ẢNH HƯỞNG của PHÂN ủ rơm rạ đến SINH TRƯỞNG và NĂNG SUẤT của lúa MTL392 TRONG vụ THU ĐÔNG 2009

GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR
NG
I H C C N TH

------o0o------

NG BÍCH DUY

NH H

NG C A PHÂN

SINH TR

R MR

NG VÀ N NG SU T

A LÚA MTL392 TRONG V
THU ÔNG 2009

LU N V N K S

NÔNG H C

n Th - 2010

N

GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG

------o0o------

NG BÍCH DUY

NH H

NG C A PHÂN

SINH TR

R MR

N

NG VÀ N NG SU T

A LÚA MTL392 TRONG V
THU ÔNG 2009

LU N V N K S

NÔNG H C

Ng

ih

ng d n khoa h c:

Ts. Nguy n Thành H i

n Th - 2010


I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a b n thân. Các s li u
trình bày trong lu n v n là trung th c và ch a
nào tr

c ai công b trong b t k lu n v n

c ây.

Tác gi lu n v n

ng Bích Duy

i


TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C

NG D NG

MÔN KHOA H C CÂY TRÒNG
....................................................................................................................................

i

ng ch m lu n v n t t nghi p ã ch p nh n lu n v n t t nghi p K s nghành

Nông H c v i

NH H

tài:

NG C A PHÂN

R MR

N SINH TR

NG VÀ

NG SU T C A LÚA MTL392 TRONG
THU ÔNG 2009

Do sinh viên
Ý ki n c a h i

ng Bích Duy th c hi n và b o v tr

ch i

ng.

ng ch m lu n v n t t nghi p…………………………………......

………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
Lu n v n t t nghi p

ch i

ng ánh giá……………………………………….

n Th , ngày…. Tháng ……n m

Thành viên H i

…………………..

ng

…………………..

…………………...

DUY T KHOA
Tr

ng khoa Nông Nghi p & SH D

ii


QUÁ TRÌNH H C T P
I. LÝ L CH CÁ NHÂN
và tên:

ng Bích Duy

Ngày sinh: 23/ 10/ 1988
và tên cha:

ng V n Khinh sinh n m 1962

và tên m : Nguy n Th

sinh n m 1963

Gi i tinh: N
Dân t c: Kinh
Quê quán: B c Liêu.

a ch liên l c s nhà 101A p 19 xã V nh Bình huy n

Hòa Bình t nh B c Liêu.
II. QUÁ TRÌNH H C T P
1. Ti u h c:
Th i gian ào t o t n m 1995 – 1999
Tr

ng ti u h c V nh Bình
a ch : Xã V nh Bình huy n Hòa Bình t nh B c liêu

2. Trung h c
Th i gian ào t o t n m 2000 – 2003.
Tr

ng trung h c c s V nh Bình
a ch : Xã V nh Bình huy n Hòa Bình t nh B c Liêu.

3. Trung h c ph thông
Th i gian ào t o n m 2004 – 2006
Tr

ng: Trung h c ph thông Lê Th Riêng
a ch : Th tr n Hòa Bình huy n Hòa Bình t nh B c Liêu.

4.

i h c:
n m 2007

n nay h c t i tr

ng

i h c C n Th .
Ng

i khai ký tên

ng Bích Duy

iii


IC MT

Xin bày t lòng kính yêu
nh ng ng

n Cha M

i thân trong gia ình ã

ã nuôi d

ng và d y d con nên ng

i,

ng viên ng h tôi trong su t quá trình th c

hiên lu n v n t t nghi p.
Th y Nguy n Thành H i, em xin g i lòng bi t n chân thành
ãh

ng d n t n tình và truy n

gian làm

t nh ng ki n th c

em trong su t th i

tài lu n v n.

Tôi xin g i lòng bi t n sâu s c
c

giúp

n Th y. Th y

ng D ng ã chân thành truy n

n quí Th y, Cô khoa Nông Nghi p Và Sinh
t nh ng ki n th c quí báu

giúp em hoàn

thành t t lu n v n c a mình.
Các b n sinh viên l p Nông h c khóa 33 ã ng h và giúp

hoàn thành

cho tôi t n tình

tài lu n v n này.

n Th , ngày…… tháng…… n m 2010

ng Bích Duy

iv


NG BÍCH DUY. 2009. “ nh h ng c a phân r m r
n sinh tr ng và n ng
su t c a lúa MTL392 trong v Thu ông 2009”. Lu n v n t t nghi p k s ngành
Nông H c. Khoa Nông Nghi p và Sinh h c ng D ng – i h c C n Th .
Ng i h ng d n khoa h c: Ts. Nguy n Thành H i.

TÓM L

C

ng b ng Sông C u Long là v a lúa l n nh t n
khi thu ho ch m i v lúa là r t l n. Th
ho ch s

c ng

i dân

c ta nên l

ng sau m i v lúa thì l

ng r m r sau
ng r m sau thu

t b , ho c s d ng làm n m r m nh ng ch m t ph n ít

và b phí không s d ng. Hi n nay do nhu c u t ng thu nh p kinh t nên tình hình
thâm canh lúa t ng v m t ph n nào ó làm cho hàm l
suy gi m i. Vi c canh tác lúa liên t c làm cho
ngu n dinh d

ng trong

tài

nh h

su t c a lúa MTL392 v Thu ông 2009”.
ng phân h u c sau khi
tr

r mr

ây là

c bón tr l i cho

n sinh tr

t s làm nh h

p

c ãd n
ng và n ng

tài thí nghi m nh m xác

ng và n ng su t lúa nh th nào thông qua vi c bón phân
Thí nhi m

ng phù sa b i

t nên n ng su t lúa thu ho ch

ng c a phân

tb

t ngày càng suy thoái b c màu,

t c n ki t, thêm vào ó không có l

và không bón phân h u c tr l i cho
n gi m xu ng.

