Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp mối liên hệ với hiệu quả hoạt động – trường hợp doanh nghiệp ĐBSCL – Việt Nam (Luận án tiến sĩ)

13

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

------------------------------

CHÂU THỊ LỆ DUYÊN

TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI DOANH NGHIỆP:
MỐI QUAN HỆ VỚI HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG –
TRƯỜNG HỢP CÁC DOANH NGHIỆP
ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG – VIỆT NAM
S

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, 2018

13 -


14

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

------------------------------

CHÂU THỊ LỆ DUYÊN

TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP:
MỐI QUAN HỆ VỚI HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG –
TRƯỜNG HỢP CÁC DOANH NGHIỆP
ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG – VIỆT NAM

Chuyên ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH
Mã số: 62.34.05.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS NGUYÊN THỊ BÍCH CHÂM
TS NGƠ THỊ ÁNH

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, 2018

14 -


15

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
ĐỘC LẬP – TỰ DO – HẠNH PHÚC

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án tiến sĩ kinh tế “Trách nhiệm xã hội của doanh
nghiệp: mối quan hệ với hiệu quả hoạt động – Trường hợp doanh nghiệp Đồng bằng
sông Cửu Long – Việt Nam” là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi.
Các kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa từng được cơng
bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.

Nghiên cứu sinh

CHÂU THỊ LỆ DUYÊN

15 -


16

LỜI CẢM ƠN
Luận án tiến sỹ đã được hoàn thành cùng với rất nhiều sự hỗ trợ và giúp đỡ
của rất nhiều cá nhân và tổ chức.
Trước tiên, tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô của trường Đại Học Kinh
Tế TP. Hồ Chí Minh, đặc biệt là các Thầy Cơ Khoa Quản trị kinh doanh, đã tận
tình giảng dạy hướng dẫn tơi hồn thành các học phần trong chương trình đào
tạo. Đây là nền tảng kiến thức giúp tơi có kiến thức cơ bản để tiếp cận với các
nghiên cứu và tìm được hướng nghiên cứu cho luận án. Tôi xin chân thành cảm
ơn Ban Giám Hiệu đã tạo điều kiện cho tơi trong hồn cảnh khó khăn được báo
cáo luận án. Tôi cũng chân thành cảm ơn q Thầy Cơ của Viện Đào tạo Sau Đại
học,Phịng Kế Tốn và các phịng ban khác, cảm ơn Thầy Viện trưởng Nguyễn
Viết Tiến đã giúp đỡ tôi trong công tác,chuyên môn quản lý và các thủ tục cần
thiết trong suốt q trình học và bảo vệ luận án tiến sỹ.
Tơi cũng xin chân thành cảm ơn quý thấy cô và các đồng nghiệp của tôi ở
trường Đại học Cần Thơ, đăc biệt là Khoa Kinh tế đã tận tình quan tâm, chia sẻ
và giúp đỡ trong suốt quá trình học tập của tôi. Đồng thời tôi cũng xin được cảm
ơn Ban giám hiệu nhà trường đã giúp tôi vượt qua giai đoạn khó khăn. Chân
thành cảm ơn Thầy hiệu trưởng Hà Thanh Tồn, thầy trưởng Phịng Tài vụ
Nguyễn Văn Duyệt đã tạo điều kiện và giúp đỡ tơi hồn thành việc báo cáo luận
án.

Tơi xin bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc tới TS Nguyễn Thị Bích
Châm và TS Ngơ Thị Ánh, là hai Cơ hướng dẫn khoa học của tôi. Trong suốt
những năm qua, hai Cơ đã tận tình dìu dắt, chỉ bảo, hướng dẫn tơi thực hiện luận
án. Khơng những vậy hai cơ cịn động viên và chia sẽ cùng tôi trong những giai
đoạn khó khăn nhất cuộc đời của tơi cũng như trong những giây phút tôi tưởng
chừng như không thể vượt qua. Ngồi những nhận xét, đánh giá của hai cơ về
chun môn, đặc biệt là những gợi mở về hướng giải quyết các vấn đề của tiến
trình nghiên cứu trong suốt những năm tháng thực hiện luận án, thực sự đây là
những bài học vô cùng quý giá đối với tôi không riêng cho việc thực hiện luận án

