ẢNH HƯỞNG của sử DỤNG RAU má (paederia foetida)THAY THẾ lá RAU MUỐNG TRONG KHẨU PHẦN NUÔI THỎ từ 30 đến 60 NGÀY TUỔI

TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C

NG D NG

PH M Y N HU NH

NH H
NG C A S D NG RAU M
(Paederia foetida) THAY TH LÁ RAU MU NG
TRONG KH U PH N NUÔI TH
T 30
N 60 NGÀY TU I

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI - THÚ Y

n Th , 2012


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG

Lu n V n T t Nghi p

Ngành: CH N NUÔI – THÚ Y

Tên

tài:

NH H
NG C A S D NG RAU M
(Paederia foetida) THAY TH LÁ RAU MU NG
TRONG KH U PH N NUÔI TH
T 30
N 60 NGÀY TU I

Giáo viên h ng d n:
PGS. TS Nguy n Th Kim ông

Sinh viên th c hi n:
Ph m Y n Hu nh
MSSV: 3082670
L p: Ch n nuôi – Thú y K34

n Th , 2012


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG

PH M Y N HU NH

NH H
NG C A S D NG RAU M
(Paederia foetida) THAY TH LÁ RAU MU NG
TRONG KH U PH N NUÔI TH
T 30
N 60 NGÀY TU I

C n Th , ngày…tháng…n m 2012
GIÁO VIÊN H
NG D N

C n Th , ngày…tháng…n m 2012
DUY T B MÔN

PGS. TS Nguy n Th Kim ông

C n Th , ngày…tháng…n m 2012

DUY T C A KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C

NG D NG


I CAM OAN
Kính g i: Ban lãnh o khoa Nông nghi p & Sinh h c ng D ng và các th y cô c a
b môn Ch n Nuôi.
Tôi tên: Ph m Y n Hu nh, MSSV: 3082670 là sinh viên Ch n Nuôi K34, niên h c
2008 - 2012. Tôi cam oan r ng
tài này là do chính tôi th c hi n, các s li u thu

th p và k t qu phân tích trong
tài là trung th c,
tài không trùng v i b t k
tài nghiên c u khoa h c nào.
C n Th , ngày… tháng… n m 2012
Sinh viên th c hi n

Ph m Y n Hu nh


IC MT

Xin g i l i c m n sâu s c n cô PGS. TS Nguy n Th Kim ông ã t n tình
ng d n và t o m i u ki n thu n l i tôi hoàn thành tài này.
Xin g i l i c m n chân thành n cô Nguy n Th Tuy t Nhung ã luôn quan tâm,
ng viên và t n tình giúp , truy n t nh ng kinh nghi m quý báu và t o i u ki n
t t cho tôi trong su t quá trình h c t p t i tr ng c ng nh trong th i gian th c hi n
tài.
Xin chân thành c m n quý Th y Cô c a tr ng i h c C n Th trong nh ng n m
qua ã truy n t nh ng ki n th c r t quý báu
tôi có th b c vào i m t cách t
tin, có th làm vi c và ph n u t t sau này.
Xin chân thành c m n Ths. Tr ng Thanh Trung, các anh ch , các b n bè cùng
làm vi c trong tr i và phòng thí nghi m E205 luôn giúp , c m thông v i tôi trong
lúc khó kh n.
Xin c m n t p th l p Ch n nuôi – Thú y K34 và t t c b n bè ã luôn c v ,
viên và giúp
tôi trong su t th i gian qua.
M t l n n a, xin g i l i c m n chân thành

n t t c m i ng

ng

i!

C n Th , ngày... tháng… n m 2012
Sinh viên th c hi n

Ph m Y n Hu nh


CL C
Trang
C
ng 1
TV N
.............................................................................................1
C
ng 2 C S LÍ LU N .......................................................................................2
2.1. TÌNH HÌNH S N XU T TH TRONG N
C VÀ Ý NGH A C A VI C
CH N NUÔI TH .......................................................................................................2
2.1.1 Tình hình s n xu t th trong n c .....................................................................2
2.1.2 Ý ngh a kinh t c a ch n nuôi th ......................................................................2
2.2. CÁC GI NG TH ............................................................................................3
2.2.1 Gi ng th n i ....................................................................................................3
2.2.2 Gi ng th ngo i.................................................................................................4
2.3. CHU NG TR I NUÔI TH ...........................................................................6
2.4.

C I M SINH H C....................................................................................6
2.4.1 B x ng ..........................................................................................................6
2.4.2 S áp ng c a c th v i khí h u.....................................................................7
2.4.3 Thân nhi t - Nh p tim - Nh p th .......................................................................7
2.4.4 c i m v kh u giác ......................................................................................7
2.4.5 c i m v thính và th giác ............................................................................8
2.5.
C I M TIÊU HÓA C A TH .................................................................8
2.5.1 c i m c u t o c quan tiêu hóa ....................................................................8
2.5.2 S phát tri n
ng tiêu hóa theo l a tu i th ...................................................9
2.5.3 Thu nh n th c n và tiêu hóa c b n .................................................................9
2.5.4 Quá trình tiêu hóa hóa h c c a th c n ..............................................................9
2.6. VÀI NÉT V TIÊU HÓA TH ...................................................................... 10
2.6.1 S tiêu hóa protein .......................................................................................... 10
2.6.2 S bi n d ng Nit trong manh tràng ............................................................. 10
2.6.3 Phân m m và s tiêu hóa protein ..................................................................... 11
2.6.4 X và s bi n d ng manh tràng.................................................................. 11
2.6.5 S tiêu hóa tinh b t ......................................................................................... 12
2.6.6 S tiêu hóa ch t béo ........................................................................................ 13
2.7. KH N NG S N XU T ................................................................................ 13
2.7.1 Kh n ng sinh tr ng ...................................................................................... 13
2.7.2. Kh n ng cho th t .......................................................................................... 14
2.8. NHU C U DINH D
NG ............................................................................. 14
2.8.1 Nhu c u protein............................................................................................... 14
2.8.2
và nhu c u x ............................................................................................ 15
2.8.3 Nhu c u n ng l ng………………………………………………………..….16
2.8.4 Nhu c u v tinh b t ......................................................................................... 18

