nûúác úã cấc nûúác
chuín àưíi àậ tẩo ra bûúác tiïën àấng kïí trong viïåc àûa tin kinh tïë vâ tâi chđnh
(Nelson 1999). Bruce Owen trong chûúng 9 cho rùçng, nhòn chung, quấ trònh tû
nhên hoấ vâ núái lỗng cấc qui àõnh trong truìn thưng àiïån tûã àậ tùng cûúâng
cẩnh tranh vâ giẫm búát sûå têåp trung hoấ.
Cố thïí nối gò vïì sûå lûåa chổn giûäa tû nhên hoấ vâ thânh lêåp cấc hậng truìn
thưng nhâ nûúác tûå ch? Quấ trònh tû nhên hoấ cố thïí trấnh àûúåc viïåc kiïím soất
lìng thưng tin ca chđnh ph, song quấ trònh nây cng vúái nhûäng qui àõnh
kêm theo cêìn phẫi àûúåc tiïëp cêån thêån trổng àïí trấnh àưåc quìn kiïím soất thưng
tin. Trûúâng húåp thânh lêåp hậng truìn thưng nhâ nûúác tûå ch kếm thuët phc

hún, nïëu xết àïën vêën àïì tđnh tûå ch sệ dïỵ dâng bõ mai mưåt vâ cấc qui àõnh ài
cng vúái viïåc phên bưí tâi trúå tûâ ngên sấch cho cấc chûúng trònh “xậ hưåi mong
mën” dûåa trïn cú súã cẩnh tranh cng cố thïí mang lẩi kïët quẫ tûúng tûå. Trong


10

Quìn àûúåc nối: Vai trô ca truìn thưng àẩi chng àưëi vúái phất triïín kinh tïë

bêët k tònh hëng nâo thò cng rêët khố bẫo vïå cho mưåt vai trô thưëng trõ ca nhâ
nûúác trong truìn thưng.
Cú cêëu kinh tïë vâ tâi chđnh
Cấc ngânh phi truìn thưng àûúåc cú cêëu thïë nâo vâ cấc chđnh sấch kinh tïë nối
chung ca chđnh ph cố ẫnh hûúãng àấng kïí nhû thïë nâo àưëi vúái hoẩt àưång vâ
tđnh àưåc lêåp ca truìn thưng. V cưng ty truìn thưng tû nhên úã Nga, mưåt
hậng thûúâng xun chó trđch chđnh ph, bõ Gazprom, mưåt cưng ty khđ àưët mâ
nhâ nûúác cố quìn kiïím soất vâ ẫnh hûúãng lúán, lâ mưåt vđ d àấng quan têm.
ÚÃ àêu mâ cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác thưëng trõ nïìn kinh tïë thò úã àố, ngay cẫ
cấc hậng truìn thưng tû nhên cng khố cố thïí tưìn tẩi nïëu khưng àûúåc nhâ
nûúác hưỵ trúå. Trong lõch sûã truìn thưng úã Bùnglầết, Mahfuz Anam (chûúng
15) cho rùçng thêåm chđ tû nhên hoấ ngânh truìn thưng cng khưng giẫi quët
àûúåc vêën àïì thiïn võ nïëu têët cẫ cấc nhâ quẫng cấo, tûác lâ cấc nhâ tâi trúå, àïìu
lâ doanh nghiïåp nhâ nûúác, hay thêåm chđ lâ mưåt nhốm doanh nghiïåp tû nhên
àậ àûúåc lûåa chổn tûâ trûúác. ÚÃ mưåt sưë qëc gia, cấi àûúåc lûåa chổn cố lệ lâ
phûúng ấn đt tưìi tïå nhêët trong hai trûúâng húåp nây.
Nhû Bruce Owen (chûúng 9) vâ Tim Carington vâ Mark Neldoson (chûúng
12) chó ra, sûå tưìn vong ca truìn thưng - vúái tû cấch lâ mưåt ngânh kinh doanh
- vâ thûúâng xun chõu nhûäng àiïìu kiïån kinh tïë bêët lúåi - lâ àiïìu quan trổng
nhêët. Nïëu viïåc kinh doanh côn khưng àûáng vûäng, thò chêët lûúång khưng côn gò
àïí bân. ÚÃ nhiïìu nïìn kinh tïë non trễ, doanh nghiïåp nhỗ, múái cố thïí cố à nùng