16 -


17

tiến sỹ mà cả trong chuyên môn công việc và cuộc sống của tơi. Bên cạnh đó, hai
Cơ cịn đã giúp tôi vượt qua được sự yếu đuối và nâng cao ý chí mạnh mẽ hơn để
đi tiếp con đường nghiên cứu khi tơi lùi bước, cũng như đó sẽ là bài học rất lớn
đối với riêng tôi trên con đường sự nghiệp cũng như cuộc sống cá nhân mai sau.
“Em xin chân thành cảm ơn hai Cô vô cùng, em sẽ nhớ mãi những lời khuyên và
lời động viên của hai Cô trong suốt con đường nghiên cứu mai sau và cả trong
cuộc sống cá nhân. Em thật sự rất may mắn khi được hai Cô hướng dẫn! Nếu
không có sự động viên và giúp đỡ này chắc là em khơng thể hồn thành luận án
của mình. Chân thành cảm ơn hai Cô”.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn tất cả các quý thầy cô đã tham dự cũng
như đọc và chỉnh sửa luận án về mặt chuyên môn giúp tôi trong tất cả các buổi hội
thảo cũng như hội đồng bảo vệ cơ sở và phản biện độc lập.
Cuối cùng, tơi xin gửi tấm lịng ân tình tới Gia đình của tơi. Trong suốt
những năm qua, gia đình luôn là nguồn cổ vũ và truyền nhiệt huyết để tơi hồn
thành luận án. Đặc biệt cảm ơn chồng tơi và hai con nhỏ của tôi đã cho tôi nhiều

thời gian độc lập để nghiên cứu và hoàn thành. Cảm ơn ba mẹ và các anh chị đã
là nguồn cảm hứng và luôn tạo điều kiện và giúp đỡ tôi hoàn thành luận án một
cách tốt nhất.
Nghiên cứu sinh

CHÂU THỊ LỆ DUYÊN

17 -


18

TÓM TẮT
Nghiên cứu “Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp: Mối quan hệ với hiệu quả
hoạt động - trường hợp các doanh nghiệp Đồng bằng sông Cửu Long –Việt Nam”
nhằm mục tiêu khám phá mối quan hệ giữa trách nhiệm xã hội và hiệu quả hoạt động
của doanh nghiệp, mối quan hệ này được xem xét ở góc độ trực tiếp- từ việc thực hiện
trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (ở các khía cạnh về mơi trường, khách hàng,
nhân viên, nhà cung ứng và cộng đồng địa phương) đến hiệu quả hoạt động của doanh
nghiệp (thơng qua nhóm chỉ tiêu tài chính là ROS, ROE và ROA); và ở góc độ gián
tiếp thơng qua các tác nhân khác đó là việc thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh
nghiệp đến lợi ích kinh doanh bao gồm các tác nhân đó là lịng trung thành của khách
hàng, lịng trung thành của nhân viên, danh tiếng của doanh nghiệp và khả năng tiếp
cận vốn của doanh nghiệp, từ đó những lợi ích kinh doanh này sẽ tác động đến hiệu
quả hoạt động của doanh nghiệp. Nghiên cứu còn đề cập đến khái niệm lãnh đạo và
mạnh dạn đưa vào mơ hình nghiên cứu vì việc doanh nghiệp thực hiện trách nhiệm xac
hội nhiều hay ít phụ thuộc rất nhiều vào tác nhân lãnh đạo và lợi ích cũng như hiệu quả
hoạt động của doanh nghiệp cũng chịu ảnh hưởng bởi tác nhân này. Tổng quan về
nghiên cứu đã được trình bày và phần mô tả chi tiết cụ thể từ việc cần thiết của nghiên
cứu đến mục tiêu nghiên cứu, những nghiên cứu cùng lĩnh vực được thực hiện ở Việt

Nam cũng như trên thế giới đã được trình bày ở chương 1 cho đến lý thuyết về các
khái niệm, cách xây dựng nghiên cứu sơ bộ đến nghiên cứu chính thức được trình bày
tại chương 2, mơ tả về kiểm định các khái niệm và xây dựng thang đo được tiếp tục
trình bày ở chương 3 và phần thảo luận nghiên cứu được trình bày ở chương 4; phần
kết luận, hàm ý và hạn chế của nghiên cứu sẽ được trình bày ở chương 5.
Nghiên cứu đề cập đến các khái niệm sau: (1) trách nhiệm xã hội của doanh
nghiệp, (2) lợi ích kinh doanh, (3) lãnh đạo và (4) hiệu quả hoạt động của doanh
nghiệp.
Trong đó trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp là khái niệm tiềm ẩn được đo
lường bởi trách nhiệm của doanh nghiệp đối với (1)môi trường, (2) khách hàng, (3)
nhân viên, (4) nhà cung ứng và (5) cộng đồng. Khái niệm lợi ích kinh doanh cũng là
một khái niệm tiềm ẩn và được đo lường bởi các khái niệm (1) lòng trung thành của
khách hàng, (2) lòng trung thành của nhân viên, (3) danh tiếng của doanh nghiệp và (4)
khả năng tiếp cận vốn.
18 -


