LUẬN văn tốt NGHIỆP PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG và một số GIẢI PHÁP NÂNG CAO KHẢ NĂNG HUY ĐỘNG vốn tại NHTMCP sài gòn THƯƠNG tín (SACOMBANK) CHI NHÁNH cần THƠ

www.kinhtehoc.net

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH

****************

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP

PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI
PHÁP NÂNG CAO KHẢ NĂNG HUY ĐỘNG
VỐN TẠI NHTMCP SÀI GÒN THƯƠNG TÍN
(SACOMBANK) - CHI NHÁNH CẦN THƠ

Giáo viên hướng dẫn:
TS. ĐỖ VĂN XÊ

Sinh viên thực hiện:
TRẦN THANH TRÚC
MSSV: 4053663
Lớp: KT0520A1

Cần Thơ, 04/2009




www.kinhtehoc.net

LỜI CẢM TẠ

-----Trong suốt bốn năm học tập tại trường Đại Học Cần Thơ, em đã được trang bị
nhiều kiến thức quý báu dưới sự giảng dạy nhiệt tình của các Thầy, Cô Khoa Kinh
Tế và Quản Trị Kinh Doanh và sau thời gian thực tập tại ngân hàng Thương Mại Cổ
Phần Sài Gòn Thương Tín tỉnh Cần Thơ em đã được các anh, chị trong ngân hàng
giúp đỡ, tạo điều kiện cho em tiếp xúc nhiều với thực tế và qua đó em đã có điều
kiện vận dụng những kiến thức thực tiễn vào thực tiễn để hoàn thành tốt đề tài tốt
nghiệp của mình.
Để hoàn thành Luận văn tốt nghiệp này, trước hết em xin chân thành cảm ơn
các Thầy Cô Khoa Kinh Tế và Quản Trị Kinh Doanh, trường Đại Học Cần Thơ, đặc
biệt em chân thành cảm ơn thầy Đỗ Văn Xê đã tận tình hướng dẫn em hoàn thành
luận văn tốt nghiệp.
Em xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín chi
nhánh Cần Thơ, đặc biệt là phòng Hành chính và các anh chị phòng giao dịch Cái
Khế đã nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện tốt nhất cho em trong quá trình thực tập tại
Ngân hàng.
Mặc dù đã rất cố gắng để hoàn thiện bài Luận văn này nhưng có thể đề tài vẫn
còn nhiều thiếu sót, vì vậy em mong nhận được những ý kiến đóng góp của quý thầy
cô, Ban giám đốc cùng các anh chị trong ngân hàng Sacombank Cần Thơ nhằm góp
phần nâng cao giá trị của đề tài luận văn này hơn.

Trân trọng kính chào!
Cần Thơ, ngày.......tháng 05 năm 2009
Sinh viên thực hiện
TRẦN THANH TRÚC

i

www.kinhtehoc.net

LỜI CAM ĐOAN

------

Tôi cam đoan rằng đề tài này do chính tôi thực hiện, các số liệu thu thập và kết
quả phân tích trong đề tài là trung thực, đề tài không trùng với bất kỳ đề tài nghiên
cứu khoa học nào.

Cần Thơ, ngày 08 tháng 05 năm 2009
Sinh viên thực hiện

TRẦN THANH TRÚC

ii




www.kinhtehoc.net

NHẬN XÉT CỦA CƠ QUAN THỰC TẬP

..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

Ngày …. tháng …. năm …
Giám đốc
(ký tên và đóng dấu)

iii




www.kinhtehoc.net

BẢN NHẬN XÉT LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC


Họ và tên người hướng dẫn: ..........................................................................................
Học vị: ............................................................................................................................

Chuyên ngành: ...............................................................................................................
Cơ quan công tác: ..........................................................................................................
Tên học viên: .................................................................................................................
Mã số sinh viên: .............................................................................................................
Chuyên ngành: ...............................................................................................................
Tên đề tài: ......................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................

NỘI DUNG NHẬN XÉT
1. Tính phù hợp của đề tài với chuyên ngành đào tạo
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
2. Về hình thức
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
3. Ý nghĩa khoa học, thực tiễn và tính cấp thiết của đề tài
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
4. Độ tin cậy của số liệu và tính hiện đại của luận văn
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
iv




www.kinhtehoc.net

........................................................................................................................................
5. Nội dung và các kết quả đạt được (theo mục tiêu nghiên cứu, …)
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
6. Các nhận xét khác
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
7. Kết luận (Cần ghi rõ mức độ đồng ý hay không đồng ý nội dung đề tài và các yêu
cầu chỉnh sửa)
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Cần thơ, ngày …. tháng …. năm 2009
Người nhận xét

v




www.kinhtehoc.net

----- MỤC LỤC ----CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU
1.1.

Đặt vấn đề nghiên cứu .......................................................................

1

1.1.1.

Lý do chọn đề tài ...............................................................................

1

1.1.2.

Căn cứ khoa học và thực tiễn ............................................................

1

1.2.

Mục tiêu nghiên cứu ..........................................................................

2

1.2.1.

Mục tiêu chung ..................................................................................

2

1.2.2.

Mục tiêu cụ thể ..................................................................................

2

1.3.

Câu hỏi nghiên cứu............................................................................

3

1.4.

Phạm vi nghiên cứu ...........................................................................

3

1.4.1.

Không gian ........................................................................................

3

1.4.2.

Thời gian ...........................................................................................

3

1.4.3.

Đối tượng nghiên cứu ........................................................................

3

1.5.

Lược khảo tài liệu tham khảo ............................................................

4

CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1.

Phương pháp luận ..............................................................................

5

2.1.1.

Tổng quan về ngân hàng thương mại ................................................

5

2.1.2.

Nguồn vốn của ngân hàng thương mại .............................................

5

2.1.2.1.

Vốn điều lệ ........................................................................................

5

2.1.2.2.

Vốn huy động ....................................................................................

6

2.1.2.3.

Vốn điều chuyển ................................................................................