2.8.5 Nhu c u vitamin .............................................................................................. 18
i


2.8.6 Nhu c u n c u ng c a th ............................................................................. 18
2.9. V SINH VÀ PHÒNG TR M T S B NH TH ................................... 19
2.9.1 V sinh phòng b nh......................................................................................... 19
2.9.2 B nh c u trùng ................................................................................................ 19
2.9.3 B nh gh ......................................................................................................... 20
2.9.4 B nh t huy t trùng ......................................................................................... 20
2.10. TH C N CHO TH .................................................................................. 20
2.10.1 Lá rau mu ng ................................................................................................ 20
2.10.2 C lông tây.................................................................................................... 21
2.10.3 Bã u nành................................................................................................... 22
2.10.4 B t u nành ................................................................................................. 23
2.10.5 Rau m .......................................................................................................... 24
Ch ng 3 PH
NG TI N VÀ PH
NG PHÁP THÍ NGHI M...................... 26
3.1. PH
NG TI N THÍ NGHI M .................................................................... 26
3.1.1 a i m.......................................................................................................... 26
3.1.2 Th i gian......................................................................................................... 26
3.2.PH
NG TI N NGHIÊN C U..................................................................... 26
3.2.1 ng v t thí nghi m........................................................................................ 26
3.2.2 Chu ng tr i ..................................................................................................... 26
3.2.3 Th c n thí nghi m ......................................................................................... 27
3.2.4 Máy móc, thi t b ............................................................................................ 27
3.3.5 H ng chu ng tr i........................................................................................... 27

3.3. PH
NG PHÁP TI N HÀNH THÍ NGHI M .......................................... 28
3.3.1 B trí thí nghi m ............................................................................................. 28
3.3.2 Ph ng pháp ti n hành .................................................................................... 28
3.3.3 Các ch tiêu theo dõi........................................................................................ 29
3.3.4 X lí s li u..................................................................................................... 29
Ch ng 4 K T QU VÀ TH O LU N............................................................... 30
4.1. THÀNH PH N HÓA C A TH C LI U TH C N TRONG THÍ
NGHI M NUÔI D
NG ..................................................................................... 30
4.2. L
NG TH C N VÀ D
NG CH T N VÀO C A TH TRONG THÍ
NGHI M NUÔI D
NG ..................................................................................... 31
4.3. T NG TR NG VÀ H S CHUY N HÓA TH C N C A TH TRONG
THÍ NGHI M........................................................................................................ 38
CH
NG 5 K T LU N VÀ
NGH ............................................................... 41
5.1. K T LU N...................................................................................................... 41
5.2.
NGH ......................................................................................................... 41
TÀI LI U THAM KH O ....................................................................................... 42

PH

L C ......................................................................................................................... 47
ii

CÁC CH

VI T T T

ADF: x axit
Ash: tro
CF:
thô
CP: m thô
DM: v t ch t khô
ME: ng l ng trao i
NDF:
trung tính
OM: v t ch t h u c
RM: rau m
HSCHTA: h s chuy n hóa th c n

iii


TÓM L

C

Nghiên c u “ nh h ng c a s d ng rau m (Paederia foetida) thay th lá rau
mu ng trong kh u ph n nuôi th t 30 n 60 ngày tu i”
c th c hi n t i tr i
th ph ng Long Hòa, qu n Bình Th y, Thành ph C n Th . Thí nghi m hoàn toàn
ng u nhiên v i 4 nghi m th c

ng ng v i 4 kh u ph n khác nhau (0RM, 25RM,
50RM và 75RM) và 4 l n l p l i bao g m lá rau mu ng, rau m , c lông tây, bã u
nành và b t u nành. Nh m xác nh kh u ph n t i u nh t lên tiêu th th c n và
ng tr ng c a th .
Thí nghi m g m 2 giai o n:
Giai o n 1: th t 30 n 45 ngày tu i.
Giai o n 2: th t 45 n 60 ngày tu i.
K t qu thu
c sau thí nghi m:
L ng DM tiêu th cao nghi m th c có 50% rau m (50RM), (P<0,05).
Kh n ng t ng tr ng c a th
nghi m th c có 50% rau m (50RM) là cao nh t và
th p nh t là nghi m th c có 0% rau m ( 0RM), (P<0,05), ch ng t nh h ng c a
rau
lên t ng tr ng c a th .
HSCHTA nghi m th c có 50% rau m (50RM) th p nh t (P<0,05).
T k t qu
t
c chúng tôi có th k t lu n r ng th sau cai s a
c nuôi kh u
ph n có 50% rau m (50RM) cho t ng tr ng t t, HSCHTA khá t t nên k t qu nghiên
c u này có th áp d ng.

iv


DANH SÁCH B NG
Trang
B ng 1 Tiêu chu n môi tr ng nuôi th ....................................................................6
B ng 2 S nh h ng c a môi tr ng lên thân nhi t c a th .....................................7