19

Mơ hình nghiên cứu lý thuyết kỳ vọng việc thực hiện trách nhiệm xã hội sẽ
tác động dương đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp và việc thực hiện trách
nhiệm xã hội của doanh nghiệp cũng tác động dương đến lợi ích kinh doanh và lợi ích
kinh doanh sẽ tác động cùng chiều đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Bên
cạnh đó, nghiên cứu cũng kỳ vọng việc thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp
được tác động dương từ biến lãnh đạo và lãnh đạo tác động dương đến lợi ích của
doanh nghiệp và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.
Nghiên cứu được hoàn thành với các kết quả như sau:
(1) Về nghiên cứu sơ bộ: Kết quả của kiểm định độ tin cậy của thang đo thông
qua kiểm định Cronbach’s Alpha đều đạt được độ tin cậy và giá trị cho phép, tất cả các
thang đo được đưa vào nghiên cứu khi kiểm định độ tin cậy đều đạt được độ tin cậy

với dữ liệu thị trường. Như vậy thang đo lý thuyết phù hợp với nghiên cứu tại thị
trường Đồng bằng sông Cửu Long – Việt Nam
(2) Kết quả nghiên cứu cho thấy việc đo lường khái niệm trách nhiệm xã hội
của doanh nghiệp bao gồm việc đo lường việc thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh
nghiệp đối với các bên liên quan đó là: (1) mơi trường, (2) khách hàng, (3) nhân viên,
(4) nhà cung ứng và (5) cộng đồng. Điều này cũng phù hợp với các nghiên cứu trước
đó, phù hợp với nghiên cứu của Sweeney (2004).
(3) Kết quả đo lường khái niệm lợi ích kinh doanh được đo lường bởi bốn
khái niệm: (1) Lòng trung thành của khách hàng, (2) Lòng trung thành của nhân viên,
(3) Khả năng tiếp cận vốn và (4) Danh tiếng của doanh nghiệp.
Tuy nhiên, đó là kết quả của kiểm định Cronbach’s Alpha thì các thang đo
đều phù hợp với lý thuyết và đạt độ tin cậy cao. Song, khi phân tích tiếp đến nhân tố
khám phá thì các thang đo có một vài thay đổi nhỏ.
Cụ thể với khái niệm trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp bao gồm các khái
niệm trách nhiệm đối với môi trường, cộng đồng và nhà cung ứng đều đạt được giá trị
phân biệt và giá trị hội tụ, thì khái niệm khách hàng và nhân viên lại khơng đạt được
giá trị phân biệt, hai khái niệm này khi thực hiện phân tích nhân tố khám phá trong
nghiên cứu sơ bộ thì lại gom nhóm cùng nhau, tuy nhiên nghiên cứu đã biện luận việc
khẳng định lại giá trị phân biệt và hội tụ của hai khái niệm này sẽ được kiểm định lại
bằng phân tích nhân tố khẳng định trong chương 4 vì nghiên cứu liên hệ với thực tiễn
doanh nghiệp hoạt động ở Đồng bằng sông Cửu Long và nhận định riêng của tác giả

19 -


20

đã giữ lại việc kiểm định hai khái niệm này và thực tế chương 4 đã kiểm định lại các
giá trị phân biệt hội tụ và tính đơn hướng của hai khái niệm này đều đạt yêu cầu của
nghiên cứu (được trình bày cụ thể trong chương 4);

Tiếp tục việc thay đổi của thang đo của nghiên so với lý thuyết đó là thang đo
lợi ích kinh doanh, khi kiểm định độ tin vậy đều đạt giá trị cao, song khi đưa vào phân
tích nhân tố khám phá thì khái niệm danh tiếng của doanh nghiệp không đạt giá trị hội
tụ và giá trị phân biệt. Do đó, nghiên cứu đã khơng đưa khái niệm này vào mơ hình
nghiên cứu. Như vây, khái niệm lợi ích kinh doanh chỉ được đo lường bởi ba khái
niệm: lòng trung thành của nhân viên, khách hàng và khả năng tiếp cận vốn.
Nghiên cứu cũng đã đưa ra được các kết luận có đã phản ánh thực tiễn tình
hình thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và hiệu quả hoạt động của doanh
nghiệp tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long như sau:
Nghiên cứu cho thấy có mối quan hệ giữa thực hiện trách nhiệm xã hội của
doanh nghiệp và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp và mối quan hệ này là tích cực,
đồng thời có sự khác biệt về mối quan hệ này được kiểm sốt bởi quy mơ doanh
nghiệp, kết luận này có nghĩa rằng giữa doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ có mối quan hệ
khác nhau với doanh nghiệp vừa và lớn.
Nghiên cứu về mối quan hệ giữa trách nhiệm xã hội và hiệu quả hoạt động
phải nghiên cứu trong dài hạn mới có thể thấy được mối quan hệ tích cực, nếu nghiên
cứu trong ngắn hạn có thể sẽ thấy mối quan hệ này là tiêu cực, song không thể kết luận
thực hiện nhiều trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp sẽ nâng cao được hiệu quả hoạt
động, đây không nhất thiết là mối quan hệ nhân quả mà đó là mối quan hệ bổ sung.
Điều này đồng nghĩa với việc thực hiện trách nhiệm xã hội trong dài hạn có mối quan
hệ tích cực với hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.
Khái niệm lãnh đạo theo các nghiên cứu và theo tác giả khi nghiên cứu với
trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp chưa có
ý nghĩa khi sử dụng lãnh đạo giao dịch.
Khái niệm lợi ích kinh doanh bao gồm sự trung thành của khách hàng, của
nhân viên, danh tiếng và khả năng tiếp cận vốn và những nhân tố có quan hệ tích cực
và mạnh khi doanh nghiệp thực hiện trách nhiệm xã hội và lợi ích kinh doanh cũng có
tác động tích cực và mạnh đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp

20 -

21

Nghiên cứu đã minh chứng được mối quan hệ giữa việc thực hiện trách nhiệm
xã hội của doanh nghiệp đối với các bên liên quan như cộng đồng, môi trường, khách
hàng, nhân viên, nhà cung ứng và môi trường và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.
Nghĩa là mối quan hệ này là dương - để doanh nghiệp ngày càng tự nguyện gia tăng
việc thực hiện trách nhiệm xã hội trong dài hạn để gia tăng hiệu quả hoạt động của
doanh nghiệp trong dài hạn.
Tương tự như hầu hết các nghiên cứu. Nghiên cứu về “mối quan hệ giữa trách
nhiệm xã hội và hiệu quả hoạt động: trường hợp các doanh nghiệp ĐBSCL – Việt
Nam” cũng còn nhiều hạn chế. Đó là, mẫu nghiên cứu chỉ được thu thập ở ba tỉnh
trong Đồng bằng sông Cửu Long là Cần Thơ, Vĩnh Long và Kiên Giang; số lượng
quan sát trong mẫu nghiên cứu là 392 quan sát cũng chưa thể là nhều nên nếu có thể
cần gia tăng thêm số lượng các quan sát nhằm giứp giảm những sai số trong khi kiểm
định cũng như các sai số của mơ hình nghiên cứu; Khái niệm lãnh đạo được tiếp cận
theo hướng lãnh đạo chuyển đổi mà không nghiên theo hướng lãnh đạo giao dịch nên
mức độ tác động cùng chiều với hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp chưa thể hiện
được và mối quan hệ với trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp là khơng có ý nghĩa.
Nghiên cứu đã khơng tìm thấy được mối quan hệ này khi xét trong dài hạn với dữ liệu
thu thập được tại doanh nghiệp ở Đồng bằng sơng Cửu Long.
Tóm lại, trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp có mối quan hệ dương với lợi
ích kinh doanh và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, có mối quan hệ trực tiếp và
gián tiếp đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Trong khi đó, lãnh đạo có mối
quan hệ dương với lợi ích kinh doanh và ngược chiều đến hiệu quả hoạt động của
doanh nghiệp.

21 -

22

MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT ....................................................... vi
DANH MỤC BIỂU BẢNG ......................................................................................... vii
DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ ............................................................................. viii
TÓM TẮT ..................................................................................................................... ix
Giới thiệu ........................................................................................................................ 1
1.1. Vấn đề nghiên cứu ................................................................................................. 1
1.1.1.

Bối cảnh của nghiên cứu................................................................................ 1

1.1.2.

Khe hổng nghiên cứu ..................................................................................... 6

1.2. Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu ........................................................ 7
1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................ 7
1.2.2. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................. 7
1.3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 8
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................... 8
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 8
1.4 . Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 8
1.5 . Ý nghĩa của nghiên cứu: .................................................................................... 9
1.6 . Kết cấu của nghiên cứu .................................................................................... 10
CHƯƠNG 2: ................................................................................................................ 12
CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MƠ HÌNH NGHIÊN CỨU ............................................ 12
Giới thiệu ...................................................................................................................... 12

2.1. Các khái niệm trong nghiên cứu ......................................................................... 12
2.1.1. Khái niệm trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp .......................................... 12
2.1.2. Khái niệm các bên liên quan ............................................................................ 18
2.1.3. Khái niệm lợi ích kinh doanh ........................................................................... 21
2.1.4. Khái niệm lãnh đạo ........................................................................................... 27
2.1.5. Khái niệm hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp .......................................... 31
2.2. Lược khảo các nghiên cứu có liên quan ............................................................. 33
2.2.1. Theo mối quan hệ giữa trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và hiệu quả
hoạt động ...................................................................................................................... 33