8

2.1.2.4.

Các nguyên tắc quản lý tiền gửi của khách hàng ..............................

8

2.1.2.5.

Vai trò của công tác huy động vốn ....................................................

8

2.1.3.

Hoạt động tín dụng ............................................................................

9

2.1.3.1.

Khái niệm tín dụng ............................................................................

9

2.1.3.2.

Phân loại tín dụng .............................................................................. 10

2.1.3.3.

Các nguyên tắc tín dụng .................................................................... 10

2.1.3.4.

Các khái niệm liên quan đến tín dụng ............................................... 10

2.1.3.5.

Một số vấn đề về rủi ro tín dụng ....................................................... 12
vi




www.kinhtehoc.net

2.2.

Phương pháp nghiên cứu ................................................................... 14

2.2.1.

Phương pháp thu thập số liệu ............................................................ 14

2.2.2.

Phương pháp phân tích số liệu .......................................................... 14

CHƯƠNG 3:GIỚI THIỆU VỀ NGÂN HÀNG TMCP SÀI GÒN THƯƠNG
TÍN (SACOMBANK) CHI NHÁNH CẦN THƠ
3.1.

Sự hình thánh và phát triển................................................................ 16

3.2.

Cơ cấu tổ chức ................................................................................... 17

3.3.

Mạng lưới hoạt động ......................................................................... 19

3.4.

Sản phẩm dịch vụ chủ yếu ................................................................. 20

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN VỀ TÌNH HÌNH HUY ĐỘNG VÀ

SỬ DỤNG VỐN CỦA NGÂN HÀNG SACOMBANK CHI
NHÁNH CẦN THƠ
4.1.

Tình hình nguồn vốn và huy động vốn ............................................. 21

4.1.1.

Tình hình nguồn vốn ......................................................................... 21

4.1.2.

Tình hình huy động vốn

4.1.2.1

Tiền gửi thanh toán ............................................................................ 24

4.1.2.2.

Tiền gửi tiết kiệm .............................................................................. 27

4.1.2.3.

Vốn huy động từ các tổ chức tín dụng .............................................. 29

4.2.

Tình hình sử dụng vốn....................................................................... 32

4.2.1.

Doanh số cho vay .............................................................................. 32

4.2.2.

Doanh số thu nợ................................................................................. 37

4.2.3.

Dư nợ ................................................................................................. 42

4.2.4.

Nợ xấu ............................................................................................... 46

4.3.

Kết quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng 2006-2008 ................ 51

23

CHƯƠNG 5: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HUY ĐỘNG VÀ SỬ
DỤNG VỐN TẠI SACOMBANK CẦN THƠ
5.1.

Tóm tắt kết quả .................................................................................. 56

5.2.

Giải pháp ........................................................................................... 57

5.2.1.

Giải pháp huy động vốn .................................................................... 57

5.2.2.

Giải pháp phát triển mảng sản phẩm thanh toán – thẻ ATM ............ 58
vii




www.kinhtehoc.net

5.2.3.

Giải pháp đối với hoạt động sử dụng vốn ......................................... 60

5.2.4.

Giải pháp đối với rủi ro tín dụng ....................................................... 60

CHƯƠNG 6: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
6.1.

Kết luận ............................................................................................. 62

6.2.

Kiến nghị ........................................................................................... 63

6.2.1.

Đối với ngân hàng Nhà nước ............................................................ 63

6.2.2.

Đối với chính quyền địa phương ....................................................... 63
Tài liệu tham khảo ............................................................................. 64

viii




www.kinhtehoc.net

DANH MỤC BIỂU BẢNG
-----Bảng 1.

Tình hình nguồn vốn của ngân hàng .......................................... 21

Bảng 2.

Vốn huy động trên tổng nguồn vốn ............................................... 22

Bảng 3.

Vốn điều chuyển trên tổng nguồn vốn .......................................... 23

Bảng 4.

Tiền gửi thanh toán của các TCKT............................................... 24

Bảng 5.

Tình hình phát hành thẻ tại Sacombank Cần Thơ ...................... 26

Bảng 6.

Tăng trưởng phát hàng thẻ tại Sacombank Cần Thơ ................. 26

Bảng 7.

Tiền gửi tiết kiệm ............................................................................ 27

Bảng 8.

Tiền gửi của các TCTD .................................................................. 29

Bảng 9.

Tỷ trọng của từng phương thức huy động trên tổng VHĐ ......... 30

Bảng 10. Doanh số cho vay theo thời hạn ..................................................... 33
Bảng 11. Doanh số cho vay theo mục đích sử dụng vốn ............................. 35
Bảng 12. Doanh số thu nợ theo thời hạn....................................................... 37
Bảng 13. Doanh số thu nợ theo mục đích sử dụng vốn ............................... 39

Bảng 14. Hệ số thu nợ ..................................................................................... 41
Bảng 15. Vòng quay vốn tín dụng ................................................................. 41
Bảng 16. Dư nợ theo thời hạn ........................................................................ 42
Bảng 17. Dư nợ theo mục đích sử dụng vốn ................................................. 44
Bảng 18. Tổng dư nợ trên tổng VHĐ ............................................................ 46
Bảng 19. Nợ xấu theo thời hạn ...................................................................... 47
Bảng 20. Nợ xấu theo mục đích sử dụng vốn ............................................... 48
Bảng 21. Nợ xấu trên tổng dư nợ .................................................................. 50
Bảng 22. Tình hình hoạt động kinh doanh của ngân hàng ......................... 52
Bảng 23. So sánh tình hình hoạt động kinh doanh 2006-2008 ................... 52

ix




www.kinhtehoc.net

DANH MỤC HÌNH
-----Hình 1.

Ngân hàng Sacombank chi nhánh Cần Thơ ................................. 16

Hình 2.

Tiền gửi thanh toán của các TCKT ............................................... 25

Hình 3.

Tiền gửi tiết kiệm ........................................................................... 29

Hình 4.

