Nghiên cứu thành phần hóa học phân đoạn kém phân cực và thăm dò hoạt tính ức chế enzym α glucosidase của cây nở ngày đất (gomphrena celosioides) ở tỉnh thừa thiên huế (tt)

ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

LÊ THỊ PHƯƠNG ANH

NGHIÊN CỨU THÀNH PHẦN HÓA HỌC PHÂN ĐOẠN
KÉM PHÂN CỰC VÀ THĂM DÒ HOẠT TÍNH ỨC CHẾ
ENZYM α-GLUCOSIDASE CỦA CÂY NỞ NGÀY ĐẤT
(GOMPHRENA CELOSIOIDES) Ở TỈNH THỪA THIÊN HUẾ
Demo Version - Select.Pdf SDK

Chuyên ngành: Hóa hữu cơ
Mã số: 60440114

LUẬN VĂN THẠC SĨ HÓA HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. LÊ QUỐC THẮNG

Thừa Thiên Huế, Năm 2017

i


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số
liệu, kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực, được các đồng tác
giả cho phép sử dụng và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào
khác.

Demo Version - Select.Pdf SDK

Họ tên tác giả

Lê Thị Phương Anh

ii


Lời cảm ơn
Luận văn được hoàn thành tại phòng thí nghiệm hợp chất tự
nhiên, trường Đại học Sư phạm Huế.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Thầy giáo TS. Lê
Quốc Thắng, người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong
suốt quá trình thực hiện luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo khoa Hóa nói
chung và tổ Hóa hữu cơ nói riêng đã đóng góp nhiều ý kiến quý báu
về chuyên Demo
môn giúp
tôi hoàn thành luận văn.
Version - Select.Pdf SDK
Xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, phòng Đào tạo
Sau Đại học trường Đại học Sư phạm Huế đã tạo điều kiện
thuận lợi giúp tôi thực hiện đề tài.
Xin chân thành cảm ơn!
Học viên thực hiện
Lê Thị Phương Anh

iii
iii

MỤC LỤC
Lời cam đoan .............................................................................................................. ii
Lời cảm ơn ................................................................................................................ iii
Mục lục ........................................................................................................................1
Danh mục ký hiệu và chữ viết tắt................................................................................3
Danh mục các bảng biểu, hình ảnh .............................................................................4
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................6
1. Đặt vấn đề ...........................................................................................................6
2. Đối tượng và mục đích nghiên cứu .....................................................................7
3. Nội dung nghiên cứu ...........................................................................................7
4. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................7
5. Bố cục luận văn ...................................................................................................8
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ..................................................................9
1.1. Sơ lược về chi nở ngày ...................................................................................9
1.1.1. Đặc điểm thực vật của chi nở ngày .........................................................10
1.1.2. Kết quả nghiên cứu của một số loài thuộc chi nở ngày ..........................10

Demo Version - Select.Pdf SDK

1.2. Sơ lược về cây nở ngày đất ..........................................................................13
1.2.1. Đặc điểm thực vật ...................................................................................13
1.2.2. Công dụng của cây nở ngày đất ..............................................................15
1.2.3. Một số công trình nghiên cứu về mặt hóa học của cây nở ngày đất .......16
1.2.4. Hoạt tính sinh học của cây nở ngày đất ..................................................19
1.3. Sơ lược về enzym α-glucosidase ..................................................................19
CHƯƠNG 2. THỰC NGHIỆM .............................................................................22
2.1. Thu hái và xử lý mẫu ...................................................................................22
2.2. Xác định thành phần hóa học dễ bay hơi trong cao n-hexan của cây nở
ngày đất ................................................................................................................23

2.3. Phân lập cấu tử trong cao chiết n-hexan và cao chiết cloroform ............23
2.3.1. Sắc kí bản mỏng ......................................................................................23
2.3.2. Tiến hành sắc kí cột cao n-hexan của cây nở ngày đất ...........................23
2.3.2.1. Hợp chất GCH8.4 .............................................................................25
2.3.2.2. Hỗn hợp GCH14.53 .........................................................................25
1


2.3.2.3. Hợp chất GCH3 ................................................................................25
2.3.3. Tiến hành sắc kí cột cao cloroform của cây nở ngày đất ........................25
2.4. Xác định cấu trúc của các cấu tử phân lập được ......................................25
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN .........................................................26
3.1. Kết quả thử hoạt tính ức chế enzym α-glucosidase...................................26
3.2. Kết quả xác định thành phần hóa học dễ bay hơi trong cao chiết n-hexan
của cây nở ngày đất .............................................................................................26
3.3. Các hợp chất phân lập được từ cao chiết n-hexan của cây nở ngày đất 29
3.3.1. Hợp chất GCH8.4 ....................................................................................29
3.3.2. Hỗn hợp GCH14.53 ................................................................................32
3.3.3. Hợp chất GCH3 .......................................................................................37
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................41
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................42