B ng 3 Kh i l ng và th tích các ph n
ng tiêu hóa ............................................8
B ng 4 So sánh t l dung tích c a các ph n
ng tiêu hoá c a các gia súc (%)........8
B ng 5 Thành ph n hóa h c c a 2 lo i phân th ...................................................... 10
B ng 6 Nhu c u dinh d ng c a th theo th tr ng ................................................. 15
B ng 7 Nhu c u c b n c a th ............................................................................... 17
B ng 8 Nhu c u duy trì c a th ............................................................................... 17
B ng 9 Thành ph n hóa h c c a lá rau mu ng ........................................................ 21
B ng 10 Thành ph n hóa h c c a c lông tây .......................................................... 22
B ng 11 Thành ph n hóa h c và giá tr dinh d ng c a bã u nành ....................... 23
B ng 12 Thành ph n hoá h c và giá tr dinh d ng c a u nành ly trích ................ 24
B ng 13 Thành ph n hoá h c và giá tr dinh d ng rau m ...................................... 25
B ng 14 Thành ph n các lo i th c n trong kh u ph n thí nghi m ........................... 28
B ng 15 Thành ph n hóa h c c a th c li u th c n trong thí nghi m nuôi d ng
(%DM)..................................................................................................................... 30
B ng 16 L ng th c n và d ng ch t n vào c a th
giai
n th 30 n 45 ngày
tu i (g/con/ngày)...................................................................................................... 31
B ng 17 L ng th c n và d ng ch t n vào c a th
giai
n th 45 n 60 ngày
tu i (g/con/ngày)...................................................................................................... 33
B ng 18 L ng th c n và d ng ch t n vào c a th
giai
n th 30 n 60 ngày
tu i (g/con/ngày)...................................................................................................... 35
B ng 19 T ng tr ng và h s chuy n hóa th c n c a th trong thí nghi m.............. 38

v


DANH SÁCH HÌNH
Trang
Hình 1 Th c ............................................................................................................3
Hình 2 Th Vi t Nam xám .........................................................................................4
Hình 3 Th New Zealand White.................................................................................4
Hình 4 Th California ................................................................................................5
Hình 5 Th lai............................................................................................................6
Hình 6 Lá rau mu ng trong thí nghi m .................................................................... 20
Hình 7 Th n lá rau mu ng..................................................................................... 20
Hình 8 C lông tây................................................................................................... 22
Hình 9 Th n c lông tây........................................................................................ 22
Hình 10 Bã u nành................................................................................................ 23
Hình 11 B t u nành .............................................................................................. 23
Hình 12 Rau
....................................................................................................... 24
Hình 13 Rau m trong thí nghi m ............................................................................ 24
Hình 14 Th 30 ngày tu i ........................................................................................ 26
Hình 15 Th 60 ngày tu i ........................................................................................ 26
Hình 16 Chu ng th trong thí nghi m ...................................................................... 27

vi


DANH SÁCH BI U
Trang
Bi u
1 nh h ng c a các m c

rau m thay th lá rau mu ng t ng nghi m
th c.……………………………………………………………………...……...….. 37
Bi u
2 T ng
ng DM, CP và NDF tiêu th qua các nghi m th c….………….37
Bi u

3 nh h

ng c a các m c

rau m

vii

n vào lên t ng tr ng th ………..…39


Ch

ng 1

TV N

Ngh nuôi th
n c ta ã và ang phát tri n, riêng
ngh nuôi th ang t ng b c hình thành.

ng B ng Sông C u Long

Th r t d nuôi không kén th c n, chúng sinh s n r t nhanh, th c n ch y u c a th
là rau, c , các ph ph m nông nghi p. Chi phí nuôi th p mà giá thành l i cao vì v y
mang l i hi u qu kinh t cao cho ng i ch n nuôi.
Ng i ta nuôi th v i m c ích
l y th t, lông th dùng trong may m c và th i
trang xu t kh u, phân th có hàm l ng NPK cao thích h p trong vi c làm phân bón
cho cây tr ng (Nguy n V n Thu, 2009). Ngoài ra ng i ta nuôi th v i m c ích làm
c nh vì th có b lông s ch p và hi n lành.
Ngu n th c n cho th d i dào, không ch nông thôn mà i v i nh ng vùng ngo i
ô c ng không kém. Nh ng lo i th c n thô xanh: c lông tây, c m m, c s ,… các
lo i dây lá nh các lo i rau m , u r ng hoang, bìm bìm, cho n các lo i rau lang,
rau mu ng. Bên c nh các lo i th c n s n có nh trên, còn có các lo i ph ph m nh
bã bia, bã u nành,… và m t s th c n b sung nh lúa, b p, b t u nành, th c n
h n h p.
Rau m là lo i lá xanh, dây leo, m c hoang theo các b i r m. Lá có v h i ng, mùi
ngai ngái, có thành ph n d ng ch t cao c bi t (CP= 20,9 %), do ó có th b sung
ng m c n thi t
th t ng tr ng phát tri n, lá còn có công d ng ng n ng a và
i u tr tiêu ch y cho ng v t và con ng i. (T p chí s c kh e gia ình, 2009).
Trong ch n nuôi th
c bi t chú ý n giai
n sau cai s a vì chúng d b nhi m
nh ng b nh r i lo n tiêu hóa, c u trùng, tiêu ch y, ngoài vi c v sinh chu ng tr i,
ch m sóc t t, ngu n th c n c ng óng vai trò quan tr ng. Rau m là m t trong
nh ng lo i th c n xanh s d ng trong kh u ph n giúp phòng ng a,
u tr b nh tiêu
ch y.
hi u rõ thêm v rau m , chúng tôi th c hi n
tài: “ nh h ng c a s
d ng rau m (Paederia foetida) thay th lá rau mu ng trong kh u ph n nuôi th

t 30 n 60 ngày tu i”.
Nh m xác
ngày tu i.

nh kh n ng tiêu th th c n và t ng tr ng c a th sau cai s a

Khuy n cáo áp d ng k t qu
t
tri n ngh nuôi th trong vùng.