Tiền gửi của các TCTD ................................................................... 30

Hình 5.

Doanh số cho vay theo thời hạn ..................................................... 35

Hình 6.

Doanh số cho vay theo mục đích sử dụng vốn .............................. 37

Hình 7.

Doanh số thu nợ theo thời hạn ....................................................... 39

Hình 8.

Doanh số thu nợ theo mục đích sử dụng vốn ................................ 40

Hình 9.

Dư nợ theo thời hạn ........................................................................ 43

Hình 10.

Dư nợ theo mục đích sử dụng vốn ................................................. 45

Hình 11.

Nợ xấu theo thời hạn ....................................................................... 48

Hình 12.

Nợ xấu theo mục đích sử dụng vốn ............................................... 50

Hình 13.

Kết quả hoạt động kinh doanh của Sacombank Cần Thơ .......... 54

x




www.kinhtehoc.net

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

-----Tiếng Việt
CBCNV

Cán bộ công nhân viên

HĐQT

Hội đồng quản trị

NHNN

Ngân hàng Nhà Nước

NHTM

Ngân hàng thương mại

NHTMCP

Ngân hàng thương mại cổ phần

NHTƯ

Ngân hàng Trung Ương

NV

Nguồn vốn

QHKH

Quan hệ khách hàng

TCKT

Tổ chức kinh tế

TCTD

Tổ chức tín dụng

TGTT

Tiền gửi thanh toán

TMCP

Thương mại cổ phần

UBND

Ủy Ban Nhân Dân

VHĐ

Vốn huy động

Tiếng Anh
ATM

Automatic teller machine (máy rút tiền tự động)

WTO

World Trade Organization (Tổ chức thương mại thế giới)

xi

www.kinhtehoc.net

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU
1.1. Đặt vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay xã hội ngày càng phát triển, khoa học kỹ thuật ngày càng hiện đại
góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đời sống người dân ngày càng được
nâng cao. Hơn thế nữa, đất nước ta đang trong quá trình hội nhập, mọi thành
phần kinh tế đều ra sức đầu tư và phát huy nguồn lực của mình để góp phần vào
sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Cùng với sự ra đời của hàng
loạt các doanh nghiệp, nhà máy, khu chế xuất, khu công nghiệp…thì hoạt động
của ngân hàng cũng không kém phần náo nhiệt. Việt Nam đã bắt đầu những ngày
tháng đầu tiên trong lộ trình thực hiện cam kết gia nhập WTO về lĩnh vực tài
chính. Các hoạt động ngân hàng bán lẻ thật sự sôi động và có tính cạnh tranh
giữa các ngân hàng nội địa và ngân hàng nước ngoài (HSBC, Standard Chartered
Bank, ACB, Sacombank, ABBank…). Hòa với xu thế phát triển chung, Ngân
hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín (Sacombank) được đánh giá là cánh chim đầu
đàn của hệ thống ngân hàng thương mại cổ phần. Sacombank luôn chú trọng
nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, mở rộng mạng lưới hoạt động và hiện đại
hóa chi nhánh ngân hàng. Với chiến lược xây dựng Sacombank thành một ngân
hàng bán lẻ, hiện đại, đa năng hàng đầu Việt Nam, toàn thể lãnh đạo và cán bộ
nhân viên Sacombank nói chung và Sacombank Cần Thơ nói riêng đã phấn đấu
và đổi mới không ngừng để gia tăng giá trị khách hàng, cổ đông và các nhà đầu
tư.
Hiện nay hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương
Tín rất phong phú và đa dạng. Trong đó phải kể đến hoạt động huy động vốn –
vấn đề quan trọng hàng đầu trong kinh doanh của các ngân hàng thương mại.
Vốn không những giúp cho ngân hàng thực hiện các hoạt động kinh doanh mà
còn góp phần quan trọng trong việc đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh của

mỗi doanh nghiệp nói riêng và nền kinh tế nói chung. Nhất là trong giai đoạn
hiện nay, các ngân hàng luôn phải cạnh tranh với nhau để tồn tại và phát triển.
Vấn đề đặt ra là làm sao để huy động được nguồn vốn nhàn rỗi với nhiều mức lãi
suất tương ứng với nhiều kì hạn khác nhau và sử dụng nguồn vốn đó một cách
hiệu quả. Nhận thức vấn đề quan trọng của việc huy động vốn tại ngân hàng
1




www.kinhtehoc.net

trong thời điểm hiện nay vì vậy em chọn đề tài “Phân tích thực trạng và một số
giải pháp nâng cao khả năng huy động vốn tại NHTMCP Sài Gòn Thương Tín
(Sacombank) – chi nhánh Cần Thơ ” làm luận văn, từ đó đưa ra một số giải pháp
nhằm giúp Sacombank – chi nhánh Cần Thơ nâng cao hiệu quả hoạt động huy
động vốn, đồng thời phát huy được thế mạnh sẵn có của mình trong tương lai.
1.1.2. Căn cứ khoa học và thực tiễn
* Căn cứ khoa học
Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở kiến thức của các môn học:
 Tiền tệ ngân hàng: tìm hiểu về hoàn cảnh ra đời, hoạt động và xu
hướng phát triển của các ngân hàng thương mại cổ phần ở nước ta.
 Nghiệp vụ ngân hàng: nghiên cứu những nguồn vốn, cách thức huy
động và cân đối nguồn vốn để đảm bảo cho ngân hàng kinh doanh có
hiệu quả và an toàn. Bên cạnh đó cũng xem xét đến các loại cơ cấu
tín dụng theo thời hạn, thành phần kinh tế…nhằm tìm hiểu sâu hơn
về tình hình sử dụng nguồn vốn của ngân hàng.
 Quản trị ngân hàng: phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tình hình
huy động của ngân hàng để từ đó tìm ra được nguyên nhân và đề ra
giải pháp khắc phục giúp công tác quản trị nguồn vốn của ngân hàng

