Cảm nhận về hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng trong tác phẩm Chiếc Thuyền Ngoài Xa

CẢM NHẬN HAI PHÁT HIỆN CỦA NGHỆ SĨ PHÙNG TRONG
TÁC PHẨM “CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA” CỦA NGUYỄN
MINH CHÂU
I . MỞ BÀI
-Tác giả :
Nguyễn Minh Châu được coi là một trong những cây bút tiên phong của văn học Việt Nam
thời kỳ đổi mới. Ông có nhiều sáng tác độc đáo, luôn có ý thức đi tìm “ cái hạt ngọc ẩn
dấu trong bề sâu tâm hồn con người”.
- Hoàn cảnh sáng tác
- “Chiếc thuyền ngoài xa” là kết tinh vẻ đẹp văn xuôi của Nguyễn Minh Châu ra đời năm
1987 – trong giai đoạn đổi mới của đất nước , tiêu biểu cho khuynh hướng tiếp cận đời sống
từ góc độ thế sự của nhà văn sau 1975.
-Yêu cầu của đề :
+Nhân vật :
Phùng là nhân vật trung tâm của tác phẩm .
+Luận đề :
Đặc biệt , hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng góp phần quan trọng trong việc thể hiện tư
tưởng chủ đề của tác phẩm .

II. THÂN BÀI
A. GIỚI THIỆU (Sơ lược)
NHÂN VẬT NGHỆ SĨ PHÙNG TRONG TÁC PHẨM “CHIẾC THUYỀN NGOÀI
XA” XUẤT HIỆN TRONG TÌNH HUÔNG ĐỘC ĐÁO :
- Trưởng phòng yêu cầu nghệ sĩ Phùng đi chụp một cảnh biển để làm lịch . (Nghệ sĩ
Phùng đi chụp một cảnh biển để làm lịch ) . Anh đã chụp được bức ảnh “Chiếc thuyền ngoài
xa” tuyệt đẹp.
- Nhưng ngay sau đó , tại bãi biển , Phùng tình cờ chứng kiến tấn bi kịch chua xót của
cuộc sống . Đó là cảnh bạo hành trong gia đình hàng chài , sống trên chính chiếc thuyền kia .
- Tình cờ , Phùng cũng có mặt trong buổi xét xử của toà án , về việc đánh vợ của người
chồng vũ phu kia .Người vợ không chấp nhận lời đề xuất nên ly dị của chánh án mà lên tiếng
thanh minh, bênh vực chồng mình.

è Tình huống truyện làm nền để người đọc cảm nhận được hai phát hiện và nhận
thức mới mẻ của nguời nghệ sĩ .
B. HAI PHÁT HIỆN CỦA NGHỆ SĨ PHÙNG
1. NGHỆ SĨ PHÙNG PHÁT HIỆN ĐƯỢC BỨC TRANH THIÊN NHIÊN TUYỆT
ĐẸP
- Chiếc thuyền ngoài xa “Một cảnh “đắt” trời cho…một bức tranh mực tàu của một
danh hoạ thời cổ … Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào bầu sương mù trắng như sữa
có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào.Vài bóng người... như tượng trên
chiếc mui khum khum ... khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và đẹp, một
vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích”
-Tâm trạng người nghệ sĩ .
-Trước cảnh đẹp mà “cả đời cầm máy ảnh chỉ có diễm phúc bắt gặp một lần” người nghệ
sĩ trở nên “ bối rối , trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào” . -> Phùng dường như đã bắt
gặp và khám phá đến tận cùng cái Thiện, cái Mỹ. “ Hạnh phúc tràn ngập tâm hồn” . Phùng
thấy tâm hồn mình được thanh lọc trở nên “trong ngần”.
1


 Phùng là nghệ sĩ say mê cái Đẹp và có được hạnh phúc của một người khám phá và
sáng tạo ra cái Đẹp .
2. NGHỆ SĨ PHÙNG PHÁT HIỆN RA BỨC TRANH CUỘC SỐNG ĐẦY NGHỊCH LÍ
CỦA MỘT GIA ĐÌNH HÀNG CHÀI .
2.1. Câu chuyện ở bãi biển : Phùng chứng kiến cảnh người chồng hành hạ vợ và người
con bênh vực mẹ .
a. Hình ảnh người đàn ông hàng chài : xấu xí , hung bạo , thô lỗ .
-