c

n các h ch n nuôi th

viii

n 60

góp ph n phát


Ch

ng 2 C

2.1. TÌNH HÌNH S N XU T TH
CH N NUÔI TH

LÍ LU N

TRONG N

2.1.1 Tình hình s n xu t th trong n
Vi t Nam, ch n nuôi th
y u là ch n nuôi nh l .

S

C VÀ Ý NGH A C A VI C

c

ã có t lâu

i nh ng ch a

c quan tâm nhi u, ch

T n m 1995 n nay, ch n nuôi th
Vi t Nam ang phát tri n m nh theo c ch
th tr ng do nhu c u tiêu th th t th trong n c liên t c t ng. Hi n nay, c tính giá
th t th h i lên n 70.000 ng/kg.
ng th i vi c nh p 3 gi ng th m i có n ng
su t cao t Hungari v nuôi nhân thu n t i Trung tâm nghiên c u dê th S n Tây
em l i hi u qu t t, áp ng nhu c u con gi ng th ngo i cao s n cho s n xu t, nên
ã thúc y ngành ch n nuôi th phát tri n m nh trong nh ng n m qua trong ph m vi
c n c.
2.1.2 Ý ngh a kinh t c a ch n nuôi th
Th là m t lo i gia súc không n c nh tranh l ng th c v i ng i và gia súc khác,
th có kh n ng s d ng

c nhi u th c n thô xanh trong kh u ph n, t n d ng
c
các ngu n ph ph m nông nghi p nh rau, lá, c t nhiên…
Ch n nuôi th có v n u t ban u th p, có th t n d ng các v t li u s n có
chu ng tr i cho th . Chi phí mua con gi ng ban u ít so v i các gia súc khác.
Th m n
tháng b t
ình.

làm

, vòng i s n xu t c a th ng n (nuôi 3 - 3,5 tháng là gi t th t, 5 - 6
u sinh s n) nên thu h i v n nhanh, phù h p v i kh n ng c a nhi u gia

Th t th cân i và giàu ch t dinh d ng h n các lo i th t các gia súc khác, hàm
ng cholesterol r t th p nên th t th là lo i th c ph m i u d ng
c b nh tim
m ch, c bi t không có b nh truy n nhi m nào c a th lây sang ng i.
Th là m t gia súc r t m n c m v i i u ki n ngo i c nh nên nó
c dùng làm ng
v t thí nghi m, ng v t ki m nghi m thu c và ch vaccin trong y h c và thú y ( inh
n Bình và Ngô Ti n D ng, 2004).

ix


2.2. CÁC GI NG TH
2.2.1 Gi ng th n i
Th Vi t Nam en
Màu lông và màu m t en tuy n, u nh , mõm nh , c nh , th t ch c ngon. Tr ng

ng tr ng thành 3,2 - 3,5 kg. M n , m i n m cho 7 l a, m i l a 6 - 7 con. S c
ch ng
b nh t t t t, thích nghi v i u ki n khí h u c n c, d nuôi.
Th c
Có nhi u trong dân, màu lông r t khác nhau nh tr ng pha vàng ho c en pha tr ng,
xám loang tr ng…h u h t m t en r t ít con m t , u to, mõm dài, tr ng l ng
tr ng thành kho ng 2,5 - 3 kg/con, kh n ng s d ng th c n, sinh s n, ch ng
b nh t t t t, ã có hi n t ng ng huy t, n ng su t ngày càng gi m.

Hình 1: Th c

Th Vi t Nam xám
Màu lông xám tro, ho c xám ghi, ph n d i ng c, b ng và uôi có màu tr ng m ,
m t en, u to v a ph i, l ng h i cong, kh i l ng tr ng thành 3,5 - 3,8 kg. M i
m cho 6 - 7 l a, m i l a 6 - 7 con.
Hai gi ng th này phù h p v i
u ki n ch n nuôi gia ình, s d ng làm nái n n lai
v i gi ng th ngo i, nâng cao nâng su t th t, lông da và d nuôi.

x


Hình 2: Th Vi t Nam xám

2.2.2 Gi ng th ngo i
Th New Zealand White (Tân Tây Lan tr ng)

Hình 3: Th New Zealand White

Có ngu n g c New Zealand, nuôi ph bi n Châu Âu, Châu M ,

c nh p vào Vi t
Nam t Hungari n m 1978 và 2000, thu c gi ng th t m trung m n , sinh tr ng
nhanh, thành th c s m, nhi u th t, lông dày tr ng tuy n, m t h ng, kh i l ng tr ng
thành t 5 - 5,5 kg/con.
Tu i

ng d c l n

Tu i ph i gi ng l n
Kh i l

u 4 - 4,5 tháng.
u t 5 - 6 tháng.

ng ph i gi ng l n

u 3 - 3,2 kg/con.

5 - 6 l a/n m, 6 - 7 con/l a.
xi


Kh i l

ng con s sinh 50 - 60 g.

Kh i l

ng con cai s a 650 - 700 g.

T l x th t t 52 - 55 %.
Gi ng th này thích nghi t t v i

u ki n ch n nuôi gia ình

Vi t Nam.

Th Panon
Nh p vào Vi t Nam n m 2000 t Hungari, là m t dòng c a gi ng New Zealand,
c
ch n l c theo t ng tr ng và kh i l ng tr ng thành. Vì v y, ngo i hình gi ng New
Zealand nh ng t ng tr ng và kh i l ng tr ng thành cao 5,5 - 6,2 kg/con.
Th California

Hình 4: Th California

Ngu n g c t M ,
c t o thành do lai gi a th Chinchila, th Nga và New
Zealand, nh p vào Vi t Nam t Hungari n m 1978 và n m 2000. Là gi ng th cho
th t, kh i l ng trung bình 4,5 - 5 kg/con, t l th t x 55 - 60 %, thân ng n h n th
New Zealand, lông tr ng nh ng tai, m i, 4 chân và uôi có i m màu en, vào mùa
ông l p lông en s m h n và nh t d n vào mùa hè. Kh n ng sinh s n t ng t th
New Zealand, gi ng này c ng
c nuôi nhi u Vi t Nam.
Th Lai
Cho th
c ngo i New Zealand, Panon và California lai v i th cái en, Xám và th
c cho con lai F1, F2 s c t ng tr ng cao h n th n i 25 - 30 % và sinh s n cao h n 15
- 20 %. Con lai thích ng r t t t v i u ki n ch n nuôi gia ình.

xii


Hình 5: Th lai

2.3. CHU NG TR I NUÔI TH
Ngoài th c n, chu ng tr i c ng r t quan tr ng

i v i vi c ch n nuôi th .