được tốt hơn.
* Căn cứ thực tiễn
Ngoài những kiến thức và các thông tin phụ trợ cho đề tài từ báo, tạp chí,
trang web…, em còn tiếp thu tham khảo ý kiến của các anh chị nhân viên phòng
giao dịch Cái Khế và chi nhánh Sacombank Cần Thơ để làm rõ hơn vấn đề
nghiên cứu.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
1.2.1. Mục tiêu chung
Phân tích, đánh giá tình hình huy động và sử dụng vốn của Sacombank Cần
Thơ qua 3 năm 2006-2008, đồng thời kết hợp với tình hình chung của nền kinh tế
và của các ngân hàng thương mại khác trong giai đoạn hiện nay để đề xuất giải
pháp mở rộng và nâng cao hiệu quả huy động vốn tại ngân hàng.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
Đề tài tập trung nghiên cứu các vấn đề sau:
2




www.kinhtehoc.net

 Thực trạng và hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng
Sacombank Cần Thơ trong 3 năm (2006-2008)
 Phân tích tình hình huy động vốn cho biết tỷ trọng của từng loại vốn
huy động và vốn cho vay.
 Cuối cùng dựa trên những tồn tại đã phân tích ở trên để đưa ra giải
pháp khắc phục nhằm thúc đẩy hoạt động ngân hàng đạt được hiệu
quả tốt nhất.
1.3. Câu hỏi nghiên cứu
Dựa trên đề tài “Phân tích hiệu thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả

huy động vốn tại NHTMCP Sài Gòn Thương Tín chi nhánh Cần Thơ” đặt ra các
vấn đề nghiên cứu sau:
 Kết quả họat động kinh doanh của chi nhánh như thế nào qua các
năm?
 Tình hình huy động vốn của chi nhánh trong những năm qua có đạt
hiệu quả không?
 Tình hình và hiệu quả cho vay của ngân hàng như thế nào qua các
năm?
 Các nhân tố nào ảnh hưởng và giải pháp nâng cao tình hình huy động
và sử dụng vốn.
1.4. Phạm vi nghiên cứu
1.4.1. Không gian
Luận văn tập trung nghiên cứu nghiệp vụ huy động vốn tại ngân hàng TMCP
Sài Gòn Thương Tín chi nhánh Cần Thơ.
Địa chỉ : 32A2 KCN Trà Nóc, Q.Bình Thủy, TP Cần Thơ.
Tel: 071- 843282

Fax: 071- 843282

1.4.2. Thời gian
Thời gian thực hiện luận văn từ ngày 02.02.2009 đến ngày 25.04.2009.
Luận văn được trình bày dựa trên số liệu thu thập trong 3 năm 2006-2008.
1.4.3. Đối tượng nghiên cứu
Đối với hoạt động của ngân hàng thì rất phong phú và đa dạng nhưng do hạn
chế về thời gian, không gian cũng như kinh nghiệm thực tế nên đề tài chỉ nghiên

3

www.kinhtehoc.net

cứu từ tổng quát đến cụ thể hoạt động huy động vốn, sử dụng vốn của ngân hàng
trong 3 năm gần đây ở phòng kế toán Sacombank Cần Thơ
1.5. Lược khảo tài liệu tham khảo
+ Luận văn tốt nghiệp: “Phân tích hoạt động huy động vốn và sử dụng vốn
tại Ngân Hàng Xuất Nhập Khẩu Chi nhánh Cần Thơ” do sinh viên Lê Thị Thu
Hà thực hiện năm 2006, đề tài do cô Nguyễn Thị Hồng Liễu hướng dẫn. Đề tài
phân tích và đánh giá từ khái quát đến cụ thể tình hình huy động vốn và sử dụng
vốn từ đó đề ra biện pháp khắc phục nhằm không ngừng nâng cao hoạt động huy
động và sử dụng vốn.
+ Luận văn tốt nghiệp: “Phân tích hoạt động tín dụng trung và dài hạn của
Ngân hàng Sacombank chi nhánh Cần Thơ” do sinh viên Trần Quốc Thái thực
hiện. Bài viết phân tích sơ lược về nguồn vốn, kết quả hoạt động kinh doanh và
đi sâu về hoạt động tín dụng trung và dài hạn trên cơ sở phân tích những chỉ tiêu
về nghiệp vụ cho vay để thấy được những mặt hạn chế và những thuận lợi trong
hoạt động tín dụng trung và dài hạn của Sacombank chi nhánh Cần Thơ giai đọan
2005-2007. Từ những phân tích đó nhằm đưa ra giải pháp hạn chế những tồn tại
trong hoạt động cho vay của ngân hàng.

4




www.kinhtehoc.net

CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Phương pháp luận
2.1.1. Tổng quan về Ngân Hàng Thương Mại
 Khái niệm:
Ngân hàng thương mại (NHTM) ra đời và phát triển gắn liền với nền sản
xuất hàng hoá, nó kinh doanh loại hàng hoá rất đặc biệt đó là “tiền tệ”. Thực tế
các NHTM kinh doanh “quyền sử dụng vốn tiền tệ”. Nghĩa là các NHTM nhận
tiền gửi của công chúng, của các tổ chức kinh tế xã hội. Sử dụng số tiền đó cho
vay và làm phương tiện thanh toán với những điều kiện ràng buộc là phải hoàn
lại vốn gốc và lãi nhất định theo thời hạn đã thoả thuận.
Theo pháp lệnh “các tổ chức tín dụng ”(1990) của Việt Nam thì NHTM
được định nghĩa như sau: “Ngân hàng thương mại là một tổ chức kinh doanh tiền
tệ mà hoạt động chủ yếu là thường xuyên nhận tiền gửi của khách hàng với trách
nhiệm hoàn trả và sử dụng số tiền đó để cho vay, thực hiện nghiệp vụ chiết khấu
và làm phương tiện thanh toán”.
Theo Luật Ngân hàng Nhà nước năm 2003 thì hoạt động ngân hàng được
xác định là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung
thường xuyên là nhận tiền gửi và sử dụng số tiền này để cấp tín dụng, cung ứng
các dịch vụ thanh toán.
 Chức năng:
Nhìn chung NHTM có 3 chức năng cơ bản:
+ Chức năng trung gian tài chính, bao gồm trung gian tín dụng và trung
gian thanh toán giữa các doanh nghiệp trong nền kinh tế.
+ Chức năng tạo tiền, tức là chức năng sáng tạo ra bút tệ góp phần gia
tăng khối tiền tệ cho nền kinh tế
+ Chức năng “sản xuất” bao gồm việc huy động và sử dụng các nguồn lực
để tạo ra “sản phẩm” và dịch vụ ngân hàng cung cấp cho nền kinh tế.
2.1.2. Nguồn vốn của Ngân Hàng Thương Mại
2.1.2.1.Vốn điều lệ
Vốn điều lệ là số vốn ban đầu được ghi trong điều lệ hoạt động của các
NHTM và số vốn điều lệ tối thiểu phải bằng vốn pháp định do chính phủ qui định