-

Người đàn ông có diện mạo xấu xí , hung dữ .“Tấm lưng rộng và cong như một chiếc

thuyền . Mái tóc tổ quạ . Lão đi chân chữ bát, bước từng bước chắc chắn , hàng lông
mày cháy nắng rủ xuống hai con mắt đầy vẻ độc dữ .”-> Cuộc sống đói nghèo , lam lũ
đã hằn in lên dáng vẻ khắc khổ của người đàn ông .
Người đàn ông có hành động, tàn nhẫn , lời nói thô lỗ.
+ Khi mới rời thuyền, người đàn ông “ lúc nào cũng nhìn dán vào tấm lưng áo bạc phếch
và rách rưới” của người đàn bà.
+ Nhưng khi hai người đi khuất vào sau chiếc xe rà phá mìn thì lão trở nên hùng hổ và
“trút cơn giận như lửa bằng cách dùng thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà …
cứ mỗi nhát quất xuống lão lại nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ ,đau đớn “Mày chết đi
cho ông nhờ . Chúng mày chết hết đi cho ông nhờ .”
 Sự bế tắc trong cái nghèo khiến người chồng tha hoá dần ,trở thành một kẻ vũ phu ,thô
bạo , đánh vợ tàn nhẫn như một phương cách để giải tỏa những uẩn ức , buồn đau

b. Hình ảnh người con- Phác
- Phác phản ứng mãnh liệt với cha . Khi thấy cha đánh mẹ , Phác- người con “như một
viên đạn trên đường lao tới đích đã nhắm” , giận dữ “nhảy xổ” vào người bố, “giằng được
chiếc thắt lưng, liền dướn thẳng người vung chiếc khóa sắt vào giữa khuôn ngực” ông ta. ,
-> Chứng kiến nỗi đau của mẹ , người con có phản ứng mãnh liệt với cha .
- Phác có tình thương chân thành với mẹ . Khi thấy mẹ khóc ,“cái thằng nhỏ, lặng lẽ đưa
mấy ngón tay sờ trên khuôn mặt mẹ, như muốn lau đi những giọt nước mắt chứa đầy trong
những nốt rỗ chằng chịt”.Cử chỉ đồng cảm, thương xót của Phác đối với mẹ .
- “Ở với ông ngoại , thằng bé sướng hơn ở trên thuyền với bố mẹ . Nhưng hễ rời ra là nó
trốn về …Tuyên bố với các bác…rằng nó còn có mặt ở dưới biển này thì mẹ nó không bị
đánh .”
èNgười con có những nhận thức và phản ứng trước hiện thực bởi cậu bé sớm hiểu và
trải đời .
c. Hình ảnh người đàn bà hàng chài : nhẫn nhục cam chịu , thương con , vị tha .
-

Người đàn bà có ngoại hình xấu xí , thô kệch .

Người đàn bà “ngoài bốn mươi” có thân hình “cao lớn với những đường nét thô kệch ”,
“mặt rỗ”, “khuôn mặt mệt mỏi”,“tái ngắt”, “tấm lưng áo bạc phếch và rách rưới” ->
Diện mạo của bà gợi ấn tượng về một cuộc đời lam lũ, nhọc nhằn , nhiều cay đắng .

- Bà chấp nhận bị chồng đánh .
Khi bị chồng đánh , người đàn bà “Không hề kêu lên một tiếng, không chống trả, cũng
không tìm cách chạy trốn” .
-

Bà đau đớn khi con đánh cha để bảo vệ mẹ .
2


+ Phác- người con “như một viên đạn trên đường lao tới đích đã nhắm” …Và hành
động đó bây giờ như viên đạn “ đang xuyên qua tâm hồn người đàn bà, làm rỏ xuống
những dòng nước mắt” -> . Người đàn bà : “Dường như lúc này mới cảm thấy đau
đớn - vừa đau đớn vừa vô cùng xấu hổ , nhục nhã”. Bà gọi tên con “ Ôm chầm lấy nó
rồi lại buông ra, chắp tay vái lấy vái để rồi lại ôm chầm lấy” , “ Thế rồi thật bất ngờ
người đàn bà buông đứa trẻ ra, đi thật nhanh ra khỏi bãi xe tăng hỏng, đuổi theo lão đàn
ông”.
+ chi tiết này hé mở chiều sâu nội tâm và bi kịch của nhân vật . Người mẹ không chỉ bị hành
hạ về thể xác mà còn bị giày vò về tinh thần :
+ Bà luôn nơm nớp lo sợ con cái bị tổn thương nên ra sức che chắn (xin chồng đừng đánh
mình trên thuyền ) . Nhưng rồi những đứa con vẫn biết sự thật . Chính điều này đã làm cho
lòng người mẹ tan nát .
+ Thái độ và.hành động của người đàn bà không chỉ biểu hiện tình yêu sâu nặng đối với
con , mà cao hơn cả , hành động ấy còn hàm ý cầu xin con đừng đánh cha , đừng lỗi đạo
làm con . bà chấp nhận nỗi đau cho riêng mình .
- Người đàn bà còn có lòng tự trọng . Bà “cảm thấy vừa đau đớn vừa vô cùng xấu hổ,
nhục nhã”khi biết con trai và người nghệ sĩ chứng kiế n cảnh mình bị chồng hành hạ .