lûåc tâi chđnh àïí lâm truìn thưng nhû trûúâng húåp TV2 úã Tomsk, àûúåc Victor vâ
Yulia Muchnik mư tẫ úã chûúng 19. Chđnh sấch kinh tïë nối chung sệ quët àõnh
sûå gia nhêåp hay tưìn tẩi ca cấc hậng nây. Mưëi quan hïå vâ mẩng lûúái quen biïët
cng àống vai trô quan trổng. Trong trûúâng húåp TV2, chi phđ khúãi nghiïåp àûúåc
tâi trúå nhúâ vay vưën tûâ mưåt ngên hâng trong nûúác. Cấc doanh nghiïåp nây tiïëp
cêån àûúåc ngìn tđn dng nhúâ vưën vay ca hổ àûúåc mưåt ngûúâi bẩn, ch tõch hưåi
àưìng thânh phưë Tomsk, bẫo lậnh.
Carrington vâ Nelson chó ra têìm quan trổng ca àêìu tû nûúác ngoâi trong
viïåc dòu dùỉt cấc hậng truìn thưng non trễ úã cấc nûúác àang phất triïín dêìn tûå
àûáng trïn àưi chên ca mònh. Dûúái chïë àưå múái nùm 1991, túâ bấo chđnh ph
Rzeczpospolita úã Ba Lan bõ mêët dêìn ngìn tâi trúå tûâ ngên sấch nhâ nûúác, bõ båc
phẫi kinh doanh àưåc lêåp, vâ rúi vâo tònh trẩng kinh tïë sa st. Túâ bấo nây tưìn
tẩi àûúåc lâ nhúâ àêìu tû nûúác ngoâi: Têåp àoân bấo chđ French Hersant àậ mua
49% túâ bấo nây vâ nêng cêëp cưng nghïå cng nhû nhâ in. Tûúng tûå nhû vêåy, úã


Soi mònh trong gûúng: Truìn thưng nối gò vâ tẩi sao? - Mưåt tưíng quan

11

Cưång hoâ Xlưvùỉc, Q Cho vay Phất triïín Truìn thưng àậ hêåu thỵn cho mưåt
túâ bấo tû nhên. Ngoâi ra, mưåt khu vûåc tû nhên mẩnh mệ cng àậ ra àúâi àïí hưå
trúå cho ngânh truìn thưng.
Mưåt cú cêëu thõ trûúâng cẩnh tranh (cng nhû cấc ngìn tâi trúå) thc àêíy sûå
àa dẩng vâ lâ mưåt cấch àïí kiïím soất chêët lûúång. Theo Stiglitz, cấch kiïím soất
quan trổng nhêët chưëng lẩi tònh trẩng thưng tin bõ bấo chđ lẩm dng lâ sûå tưìn tẩi
ấp lûåc cẩnh tranh phẫn ấnh nhiïìu lúåi đch khấc nhau. Owen chó ra rùçng, nưåi dung
truìn thưng phc v tưët nhêët cho cấc ưng ch truìn thưng cố mc tiïu giânh
quìn lûåc vâ têìm ẫnh hûúãng, nhòn chung khưng phẫi lâ nưåi dung mang lẩi sûå
thânh cưng vïì thûúng mẩi, vâ do àố, khưng phẫi lâ cấi àïí cố thïí tr àûúåc trong