5




www.kinhtehoc.net

(vốn pháp định là mức vốn do ngân hàng Nhà nước công bố vào đầu mỗi năm tài
chính). Vốn điều lệ là điều kiện pháp lý bắt buộc khi thành lập một ngân hàng.
Nguồn hình thành vốn điều lệ phụ thuộc vào tính chất sở hữu của từng loại hình
ngân hàng, chẳng hạn như NHTM quốc doanh do ngân sách Nhà nước cấp, các
NHTM cổ phần do các cổ đông đóng góp, ngân hàng liên doanh thì do các bên
liên doanh đóng góp... Vốn điều lệ qui định cho một ngân hàng nhiều hay ít tùy
thuộc vào qui mô và phạm vi hoạt động. Vốn điều lệ sẽ được bổ sung và tăng dần
dưới các hình thức: huy động vốn từ các cổ đông, ngân sách cấp, lợi nhuận bổ
sung…
Ngoài vốn điều lệ, NHTM còn có các quỹ dự trữ ngân hàng ( đây là quỹ
bắt buộc phải trích lập trong quá trình tồn tại và hoạt động của ngân hàng ), quỹ
phát triển kỹ thuật, quỹ khấu hao tài sản cố định, quỹ bảo toàn vốn, quỹ phúc
lợi… Các quỹ dự trữ của ngân hàng còn được coi là nguồn tự có và được bổ sung
hàng năm từ lợi nhuận ròng của ngân hàng.
2.1.2.2.Vốn huy động
Một số nguồn vốn huy động chủ yếu của ngân hàng thương mại: tiền gửi
thanh toán của các tổ chức kinh tế, tiền gửi tiết kiệm, vốn huy động từ bằng
chứng từ có giá.
 Tiền gửi thanh toán của các tổ chức kinh tế
Các tổ chức kinh tế (TCKT) trong quá trình hoạt động muốn thực hiện giao
dịch với NHTM nào đòi hỏi họ phải mở tài khoản tại NHTM đó. Việc mở tài
khoản này giúp TCKT bảo quản an toàn tiền vốn đồng thời qua đó TCKT có thể
nhận được các dịch vụ tài chính từ NHTM. Về phía NHTM, việc mở và gửi tiền

vào tài khoản của các TCKT giúp cho NHTM có thể sử dụng được nguồn vốn
tạm thời nhàn rỗi để bổ sung nguồn vốn tín dụng. Tiền gửi thanh toán của khách
hàng bao gồm tiền gửi thanh toán không kỳ hạn và tiền gửi thanh toán có kỳ hạn.
– Tiền gửi thanh toán không kỳ hạn: là hình thức tiền gửi mà khách hàng
có thể rút vốn ra bất kỳ lúc nào không cần báo trước cho ngân hàng. Mục đích
của loại tiền gửi này là nhằm đảm bảo an toàn về tài sản, thực hiện các khoản chi
trả trong hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp cũng như các khoản
thanh toán trong tiêu dùng của cá nhân đồng thời hạn chế được chi phí tổ chức
thanh toán, bảo quản tiền và vận chuyển tiền. Đối với bộ phận vốn này không ổn
6




www.kinhtehoc.net

định nên ngân hàng phải thường dự trữ lại với số lượng rất lớn để đáp ứng yêu
cầu của khách hàng do đó ngân hàng thường áp dụng lãi suất thấp cho loại tiền
gửi này.
– Tiền gửi thanh toán theo kỳ hạn: là loại tiền gửi mà khi khách hàng gửi
tiền vào ngân hàng có sự thỏa thuận với ngân hàng để chọn một loại thời hạn gửi
tiền thích hợp. Theo nguyên tắc, đối với loại tiền gửi này, người gửi tiền chỉ được
rút ra khi đến hạn. Tuy nhiên, trên thực tế do áp lực cạnh tranh mà ngân hàng cho
phép khách hàng rút trước kỳ hạn. Trong trường hợp này, người gửi không được
hưởng lãi như tiền gửi có kỳ hạn mà sẽ được áp dụng với lãi suất không kỳ hạn
nếu rút ra truớc khi đáo hạn. Đây là nguồn vốn rất ổn định vì ngân hàng biết
trước thời điểm mà khách hàng sẽ rút tiền ra nên ngân hàng thường đưa ra nhiều
loại kỳ hạn khác nhau nhằm đáp ứng nhu cầu gởi tiền của khách hàng.
 Tiền gửi tiết kiệm:
Đây là hình thức huy động tiền gửi theo kiểu truyền thống của ngân hàng.