ng ch t h u c trong

ng

nh

n sinh

r mr .

c b trí theo th th c kh i hoàn toàn ng u nhiên (RCB) v i 3

nghi m th c (NT) và 3 l n l p l i (R), t ng c ng có 9 lô thí nghi m, m i lô có di n
tích là 4 m2, c th nh sau: NT1: Không bón phân
phân

r m r ; NT3: Bón 10 t n/ha phân

nghi m th c bón phân
không bón phân

r m r ; NT2: Bón 5 t n/ha

r m r . K t qu thí nghi m nh sau: các

r m r không có s khác bi t ý ngh a v i nghi m th c

r m r v chi u cao, s ch i và n ng su t. Nh ng nhìn chung thì

các nghi m th c bón phân

r m r có xu h

v

ng làm gia t ng n ng su t lúa.


CL C

CH NG
TÊN
Trang
DANH SÁCH HÌNH ......................................................................................... viii
DANH SÁCH B NG ........................................................................................ ix
U........................................................................................................... 1
CH NG 1 L C KH O TÀI LI U.............................................................. 2
1.1 CH T H U C ........................................................................................ 2
1.1.1 Khái ni m ch t h u c ........................................................................ 2
1.1.2 Ngu n g c ch t h u c ........................................................................ 3
1.1.3 Ch t h u c trong t ng tr ng cây tr ng ............................................ 4
1.1.4 Ch t h u c trong c i thi n tính ch t t ............................................. 5
1.2 PHÂN H U C ........................................................................................ 6
1.2.1 Khái ni m phân h u c ............................................................................. 6
1.2.2 Hi u qu c a phân h u c
i v i s sinh tr ng c a cây tr ng ........... 6
1.2.3 Phân h u c nh h ng n ti n trình v t lý t .................................. 7
1.2.4 Phân h u c c i t o hóa tính t .......................................................... 8
1.3 M T S LO I PHÂN H U C .............................................................. 8
1.3.1 Phân chu ng......................................................................................... 8

1.3.2 Phân xanh ............................................................................................ 9
1.3.3 Phân rác ............................................................................................... 10
1.3.4 Phân vi sinh.......................................................................................... 11
1.3.5 Phân r m r .......................................................................................... 11
1.3.6 Vai trò c a phân r m r
i v i cây lúa................................................ 12
1.4 GIÁ TR DINH D NG C A H T G O ............................................... 14
1.4.1 Protein.................................................................................................. 14
1.4.2 Tinh b t ............................................................................................... 14
CH NG 2 PH NG TI N, PH NG PHÁP .............................................. 15
2.1 A
M VÀ TH I GIAN THÍ NGHI M.............................................. 15
2.2 PH NG TI N THÍ NGI M ................................................................... 15
2.2.1 t ....................................................................................................... 15
2.2.2 Gi ng lúa ............................................................................................. 15
2.2.3 Phân h u c ......................................................................................... 16
2.2.4 Phân bón vô c và thu c hóa h c ......................................................... 17
2.2.5 Các d ng c
theo dõi ch tiêu nông h c ........................................... 18
2.2.6 c m khí h u ................................................................................. 18
2.3 PH NG PHÁP THÍ NGHI M ............................................................... 18
2.3.1 Ph ng pháp b trí thí nghi m ............................................................. 18
2.3.2 Ph ng pháp canh tác .......................................................................... 19
2.3.3 Thu th p s li u.................................................................................... 20
CH NG 3 TH O LU N K T QU ............................................................. 22
3.1 GHI NH N T NG QUÁT ......................................................................... 22
3.1.1 Tình hình th i ti t.................................................................................. 22
3.1.2 Tình hình sâu b nh................................................................................ 22
3.2 PHÂN TÍCH CÁC CH TIÊU NÔNG H C ............................................... 22

vi


3.2.1 Chi u cao cây lúa qua các giai
n sinh tr ng ...................................... 22
3.2.2 S ch i qua các giai
n sinh tr ng ....................................................... 24
3.3 THÀNH PH N N NG SU T VÀ N NG SU T ..................................... 27
3.3.1 Thành ph n n ng su t ................................................................................. 27
3.3.1.1 S bông trên mét vuông........................................................................... 27
3.3.1.2 S h t trên bông........................................................................................ 28
3.3.1.3 S h t ch c trên bông............................................................................... 29
3.3.1.4 Ph n tr m h t ch c ................................................................................... 30
3.3.1.5 Tr ng l ng 1000 h t............................................................................... 30
3.3.2 N ng su t ..................................................................................................... 31
3.3.2.1 N ng su t lý thuy t................................................................................... 31
3.3.2.2 N ng su t th c t ...................................................................................... 36
3.3 Ch s thu ho ch HI........................................................................................ 38
T LU N VÀ KI N NGH ................................................................................. 40
T LU N ............................................................................................................ 40
KI N NGH ........................................................................................................... 40
TÀI LI U THAM KH O........................................................................................ 41
PH CH NG ....................................................................................................... 46