è Cảm nhận của nghệ sĩ Phùng: Đây là một phát hiện đầy nghịch lí, hoàn toàn đối lập với
cảnh đẹp thơ mộng về thuyền và biển. Phùng bất ngờ, cay đắng nhận ra hiện thực trái
ngang, đầy bi kịch của cuộc sống : “như trong câu chuyện cổ đầy quái đản .”
2.2 Câu chuyện ở tòa án .
-> Phẩm chất người lính khiến Phùng xông vào can, bị đánh, được đưa vào trạm y tế
của tòa án huyện . Khi Đẩu - vị chánh án biết chuyện bạo hành trong gia đình hàng chài , anh
mời người đàn bà đến tòa án để trao đổi về việc người chồng đánh vợ .
- Vị chánh án cho rằng : “ Chị không sống nổi với lão đàn ông vũ phu ấy đâu”.
- Nhưng bà một mực chối từ : “ Qúy toà bắt tội con cũng được , phạt tù con cũng
được , đừng bắt con bỏ nó” .
a .Người đàn bà thấu hiểu lẽ đời.
+ Lúc đầu , khi có mặt ở toà , bà có dáng vẻ lo sợ “vẻ sợ sệt, lúng túng”, “rón rén
đến ngồi ghé vào mép chiếc ghế và cố thu người lại ” , xưng hô xa cách :“qúy toà” – “con”.
Bà lí giải : “ đám đàn bà hàng chài ở thuyền chúng tôi cần phải có một người đàn
ông để chèo chống khi phong ba, để cùng làm ăn nuôi nấng đặng một sắp con.” , “phải sống
cho con chứ không thể sống cho mình”… “ Sau này con cái lớn lên, tôi mới xin được với
lão…đưa tôi lên bờ mà đánh”. “là bởi các chú không phải là đàn bà , chưa bao giờ các chú
biết như thế nào là nỗi vất vả của người đàn bà trên một chiếc thuyền không có đàn ông”.
 Chính thiên chức làm mẹ cao qúy đã giúp người đàn bà vượt qua được những hoàn
cảnh nghiệt ngã trong cuộc đời .
+Về sau , hiểu được thiện chí của vị chánh án , người đàn bà đã xưng hô thân mật
hơn “các chú” – “chị” . Sự chuyển hoá trong cách xưng hô của người đàn bà cũng là cũng
là một dụng công nghệ thuật của tác giả . Bà bộc bạch chân thành : “Từ nhỏ tôi đã là một
đứa con gái xấu . Cũng vì xấu , trong phố không ai lấy . Bà thanh minh , bào chữa cho
chồng bằng tấm lòng nhân hậu , bao dung của người vợ: “Lão chồng tôi là một anh con
trai cục tính , nhưng hiền lành lắm , không bao giờ đánh đập tôi...Gía tôi đẻ ít đi , hoặc
chúng tôi sắm được một cái thuyền rộng hơn ...”->Người đàn bà hiểu : chồng bà là nạn
nhân của hoàn cảnh đói khổ và tăm tối , cần được cảm thông và chia sẻ . Bà đặt
3