Tiền gửi tiết kiệm là khoản tiền gửi của cá nhân được gửi vào tài khoản tiền gửi
tiết kiệm, được xác nhận trên thẻ tiết kiệm, được hưởng lãi theo qui định của
ngân hàng nhận gửi tiết kiệm và được bảo hiểm theo qui định của pháp luật về
bảo hiểm tiền gửi. Mục đích của người gửi tiết kiệm là để hưởng lãi và tích lũy.
Xét về tính chất kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm cũng được chia thành hai loại:
– Tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn: là tiền gửi tiết kiệm mà người gửi tiền
có thể gửi tiền, rút tiền theo yêu cầu mà không cần báo trước vào bất kỳ ngày làm
việc nào của ngân hàng nhận gửi tiền. Do đó ngân hàng không chủ động được
nguồn vốn nên loại tiền gửi này có lãi suất thấp. Khi gửi tiền gửi tiết kiệm không
kỳ hạn, khách hàng sẽ được ngân hàng cấp một sổ tiền gửi tiết kiệm. Sổ tiền gửi
tiết kiệm này sẽ phản ánh tất cả các giao dịch gửi tiền, rút tiền, tiền lãi được
hưởng, số dư hiện có.
– Tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn: là tiền gửi tiết kiệm mà người gửi chỉ rút
tiền sau một kỳ hạn gửi tiền nhất định theo thỏa thuận với ngân hàng nhận gửi
tiết kiệm. Trường hợp người gửi tiền rút tiền trước hạn thì tùy theo sự thỏa thuận
giữa người gửi tiền và ngân hàng khi gửi mà người gửi tiền được hưởng theo lãi
suất không kỳ hạn. Khi gửi tiền tiết kiệm có kỳ hạn thì ngân hàng cũng được
ngân hàng cấp một sổ tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn.
7




www.kinhtehoc.net

 Nguồn vốn huy động bằng chứng từ có giá
Giấy tờ có giá là chứng nhận của tổ chức tín dụng phát hành để huy động
vốn, trong đó xác nhận nghĩa vụ trả nợ một khoản tiền trong một thời gian nhất
định, điều kiện trả lãi và các điều khoản cam kết khác giữa các tổ chức tín dụng
và người mua. Ở Việt Nam hiện nay, khi các NHTM cần huy động số vốn lớn

trong thời gian ngắn thì ngân hàng có thể phát hành các loại giấy tờ có giá như kỳ
phiếu ngân hàng có mục đích, trái phiếu ngân hàng và chứng chỉ tiền gửi.
2.1.2.3. Vốn điều chuyển
Vốn điều chuyển là nguồn vốn mà chi nhánh điều chuyển từ hội sở hay các
chi nhánh khác trong cùng hệ thống khi nguồn vốn huy động không đủ để đáp
ứng cho nhu cầu kinh doanh của ngân hàng. Vốn điều chuyển không thuộc bộ
phận nguồn vốn của ngân hàng thương mại mà nó chỉ tồn tại ở các chi nhánh
ngân hàng. Nguồn vốn điều chuyển có lãi suất cao hơn vốn huy động, chênh lệch
với lãi suất cho vay theo biên độ không được vượt quá 0,3%.
2.1.2.4. Các nguyên tắc quản lý tiền gửi của khách hàng:
+ Ngân hàng chỉ được thực hiện các khoản giao dịch trên tài khoản của
khách hàng khi có lệnh của chủ tài khoản hoặc có sự uỷ nhiệm của chủ tài khoản.
Ngoại trừ trường hợp khách hàng vi phạm luật chi trả và theo quy định của cơ
quan có thẩm quyền thì Ngân hàng mới có quyền tự động trích các tài khoản tiền
gửi của khách hàng để thực hiện các khoản thanh toán có liên quan.
+ Ngân hàng phải đảm bảo an toàn và bí mật cho chủ tài khoản.
+ Ngân hàng phải có trách nhiệm kiểm soát các giấy tờ thanh toán của
khách hàng, các chứng từ thanh toán phải được lập theo đúng quy định. Ngân
hàng kiểm tra con dấu, chữ ký của khách hàng, nếu không phù hợp thì Ngân
hàng có thể từ chối thanh toán.
+ Khi có các nghiệp vụ liên quan đến tài khoản của khách hàng thì Ngân
hàng phải kịp thời gửi giấy báo có cho khách hàng. Cuối tháng, Ngân hàng phải
gửi bản sao tài khoản hoặc giấy báo số dư cho khách hàng.
2.1.2.5. Vai trò của công tác huy động vốn
Đối với các ngân hàng thương mại
Huy động vốn là nghiệp vụ quan trọng không thể thiếu song hành với nghiệp
vụ tín dụng trong ngân hàng thương mại. Đây là nghiệp vụ tạo vốn cho hầu hết
8

www.kinhtehoc.net

các hoạt động của ngân hàng. Khi thành lập ngân hàng đã có vốn ban đầu, nhưng
số ban đầu này đã ở dạng vật chất như trụ sở, công cụ, dụng cụ…Vì vậy, để đảm
bảo chức năng cung cấp vốn cho nền kinh tế ngân hàng phải thu hút vốn từ bên
ngoài.
Đã từ lâu các ngân hàng thương mại đã biết khai thác nguồn vốn này. Do
đây là nguồn vốn huy động chủ yếu nên thu hút càng nhiều vốn thì ngân hàng
thương mại càng có khả năng đạt lợi nhuận cao hơn vì có vốn mạnh ngân hàng
dễ dàng đẩy mạnh nghiệp vụ cho vay và mở rộng thêm các hoạt động sinh lời
khác.
Đối với nền kinh tế
Thông qua việc huy động vốn mà các ngân hàng đã và đang thực hiện các
dịch vụ trung gian trong nền kinh tế quốc dân, có huy động vốn thì nguồn vốn
mới tăng lên. Do vậy, vốn đầu tư được mở rộng, hoạt động sản xuất kinh doanh
được kích thích, sản phẩm xã hội tăng lên, từ đó mà đời sống nhân dân được cải
thiện. Việc huy động vốn của ngân hàng thương mại có ý nghĩa quan trọng đối
với toàn bộ nền kinh tế, thông qua con đường tín dụng nó tài trợ cho các hoạt
động công thương nghiệp, nông lâm ngư nghiệp của cả nước.
Thực tế cho thấy dù các doanh nghiệp lớn mạnh cũng không thể có một
lượng vốn lớn hơn tổng số tiền dự trữ của dân chúng. Mỗi người trong xã hội chỉ
có một số tiền nhỏ nhưng tập hợp lại sẽ trở thành một nguồn vốn lớn. Thông qua
các hình thức huy đông vốn, phần lớn số vốn tích trữ tập trung qua hệ th ống ngân
hàng và đưa vào công cuộc đầu tư mang tính chất sản xuất tạo ra của cải cho xã
hội. Mặt khác, nhờ vào việc huy động vốn ngân hàng thương mại mới làm tốt
chức năng trung gian tín dụng điều hòa tiền tệ từ nơi tạm thời thừa đến nơi tạm
thời thiếu, có như vậy người dân mới được cấp tín dụng, mới có khả năng trang
bị đầu vào cho hoạt động sản xuất kinh doanh.