vii


DANH SÁCH HÌNH

Hình

2

Tên hình
S

b trí nghi m

Trang
19

3.1

nh h

ng c a phân

r mr

n s bông trên mét vuông

28

3.2

nh h

ng c a phân

r mr

n n ng su t th c lý thuy t

32

3.3

M it

ng quan gi a s bông trên mét vuông và n ng su t lý thuy t

33

3.4

M it

ng quan gi a s h t trên bông và n ng su t lý thuy t

34

3.5

M it

ng quan gi a h t ch c trên bông và n ng su t lý thuy t

35

3.6

nh h

ng c a phân

37

3.7

M it

3.8

nh h

r mr

n n ng su t th c t

ng quan gi a s bông trên mét vuông và n ng su t th c t

38

ng c a phân

39

r mr

n ch s thu ho ch HI

viii


DANH SÁCH B NG

ng
1.1

Tên b ng
ánh giá m c

phân h y c a ch t h u c trong

1.2

Thành phân dinh d

1.3

Hàm l

1.4

Thành ph n dinh d

2

M t vài

3.1

Chi u cao cây lúa các giai

3.2

S ch i lúa các giai

ng

c

Trang
t

3

ng c a phân chu ng

9

m và lân trong m t s cây phân xanh (% ch t khô)
ng t r m r sau thu ho ch lúa

m c a phân

Châu Á

10
12

r mr

16

n 10, 40,60, 77 và 91 ngày sau s

23

n 10, 20, 40, 60, 77 và 91 ngày sau s

25

3.3

nh h

ng c a phân

r mr

n các thành ph n n ng su t

31

3.4

nh h

ng c a phân

r mr

n n ng su t và ch s thu ho ch

36

ix


1

U

m r sau khi thu ho ch m i v lúa là r t l n. Trong r m r có ch a
kho ng 0,6% N, 0,1% P và 1,5% K, 0,1% S và 40% C. Lo i b r m r kh i ru ng
ng là nguyên nhân làm suy ki t Kali (K) c a

t.

t r m s làm m t

m (N) và

t ít nh t 25% P, 20% K.
Trong h th ng canh tác lúa c a nông dân, a s nông dân bón phân cho lúa
d ng phân vô c . Do nhu c u a s c a ng
th

ng t ng hàm l

ng

i dân, h mu n t ng n ng su t nên

m quá cao so v i ng

ng kinh t ho c là theo nhu c u

a cây tr ng. H n n a v i tình hình thâm canh t ng v nh hi n nay thì m t l
t l n ch t h u c trong
nay là lúa-lúa nên nh h
dinh d

ng

t b m t i. Theo h th ng canh tác c a ng

ng

i dân hi n

ng c a phân h u c trên n ng su t lúa chính là nh ng

c cung c p vào bao g m nh ng dinh d

ng trung l

ng và vi l

ng

không có s d ng trong NPK. S gi l i r m r sau thu ho ch làm gia t ng ch t h u
, các cation trao

i (CEC) và tính ch t v t lý c a

t (Achim Dorbermann và

Thomas Fair hurst, 2000, V H u Liêm,1995). S d ng phân h u c k t h p phân
hóa h c làm t ng d h u d ng c a

m h n là bón

n (Ph m S Tân,1990).

m r c ng là m t ngu n h u c g n g i và c n thi t
ru ng lúa c a nông dân. Vi c bón r m r s có hi u qu t t
phân h u c qua ó t o ra s c nh tranh dinh d
là

t

ng

cung c p cho

t ng c

ng ngu n

m cho cây lúa. B ng ch ng

c n ng su t cao các nông dân Nh t B n ã bón t 8-30 t n phân

oai

c cho 1 ha (Ph m Th Công, 2005).
Theo m t s k t qu nghiên c u s d ng phân h u c k t h p v i phân hóa
c làm gia t ng n ng su t lúa cao h n

i ch ng 9,9% (Ph m S Tân,1990; L u

ng M n, 2000). V i tình hình canh tác lúa liên t c nhi u v trong n m nh trên
thì l
em

ng h u c trong

t cung c p cho lúa s gi m i, r m r sau thu ho ch thì

t và gây ô nhi m môi tr

ng.

bi t

c phân h u c

t r m r có góp

ph n vào s phát tri n và t ng n ng su t c a lúa hay không, vì th chúng tôi ã ti n
hành làm

tài

nh h

ng c a phân

a lúa MTL392 v Thu ông n m 2009”

r mr

n sinh tr

ng và n ng su t


2

CH

NG 1

C KH O TÀI LI U

1.1 CH T H U C

1.1.1 Khái ni m ch t h u c

Khái ni m ch t h u c : ch t h u c là m t thành ph n c b n k t h p v i
các s n ph m phong hóa t
phân bi t

ám

t o thành

t v i á m và m t ngu n nguyên li u

ng và tính ch t c a ch t h u c có tác
t, quy t

t. Ch t h u c là m t
t o nên

ng m nh m

nh nhi u tính ch t: lý, hóa, sinh và

c tr ng

phì c a

t. S

n quá trình hình thành

phì c a

t (Nguy n Th

ng,

1999).
Khái ni m ch t h u c c a
t bao g m xác bã

ch hàm l

ng ch t h u c có trong

ng th c v t ch a phân h y, s n ph m ch a phân h y c a

chúng và c sinh kh i trong
ch t mùn c a

t dùng

t. ôi khi có s d ng

t. Tuy nhiên c n ph i xác

toàn b v t li u h u c có trong

ng ngh a gi a ch t h u c và

nh rõ là ch t h u c c a

t bao g m c ch t mùn (D

t bao g m

ng Minh Vi n,

2003).
Theo Wolfgang Flaig (1984) ch t h u c trong
trên s t ng tr

ng c a cây tr ng. S khoáng hóa

c cung c p vào

m t ng lên khi ch t h u c

t N, P và S là thành ph n chính c a h n h p h u c .