22 -


23

2.2.2. Theo mối quan hệ giữa trách nhiệm xã hội, lợi ích kinh doanh và hiệu quả
hoạt động của doanh nghiệp ....................................................................................... 38
2.2.3. Theo mối quan hệ giữa trách nhiệm xã hội, lãnh đạo và hiệu quả hoạt động
của doanh nghiệp ......................................................................................................... 42
2.3. Mơ hình nghiên cứu và các giả thuyết nghiên cứu ............................................ 44
2.3.1. Mơ hình nghiên cứu........................................................................................... 44
Tóm tắt ........................................................................................................................ 50
CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 51
Giới thiệu ...................................................................................................................... 51
3.1. Tổng quan về quy trình nghiên cứu................................................................... 51
3.2. Phương pháp thu thập và xử lý thông tin ......................................................... 55
3.2.1. Thiết kế bảng câu hỏi điều tra sơ bộ ............................................................... 55
3.2.2. Phương pháp thu thập số liệu ......................................................................... 56
3.2.3. Phương pháp xử lý số liệu................................................................................ 57
3.3. Xây dựng thang đo trong mơ hình nghiên cứu ................................................. 61

3.4. Kiểm định sơ bộ mơ hình nghiên cứu ................................................................ 67
3.4.1. Kết quả thống kê mô tả: .................................................................................... 67
3.4.2. Đánh giá độ tin cậy của thang đo .................................................................... 69
3.4.3. Kết quả đánh giá độ tin cậy của thang đo: .................................................... 69
3.4.4. Đánh giá giá trị thang đo-phân tích nhân tố khám phá (EFA) ..................... 79
3.5. Kết luận và kết quả nghiên cứu sơ bộ ............................................................... 84
Tóm tắt ........................................................................................................................ 87
CHƯƠNG 4: ................................................................................................................ 88
PHÂN TÍCH KẾT QUẢ VÀ KIỂM ĐỊNH MƠ HÌNH NGHIÊN CỨU ................ 88
Giới thiệu ...................................................................................................................... 88
4.1. Thiết kế chương trình nghiên cứu chính thức .................................................. 88
4.1.1.

Mẫu nghiên cứu ............................................................................................ 88

4.1.2.

Đối tượng điều tra ........................................................................................ 89

4.2. Phân tích nhân tố khẳng định (CFA) ................................................................ 90
4.2.1.

Phương pháp luận phân tích nhân tố khẳng định .................................... 90

4.2.2.

Kết quả phân tích nhân tố khẳng định - CFA ........................................... 92

23 -

24

4.2.3.

Kiểm định mơ hình lý thuyết bằng mơ hình hố cấu trúc tuyến tính

(SEM)

...................................................................................................................... 105

4.2.4.

Kiểm định các giả thuyết:.......................................................................... 106

4.2.5.

Kiểm định ước lượng mơ hình lý thuyết bằng Bootstrap ...................... 110

4.2.6.

Kết quả kiểm định các giả thuyết ............................................................. 110

4.2.7.

Phân tích cấu trúc đa nhóm theo quy mơ doanh nghiệp ........................ 112

Tóm tắt ...................................................................................................................... 113
CHƯƠNG 5: .............................................................................................................. 115
KẾT LUẬN, HÀM Ý VÀ ĐÓNG GÓP CỦA NGHIÊN CỨU .............................. 115

Giới thiệu .................................................................................................................... 115
5.1. Kết quả chính và đóng góp của nghiên cứu .................................................... 116
5.2. Đóng góp về mơ hình lý thuyết ........................................................................ 117
5.3. Đóng góp thực tiễn của nghiên cứu ................................................................. 125
5.4. Hàm ý của nghiên cứu ...................................................................................... 126
5.5. Hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo ............................... 127
Tóm tắt ...................................................................................................................... 128
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 129
PHỤ LỤC 1: PHIẾU THU THẬP THÔNG TIN CHUYÊN GIA ........................ 143
PHỤ LỤC 2: PHIẾU THU THẬP THÔNG TIN SƠ BỘ ...................................... 145
PHỤ LỤC 3: PHIẾU THU THẬP THƠNG TIN CHÍNH THỨC ........................ 149
PHỤ LỤC 4: KẾT QUẢ XỬ LÝ SỐ LIỆU NGHIÊN CỨU ................................. 153

24 -


25

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
BB:

Business benefits, Lợi ích kinh doanh

BSCI:

Business Social Compliance Initiative, Tiêu chuẩn đánh giá tuân thủ
thực hiện trách nhiệm xã hội trong kinh doanh

CFA:

Phân tích nhân tố khẳng định

CoC:

Code of conduct, bộ quy tắc ứng xử

CSP:

Coporate social performance, Hiệu quả xã hội của doanh nghiệp

CSR:

Coporate social responsibility, Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp

DN:

Doanh nghiệ

EFA:

Phân tích nhân tố khám phá

EMS:

Hệ thống quản lý môi trường

FP:

Financial performance, Hiệu quả hoạt động

FTA:

Hiệp hội ngoại thương

GCNV:

Global Compact Network Vietnam, Mạng lưới Hiệp ước toàn cầu
Việt Nam

GMP:

Good Manufacturing Practices, Hệ thống thực hành sản xuất tốt

ISO:

Tổ chức tiêu chuẩn quốc tế

ISO 14000:

Hệ thống quản trị môi trường

ISO 26000:

Tiêu chuẩn quốc tế hướng dẫn về TNXH

ISO 9000:

Hệ thống quản trị chất lượng

Leadership:

Lãnh đạo

OHSAS 18001: Hệ thống quản lý an toàn và sức khỏe
ROA:

Tỷ suất lợi nhuận ròng trên tổng tài sản

ROE:

Tỷ suất lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu

ROS:

Tỷ suất lợi nhuận ròng trên doanh thu

SA8000:

Social Accountability 8000, Tiêu chuẩn trách nhiệm xã hội

SEM:

Mơ hình cấu trúc tuyến tính

SAI:

Tổ chức Trách nhiệm xã hội quốc tế

CSR, TNXH: Trách nhiệm xã hội
VCCI:

Phòng cơng nghiệp và thương mại Việt Nam

WRAP:

Trách nhiệm tồn cầu về sản phẩm may mặc

WTO:

World Trade Organization, Tổ chức thương mại thế giới

25 -



i

DANH MỤC BIỂU BẢNG
Bảng 2.1 Tổng hợp các tác giả và tác phẩm của họ khi nghiên cứu về trách nhiệm xã
hội của doanh nghiệp ......................................................................................... 30
Bảng 2.2 Tổng hợp thang đo khái niệm trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp59
Bảng 2.3 Tổng hợp thang đo khái niệm lợi ích kinh doanh ............................. 63
Bảng 3.1 Cơ cấu mẫu trong nghiên cứu khám phá ........................................... 92
Bảng 3.2 Kiểm định độ tin cậy của thang đo môi trường ................................ 74
Bảng 3.3 Kiểm định độ tin cậy của thang đo nhân viên

............................. 75

Bảng 3.4 Kiểm định độ tin cậy của thang đo khách hàng

......................... 76

Bảng 3.5 Kiểm định độ tin cậy của thang đo nhà cung ứng

...................... 76

Bảng 3.6 Kiểm định độ tin cậy của thang đo BB danh tiếng ........................... 77
Bảng 3.7 Kiểm định độ tin cậy của thang đo BB nhân viên

..................... 78

Bảng 3.8 Kiểm định độ tin cậy của thang đo BB khách hàng

................... 78

Bảng 3.9 Kiểm định độ tin cậy của thang đo BB tiếp cận vốn

.................. 79

Bảng 3.10 Kiểm định độ tin cậy của thang đo lãnh đạo

............................. 79

Bảng 3.11 Kiểm định độ tin cậy của thang đo hiệu quả hoạt động

........... 80

Bảng 3.12 Bảng trọng số nhân tố khái niệm trách nhiệm xã hội .................. 80
Bảng 3.13 Bảng trọng số nhân tố khái niệm lợi ích kinh doanh .................... 81
Bảng 3.14 Bảng trọng số nhân tố khái niệm lãnh đạo .................................... 82

Bảng 3.15 Bảng trọng số nhân tố khái niệm hiệu quả hoạt động ................... 82
Bảng 4.1 Kiểm định độ tin cậy của thang đo môi trường

............................ 93

Bảng 4.2 Kiểm định độ tin cậy của thang đo nhân viên

............................. 94

Bảng 4.3 Kiểm định độ tin cậy của thang đo khách hàng

......................... 94

Bảng 4.4 Kiểm định độ tin cậy của thang đo nhà cung ứng

...................... 95

Bảng 4.5 Kiểm định độ tin cậy của thang đo BB danh tiếng

.................... 95

Bảng 4.6 Kiểm định độ tin cậy của thang đo BB nhân viên

...................... 96

Bảng 4.7 Kiểm định độ tin cậy của thang đo BB khách hàng

..................... 96

Bảng 4.8 Kiểm định độ tin cậy của thang đo BB tiếp cận vốn

................... 96

Bảng 4.9 Kiểm định độ tin cậy của thang đo lãnh đạo

.............................. 97

Bảng 4.10 Kiểm định độ tin cậy của thang đo hiệu quả hoạt động

........... 98

Bảng 4.11 Bảng trọng số nhân tố khái niệm trách nhiệm xã hội……………..99
Bảng 4.12 Bảng trọng số nhân tố khái niệm lợi ích kinh doanh……………..101