mưåt mưi trûúâng thõ trûúâng cẩnh tranh. Àiïìu nây giẫi thđch tẩi sao mưåt mưi
trûúâng cẩnh tranh hún sệ hẩn chïë àûúåc viïåc cấc ưng ch truìn thưng lẩm dng
quìn lûåc.
Viïåc cêëp phếp hoẩt àưång cho cấc cưng ty truìn thưng cố thïí lâ mưåt biïån
phấp hûäu hiïåu nhùçm kiïím soất nưåi dung thưng tin cng nhû hẩn chïë tđnh cẩnh
tranh4. Viïåc hẩn chïë cêëp phếp hoẩt àưång cố thïí cưng khai, nhû viïåc cêëm mưåt sưë
nưåi dung phất thanh truìn hònh nhêët àõnh hay ngêëm ngêìm, bùçng viïåc chđnh
ph sệ khưng gia hẩn giêëy phếp cho àïën khi thêëy rùçng nưåi dung àùng tin àậ cố
lúåi cho hổ. Àưëi vúái ngânh bấo chđ, khấc vúái phất thanh truìn hònh, vïì mùåt k
thåt thò khưng cêìn cêëp phếp. Mc àđch chđnh ca viïåc cêëp phếp cho bấo chđ lâ
cho phếp chđnh ph gêy ẫnh hûúãng àïën lìng thưng tin thưng qua viïåc hẩn chïë
gia nhêåp thõ trûúâng truìn thưng5. ÚÃ Hân Qëc, ngay sau khi cấc qui àõnh vïì
cêëp phếp àûúåc núái lỗng, sưë túâ nhêåt bấo úã riïng Xúun àậ tùng tûâ 6 àïën 17 túâ, vâ
hâng chc túâ nhêåt bấo ra àúâi úã cấc khu vûåc khấc trong toân qëc. Hún thïë nûäa,
phẫi kïí àïën sûå phong ph trong viïåc àûúåc bây tỗ quan àiïím phẫn àưëi, ng hưå
chđnh ph, vïì kinh doanh, thïí thao, vâ cẫ thuët giấo úã cấc nhâ thúâ cng chẩy
4. Àưëi vúái truìn hònh, cêìn cố nhûäng hònh thûác cêëp phếp nhêët àõnh cho phất thanh
viïn àïí xấc àõnh bẫn quìn àưëi vúái têìn sët àûa tin cố giúái hẩn; tuy nhiïn nhiïìu chđnh
ph àậ bânh trûúáng hïå thưëng cêëp phếp vûúåt quấ giúái hẩn mâ k thåt u cêìu, bao gưìm
cẫ viïåc hẩn chïë vïì nưåi dung phất thanh truìn hònh.
5 Mưåt sưë ngûúâi cho rùçng viïåc cêëp phếp phc v cho lúåi đch cưng thưng qua viïåc cưí
v cho tđnh trấch nhiïåm vâ chín mûåc àûa tin. Nhûäng ngûúâi phẫn àưëi lẩi cho rùçng, giêëy
phếp cho phếp ngûúâi ra qui àõnh cẫn trúã cưng viïåc ca cấc nhâ bấo, ngûúâi cố thïí àûa
nhûäng tin bêët lúåi cho chđnh ph. Cấc tôa ấn qëc tïë ng hưå quan àiïím thûá hai. Vâo nùm
1985, trong mưåt v kiïån àấng nhúá vïì mưåt nhâ bấo khưng cố giêëy phếp úã Cưxta Rica, Tôa
ấn Liïn M vïì nhên quìn àậ cưng nhêån rùçng viïåc cêëp phếp cho nhâ bấo lâ mêu thỵn
vúái Hiïåp àõnh chêu M vïì nhên quìn.