Ch t h u c là b ph n c a
uc c a

t có ch c n ng khác nhau

t, có thành ph n ph c t p và có th chia ch t

t làm hai ph n: ch t h u c ch a b phân gi i (r , thân, lá cây, xác

ng v t,…) v n gi nguyên hình th và ph n th hai là ch t h u c

ã

c phân

gi i.
Trong ch t h u c

ã

c phân gi i

c chia làm hai nhóm:

- Nhóm h p ch t h u c ngoài mùn: g m nh ng h p ch t h u c có c u t o
n gi n nh : protid, glucid, lipid, lignin, tanin, sáp, nh a, este, r

u, axit h u c ,

andehit… Nhóm này ch chi m 10-15% ch t h u c phân gi i nh ng có vai trò r t
quan tr ng

iv i

t và cây tr ng.


3

- Nhóm các h p ch t mùn là nh ng h p ch t cao phân t , có c u t o ph c t p.
Chúng chi m t l l n trong ch t h u c (85-90%).
Ch t h u c là ph n quý nh t c a
cây tr ng mà còn có th

xu t c a

t, nó không ch là kho dinh d

u ti t các tính ch t c a

t và nh h

ng

ng cho

ns cs n

t. Do ó, nghiên c u các bi n pháp k thu t canh tác cho cây tr ng, nh t

là v phân bón không th không quan tâm

n phân h u c (Ngô Ng c H ng,

2004).
ng 1.1

ánh giá m c

phân h y c a ch t h u c trong

t(

Th

Thanh Ren, 1999)
s C/N

ánh giá

<10

t

11 – 15

Khá

16 – 20

Trung bình

21 – 25

iy u

26 – 30

u

>30

ty u

1.1.2 Ngu n g c ch t h u c

Ch t h u c trong
- Xác sinh v t (

t

c b sung t các ngu n chính sau:

ng v t, th c v t, vi sinh v t và các

xác th c v t là ngu n b sung ch y u cho
dinh d

ng t

t

sinh tr

ng v t

t. Sinh v t s ng trong

ng, phát tri n, khi ch t

t). Trong ó
t, l y ch t

l i tàn tích ch t h u c (xác

u c ). Trong tàn tích sinh v t, ch y u t i 4/5 là tàn tích th c v t màu xanh. Tính
trung bình hàng n m

t

c b sung t th c v t 5-15 t n, thân, lá r /ha. Tùy theo

th m th c v t khác nhau mà s l

ng và ch t l

ng ch t h u c

c b sung khác

nhau. N u là cây g thì cành lá r ng s t o thành m t l p th m m c và khi b phân
gi i s làm
ch t l

t b chua, còn cây hòa th o thì l

ng h u c t t h n (Nguy n Th

ng thân, lá, r

ng, 1999).

l i khá l n và cho

4

- Chuy n hóa ch t h u c thành các d ng khác: h u nh t t c các ch t h u
vào

t

u b x lý b i vi sinh v t và

ng v t s ng trong

t s n ph m cu i

cùng là các h p ch t vô c . Tuy nhiên trong quá trình chuy n hóa hình thành nên r t
nhi u các s n ph m b n và ph c t p khác (D
- Ngu n phân h u c :

iv i

ng Minh Vi n, 2003).

t tr ng tr t, nh t là nh ng n i có m c

thâm canh cao thì phân h u c là ngu n h u c cho
a th k 20

nhi u vùng

g n nh ngu n chính

tác thì l

t, ng
t ng l

i dân thu ho ch c h t l n cây, vì v y phân h u
ng mùn trong

ng ch t h u c do con ng

Nh ng n i thâm canh cao thì ng

t. Trong các th p niên 70, 80

t. Phân h u c

i bón vào

iv i

t là ngu n h u c

i dân có th bón

t canh
áng k .

n 80 t n/ha/n m. Ngu n phân

u c : phân chu ng, phân b c, phân rác, phân xanh, bùn ao … tùy thu c vào lo i

phân h u c khác nhau mà ch t l

ng khác nhau (Ngô Ng c H ng và ctv, 2004).

1.1.3 Ch t h u c trong t ng tr

ng cây tr ng

Ch t h u c

trong

t

u ch a m t l

ng khá l n các nguyên t dinh

ng: N, P, K, S, Ca, Mg và các nguyên t vi l
tr ng có th hút tr c ti p m t l
Alanin, Glycine, còn thông th

ng nh ch t

ng c n thi t cho cây tr ng. Cây
mh u c d

ng cây hút các ch t d

i d ng mu i khoáng có

c t s khoáng hóa ch t h u c , ví d cây lúa hút 80% ch t
hóa ch t h u c trong

t ngay c khi

t

i d ng aminoacid

m t s khoáng

c bón phân (Ponnamperuma, 1984).

u bón thích h p gi a phân h u c và phân hóa h c s có tác d ng làm t ng n ng
su t cây tr ng.
Theo Zhao-liang Zhu et al., (1984) s sinh tr
khoáng hóa N trong

t. Quá trình khoáng hóa N h u c trong

ng, do ó n ng su t c a cây tr ng
ngu n dinh d
vô c trong

ng c a cây lúa t ng khi có s
t, cung c p dinh

c t ng lên. Ch t h u c không ch là

ng cung c p cho cây tr ng do mùn b phân h y và hòa tan các ch t
t (Nguy n B o V , 1996) mà còn có tính ch t b n v ng

ng, n ng su t cao nh t cho phép c a
tính ch t lý- hóa

t nh con

t (Wolfgangn Flaig, 1984).

