Cốt truyện trong truyện ngắn kinh dị của edgar alian poe

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA: NGỮ VĂN
********

ĐỖ MAI HƢƠNG

NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG CỐT
TRUYỆNTRONG TRUYỆN NGẮN
KINH DỊ CỦA EDGAR ALLAN POE
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Văn học nƣớc ngoài

HÀ NỘI - 2014


TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA: NGỮ VĂN
********

ĐỖ MAI HƢƠNG

NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG CỐT
TRUYỆNTRONG TRUYỆN NGẮN
KINH DỊ CỦA EDGAR ALLAN POE
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Văn học nƣớc ngoài

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học
ThS. ĐỖ THỊ THẠCH

HÀ NỘI - 2014

LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên, em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến giảng viên, ThS.
Đỗ Thị Thạch – người trực tiếp hướng dẫn tận tình và thường xuyên động
viên em trong quá trình hoàn thành đề tài khóa luận này.
Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong Khoa Ngữ văn đã
truyền đạt kiến thức quý báu để em có được một nền tảng tri thức làm hành
trang vào đời. Em cũng gửi lời cảm ơn đến các cô giáo trong Tổ Văn học
nước ngoài đã góp ý, chỉnh sửa để khóa luận tốt nghiệp này được tốt nhất.
Trong khóa luận, tác giả đã cố gắng bao quát những nội dung quan
trọng và trình bày khoa học dưới các chương mục. Song thời gian và khuôn
khổ cho phép của đề tài còn hạn chế, vốn tri thức còn hạn hẹp không thể tránh
khỏi những sai sót. Rất mong nhận được sự đóng góp nhận xét tích cực từ quý
thầy cô và các bạn để khóa luận này được hoàn thiện hơn.
Hà Nội, ngày 05 tháng 05 năm 2014
Sinh viên thực hiện

Đỗ Mai Hƣơng


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, không
sao chép hoặc lấy ý tưởng ở bất kỳ một tài liệu nào khác hay kết quả nào đã
được công bố. Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về khóa luận này.

Hà Nội, ngày 05 tháng 05 năm 2014
Tác giả

Đỗ Mai Hương

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1
2. Lịch sử vấn đề ................................................................................................ 2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 3
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 4
5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 4
6. Đóng góp của khóa luận ................................................................................ 4
7. Bố cục của khóa luận ..................................................................................... 5
NỘI DUNG ........................................................................................................... 6
Chương 1. CÁC MÔ TÍP CỐT TRUYỆN TRONG TRUYỆN KINH DỊ
CỦA EDGAR ALLAN POE ................................................................................ 6
1.1. Diện mạo văn học Mỹ thế kỉ XIX và truyện ngắn Edgar Poe trong
vị thế khai mở thể loại truyện kinh dị ................................................................ 6
1.2. Một số khái niệm và các mô típ cốt truyện trong truyện ngắn kinh
dị của Edgar Poe ................................................................................................ 8
1.2.1. Một số khái niệm .................................................................................. 8
1.2.2. Các mô típ cốt truyện trong truyện ngắn kinh dị của Edgar
Allan Poe ...................................................................................................... 11
1.3. Ý nghĩa triết học, nhân sinh ...................................................................... 22
Chương 2. NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG CỐT TRUYỆN TRONG
TRUYỆN NGẮN KINH DỊ CỦA EDGAR ALLAN POE ................................ 28
2.1. Chi tiết hoang đường kỳ ảo - đặc điểm nổi bật thu hút độc giả
khám phá thế giới quái dị ................................................................................ 29
2.1.1. Yếu tố kỳ ảo – những vấn đề khái quát .............................................. 29


2.1.2. Chi tiết hoang đường kỳ ảo trong truyện ngắn kinh dị của

Edgar Allan Poe............................................................................................ 31
2.2. Một số thủ pháp nghệ thuật biểu hiện cốt truyện kinh dị ......................... 44
2.2.1. Thủ pháp “treo” cốt truyện ................................................................. 44
2.2.2. Thủ pháp “lồng ghép” ........................................................................ 47
2.2.3. Thủ pháp “hồi cố” .............................................................................. 48
2.2.4. Thủ pháp “gối” ................................................................................... 49
KẾT LUẬN ......................................................................................................... 52
TÀI LIỆU THAM KHẢO