i-


ii

Bảng 4.13 Bảng trọng số nhân tố khái niệm lãnh đạo………...……………..102
Bảng 4.14 Bảng trọng số nhân tố khái niệm hiệu quả hoạt dộng..…………..102
Bảng 4.15. Cơ cấu mẫu trong chương trình nghiên cứu chính thức ........... 104
Bảng 4.16. Kết quả kiểm định giá trị phân biệt giữa các biến trong mô hình kiểm định
khái niệm trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ........................................... 1255
Bảng 4.17. Kết quả kiểm định giá trị phân biệt giữa các biến trong mơ hình kiểm định
khái niệm lợi ích kinh doanh ........................................................................... 107
Bảng 4.18 Kiểm định độ tin cậy của thang đo lãnh đạo ................................ 107
Bảng 4.19 Kiểm định độ tin cậy của thang đo hiệu quả hoạt động................. 109
Bảng 4.20. Kết quả kiểm định giá trị phân biệt của cả mơ hình .................... 111
Bảng 4.21. Hệ số hồi quy của mơ hình lý thuyết ........................................... 111

Bảng 4. 22 Hiệu quả tác động trực tiếp, gián tiếp và tổng hợp giữa các khái niệm trong
mơ hình nghiên cứu ......................................................................................... 139
Bảng 4.23 Kết quả so sánh của mơ hình khả biến và mơ hình bất biến ......... 121
Bảng 5.1. Thang đo môi trường ...................................................................... 146
Bảng 5.2. Thang đo nhân viên......................................................................... 146
Bảng 5.3. Thang đo khách hàng ...................................................................... 147
Bảng 5.4. Thang đo nhà cung ứng .................................................................. 148
Bảng 5.5. Thang đo cộng đồng ....................................................................... 148
Bảng 5.6. Thang đo lợi ích kinh doanh ........................................................... 149
Bảng 5.7. Thang đo lãnh đạo........................................................................... 150
Bảng 5.8. Thang đo hiệu quả hoạt động .......................................................... 151

ii -


iii

DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Hình 2.1. Kim tự tháp TNXH của doanh nghiệp của Carroll (1991) ................ 13
Hình 2.2. Mơ hình ba vịng trịn đồng tâm (Elkington, 1997) ......................... 16
Hình 2.3 Mơ hình nghiên cứu lý thuyết ........................................................... 49
Hình 4 1. Kết quả CFA chuẩn hóa của khái niệm trách nhiệm xã hội của doanh
nghiệp .................................................................................................................... 94
Hình 4 2. Kết quả CFA chuẩn hóa của khái niệm lợi ích kinh doanh ............... 96
Hình 4.3 Kết quả phân tích CFA về đánh giá độ tin cậy của thang đo lãnh đạo 98
Hình 4.4 Kết quả CFA về đánh giá độ tin cậy của thang đo hiệu quả hoạt động 100
Hình 4.5. Kết quả CFA chuẩn hóa của cả mơ hình ........................................ 102
Hình 4.6. Mơ hình lý thuyết chính thức (đã điều chỉnh) ................................ 103
Bảng 4.8 Kết quả ước lượng bootstrap với N = 1.000 ................................... 109
Hình 4.9 Kết quả SEM của mơ hình nghiên cứu đã chuẩn hóa ..................... 110

iii -



1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
Giới thiệu
Chương tổng quan về nghiên cứu cung cấp một cái nhìn tổng quan và toàn
diện cho cả nghiên cứu “Mối quan hệ giữa trách nhiệm xã hội và hiệu quả hoạt động:
trường hợp doanh nghiệp Đồng bằng sông Cửu Long – Việt Nam”. Từ việc đặt vấn đề
nghiên cứu đến bối cảnh nghiên cứu được thực hiện, để rồi từ đây tìm được khe hổng
nghiên cứu và đưa ra được các mục tiêu nghiên cứu cũng như câu hỏi nghiên cứu.
Chương này cũng trình bày phạm vi nghiên cứu; đối tượng nghiên cứu; phương pháp
nghiên cứu, kết cấu nghiên cứu và ý nghĩa của nghiên cứu.
1.1. Vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Bối cảnh của nghiên cứu
Kinh tế thế giới đang phát triển rất mạnh và sự phát triển đó là khơng bền
vững (Jeffrey D. Sachs, 2008), sức mạnh của sự phát triển ngày càng lan rộng và mạnh
mẽ cho tất cả các nước trên thế giới, đặc biệt là các quốc gia ở Châu Phi, một số các
quốc gia ở Châu Á và Châu mỹ La tinh. Việc phát triển quá nhanh chóng sẽ dẫn đến
các vấn đề về môi trường, xã hội và cả các vấn đề về kinh tế (Jeffrey D. Sachs, 2008).
Việt Nam là một trong những quốc gia ở Châu Á nằm trong nhóm các nước
đang phát triển, Việt Nam hiện tại đang được đánh giá là một trong những con hổ mới
nổi ở Châu Á, do vậy việc đầu tư từ các tổ chức nước ngồi cũng như làn sóng M & A
càng lan tỏa đến Việt Nam. Bên cạnh việc gia tăng tính hấp dẫn cho doanh nghiệp
nước ngồi cũng như nguồn vốn đầu tư vào Việt Nam, thì điều đó cũng dẫn đến những
áp lực ngày càng gia tăng cho nền kinh tế cũng như các doanh nghiệp đang hoạt động
trên lãnh thổ Việt Nam. Các nhà nghiên cứu thường cho rằng trách nhiệm xã hội có thể