n ti m

ng khoáng hóa và c i t o


5

1.1.4 Ch t h u c trong c i thi n tính ch t

Tác d ng c i t o và b o v
ng nh keo gi l i các h t
dinh d

t

t : Giúp

t ít b r a trôi, ch t h u c có tác

t nh , n u ch t mùn trong

t t ng lên thì các ch t

ng do ta bón cho cây ít b r a trôi hay b bay h i. Trên nh ng vùng châu Á

nhi t

i, s khoáng hóa

m trong

t có th cung c p kho ng 50-80% l

ng

m

mà cây h p thu (Olk, 2006).
Ch t h u c có tác d ng c i thi n tr ng thái k t c u
t

t v i nhau t o thành nh ng h t k t t t, b n v ng t

lý tính

t nh ch

n

c (tính th m và gi n

t, các keo mùn g n các
ó nh h

ng

c t t h n), ch

n toàn b
khí, ch

nhi t (s h p thu nhi t và gi nhi t t t h n), các tính ch t v t lý ph bi n c a
vi c làm

t c ng d dàng h n. Theo Nguy n Th

(1999) cho r ng ch t h u c ít hay nhi u nh h

ng

ng và Nguy n Th Hùng
nt c

th m c a

t có nhi u ch t h u c thì th m nhanh h n làm gi m xói mòn và ng
nghèo h u c thì th m ch m gây dòng ch y m nh d n d n
u

t giàu ch t h u c ng

t,

t. Khi
c l i khi

n xói mòn. Nh

i ta có th tr ng tr t t t c n i

ó mà

t có thành c gi i

quá n ng hay quá nh .
Ch t h u c xúc ti n các ph n ng hóa h c, c i thi n
li n v i s di

ng và k t t a các nguyên t vô c trong

u ki n oxy hóa, g n
t. Nh có nhóm

nh

ch c các h p ch t mùn nói riêng, ch t h u c nói chung làm t ng kh n ng h p ph
a

t, gi

c các ch t dinh d

ng

ng th i làm t ng tính

mc a

t. Ngoài

ra ch t h u c còn có kh n ng t o ph c v i kim lo i (Jones, 1982), mùn có kh
ng t o ph c v i nhôm làm gi m Al trao
ó h n ch

c kh n ng gây

c c a Al

i và nhôm hòa tan trong dung d ch, do
i v i cây tr ng (Hargrove and Thomas,

1981), ( Bell and Edwards, 1987).
Ch t h u c là ngu n th c n c a h vi sinh v t là môi tr
th vi sinh v t. Mùn là ch t kích thích sinh tr
nh c a cây tr ng (Ngô Th

cây, làm s thoáng khí trong

ng là ch t kháng sinh

ào và V H u Liêm, 2005). S

và phân ph i l i v t li u h u c , giun

ng s ng c a qu n

t làm thay

t. Ngoài ra giun

i môi tr
t gây nh h

ào b i

ch ng l i
t, tiêu th

ng vi sinh v t

t và

ng v lý h c c ng


6

nh sinh h c, s t

ng tác này tác

ng

n kh n ng cung c p ch t dinh d

ng t

ch t h u c cho cây, ch t h u c có vai trò quan tr ng trong ti n trình này vì nó là
ngu n th c n cho giun

t (Edwards, 1981).

1.2 PHÂN H U C

1.2.1 Khái ni m phân h u c

Phân h u c là các lo i ch t h u c vùi vào
ng cung c p dinh d

t sau khi phân gi i có kh

ng cho cây và quan tr ng h n có tác d ng c i t o

Phân h u c là các lo i phân

t l n.

c s n xu t t các v t li u h u c nh : các tàn d

th c v t, r m r , phân xúc v t, phân chu ng, phân xanh, phân rác. Phân h u c

c ánh giá ch y u d a vào hàm l

ng ch t h u c (%), ho c ch t mùn có trong

phân. Trong n n công nghi p hóa h c trên th gi i ngày càng phát tri n, phân h u
v n là ngu n phân quí không nh ng làm t ng n ng su t cây tr ng mà còn có kh
ng làm t ng hi u l c c a phân hóa h c, c i t o và n ng cao

1.2.2 Hi u qu c a phân h u c

i v i s sinh tr

Phân h u c sau khi bón vào
khoáng a l

ng, trung l

ng và vi l

t

phì c a

t.

ng c a cây tr ng

c phân gi i s

c cung c p thêm các

ng c n thi t cho cây tr ng. Theo Lê Huy Bá

(2000), cây tr ng ch h p thu t phân h u c ch kho ng 20-30% ch t dinh d
chính vì v y mà li u l
a Võ Th G
hàm l

ng

ng và th i gian bón r t quan tr ng. Qua k t qu nghiên c u

ng và ctv. (2004) cho th y khi b sung phân h u c vào

m h u c d phân h y và

t m t s nguyên t vi l
tl

cho s sinh tr

m h u d ng trong

t giúp

t cung c p thêm cho

ng c n thi t cho cây tr ng nh Cu, Zn... Cây có th hút

ng nh ch t h u c d

mu i khoáng có

i d ng aminoacid, thông th

ng thì cây hút d ng

c t s khoáng hoá ch t h u c . Khi môi tr

ng

t thích h p

ng c a cây thì s gia r ng n ng su t qua phân h u c th

nh ng khi môi tr

ng

ng

t không thích h p thì n ng su t s gia t ng h n khi

bón phân h u c . Phân h u c bón vào

t sau khi

ng ít,
c

c phân gi i s cung c p


7

ngu n dinh d

ng cho cây tr ng. Phân h u c luôn ch a các ch t dinh d

thi t cho cây tr ng nh :
nh ng hàm l
nào có

m, lân kali, magie, natri và các nguyên t vi l

ng không cao, ây là m t u

ng khác

m mà không có lo i phân hóa h c

c (Lê V n Trí, 2002).