V trí t chu ng r t quan tr ng ph i ti n d ng và b o v s c kh e cho th . Th
c n i yên t nh, nhi t
thay i không áng k . Chu ng c n t tránh l
c a s tránh n i có nhi u ti ng n. Chu ng th c n thông gió nh ng không
gió lùa, nhi t
t i u 18 - 19oC,
ánh sáng ban ngày, không khí không quá
Chu Th Th m et al, (2006).
ng 1 Tiêu chu n môi tr

thoáng

ng nuôi th

10

c gió

/gi

0,3 m/s

Nhi t

18 - 21oC

Chi u sáng

12 gi /ngày

m
ng

c n
i i,
c có
khô.

40 - 60 %
Amoniac

28 ppm

Ngu n: Chu Th Th m et al, (2006).

2.4

C I M SINH H C

2.4.1 B x

ng

Thông th ng ng i ta phân bi t
ng chính (mình) và x ng ph (t chi) c a th .
Khác h n v i các thú n th t (chó, mèo) th có m t x ng l n. C u trúc t chi thích
h p cho vi c ch y nh y.
N u chi tr c c a th ng n, thì chi sau dài vì chi sau óng vai trò ch ch t trong quá
trình y c th v phía tr c và nh y lên. Chi u dài áng k c a các khúc chi sau
xiii


(x ng ùi, x ng ùi và x ng c chân) góp ph n vào vi c t ng c ng s co giãn
c a chân. T ng t , h th ng c m nh m c a chi sau (mông, c b p ùi) giúp th
ch y tr n m t cách d dàng b ng cách nh y h n là ch y.
2.4.2 S

áp ng c a c th v i khí h u

Th r t nh y c m v i ngo i c nh, thân nhi t c a th thay i theo nhi t
môi
tr ng, do th ít tuy n m hôi, c th th i nhi t ch y u qua
ng hô h p. Khi nhi t
o
không khí t ng cao (35 C) và kéo dài thì th th nhanh và nông th i nhi t do ó
d b c m nóng. n c ta nhi t
môi tr ng thích h p nh t i v i th kho ng 20
o
- 28,5 C. (Hoàng Th Xuân Mai, 2005).
ng 2 S

nh h

Nhi t

môi tr

ng c a môi tr

ng lên thân nhi t c a th

ng (oC)

Thân nhi t (oC)

Nhi t

tai (oC)

5

39,3

9,60

10

39,2

14,1

15

39,1

18,7

20

39

23,2

25

39,1

30,2

30

39,1

37,2

35

40,5

39,4

Ngu n: Chu Th Th m et al, (2006).

2.4.3 Thân nhi t - Nh p tim - Nh p th
Nhi t
c th c a th thay i theo nhi t
môi tr ng không khí t 38 n 41 oC
trung bình là 39,5 oC. Nh p tim c a th r t nhanh t 120 n 160 l n phút, t n s hô
h p bình th ng là 60 n 90 l n/phút. Th th nh nhàng khi không có ti ng ng.
N u th m t bình t nh ho c tr i nóng, không khí ng t ng t thì các ch tiêu sinh lý trên
u t ng bình th ng.
2.4.4

c i m v kh u giác

M i th r t phát tri n, nó ng i mùi và phân bi t
c con c a nó hay con c a con
khác. Trong th c t ch n nuôi n u là th con cùng l a tu i a t
khác
sau m t
gi nh t chung mà th m không phân bi t
c thì coi nh n, th m không c n
con. Xoang m i th có nhi u vách ng n chi chít có th l c
c các t p ch t l n trong
không khí, b i t không khí ho c t th c n hít vào. Th c n ng l i ây kích thích
gây viêm m i t o i u ki n cho vi khu n phát tri n gây b nh
ng hô h p. Do ó

xiv

th c n c a nó c n
c s ch s , n u là th c n h n h p thì c n ph i tr n m ho c
óng thành viên, không khí ph i trong s ch.
2.4.5

c i m v thính và th giác

Tai và m t th r t t t, trong êm t i th nghe
c ti ng ng nh và m t th v n
nhìn th y m i v t, do v y th v n có th n u ng bình th ng vào ban êm (Nguy n
n Thu, 2009).
2.5.

C I M TIÊU HÓA C A TH

2.5.1

c i m c u t o c quan tiêu hóa

c i mc ut o
ng tiêu hóa th là: d dày n, co giãn t t nh ng co bóp r t
y u,
ng ru t dài 4 - 6 m, manh tràng l n h n d dày có kh n ng tiêu hoá ch t x
nh h vi sinh v t; k t tràng
c chia thành 2 ph n: ph n trên có nhi u l p vân cu n
sóng, ph n d i nh n tr n.
So sánh m t s
ng 3 Kh i l

o n

ng tiêu hóa c a th

ng và th tích các ph n

Tên b ph n

Tr ng l

ng tiêu hóa

ng (g)

Ch t ch a (g)

% so v i c th

D dày

23,1

94,0

4,2

Manh tràng

37,6

106

4,6

K t tràng

28,3

39,8

1,3

Ngu n: Nguy n Quang S c và inh V n Bình, ( 2000).