2.1.3. Hoạt động tín dụng
2.1.3.1. Khái niệm tín dụng
Tín dụng xuất phát từ chữ Latinh Creditium có nghĩa là tin tưởng, tín nhiệm.
Tiếng Anh gọi là credit.
Theo ngôn ngữ dân gian Việt Nam, tín dụng có nghĩa là sự vay mượn. Tín
dụng là sự chuyển nhượng tạm thời quyền sử dụng một lượng giá trị dưới hình
9




www.kinhtehoc.net

thức hiện vật hay tiền tệ, từ người sở hữu sang người sử dụng một lượng giá trị,
dưới hình thức hiện vật hay tiền tệ, từ người sở hữu sang người sử dụng sau đó
hoàn trả lại với một lượng giá trị lớn hơn.
2.1.3.2. Phân loại tín dụng
Căn cứ vào thời hạn tín dụng:
 Tín dụng ngắn hạn: là loại tín dụng có thời hạn dưới một năm thường
được dùng để cho vay bổ sung thiếu hụt tạm thời vốn lưu động của các doanh
nghiệp và cho vay phục vụ nhu cầu sinh hoạt cá nhân.
 Tín dụng trung hạn: là loại tín dụng có thời hạn từ 1 đến 5 năm, dùng cho
vay vốn mua sắm tài sản cố định, cải tiến và đổi mới kỹ thuật, mở rộng và xây
dựng các công trình nhỏ có thời hạn thu hồi vốn nhanh
 Tín dụng dài hạn: là loại tín dụng có thời hạn trên 5 năm, được sử dụng để
cấp vốn cho xây dựng cơ bản, cải tiến và mở rộng sản xuất có qui mô lớn.
Căn cứ vào mục đích sử dụng vốn:
 Tín dụng sản xuất kinh doanh: là loại tín dụng cung cấp cho các nhà
doanh nghiệp để tiến hành sản xuất và kinh doanh.
 Tín dụng tiêu dùng: là hình thức tín dụng cấp phát cho cá nhân để đáp ứng

nhu cầu tiêu dùng.
 Tín dụng nông nghiệp: là hình thức cấp phát tín dụng đáp ứng nhu cầu vay
vốn của nông dân sản xuất nông nghiệp.
2.1.3.3. Các nguyên tắc tín dụng
Khi tham gia vào quan hệ tín dụng, ngân hàng cũng như người đi vay cần
phải quán triệt các nguyên tắc tín dụng nhằm góp phần đảm bảo hiệu quả hoạt
động kinh doanh cho hai bên:
 Tiền vay được sử dụng đúng mục đích đã thỏa thuận trong hợp đồng tín
dụng.
 Tiền vay phải được hoàn trả đầy đủ cả gốc và lãi đúng hạn đã thỏa thuận
trên hợp đồng tín dụng.
2.1.3.4. Các khái niệm liên quan đến tín dụng:
Doanh số cho vay
Doanh số cho vay là tổng số tiền mà ngân hàng đã giải ngân dưới hình
thức tiền mặt hoặc chuyển khoản trong một thời gian nhất định.
10




www.kinhtehoc.net

Doanh số thu nợ
Doanh số thu nợ là tổng số tiền mà ngân hàng thu hồi từ các khoản giải
ngân trong một thời gian nhất định.
Dư nợ
Dư nợ cho vay là khoản tiền đã giải ngân mà ngân hàng chưa thu hồi về.
Ta có thể hiểu dư nợ được tính như sau:
Dư nợ = Dư nợ đầu kì + doanh số cho vay trong kì – doanh số thu nợ trong kì
Nợ quá hạn

Nợ quá hạn là số tiền khách hàng chưa hoàn trả cho ngân hàng cả gốc và
lãi khi đáo hạn hợp đồng tín dụng mà không làm đơn xin gia hạn hoặc điều chỉnh
kỳ hạn với nguyên nhân hợp lý. Nếu nợ quá hạn chiếm tỷ lệ cao trong tổng dư
nợ, điều này chứa đựng rủi ro tín dụng cho ngân hàng, thu nhập sẽ bị giảm.
Phân loại nợ
Nợ nhóm 1 (nợ đủ tiêu chuẩn) bao gồm:
- Các khoản nợ trong hạn và tổ chức tín dụng đánh giá là có khả năng thu
hồi đầy đủ cả gốc và lãi đúng hạn
- Các khoản nợ quá hạn dưới 10 ngày và tổ chức tín dụng đánh giá là có
khả năng thu hồi đầy đủ gốc và lãi bị quá hạn và thu hồi đầy đủ gốc và lãi đúng
thời hạn còn lại
Nợ nhóm 2 (nợ cần chú ý) bao gồm:
- Các khoản nợ quá hạn từ 10 ngày đến 90 ngày
- Các khoản nợ điều chỉnh kỳ hạn trả nợ lần đầu (đối với khách hàng là
doanh nghiệp, tổ chức thì tổ chức tín dụng phải có hồ sơ đánh giá khách hàng về
khả năng trả nợ đầy đủ nợ gốc và lãi đúng kỳ hạn được điều chỉnh lần đầu).
Nợ nhóm 3 (nợ dưới tiêu chuẩn) bao gồm:
- Các khoản nợ quá hạn từ 91 đến 180 ngày.
- Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần đầu quá hạn dưới 10 ngày,
trừ các khoản nợ điều chỉnh kỳ hạn trả nợ lần đầu tiên phân loại vào nhóm 2 theo
qui định.
- Các khoản nợ được miễn giảm lãi do khách hàng không đủ khả năng trả
lãi đầy đủ theo hợp đồng tín dụng.
Nợ nhóm 4 (nợ nghi ngờ) bao gồm:
11