Demo Version - Select.Pdf SDK

2


DANH MỤC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT

13

C-NMR

: Phổ cộng hưởng từ hạt nhân 13C

GC

: Sắc ký khí

GC/MS

: Sắc ký khí ghép khối phổ

1

: Phổ cộng hưởng từ hạt nhân proton

H- NMR

HSQC

: Tương tác dị nguyên tố qua một liên kết

MS

: Phổ khối lượng

SKBM

: Sắc ký bản mỏng

SKC

: Sắc ký cột

EtOAc

: Etyl axetat

Demo Version - Select.Pdf SDK

3


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH ẢNH
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Một số loài thuộc chi Gomphrena và vùng phân bố ..................................9
Bảng 3.1. Kết quả thử hoạt tính ức chế enzym α-glucosidase của các cao chiết từ
cây nở ngày đất ở tỉnh Thừa Thiên Huế ....................................................................26
Bảng 3.2. Các cấu tử chính trong cao chiết n- hexan của cây nở ngày đất ở tỉnh
Thừa Thiên Huế ........................................................................................................26
Bảng 3.3. Kết quả nghiên cứu thành phần hóa học trong dịch chiết n-hexan của thân
và rễ cây nở ngày đất ở Đà Nẵng .............................................................................28
Bảng 3.4. Số liệu phổ 13C-NMR, 1H-NMR của GCH8.4 và 1H-NMR của
pentatriacontan-1-ol (125/500 MHz, CDCl3)............................................................32
Bảng 3.5. Số liệu phổ 1H-NMR, 13C-NMR của GCH14.53 và hỗn hợp stigmasterol
và -sitosterol ...........................................................................................................36
DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Cơ chế hoạt động của enzym α-glucosidase ............................................21
Sơ đồ 2.1. Quy trình chiết mẫu .................................................................................22

Demo
Version
Select.Pdf
Sơ đồ 2.2. Phân
lập chất
từ cao -n-hexan
cây nởSDK
ngày đất .........................................24
DANH MỤC HÌNH VẼ
Hình 1.1. Cây nở ngày đất.........................................................................................14
Hình 3.1. Phổ hồng ngoại của GCH8.4.....................................................................29
Hình 3.2. Phổ 1H-NMR giãn rộng của GCH8.4........................................................30
Hình 3.3. Phổ 13C-NMR của hợp chất GCH8.4 ........................................................30
Hình 3.4. Phổ HSQC của hợp chất GCH8.4 .............................................................31
Hình 3.5. Phổ hồng ngoại của GCH14.53 .................................................................33
Hình 3.6. Phổ 1H-NMR của GCH14.53 ....................................................................33
Hình 3.7. Phổ 1H-NMR giãn rộng của GCH14.53....................................................34
Hình 3.8. Phổ 13C-NMR của GCH14.53 ...................................................................34
Hình 3.9. Phổ HSQC của GCH14.53 ........................................................................35
Hình 3.10. Phổ hồng ngoại của GCH3......................................................................38
Hình 3.11. Phổ 1H-NMR của GCH3 .........................................................................38

4


Hình 3.12. Phổ 13C-NMR của GCH3 ........................................................................39
Hình 3.13. Phổ HSQC của GCH3 .............................................................................39

Demo Version - Select.Pdf SDK

5


MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề
Việt Nam là một quốc gia nằm trong vùng nhiệt đới ẩm gió mùa nên những
điều kiện về khí hậu như nhiệt độ, lượng mưa, ánh sáng,… cùng với điều kiện thổ
nhưỡng đặc trưng thuận lợi cho nhiều loài thực vật có giá trị tồn tại và phát triển, do
đó hệ thực vật rất phong phú và đa dạng. Theo các số liệu thống kê, thảm thực vật
Việt Nam có trên 12000 loài (chỉ kể các cây có mạch), trong số đó có trên 3200 loài
được sử dụng làm thuốc hay thực phẩm chức năng trong y học cổ truyền. Đây là
một lợi thế lớn đối với ngành hóa dược nước ta.
Từ thời xa xưa, nhân dân ta đã biết sử dụng các loài cây cỏ để làm nguồn
dược liệu chữa bệnh một cách hiệu quả. Ngày nay, cùng với nền kinh tế phát triển
mạnh mẽ thì sức khỏe của con người cũng ngày càng được đề cao. Bên cạnh các
loại tân dược thì các loài dược liệu đang rất được chú trọng và sử dụng rộng rãi.
Tuy nhiên, một số lượng lớn các loại cây được sử dụng làm thuốc trong dân
gian chưa được nghiên cứu một cách đầy đủ và hệ thống về mặt hóa học cũng như