T l dung tích c a các ph n
ng tiêu hoá c a th c ng khác so v i c a các gia súc
khác. D dày c a bò l n nh t (71 %) so v i t ng
ng tiêu hóa c a nó. Còn th
manh tràng l n nh t (49 %), c th b ng 4.
ng 4 So sánh t l dung tích c a các ph n

Tên

n

Ng a

Bò

Heo

Th

9,00

71,0

29,0

34,0

Ru t non

30,0

19,0

33,0

11,0

Manh tràng

16,0

3,00

6,00

49,0

Ru t già

45,0

7,00

32,0

6,00

ng s

100

100

100

100

dày

ng tiêu hóa

ng tiêu hoá c a các gia súc (%)

Ngu n: Nguy n Quang S c và inh V n Bình, (2000).

xv

pH c a các ph n
ng tiêu hoá th c ng khác nhau: d dày r t chua, PH trung
bình là 2,2. V t ch t khô c a ch t ch a d dày ph thu c vào d ng th c n, trung bình
17 %. Ch t ch a ru t non có pH = 7,2 - 7,9. Manh tràng có pH = 6, v t ch t khô là 23
%. K t tràng có pH = 6,6. D ch m t và tuy n t y có tác d ng cân b ng
pH c a ru t
non. T ng s vi khu n trong manh tràng là cao nh t. Ho t ng lên men c a vi khu n
trong môi tr ng h i chua s t o nên
c nhi u axit béo bay h i t ch t cellulose.
2.5.2 S phát tri n

ng tiêu hóa theo l a tu i th

th th sinh tr ng u n cho n tu n tu i th 11 - 12. Nh ng
ng tiêu hóa
(tr gan) thì d ng phát tri n tu n tu i th 9. T tu n 3 - 9 kh i l ng c a t ng o n
ru t c ng thay i khác nhau. Vào tu n th 3 ru t non n ng g p ôi ru t già (manh
tràng, k t tràng).
n tu n th 9 thì kh i l ng hai ph n ru t ó ã t ng
ng
nhau. S phát tri n o n ru t già ch hoàn ch nh khi có s lên men vi khu n, khi th
chuy n sang n th c n c ng.
Phát tri n v
dài c a các o n ru t th c ng t ng t nh phát tri n kh i l ng.
dài c a các o n ru t th tr ng thành nh sau: ru t non 327 cm, manh tràng
38cm, u giun ru t th a 13 cm, k t tràng 128 cm.
2.5.3 Thu nh n th c n và tiêu hóa c b n
Th g m th c n t r ng c a (r ng này t ng tr ng liên t c), r i y sâu vào khoang

mi ng và nghi n b ng r ng hàm v i s h tr c a các c hàm d i r t kh e. mi ng
th c n luôn luôn ng p trong n c b t: ó là giai o n u c a s tiêu hóa hóa h c.
2.5.4 Quá trình tiêu hóa hóa h c c a th c n
Quá trình tiêu hóa kéo dài 4 - 5 gi . Th c n
c nu t vào th c qu n, v t qua tân
v
n d dày, n i có môi tr ng r t acid (pH = 2,2), t i ây th c n
c nhào tr n
và phân h y thành các phân t nh h n. Sau ó nh s co th t c a nh ng c d dày,
th c n ã ng hóa
c chuy n xu ng ru t non. Ru t non có 3 ph n:
Tá tràng n i n i v i tuy n t y và tuy n m t, n i này có nhi u men tiêu hóa
h y các phân t .

phân

Không tràng (ru t chay) và h i tràng: t i ây, các phân t dinh d ng
c c th
h p th . Ph n còn l i c a th c n i qua manh tràng, n i có các c ch phân h y khác
nhau tùy vào th i i m trong ngày:
Ban ngày, t o phân “bình th
Ban êm, t o phân dinh d

ng”, khô.
ng (caecotrophe), m.

Th c n ã tiêu hóa i qua h i tràng và manh tràng, vào bu i t i và m t ph n bu i
sáng,
c m t c ch
c bi t ch bi n thành phân dinh d ng, g m th c n m n và

c, bao quanh b ng m t l p màng nh y. Phân dinh d ng di chuy n v phía, n i
xvi


ây nh b nh t và hình th i c a nó. Khi n th có c m giác c bi t báo hi u là
chúng n n i: Th có th thu h i phân dinh d ng tr c ti p t h u môn, không
i xu ng t.
Tóm l i, tiêu hóa th c n c a th x y ra vào lúc hoàng hôn và bình minh, nó có th
t o phân dinh d ng và h p th tr c ti p vào bu i sáng t i h u môn, ó là th c n
th c th (Hoàng Th Xuân Mai, 2005).
ng 5 Thành ph n hóa h c c a 2 lo i phân th

Thành ph n hóa h c

Phân c ng

Phân m m

VCK (%)

52,7

38,6

Protein thô (%)

15,4

25,7

Ch t béo thô (%)

30,0

17,8

Khoáng t ng s

13,7

15,2

Ngu n: inh V n Bình, (2008).