1.2.3 Phân h u c

nh h

ng

n ti n trình v t lý

t

Theo Ngô Ng c H ng và ctv, ( 2004) thì phân h u c có tác d ng
lý

ng c n

iv iv t

t:
- C i thi n c u trúc

t:

nh h

ng tr c ti p do làm m t

c ng c a

t,

ch t mùn trong phân h u c có tác d ng g n k t các h t keo nh l i v i nhau, tao
nên c u trúc b n v ng, làm c i thi n
mòn

x pc a

t, làm cho cây hút các ch t dinh d

ho t

t, h n ch r a trôi, ch ng x i

ng d dàng h n. nh h

ng gián ti p do

ng c a vi sinh v t, làm cho c u trúc tr nên t t h n.

- Gia t ng kh n ng gi n
c v i ch t h u c . nh h
- C i thi n

cc a

t:

nh h

ng tr c ti p b i s liên k t

ng gián ti p b i s c i thi n c u trúc

thoáng khí c a

t.

t vì v y : Cung c p oxy cho r cây, t o ra con

ng thoát CO2 t không gian r .
- Làm gia t ng nhi t

t:

gia t ng s h p thu nhi t c a

nh h

t. nh h

ng tr c ti p do mùn có màu x m, làm

ng gián ti p do c i thi n c u trúc c a

t.

Keo mùn k t h p v i các Cation và khoáng sét t o ra ph c h keo ng ng t giúp
cho c u trúc
nhi t

t t t h n. Mùn làm t ng kh n ng thu nhi t và gi nhi t,

t, tránh s thay

i

t ng t v nhi t

t (Ngô Th

u hòa

ào và V H u

Liêm, 2005).
Phân h u c làm cho

t d thông thoáng, d cày b a, gi n

c và gi phân

t (V H u Liêm, 1995).
Theo Lê H ng T ch (1997), phân h u c
ph c h i và n ng cao
t càng l n thì
u trúc trong
ng tính th m n

phì nhiêu

óng vai trò quan tr ng trong vi c

t thoái hóa, kh i l

ng phân h u c vùi vào

phì nhiêu ph c h i càng nhanh. Ch t h u c có tác d ng liên k t
t t o thành kh i n inh, h n ch s

óng váng trên b m t

c, t o ngu n th c n cho sinh v t làm t ng

phì c a

t, gia
t.

ng


8

th i k t h p v i bi n pháp luân canh cây tr ng thích h p s góp ph n c i thi n k t
u

t ( Võ Th G

ng, 2007).

1.2.4 Phân h u c c i t o hóa tính

t

Theo Hà Th Thanh Bình và ctv (2002), trong quá trình phân gi i phân h u
có th t ng kh n ng hòa tan các ch t khó tan trong
trao

ic a

t, ng n ng a s r a trôi dinh d

nh và t ng tính

mc a

t gi cho pH

t, t ng kh n ng h p ph

ng nh t là

t ít b thay

t có thành ph n c gi i

i

t ng t.

Theo Ngô Ng c H ng và ctv (2004), phân h u c làm t ng kh n ng trao
cation, làm t ng kh n ng

m các ch t dinh d

ng hi u q a c a phân hóa h c bón vào
ng l

i

ng, ch y u là N, P, S vì v y, làm

t. Phân h u c cung c p dinh d

ng và

ng.
Theo Ph m Ti n Hoàng (2003), bón phân h u c trong

ng ch t h u c

t sét làm t ng hàm

t. S phân gi i h u c t o ra các acid h u c . Các acid h u c

này s liên k t v i Fe, Al, Ca trong các h p ch t phosphate khó tan và chuy n nó
vào h p ch t không b n v ng.

1.3 M T S

LO I PHÂN H U C

1.3.1 Phân chu ng

Phân chu ng là m t h n h p phân gia súc, gia c m v i xác b th c v t. Phân
ch a

ba ch t dinh d

ng c b n là

m, lân và kali c n thi t cho t t c các lo i

cây tr ng. Ngoài ra phân còn ch a nhi u nguyên t vi l
nh ng ch t kích thích sinh tr

ng nh

auxin, heteroauxin, các lo i vitamin B,

vitamin C,.... Hàng n m th gi i s n xu t 14 t t n t
3-4 tri u t n P2O5 và 8-9 tri u t n K2O.

ng nh : Bo, Cu, Mo,....và

n

ng

ng v i 7-8 tri u t n N ;

c ta hàng n m nông dân s n xu tvà s

ng kho ng 50 tri u t n, ch y u là phân heo và trâu bò, t
m urea (Nguy n Th Quí Mùi, 1999).

ng

ng 270.000


9

Thành ph n phân chu ng không n

nh, do ph thu c vào thành ph n c a

các ph n c u thành, trong ó ph n có nh h
gia súc ti t ra. N

c phân, n

ng l n nh t là phân và n

c gi i do

c gi i gia súc có nhi u urea, axit ureic, các mu i :

axetat, carbonat, oxalat, photphat và m t s ch t kích thích s phát tri n c a b r .
Trong h n h p phân và n

c gi i gia súc còn có ch t kháng sinh và nhi u lo i vi

sinh v t, trong ó có vi sinh v t phân gi i xenlulose, urea (trong n

ng 1.2 : Thành phân dinh d

ng c a phân chu ng

(Ngu n : C c Khuy n Nông Khuy n Lâm, 2004)
Lo i

c gi i trâu bò).

n v %)