12

Quìn àûúåc nối: Vai trô ca truìn thưng àẩi chng àưëi vúái phất triïín kinh tïë

àua vúái nhau (Heo, Uhm, vâ Chang 2000; Webster 1992). ÚÃ mưåt sưë nûúác nhû
Ïtiưpia, cấc túâ bấo cố thïí gia hẩn giêëy phếp hâng nùm sau khi àống mưåt khoẫn
phđ gia hẩn. Viïåc cêëp phếp ph thåc vâo khẫ nùng tâi chđnh, àiïìu nây àôi hỗi
mổi túâ bấo hiïån hânh hay tiïìm nùng phẫi duy trò mưåt tâi khoẫn k q cố sưë dû
lâ Br 10.000 (1.250 àưla) phông trûúâng húåp cấc nhâ bấo ca hổ bõ kiïån tng. Cấc
cú quan xët bẫn khưng chûáng minh àûúåc khẫ nùng thanh toấn tẩi thúâi àiïím
àêìu nùm hay bêët cûá lc nâo àûúåc Bưå Vùn hoấ thưng tin u cêìu sệ bõ thu hưìi
giêëy phếp (U ban bẫo vïå nhâ bấo).
Nhûäng râo cẫn àưëi vúái viïåc gia nhêåp cng côn thïí hiïån dûúái mưåt dẩng khấc
nûäa. Nhûng Kassem àậ bấo cấo, nhûäng u cêìu quấ mûác vïì viïåc àùng k vâ sûå
trò hoận vư thúâi hẩn àậ khiïën cấc nhâ bấo úã Ai Cêåp phẫi àùåt vùn phông ca
mònh úã nûúác ngoâi. Hún nûäa, cấc nhâ bấo khưng àûúåc phếp trúã thânh cấc thânh
viïn cưng àoân, vâ do àố, khưng àûúåc hûúãng nhûäng phc lúåi y tïë nhêët àõnh,
trûâ phi hổ lâm viïåc cho cấc toâ bấo ca nhâ nûúác. Hún mưåt phêìn ba sưë nûúác úã
chêu M La tinh quẫn l cấc nhâ bấo bùçng cấch cêëp giêëy phếp hóåc qua cấc th
tc àïí àûúåc cưng nhêån (xem cú súã dûä liïåu Hiïåp hưåi Bấo chđ Liïn M tẩi trang
web ).
Ngoâi mưåt cú cêëu àiïìu tiïët, nghïì bấo côn phẫi àưëi mùåt vúái nhûäng thïë lûåc
mâ mưåt mùåt, chng ûu àậi cho cấc lûåc lûúång àưåc quìn, mùåt khấc lẩi ng hưå
viïåc àa dẩng hoấ cấc nhâ cung ûáng, nhû Owen àậ mư tẫ. Thûá nhêët, nưåi dung
cấc sẫn phêím truìn thưng cố mưåt àùåc trûng lâ chng cố tđnh hiïåu quẫ kinh tïë
to lúán theo qui mư. Àiïìu nây cố xu hûúáng cố lúåi cho nhûäng hậng lúán. Thûá hai,
quẫng cấo vúái khưëi lûúång êën bẫn lúán cố hiïåu quẫ hún so vúái quẫng cấo trïn sưë
lûúång êën bẫn đt. Tuy vêåy, àùåc àiïím cú bẫn thûá ba lâ sẫn phêím cố tđnh àún chiïëc:
cấc hậng cẩnh tranh vúái nhau bùçng cấch khấc biïåt hoấ sẫn phêím ca mònh, vò
nhûäng àưåc giẫ khấc nhau thò cố khêíu võ khưng giưëng nhau. Àiïìu nây cố nghơa
lâ nhûäng cưng ty nhỗ cố thïí lâm cho nưåi dung ca mònh cố sûå khấc biïåt, vâ do

àố, tòm ra nhûäng khe húã (ca thõ trûúâng). Cấc hậng nhỗ vâ múái tòm thêëy àûúåc
nhûäng khe húã nây cố xu hûúáng àa dẩng hoấ dïỵ dâng hún so vúái cấc hậng lúán
vâ c6. Thđ d, nhûäng túâ bấo àõa phûúng cố thïí chun mưn hoấ bùçng cấch
àùng nhiïìu nưåi dung mang tđnh chêët àõa phûúng hún (àiïìu nây cng cố nghơa
lâ hổ khưng thïí cẩnh tranh hiïåu quẫ úã cấc àõa phûúng khấc). Owen viïån dêỵn
mưåt thđ d úã Ulanbato, Mưng Cưí, núi cố lệ khưng thïí hêåu thỵn àûúåc àïën 18 túâ

6. Owen cho rùçng, cấc hậng àưåc quìn àïën mưåt mûác àưå nhêët àõnh cng quan têm
àïën viïåc àa dẩng hoấ àïí cố thïí tưìn tẩi.