2.6. VÀI NÉT V TIÊU HÓA TH
2.6.1 S tiêu hóa protein
Theo Henschell (1973) nh ng enzyme phân gi i protein c a th
c hoàn thi n vào
kho ng 4 tu n tu i và s phát tri n c a nó l thu c ch y u vào s phát tri n c a
tuy n n i ti t và ít nhi u c ng b nh h ng c a kh u ph n.
T l tiêu hóa c a th tr ng thành có m i liên h v i ngu n protein (Maertens and
De Groote, 1984). Theo cách này protein n t th c n h n h p và h t ng c c thì
tiêu hóa t t (cao h n 70 %), trong khi ó protein ít nhi u có liên k t v i x thì có giá
tr th p h n (55 - 70 %) nh ng cao h n nh ng loài d dày n khác (t l tiêu hóa
protein c a c linh l ng và b t c
heo và gia c m l n l t là 30 và 50 %; Just and
Jorgensen, 1985; Green, 1987).
2.6.2 S bi n d

ng Nit trong manh tràng

NH3 là s n ph m chính cu i cùng c a s bi n i Nit trong manh tràng, nh là m t
ngu n Nit chính cho s t ng h p protein c a vi sinh v t. Gi ng nh nh ng ng v t
nhai l i, NH3 trong manh tràng n t s bi n d ng c a urê máu (kho ng 25 % NH3
trong manh tràng, Forsythe and Parker, 1985) và n s phân h y th c n c a kh u
ph n. Ngoài ra Nit còn có ngu n g c t s n i sinh c a nh ng vi sinh v t manh
tràng, làm gia t ng s ho t ng phân gi i protein (Makkar and Singh, 1987).
N ng
NH3 trong manh tràng t 6 - 8,5 mg/100ml ch t ch a manh tràng trong kh u
ph n th c t (Carabano et al, 1988), l ng này d ng nh
cho s t ng h p protein
xvii


c a vi sinh v t khi so sánh v i ng v t nhai l i và có ý ki n cho r ng n ng l ng thì
gi i h n h n cho s t ng tr ng t i u c a vi sinh v t trong manh tràng (Just, 1983).
Trong các tr ng h p này m c dù NH3 trong manh tràng có th là y u t gi i h n cho
s t ng tr ng c a vi sinh v t thì ngu n urê cung c p không áp ng
c nhu c u
(King, 1971) b i vì urê
c th y phân và h p thu nh NH3 tr c khi n manh tràng
d n n gia t ng Nit trong n c ti u. H n th n a s gia t ng NH3 trong manh tràng
làm pH cao h n m c t i u vì th làm t ng nhanh s xáo tr n tiêu hóa.
2.6.3 Phân m m và s tiêu hóa protein
S óng góp ch y u c a s n phân m m nh là m t ngu n d ng ch t cung c p
quan tr ng nh protein. Th n phân m m 1 l n m t ngày, phân m m
c gi l i
trong bao t t 6 - 8 gi ph thu c vào màng bao b o v chúng thoát kh i s phá v
c a quá trình tiêu hóa. Trong khi ó thì vi sinh v t ti p t c quá trình lên men c a
chúng s n xu t ra m t l ng l n acid lactic. Cu i cùng màng bao b h y i và phân

m m i vào s tiêu hóa bình th ng (Griff and Davies, 1963).
Protein cung c p t phân m m thay i t 10 % (Spreadbury, 1978) n 55 %
(Haresigs, 1989) c a t ng protein n vào tùy thu c vào th c li u th c n
cs
d ng. Trong kh u ph n th c t ngu n protein cung c p t phân m m kho ng 18 %
trong t ng protein n vào. M t trong nh ng thu n l i chính c a hi n t ng n phân là
nh h ng tích c c n s tiêu hóa trong kh u ph n. Theo Stephens (1977) t l tiêu
hóa protein t ng t 5 - 20 % là k t qu c a hi n t ng n phân, s gia t ng n giá tr
cao nh t khi protein trong th c n h n h p th p.
M c dù có m t vài s li u v thành ph n c a acid amin và s óng góp c a phân
m m, nó rõ ràng là m t ngu n t t v lysine và methionin là nh ng acid amin th ng
gi i h n trong kh u ph n th . Phân m m c ng là m t ngu n quan tr ng cung c p
vitamin B, K… và có th t n d ng m t s khoáng ch t nh s t. M c dù vitamin B
cung c p có th
cho s s n xu t c a th theo cách nuôi truy n th ng nh ng c n
cung c p thêm vitamin t ng h p và khoáng cho th nuôi t p trung (Harris et al,
1983).
2.6.4 X và s bi n d

ng

manh tràng

Ngu n n ng l ng cung c p t x th ng th p trong kh u ph n (ít h n 5 % t ng
ng l ng tiêu hóa c a kh u ph n). N i ây x trung bình tiêu hóa kho ng 17 % (De
Blas et al, 1986).
Tuy nhiên, lo i x
c bi t và hòa tan trong manh tràng
c lên men ch y u b ng
vi sinh v t t o ra acid béo bay h i (VFA). Theo Carabano (1988) thì n ng l ng là

m t y u t gi i h n cho s t ng tr ng c a vi sinh v t manh tràng. Acid propionic
c s n xu t thì r t th p (8 % trong t ng s ). V i acid acetic chi m s l ng l n (73
xviii


%) và cao h n m c
c a acid butyric (17 %). Thành ph n c a VFA trong manh
tràng thay i r t l n t 34,5 mol/gam DM n 351 mol/gam DM. Tuy nhiên, c ng
có th k t lu n r ng các y u t
c
c p trên thích h p làm gia t ng th i gian
u gi th c n trong ru t c ng làm gia t ng thành ph n c a VFA trong manh tràng,
c bi t là acid acetic khi tiêu hóa nhi u x , và acid butyric khi tiêu hóa ngu n x ít
trong kh u ph n (nh h n 14 % CF/DM) làm pH trong manh tràng gi m.
M t vài tác gi khác (Borriello and Carman, 1983; Rolfe, 1984; Toofanian and
Hammen, 1986) c ng ch ra s bi n i trong manh tràng và s t ng tr ng c a
nh ng vi sinh v t gây b nh khác t o c h i cho s xáo tr n tiêu hóa. Tuy nhiên,
nh ng nghiên c u khác r t c n thi t
hi u
c nh h ng c a kh u ph n v s
bi n d ng c a n ng l ng trong manh tràng. Thành ph n hóa h c c a nh ng th c n
tiêu hóa nhi u h n x có th óng vai trò quan tr ng trong s s n xu t VFA. T
nh ng t
c u tiên ch ra r ng có m t vài s khác nhau gi a ngu n n ng l ng
c cung c p t x (kho ng 5 % n ng l ng c a kh u ph n) và n ng l ng cung
c p t VFA thì kho ng 12 - 40 % c a nhu c u n ng l ng cho nhu c u duy trì th
tr ng thành (Hoover and Heitmann, 1972; Marty and Vernay, 1984).
2.6.5 S tiêu hóa tinh b t
Do nguyên nhân c a vi c nuôi t p trung, th
c cho n v i dinh d ng cao và vì