cải thiện khả năng cạnh tranh của một doanh nghiệp trong dài hạn, ngụ ý muốn nói
rằng có một mối quan hệ tích cực giữa sự tham gia trách nhiệm xã hội của một doanh
nghiệp và thành công hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp đó (Weber, 2008).
Phần lớn các doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Để doanh
nghiệp Việt Nam có thể cạnh tranh mạnh hơn so với các doanh nghiệp nước ngồi thì
việc thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp cũng là một cách nhằm gia tăng
lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp (Weber, 2008) trong giai đoạn tồn cầu hóa đang
diễn ra ngày càng mạnh mẽ. Như vậy, trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR ) là

1-


2

một khái niệm được đánh giá như một hành động được đánh giá cao mà doanh nghiệp
thực hiện đối với xã hội. Bên cạnh đó, có một quan điểm quan trọng đã luận rằng CSR
có thể giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa thu hút và giữ chân khách hàng, tăng hình
ảnh xã hội của doanh nghiệp là một yếu tố tác động mạnh đến khách hàng khi họ quyết
định mua sản phẩm, đồng thời với sự quan tâm ngày càng tăng về CSR trong thời gian
gần đây của khách hàng (Angelidis và cộng sự, 2008)
Cùng với xu hướng ủng hộ việc thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh
nghiệp, Thorne và cộng sự (1993); Davidson & Worrell (1988), đã nghiên cứu được
rằng, nếu doanh nghiệp không thực hiện trách nhiệm xã hội của mình thì hiệu quả hoạt
động của doanh nghiệp sẽ giảm đáng kể, nghiên cứu của Spence (1987); Davidson &
Worrell (1995) cũng nhận định: doanh nghiệp, nếu thiếu các hoạt động trách nhiệm xã
hội thì các chỉ số ROA, ROE cũng giảm; nghiên cứu của Howen Stoh & Brannick
(1999), đã cho thấy rằng doanh nghiệp bỏ qua các hoạt động thực hiện trách nhiệm xã
hội của mình sẽ có thể bị tẩy chay, danh tiếng bị hủy hoại và suy giảm việc kinh
doanh.
Một số nghiên cứu đã chứng minh một mặt tích cực khác của việc thực hiện

trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, như Weber (2008) kết luận rằng thực hiện trách
nhiệm xã hội sẽ cải thiện khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trong dài hạn, khi
nghiên cứu mối quan hệ này trong dài hạn cho thấy có mối quan hệ tích cực giữa thực
hiện trách nhiệm xã hội và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Như vậy, nhà lãnh
đạo doanh nghiệp cần chấp nhận một trách nhiệm lớn hơn so với lợi nhuận ngắn hạn
trước mắt của doanh nghiệp(Knox & cộng sự, 2005), nghiên cứu về trách nhiệm xã hội
của doanh nghiệp thông thường sẽ liên quan đến lợi ích lâu dài chứ khơng thể là lợi ích
ngắn hạn trước mắt (Jenkins, 2006; Zairi & Peters, 2002).
Nếu doanh nghiệp giảm các tác động trong quá trình sản xuất kinh doanh với
xã hội sẽ tác động tích cực đến hành vi tiêu dùng của khách hàng (Becker-Olsen và
cộng sự, 2006). Nghiên cứu của Quinn (1997) cho rằng thực hiện trách nhiệm xã hội là
nhiệm vụ quan trọng của doanh nghiệp vì chính việc thực hiện trách nhiệm xã hội của
doanh nghiệp là động lực để thúc đẩy doanh nghiệp nâng cao được danh tiếng (Pfau và
cộng sự, 2008). Bên cạnh đó, khách hàng ngày càng quan tâm đến hành vi xã hội của
doanh nghiệp (Dawkin & Lewis, 2003; Knowles & Hill, 2001; Schiebel & Pochtrager,
2003; Hopkins, 2003), khách hàng sẵn sàng chi trả nhiều tiền hơn cho sản phẩm hoặc

2-


Luận án đủ ở file: Luận án full