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Edgar Allan Poe (1809 – 1849) vừa là nhà thơ, nhà văn Mỹ nổi tiếng,
vừa là nhà phê bình văn học. Theo Jorges Luis Borges, Poe là người mà nếu
thiếu đi, văn học hiện đại không thể như nó đang tồn tại. Nổi danh là ông tổ
của truyện trinh thám, truyện hình sự, ông trở nên được yêu mến ở nhiều nơi
trên thế giới và ở mọi nền văn học. Đọc Edgar Poe, độc giả lúc nào cũng cảm
thấy bị lôi cuốn bởi cái độc đáo, bí ẩn, khủng khiếp ở những cốt truyện trinh
thám li kì cũng như mảng truyện ngắn kinh dị nổi tiếng của ông. Edgar Allan
Poe – một hiện tượng kì lạ, độc đáo của văn học nước Mỹ thế kỉ XIX, người
góp phần khai sinh nền văn học Mỹ, một trong những người đầu tiên đại diện
cho cả một nền văn học phía bên kia đại dương, đã ảnh hưởng nhiều đến các
tác giả lớn như Charles Pierre Baudelaire, Fyodor Mikhailovich Dostoevsky,
Athur Conan Doyle, và dĩ nhiên, có nhiều nhà thơ của Việt Nam như Thế Lữ,
Hàn Mặc Tử…
Nghiên cứu Edgar Allan Poe, người viết khóa luận thiết nghĩ đây là
một tác giả nhiều tài năng, một con người tài bất hạnh, một nhà văn, nhà thơ
nổi tiếng ngày càng nhận được nhiều sự quan tâm ở mọi nơi, trong đó có Việt
Nam. Phần truyện ngắn kinh dị của Poe chính là một mảng sáng tác quan
trọng, có ý nghĩa to lớn bên cạnh mảng truyện trinh thám của ông. Nghiên

cứu cốt truyện không mới, song cốt truyện trong truyện ngắn kinh dị của Poe
chứa những đặc điểm độc đáo chưa bao giờ kém hấp dẫn.
Trong khuôn khổ trường sư phạm, mặc dù Edgar Allan Poe không
được giảng dạy trong nhà trường cũng như mọi chương trình học nhưng
nghiên cứu về tác giả là cơ hội khám phá một cách sâu sắc hơn tài năng nghệ
thuật, sự phong phú trong cách nhìn về con người và cuộc đời của nhà văn.

1


Bên cạnh đó, khóa luận cũng hỗ trợ việc nghiên cứu, giảng dạy về sau, đặc
biệt là vấn đề cốt truyện – một nội dung lớn và quan thiết của lí luận văn học.
2. Lịch sử vấn đề
Cách đây hơn 70 năm, Edgar Poe đã được biết đến ở Việt Nam. Theo
Bùi Việt Thắng, bản dịch của Poe sớm nhất là của Vũ Ngọc Phan vào năm
1930. Cũng có nghiên cứu cho rằng ông là tác giả Mỹ đầu tiên có tác phẩm
được dịch ra tiếng Việt từ năm 1936. Qua việc tiếp nhận và học văn học Pháp
trong nhà trường Pháp – Việt, qua bản dịch tiếng Pháp của Charles
Baudelaire, Stépphane Mallarmé… thì thơ và truyện của Edgar Poe đã để lại
những dấu ấn mới lạ trong lớp trí thức Tây học buổi đầu đó. Như thế, phải
khẳng định rằng, đây là một hiện tượng đặc biệt trong lịch sử văn học Việt
Nam, bởi lẽ vào thời gian này, nước ta chưa từng có một mối giao lưu chính
thức nào với Hoa Kỳ.
Về vị trí trong nền văn học, Poe được hai tác giả Dowthy Brewster và
John Burell dành cho những lời đánh giá trân trọng: “Poe có một vị trí đặc
biệt trong văn giới, và khó có thể xếp ông vào loại nào (…), một trực giác
nhạy bén để quan sát những chuyển biến lạ lùng và không thể tiên đoán của
tính tình con người, do đó mở đường cho những nghệ sĩ lớp sau, trầm tĩnh
hơn trong việc khám phá địa hạt tâm lý” (dẫn theo Đỗ Đức Hiểu, [6, tr45]).
Poe cũng được tác giả Lê Nguyên Cẩn đề cập tới trong chuyên luận

Cái kì ảo trong tác phẩm của Balzac (1999) từ góc độ văn học so sánh.
Nguyễn Văn Dân từng nhận định như sau về Poe: “Đêm tối, du ngoạn, ảo
giác, thôi miên, cái ngoại lai, và đặc biệt là mộng tưởng là những thành tố
huyễn tưởng của Poe. Mộng tưởng là phương tiện đắc lực giúp Poe tiến hành
sự phân tích tâm lý”[9, tr190].
Nguyễn Đức Đàn, Lê Huy Bắc từng quan tâm tìm hiểu về thân thế, sự
nghiệp của Poe. Nguyễn Đức Đàn trong nghiên cứu của mình đã nhắc đến ám