th nó bao g m m c
cao c a h t ng c c và tinh b t h n cách nuôi truy n th ng.
Nh ng i u này
c ch ng minh b i Cheek and Patton (1980) là vi c t ng s th y
phân ngu n tinh b t trong kh u ph n cùng v i kh n ng di chuy n nhanh c a s tiêu
hóa th c n có th là ngu n cung c p tinh b t quan tr ng cho vi sinh v t manh tràng,
gây nên hi n t ng lên men làm t ng nhanh s xáo tr n tiêu hóa.
Wolter et al, (1980) ch ra r ng kho ng 70 % tinh b t kh u ph n n ru t non không
qua s phân rã. i u này ch ra r ng pH c a d dày th p làm cho enzym không n
nh. Ngoài ra có kho ng 85 % tinh b t
c tiêu hóa tr c manh tràng v i kh u
ph n g m 35 % h t ng c c. Th cai s a d ng nh nh y c m v i tinh b t thoát qua
ru t sau b i vì h th ng enzym tuy n t y v n còn non n t và ch phát tri n nhanh lúc
th 3 - 4 tu n tu i. Theo cách này De Blas (1986) ã ch ra r ng th 28 ngày tu i thì
tinh b t h i tràng kho ng 4 % v i kh u ph n g m 30 % tinh b t. Trong khi ó th
tr ng thành, giá tr này th p h n 0,5 %. S quan sát này là m t th c t quan tr ng
hi u v xáo tr n tiêu hóa trong su t tu n l
u sau cai s a (28 - 40 ngày tu i).
Lee et al, (1985) ã ch ra r ng t l tiêu hóa c a tinh b t l thu c vào ngu n c a nó
c ng nh cách nuôi d ng. Tuy nhiên, Santoma et al, (1987) không th y v s khác
nhau gi a t l ch t, t ng tr ng, t l chuy n hoá th c n, t l tiêu hóa v t ch t khô,
v t ch t h u c và tiêu hóa protein khi s d ng kh u ph n l n h n 33 % c a nh ng
h t ng c c khác nhau (lúa mì, ngô, lúa m ch).
xix


2.6.6 S tiêu hóa ch t béo
Kh u ph n c a th bình th ng có ch a x , ch t béo thì thi t y u cho s gia t ng
ngu n n ng l ng. Có r t ít s li u v s tiêu hóa ch t béo th . Nh ng k t qu c a
s tiêu hóa c ng xác nh r ng th c ng gi ng nh nh ng ng v t d dày n khác.

Theo cách này Maertens and De Groote (1984) và Santoma et al, (1987) ã tìm th y
m i quan h tích c c gi a m c
c a acid béo ch a bão hòa. Và t l tiêu hóa c a
chúng c ng gi ng nh
heo và gia c m. Nh ng tác gi này c ng ch ra r ng có s
i l p gi a m c ch t béo c a kh u ph n và t l tiêu hóa ch t béo bão hòa.
Santoma (1987) ã phát hi n hi u qu
c bi t c a ch t béo, i u này gi ng nh
gia
c m (Mateos and Sell, 1981) và i u này
c gi i thích là t l tiêu hóa c a nh ng
thành ph n không ph i là béo t ng 5,8 % khi ch t béo
c thêm vào > 3%.
2.7. KH N NG S N XU T
2.7.1. Kh n ng sinh tr
Sinh tr

ng

ng và phát tri n trong th i k bú m

Tác ng nh h ng n sinh tr ng c a th bú m b t u ngay t khi còn t
cung. Ch m sóc th ch a là y u t quan tr ng n s phát tri n c a thai và ch t l ng
c a thai nh h ng n sinh tr ng c a th con sau này. N u th cái có ch a mà
không
c cung c p dinh d ng t t, con m ph i s d ng dinh d ng c a b n thân
nuôi thai, làm suy nh c c th m và s c s ng àn con c ng gi m sút vì s a m
kém.
Th con theo m r t nh y c m v i môi tr ng bên ngoài, c bi t là nhi t . N u
nhi t

cao ho c th p h n so v i nhu c u (25 - 28oC), th con ít ho t ng, không
mu n bú m , da nh n nheo, bi n màu, t l ch t cao.
Th s sinh n ng 45 - 55 g,
h n, không có lông, nh m m t. Sau m t tu n b long
m n, m ng ã ph h t mình. Th con m m t vào 9 - 12 ngày tu i. Th
nhi u con
thì th con ã t 200 - 300 g và ra kh i
, t p n th c n c a m .

Sinh tr

ng và phát tri n c a th sau cai s a

Th sau cai s a vài ngày thích ng ngay v i môi tr ng m i. Nh ng cá th t t, kh e
m nh thì l n nhanh. Ph thu c vào gi ng và ch
nuôi d ng, mà t c
sinh
tr ng và th i gian t t i kh i l ng xu t th t có khác nhau. Lúc 10 - 12 tu n tu i,
th
t kh i l ng 1,8 - 2,2 kg. Sau tu n tu i 12 - 14, t c
t ng tr ng c a th gi m
d n.
Kh n ng t ng tr ng c a cá th
c l p v i h s di truy n
tu i. giai o n này, th con c ng ít b tác ng c a môi tr
xx

giai o n 7 - 11 tu n
ng sau cai s a. T 12