chồng ở vị thế cao hơn mình , nói về chồng với tấm lòng biết ơn và thấu hiểu . Người
đàn bà thất học rất hiểu cuộc sống , hiểu con người , hiểu thiên chức làm mẹ và hiểu
sự khốn khổ , bế tắc của chồng .
b. Người đàn bà có ước mơ bình dị .
Bà luôn sống trong tâm niệm “vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn
no” . Bà chắt chiu hạnh phúc từ cuộc đời đầy bất hạnh , chấp nhận bị chồng hành hạ để gia
đình luôn có một người đàn ông chèo lái con thuyền đời , và nhất là để được hạnh phúc
nhìn ngắm đàn con được ăn no .
-> Người đàn bà là hiện thân của những mảnh đời tăm tối , cơ cực vẫn còn tồn tại
quanh ta , là hạt ngọc khuất lấp , lẫn trong cái lấm láp , lam lũ của đời thường .->
Đằng sau câu chuyện buồn của một gia đình hàng chài , nghệ sĩ Phùng cảm nhận được
trái tim nhân hậu , tấm lòng vị tha và vẻ đẹp của tình mẫu tử nơi người đàn bà .
3 .TỪ BỨC TRANH CUỘC SỐNG ĐẦY NGHỊCH LÍ CỦA MỘT GIA ĐÌNH HÀNG
CHÀI , PHÙNG ĐÃ CÓ CHUYỂN BIẾN TRONG NHẬN THỨC
_ Bài học sau chuyến đi thực tế của Phùng .
“Mỗi lần ngắm kĩ, tôi vẫn thấy hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai , và nếu
nhìn lâu hơn, bao giờ tôi cũng thấy người đàn bà ấy đang bước ra khỏi tấm ảnh…tấm lưng
bạc phếch có miếng vá…”
- “Màu hồng của ánh sương mai” -> Chất thơ của cuộc sống, là vẻ đẹp lãng mạn của cuộc
đời, là biểu tượng của nghệ thuật.
- “Người đàn bà bước ra khỏi tấm ảnh…” -> hiện thân của những lam lũ, khốn khó của
đời thường, là sự thật cuộc đời đằng sau nghệ thuật.
- Chiếc thuyền nghệ thuật thì ở ngoài xa ,còn hiện thực cuộc đời lại ở rất gần . Cuộc sống
vốn phức tạp, người nghệ sĩ phải có cái nhìn đa diện, nhiều chiều , không chỉ nhìn đời
bằng mắt mà phải nhìn đời bằng cả tấm lòng. Và đặc biệt , mối quan hệ không thể tách
rời giữa nghệ thuật với cuộc sống, nghệ thuật không thể chỉ vị nghệ thuật mà nghệ thuật
còn phải vị nhân sinh .  Nghệ thuật chân chính không bao giờ xa rời cuộc đời. Nghệ
thuật là chính cuộc đời và phải luôn luôn vì cuộc đời .
B .ĐÁNH GIÁ:

- Bằng tình huống truyện độc đáo , bất ngờ : Tình huống nhận thức , giàu kịch
tính trong hành động , diễn biến mạch truyện và chiều sâu tâm lí nhân vật ... mà tác
phẩm có sức hấp dẫn , lôi cuốn . Ngôn ngữ bình dị , giọng văn trần thuật khách
quan , những chi tiết đầy kịch tính đã đưa người đọc đi từ ngạc nhiên này đến
ngạc nhiên khác .Tác giả phác hoạ hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng theo lối
tương phản giữa bức tranh thiên nhiên và bức tranh cuộc sống ; giữa tâm trạng
thăng hoa trong hạnh phúc của sự sáng tạo nghệ thuật với tâm trạng ngỡ ngàng , phẫn
nộ rồi cảm thông trước hiện thực đời sống . Từ hai phát hiện đó , người nghệ sĩ có sự
chuyển biến trong nhận thức .

III. KẾT BÀI :
- Thông qua nhân vật Phùng nói riêng và truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” nói chung ,
Nguyễn Minh Châu bộc lộ nỗi băn khoăn về thân phận con người và những chiêm nghiệm sâu
sắc về nghệ thuật và cuộc đời . Từ đó , tác giả rút ra một bài học đúng đắn về cách nhìn nhận
cuộc sống và con người: một cách nhìn đa diện, nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thực sự sau
bề ngoài của hiện tượng .
Tác phẩm có giá trị nhiều mặt :triết lí, hiện thực , nhân đạo và nghệ thuật sâu sắc .
4


- Liên hệ :Muốn giải quyết những vấn đề của cuộc sống ,ta không chỉ dựa vào thiện chí,
pháp luật ,hoặc lí thuyết , sách vở mà còn phải thấu hiểu cuộc sống và cần có giải pháp
thiết thực,vì chừng nào chưa thoát khỏi đói nghèo,con người còn phải đối diện với cái xấu
và cái ác.

5