Soi mònh trong gûúng: Truìn thưng nối gò vâ tẩi sao? - Mưåt tưíng quan

13

bấo àư thõ nùm 1994 nïëu nhûäng túâ bấo nây khưng cố sûå khấc bõït hoấ àấng kïí
vïì mùåt quan àiïím chđnh trõ vâ cấc khđa cẩnh khấc.
Cưng nghïå, cú súã hẩ têìng, vâ àõa l cng hẩn chïë qui mư ca cấc túâ bấo
vâ tấc àưång àïën bẫn chêët ca sûå cẩnh tranh thõ trûúâng, vò chng ẫnh hûúãng
túái chi phđ chun chúã vâ sûå chêåm trïỵ trong phất hânh. Àưëi vúái nhûäng phûúng
tiïån phất thanh truìn hònh thò nhûäng râo cẫn nây cố thïí dïỵ dâng bõ phấ vúä,
vò thïë ngay tẩi M cng cố nhûäng mẩng lûúái truìn thanh, truìn hònh qëc
gia tưìn tẩi song song vúái cấc túâ bấo qëc gia. ÚÃ chêu Phi, núi mâ trònh àưå cưng
nghïå kếm phất triïín hún vâ dên trđ thêëp, cấc àâi phất thanh tû nhên vêỵn phất
triïín bng nưí (Economist 2002b). Thđ d, úã Uganàa, úã nhûäng lâng mâ vâo nùm
1985 múái chó cố 10 àâi phất thanh cưång àưìng thò àïën nay àậ cố trïn 300 àâi.
Mưåt àiïím bêët lúåi mâ chđnh ph cấc nûúác àang phất triïín àang phẫi àưëi mùåt
lâ khẫ nùng hẩn chïë ca hổ trong viïåc thûåc thi chđnh sấch cẩnh tranh úã nhûäng núi
cêìn cấc chđnh sấch àẫm bẫo nhû vêåy. Mưåt sưë nûúác, kïí cẫ cấc nûúác cưng nghiïåp lêỵn
nûúác àang phất triïín, viïåc ngùn cêëm hóåc hẩn chïë hònh thûác àa súã hûäu àưëi vúái cấc

phûúng tiïån truìn thưng àang cẩnh tranh vúái nhau lâ mưåt cưë gùỉng nhùçm àẫm
bẫo duy trò tđnh àa dẩng hún vïì ngìn tin vâ quan àiïím. Nhû Owen àậ nïu, viïåc
têåp trung hoấ cấc phûúng tiïån truìn thưng lâm dêëy lïn mưëi quan ngẩi lâ nố cố
thïí dêỵn àïën tònh trẩng àưåc quìn hóåc thc àêíy sûå cêëu kïët lâm tùng giấ cẫ vâ
giẫm sẫn lûúång. Ngoâi viïåc cẩnh tranh vâ àa dẩng hoấ vïì nưåi dung, sûå têåp trung
cấc àêìu mưëi truìn thưng trïn àõa bân mưåt thânh phưë nâo àố cố thïí lâm nẫy sinh
vêën àïì cẩnh tranh kinh tïë liïn quan àïën mưåt sưë hậng quẫng cấo nhêët àõnh, ngay
cẫ khi vêỵn côn vư sưë cấc phûúng tiïån khấc nhû truìn hònh, bấo chđ, tẩp chđ dõch
v trûåc tuën… àïí bây tỗ quan àiïím, kïí cẫ sûå bêët mận vïì chđnh trõ. Àấnh giấ hânh
vi chưëng cẩnh tranh lc nâo cng lâ mưåt nhiïåm v khố khùn, vâ nhiïìu cú quan úã
cấc nûúác àang phất triïín vêỵn thûúâng thiïëu nhûäng k nùng vâ ngìn lûåc cêìn thiïët.
Cêëu trc phấp l
Cố hai loẩi thïí chïë phấp l rêët thiïët ëu àưëi vúái hoẩt àưång ca giúái truìn thưng,
àố lâ (a) nhûäng thïí chïë quët àõnh khẫ nùng tiïëp cêån thưng tin, vâ (b) nhûäng thïí
chïë hẩn chïë viïåc giúái truìn thưng sûã dng thưng tin mâ hổ cố àûúåc. Khẫ nùng
thưng bấo ca ngânh cưng nghiïåp truìn thưng bõ hẩn chïë búãi lûúång vâ thïí loẩi
thưng tin - vïì cấc tưí chûác cưng vâ tû, vâ vïì tònh trẩng kinh tïë nối chung – mâ vúái
nhûäng thưng tin àố, hổ cố thïí tiïëp cêån thưng qua cấc kïnh chđnh thûác hóåc phi
chđnh thûác. Nhû Dyck vâ Zingales àậ chó rộ, viïåc tiïët lưå thưng tin do nhâ nûúác
y nhiïåm lâ àấng tin cêåy nhêët, vò nố khưng chõu ẫnh hûúãng ca sûå chổn lổc, vâ