Demo Version - Select.Pdf SDK

hoạt tính sinh học. Trong số đó phải kể đến cây nở ngày đất (Gomphrena
celosioides) thuộc họ Rau dền (Amaranthaceae), một loài cây phân bố phổ biến ở
nước ta.
Cây nở ngày đất được sử dụng trong Đông y để điều trị một số bệnh như ho,
cảm cúm, tiêu độc, tiêu viêm, giảm căng thẳng, mệt mỏi, giúp tiêu hóa tốt, làm giảm
lượng cholesterol trong máu, chữa các chứng như gout, tiểu đường…
Cây nở ngày đất đã được các nhà khoa học trên thế giới quan tâm, nghiên
cứu về thành phần hóa học cũng như hoạt tính sinh học. Tuy nhiên, ở Việt Nam

hiện có rất ít công trình nghiên cứu về loài cây này. Để góp phần vào việc nghiên
cứu một cách đầy đủ hơn, sâu hơn về cây nở ngày đất ở Việt Nam, chúng tôi chọn
đề tài: “Nghiên cứu thành phần hóa học phân đoạn kém phân cực và thăm dò
hoạt tính ức chế enzym α-glucosidase của cây nở ngày đất (Gomphrena
celosioides) ở tỉnh Thừa Thiên Huế”.

6


2. Đối tượng và mục đích nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Cây nở ngày đất (Gomphrena celosioides) ở tỉnh
Thừa Thiên Huế, Việt Nam.
Mục đích nghiên cứu
- Nghiên cứu thành phần hóa học trong phân đoạn kém phân cực của cây nở
ngày đất (Gomphrena celosioides) ở tỉnhThừa Thiên Huế, Việt Nam.
- Thăm dò hoạt tính ức chế enzym α-glucosidase của đối tượng nghiên cứu.
3. Nội dung nghiên cứu
- Xác định thành phần hóa học dễ bay hơi của cây nở ngày đất.
- Phân lập, xác định cấu trúc các cấu tử trong phân đoạn kém phân cực của
đối tượng nghiên cứu.
- Thử hoạt tính ức chế enzym α-glucosidase của đối tượng nghiên cứu.
4. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu lý thuyết: Phương pháp nghiên cứu các hợp chất thiên nhiên,
tổng quan vềDemo
đặc điểm
thực vật,
thành phần hóa
học, một số công dụng của cây nở
Version
- Select.Pdf

SDK
ngày đất, các phương pháp phân lập các hợp chất hữu cơ.
Nghiên cứu thực nghiệm
- Thu thập mẫu.
- Xử lí mẫu: Cây tươi rửa sạch, sấy khô, nghiền nhỏ.
- Chiết mẫu bằng các dung môi có độ phân cực tăng dần.
- Xác định các hợp chất dễ bay hơi trong dịch chiết n-hexan bằng phương
pháp GC/MS.
- Sử dụng các phương pháp sắc ký như: sắc ký bản mỏng, sắc ký cột,… với
các dung môi thích hợp để phân lập chất sạch.
- Xác định cấu trúc của các cấu tử tách được bằng các phương pháp phổ: MS,
IR, 1H-NMR, 13C-NMR, HSQC.
- Thử hoạt tính ức chế enzym α-glucosidase của các cao chiết.
7


5. Bố cục luận văn
Luận văn bao gồm: 46 trang.
Mục lục: 02 trang.
Danh mục các ký hiệu và chữ viết tắt: 01 trang.
Danh mục các bảng biểu, hình ảnh, sơ đồ: 02 trang.
Phần mở đầu: 03 trang.
Phần nội dung: 32 trang.
Chương 1. Tổng quan: 13 trang
Chương 2. Thực nghiệm: 04 trang.
Chương 3. Kết quả nghiên cứu và thảo luận: 15 trang.
Phần kết luận và kiến nghị: 01 trang.
Phần tài liệu tham khảo: 05 trang.

Demo Version - Select.Pdf SDK

8