H2 O

N

P2O5

K2 O

CaO

MgO

82,00

0,80

0,41

0,26

0,09

0,10

Trâu bò

83,10

0,29

0,17

1,00

0,35

0,13

Ng a

75,70

0,44

0,35

0,35

0,15

0,12

Gà

56,00

1,63

1,54

0,85

2,40

0,74

56,00

1,00

1,40

0,62

1,70

0,35

phân
n

t

1.3.2 Phân xanh

Cây phân xanh có nhi u loài và phân l n có kh n ng thích nghi r ng cho
nên cây phân xanh có th tr ng
tr ng

c

nhi u n i và có th nói, n i nào c ng có th

c cây phân xanh. Cây phân xanh th

ng là cây h

u, tuy v y c ng có

t s lo i cây thu c các h khác nh c lao, cây qu d i.
Theo Ngô Ng c H ng và ctv (2004), phân xanh là lo i phân h u c , s d ng
các lo i b ph n trên m t

t. Phân xanh th

ng

c s d ng t

trình . Vì v y phân xanh ch phát huy hi u qu sau khi
ng

i ta th

ng dùng phân xanh

xanh” (t g c) cho cây lâu n m.

i, không qua quá

c phân h y. Cho nên

bón lót cho cây hàng n m ho c dùng

“ép


10

giúp cho cây phân xanh phân h y nhanh, và h n ch s gây h i c a acid
u c s n sinh ra trong quá trình phân h y, nên bón k t h p 5 kg vôi cho m i 100
kg phân xanh t

i (Watanabe, 1994).

Phân tích thành ph n dinh d
phân xanh thu

ng trong m t s cây h

c dùng làm phân xanh thu

ng 1.3: Hàm l

ng

u

c dùng làm

c k t qu nh sau:

m và lân trong m t s cây phân xanh (% ch t khô)

(Ngu n: Ngô Ng c H ng và ctv, 2004)
Cây phân xanh

m (N)

Lân (P2O5)

Mu ng lá tròn

2,74

0,39

n thanh

2,66

0,28

2,85

0,62

t khí

2,43

0,27

Mu ng s i

1,22

0,17

u en

1,70

0,32

Bèo hoa dâu

4,75

0,64

Bèo t m

2,80

0,39

Keo

u

Cây phân xanh có kh n ng thích nghi l n, nh ng không ph i loài cây nào
âu tr ng c ng
có th thay
ng th

c. N ng su t ch t xanh và kh n ng phát tri n c a các loài cây

i tùy theo chân

t và

u ki n c th

t ng n i. Cây phân xanh

ng ch phát huy tác d ng trong nh ng c c u nh t

nh v i các lo i cây

tr ng, vì v y c n l a ch n nh ng c c u cây tr ng h p lý v i thành ph n cây xanh
phù h p

tr ng xen, tr ng g i ho c luân canh (Ngô Ng c H ng và ctv, 2004).

1.3.3 Phân rác

Theo Ngô Ng c H ng và ctv (2004) phân rác còn
ó là lo i phân h u c

c ch bi n t rác, c d i, thân lá cây xanh, bèo tây, r m

, ch t th i r n thành ph ,….
gi i, lân, vôi,….cho

c g i là phân Camp t.

c

v i m t s phân men nh phân chu ng, n

n khi hoai m c. Phân rác có thành ph n dinh d

c

ng th p h n


11

phân chu ng và thay

i trong nh ng gi i h n r t l n tùy thu c vào b n ch t và

thành ph n c a rác.

1.3.4 Phân vi sinh

Phân vi sinh là nh ng ch ph m trong ó có ch a các loài vi sinh v t có ích.
Có nhi u nhóm vi sinh v t có ích bao g m vi khu n, n m, x khu n
làm phân bón. Trong s

ó quan tr ng là các nhóm vi sinh v t c

tan lân, phân gi i ch t h u c , kích thích sinh tr
nhóm vi sinh v t

nh

ng cây tr ng. thông th

m, hòa
ng có ba

c dùng trong s n xu t phân sinh h c:

- Vi sinh v t c

nh

m: Ph n l n các loài vi khu n c

ng c ng sinh v i các cây h
li u l

c s d ng

u. S d ng phân vi sinh c

ng phân vô c bón cho cây, nên ít gây ô nhi m môi tr
- Vi sinh v t hòa tan lân : Trong

ng hòa tan lân. Nhóm sinh v t này
HTL (hòa tan lân, các n

t th

nh

m th

ng

m có th gi m

ng và t n kém.

ng t n t i m t nhóm vi v t có kh

c các nhà khoa h c

c nói ti ng anh

nh

t tên cho là nhóm

t tên cho nhóm này là PSM – phosphate

solubilizing microorganisms). Nhóm vi sinh v t PSM có kh

n ng hòa tan

phosphate s t, phosphorit, apatite, chuy n lân không tan thành lân d tan.
- Vi sinh v t kích thích t ng tr

ng cây: g m m t nhóm vi sinh v t khác

nhau, trong ó có vi khu n, n m, x khu n,… Nhóm này
phân l p ra t t p oàn vi sinh v t
oàn vi sinh v t
tr

c ch n l c

t. Ng

c các nhà khoa h c

i ta s d ng nh ng ch ph m g m t p

phun lên cây ho c bón vào

t làm cho cây sinh

ng và phát tri n t t, ít sâu b nh, t ng n ng su t. Ch ph m này còn làm t ng kh
ng n y m m c a h t, thúc

1.3.5 Phân

y b r cây phát tri n m nh.