www.kinhtehoc.net

- Các khoản nợ quá hạn từ 181 đến 360 ngày.
- Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần đầu quá hạn dưới 90 ngày
theo thời hạn trả nợ được cơ cấu lại lần đầu.
- Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần thứ hai.
Nợ nhóm 5 (nợ có khả năng mất vốn) bao gồm:
- Các khoản nợ quá hạn trên 360 ngày.
- Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần đầu quá hạn từ 90 ngày trở
lên theo thời hạn trả nợ được cơ cấu lại lần đầu.
- Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần thứ hai quá hạn theo thời hạn
được trả nợ được cơ cấu lại lần thứ hai.
- Các khoản nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần thứ ba trở lên, kể cả chưa bị
quá hạn hoặc đã quá hạn.
- Các khoản nợ khoanh, nợ chờ xử lý.
Nợ xấu: là các khoản nợ thuộc nhóm 3,4,5.Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ là
tỷ lệ để đánh giá chất lượng tín dụng của tổ chức tín dụng.
Nợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ: là khoản nợ mà tổ chức tín dụng chấp
nhận điều chỉnh kỳ hạn trả nợ hoặc gia hạn nợ cho khách hàng do tổ chức tín
dụng có đủ cơ sở để đánh giá khách hàng có khả năng trả đầy đủ nợ gốc và lãi
theo thời hạn trả đã cơ cấu lại.
2.1.3.5. Một số vấn đề về rủi ro tín dụng
* Khái niệm:
Rủi ro tín dụng là rủi ro do một hoặc một nhóm khách hàng không thực
hiện được các nghiệp vụ tài chính đối với Ngân hàng. Hay nói cách khác rủi ro
tín dụng là rủi ro xảy ra khi xuất hiện những biến cố không lường trước được do
nguyên nhân chủ quan hay khách quan mà khách hàng không trả được nợ cho
ngân hàng một cách đầy đủ cả gốc và lãi khi đến hạn, từ đó tác động xấu đến
hoạt động và có thể làm cho Ngân hàng bị phá sản. Đây là rủi ro lớn nhất, thường
xuyên xảy ra và thường gây hậu quả nặng nề nhất. Thông thường ở các nước,
nghiệp vụ tín dụng mang lại 2/3 thu nhập cho Ngân hàng. Còn ở Việt Nam trong

giai đoạn hiện nay, nhiều ngân hàng vẫn có nguồn thu nhập từ hoạt động tín dụng
chiếm rất lớn trong tổng thu nhập của ngân hàng. Nhưng đồng thời trong lĩnh vực

12




www.kinhtehoc.net

này cũng chứa đựng nhiều rủi ro bởi các khoản tiền cho vay bao giờ cũng có xác
suất vỡ nợ cao so với những khoản đầu tư khác.
* Những thiệt hại do rủi ro tín dụng gây ra:
Đối với ngân hàng: rủi ro tín dụng sẽ tác động trực tiếp đến hoạt động
kinh doanh của ngân hàng như thiếu tiền chi trả cho khách hàng, vì phần lớn
nguồn vốn hoạt động của ngân hàng là nguồn vốn huy động, mà khi ngân hàng
không thu hồi được nợ gốc và lãi trong cho vay thì khả năng thanh toán của ngân
hàng dần dần lâm vào tình trạng thiếu hụt. Như vậy, rủi ro tín dụng sẽ làm cho
ngân hàng mất cân đối trong việc thanh toán, làm cho ngân hàng lỗ và có nguy
cơ bị phá sản.
Đối với nền kinh tế: Hoạt động của ngân hàng có liên quan đến hoạt động
của toàn bộ nền kinh tế, đến tất cả các doanh nghiệp nhỏ, vừa v à lớn, đến toàn bộ
các tầng lớp dân cư. Vì vậy, rủi ro tín dụng xảy ra có thể làm phá sản một vài
ngân hàng và có khả năng phát sinh lây lan sang các ngân hàng khác và tạo cho
dân chúng một tâm lý sợ hãi. Khi đó, dân chúng sẽ đưa nhau đến ngân hàng rút
tiền trước thời hạn, điều đó cũng có thể đưa đến sự phá sản của đồng loạt các
ngân hàng. Như vậy, rủi ro tín dụng sẽ tác động đến toàn bộ nền kinh tế.
* Các tuyến phòng ngừa rủi ro tín dụng:
Phân tích khách hàng: đây là biện pháp tích cực nhất nhằm tạo ra tuyến
phòng thủ đối với rủi ro của ngân hàng. Bởi khi có đánh giá khách hàng một cách

chính xác thì mới biết được khả năng hoàn trả nợ của họ từ đó đưa ra quyết định
đúng đắn cho vay hay không cho vay. Đánh giá khách hàng thường chú trọng
đến những mặt sau:
- Tình hình tài chính của khách hàng.
- Tư cách, năng lực và trình độ hiểu biết của người đứng đầu doanh
nghiệp.
- Đánh giá tính khả thi của phương án vay vốn.
Phân tích hoạt động tín dụng:
- Phân tích chất lượng và hiệu quả tín dụng.
- Phân tích khả năng mở rộng quy mô tín dụng.
- Thực hiện các đảm bảo tín dụng.
- Đánh giá về năn lực và trình độ của cán bộ tín dụng.
13