r mr

m, r ch a kho ng 0,5-0,8% N; 0,16-0,27% P2O5; 0,05-0,1 %S; 1,4-2 %
K2O; 4-7 % Si; 40% C và là ngu n cung c p
cho

m, kali quan tr ng n u

c tr l i

t, n m 1981 nhân dân trên th gi i s n xu t trên 408 t n lúa (Ponnamperuma,

1984; Dobermanm and Fairhurst, 2000). Theo k qu

u tra c a Lâm V n L nh


12

(2006) và

ng Công Bình (2006), nông dân

Trà Vinh cho th y 46 – 49% r m

3 t nh

c nông dân

27% dùng tr ng n m và 17 – 21% ph li p. N u ta
không nh ng cung c p thêm m t l

ng Tháp, V nh Long và

t , 8 – 9% b

i, ch có 17 –

chúng l i và bón tr vào

ng áng k dinh d

t thì

ng cho cây, tr l i cho

t

t ph n khoáng mà cây ã l y i.

ng 1.4: Thành ph n dinh d

ng t r m r sau thu ho ch lúa

Châu Á

(Schiere et al., 1989)
Lo i Dinh d

ng Khoáng

nV

Hàm l

Ca

%

0,38

P

%

0,12

Mg

%

0,17

Na

%

0,11

K

%

2,06

Cu

mg/kg

7,70

Fe

mg/kg

552,00

Zn

mg/kg

117,30

Mn

mg/kg

338,90

1.3.6 Vai trò c a phân

r mr

ng

i v i cây lúa

Theo Nguy n Ng c Hà (2000),

i v i cây lúa bón hoàn toàn r m r s t ng

ng su t lúa 16% so v i hoàn toàn không bón. Bên c nh ó n u bón k t h p gi a
phân hóa h c và phân h u c thì n ng su t lúa t ng 22%. Ngoài ra,
ng su t n

nh thì phân h u c chi m ít nh t 25% trong t ng s dinh d

mb o
ng cung

p cho cây tr ng (Bùi ình Dinh, 1984).
Ngoài ra khi dùng phân h u c

n thu n ho c k t h p phân h u c v i

phân hóa h c sâu b nh s xu t hi n tr h n gây thi t h i ít h n ( c bi t là b nh
m v n) so v i ch s dung phân hóa h c

n thu n (Nguy n Ng c Hà, 2000).


13

Theo Phan Th Ph n và Nguy n Kim Chung (2005), bón phân r m k t h p
i phân hóa h c

li u cao thì chi u cao và s ch i có khuynh h

ng t ng h n là

li u th p. Hi u qu s d ng phân r m hoai m c có th góp ph n gi m
ng phân bón cho lúa nh t là
phì nhiêu c a
hàm l
cân

m kho ng 50% góp ph n gi m chi phí, c i t o

t. Bón phân h u c làm t ng hàm l

ng amylose không n

c li u

nh theo mùa v và l

i NPK s cho n ng su t cao và t ng hàm l

ng protein theo th i gian, còn
ng

m bón vào. Bón phân

ng protein trong h t g o. Ch bón

phân h u c k t h p P và K thì không cho n ng su t cao và không làm t ng hàm
ng protein trong h t g o.
phì t nhiên c a

t góp ph n r t l n vào hình thành n ng su t lúa

ng Sông C u Long. Trong ph n l n tr
kho ng 70% so v i
trên

t có bón 100N,

t “không tr ng lúa

ông Xuân”

ng h p, không bón N v n cho n ng su t

ng th i v i các thí nghi m c a lúa Hè Thu
a

n n ng su t luôn cao h n so v i

“có tr ng lúa ông Xuân”,

u này g i lên vi c phát tri n các chi n l

nâng cao N h u d ng trong

t s góp ph n t ng cao n ng su t lúa.

qu trong vi c x lý cho

t tr ng

ng

t

c n ng cao
t r m có hi u

chu n b mùa v k ti p và tiêu di t côn trùng,

m b nh n ch a trong r m r . Tuy nhiên nó c ng phóng thích m t l

vào khí quy n và h u nh N và S có trong r m

ng l n CO2

u b m t vào khí quy n ( Nguy n

o V và ctv, 2002). Tuy nhiên theo Nguy n Thành H i (2003), c n chú ý luân
canh cây tr ng c n v i cây lúa
khoáng hóa nhanh t o ra
su t cao.

có th i gian

t thoáng khí,

m d tiêu cho cây tr ng sinh tr

cung c p Oxi giúp
ng

v sau và n ng


14

1.4

GIÁ TR DINH D

NG C A H T G O

1.4.1 Protein

Protein là y u t ch y u trong ph m ch t h t g o, nh ng nó óng góp r t c
n vào ch t l

ng dinh d

càng cao thì giá tr dinh d
Ng c

ng c a h t g o, g o có hàm l

ng protein (% ch t khô)

ng càng cao (IRRI, 1987, Khush, et al., 1979; Nguy n

, 2008).

1.4.2 Tinh b t

Là ngu n cung c p kalo, hàm l

ng Amyloza trong h t quy

nh

d oc a

o. N u h t có 10- 18% Amyloza thì g o m m, d o, t 25- 30% thì g o c ng. Các

lo i g o vi t nam có hàm l

ng Amylaza thay

i t 18- 45%, cá bi t có gi ng lên

n 54% (Lê Doãn Niên và ctv,1995).
Tinh b t trong g o có hai lo i: Amyloza có c u t o m ch th ng, có nhi u
trong g o t , Amylopectin có c u t o m ch ngang (m ch nhánh) có nhi u trong g o
p. T l thành ph n Amyloza và Amylopectin c ng có liên quan
t: g o n p có nhi u Amylopectin nên th

ng d o h n g o t .

n

d oc a