2


ảnh về cái chết trong tác phẩm của Poe: “Là nhà thơ hay văn xuôi, thường bao
giờ ông cũng bị ám ảnh bởi cái chết. Có khi ông biểu hiện điều đó bằng sự
khủng khiếp về thể xác với một bút pháp hiện thực ma quái, có khi vươn lên
một mức cao hơn về thẩm mỹ”. Kathryn Vanspanckeren trong Phác thảo văn
học Mỹ nhận định: “Cái thế giới hỗn mang giữa sự sống và cái chết của Poe
và những bối cảnh mang tính Gothic, màu mè, hào nhoáng của ông không chỉ
thuần túy để làm phông trang trí. Chúng phản ánh đời sống nội tâm quá văn
minh nhưng đượm màu chết chóc hoặc là tâm thần bấn loạn của những nhân
vật của ông. Chúng là biểu hiện tượng trưng của vô thức”[13, tr91].
Về cốt truyện trong truyện ngắn của E.Poe, có nhiều người nghiên cứu
đã chạm tới song chưa có một công trình hoàn chỉnh nào được công bố.
Những nghiên cứu về E.Poe qua nhiều năm nay thường đề cập đến những
hình mẫu truyện trinh thám, hoặc cái kinh dị trong truyện ngắn kinh dị của
Poe mà thôi. Chính nhà văn cũng là một người quan tâm đặc biệt đến cốt
truyện, coi việc làm ra nó phải được thông qua một kĩ thuật. Trong Triết lý về
sáng tác, kĩ thuật xây dựng truyện được Poe nói rõ như sau: “Mọi cốt truyện
đúng như tên gọi là cốt truyện phải được xây dựng nhằm vào sự mở nút của
nó trước khi ngòi bút động đến những vấn đề khác”.
Trong khuôn khổ khóa luận, người viết hay nhắc tới nhiều ám ảnh tâm

lý của nhân vật “tôi” – người kể chuyện, những nhân vật “tôi” hành động kì
quặc như những tên sát nhân bệnh hoạn, những kì ảo ma quái… nhằm làm nổi
bật nghệ thuật xây dựng cốt truyện trong truyện ngắn kinh dị của Edgar Allan
Poe. Qua đó, tìm hiểu thêm về ý nghĩa sau mỗi câu chuyện ông viết ra, hiểu hơn
về cuộc đời, sự sống vì nghệ thuật của nhà thơ, nhà văn đầy tài năng này.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Đề tài nhằm vào hai mục đích chính.

3


- Thứ nhất: nghiên cứu các mô típ cốt truyện trong truyện ngắn kinh dị
của Edgar Allan Poe, qua đó thấy được tài năng và vị thế của Poe trong văn
học thế giới, bên cạnh mảng truyện trinh thám nổi tiếng của ông.
- Thứ hai: qua phân tích hiệu quả nghệ thuật xây dựng cốt truyện,
người viết muốn coi đây như một cuộc tập dượt nghiên cứu khoa học và
hướng tới việc tìm hiểu các tác giả văn học phương Tây về sau, trong đó có
Edgar Allan Poe.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Khảo sát, thu thập tài liệu và hệ thống các câu truyện kinh dị li kì
(không kể truyện trinh thám do phạm vi dung lượng có hạn), chỉ rõ các thủ
pháp nghệ thuật được dùng trong việc tạo dựng cốt truyện trong truyện ngắn
kinh dị.
4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
Tập trung vào các truyện ngắn kinh dị của Edgar Allan Poe, chủ yếu là
nghệ thuật xây dựng cốt truyện. Do điều kiện không cho phép, tác giả chỉ
khảo sát 14 truyện trên tổng số 44 truyện được in trong Tuyển tập E.A.Poe do
Ngô Tự Lập và nhóm Địa cầu văn hóa biên soạn, Nhà xuất bản Văn học, Hà
Nội, năm 2002.

5. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Phương pháp phân tích, tổng hợp.
- Phương pháp khảo sát, thống kê.
- Phương pháp so sánh.
6. Đóng góp của khóa luận
Về phương diện lí luận, khóa luận góp phần tìm hiểu về cốt truyện và
nghệ thuật xây dựng cốt truyện trong truyện ngắn kinh dị của Edgar Poe,
những đóng góp của ông trong vị thế người khai mở thể loại truyện kinh dị.
Qua đây, người viết cũng muốn lí giải thêm nữa mối quan hệ giữa cuộc đời

4


nhà văn, thời đại, những ẩn ức, lỡ dở và bất hạnh, căn bệnh về thần kinh trong
chính cuộc đời riêng của Poe đối với những gì ông kể cho người đọc.
7. Bố cục của khóa luận
Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, nội dung của khóa luận bao gồm
2 chương:
Chương 1. Các mô típ cốt truyện trong truyện kinh dị của Edgar
Allan Poe.
Chương 2. Nghệ thuật xây dựng cốt truyện trong truyện ngắn kinh dị
của Edgar Allan Poe.

5


NỘI DUNG
Chƣơng 1
CÁC MÔ TÍP CỐT TRUYỆN TRONG TRUYỆN KINH DỊ CỦA
EDGAR ALLAN POE

1.1. Diện mạo văn học Mỹ thế kỉ XIX và truyện ngắn Edgar Poe trong vị
thế khai mở thể loại truyện kinh dị
Nước Mỹ thời Edgar Poe đầy những biến cố. Năm 1809 Jame Madison
làm Tổng thống liên bang, sau những cuộc nổi dậy của người da đỏ và cuộc
chiến tranh giành độc lập lần thứ 2, ông này lại tái cử năm 1813. Sau đó là
hàng loạt những cuộc thay đổi người cầm quyền, tổng thống khác nhau, kết
thúc ở thời điểm 1849 Fillmore được bầu làm tổng thống. Cuộc đời của Poe
cũng đầy thăng trầm đau khổ. Những người thân trong gia đình lần lượt mất
tích và qua đời, tình duyên không trọn vẹn bởi những trắc trở cứ liên tiếp xảy
ra, hai người vợ chết do bệnh tật, cuối cùng ông cũng qua đời trong đói khổ.
Sống không bình thường trong tâm lý, Poe luôn phải chịu đựng những cơn
đau về tinh thần, và sự chịu đựng quá lâu đã ảnh hưởng đến trực giác cũng
như thần kinh của Poe. Edgar Allan Poe có một trí lực dường như vô hạn khi
sáng tạo ra những truyện ngắn đậm màu sắc tâm lý khám phá. Vì lẽ đó, ông
chính là người khai sinh ra thể loại truyện kinh dị sau rất được ưa chuộng ở
mọi nơi trên thế giới.
Năm 1812, Chiến tranh Hoa Kỳ - Anh quốc nổ ra, văn học nước Mỹ
cũng theo đó mà thay đổi, sự gia tăng việc sáng tạo các tác phẩm với phong
cách lạ, độc đáo là điều dễ hiểu. Giai đoạn này, một số cây bút văn chương
mới chủ chốt đã ra mắt, nổi bật là Washington Irving, William Cullen Bryant,
James Fenimore Cooper, và Edgar Allan Poe. Trước khi trở thành một nhà
văn có tên tuổi, ông đã chứng kiến sự phát triển của văn học nước nhà như

6


một người thưởng thức bức họa đầy màu sắc. Đó là những Irving sáng tác các
tác phẩm hài hước trong Salmagundi và văn trào phúng rất nổi tiếng A history
of Newyork, by Diedrich Knickrbocker (1809), Bryant sáng tác thơ ca ngợi
thiên nhiên và thơ lãng mạn đầu tiên mà thoát ly khỏi nguồn gốc châu Âu của

nó. Đến năm 1932, Poe bắt đầu viết những truyện ngắn đầu tiên, bao gồm
“Vở vũ kịch tử thần đỏ”, “Sự suy tàn của ngôi nhà Usher”, “Vụ án trên đường
Morgue”. Ông đi sâu vào nghiên cứu những bí ẩn ngõ ngách trong tâm thần,
tâm lí con người và tạo ra một thế giới kinh dị rùng rợn – cái thế giới phản
ánh con người trong thời đại đầy biến động.
Có thể nói, trước Poe nước Mỹ chưa có văn học. Ông và những người
cùng thời như James Fenimore Cooper…là thế hệ khai sinh ra văn học. Edgar
Poe không chỉ là ông tổ của thể loại truyện trinh thám mà còn là người khai
mở cho thể loại truyện kinh dị. Truyện ngắn của ông chính là một sự pha trộn,
đan xen biến hóa của những điều tuyệt vời và khủng khiếp. Truyện trinh thám
của Poe chứa đầy những yếu tố kinh dị, cũng có khi cả hài hước. Ngược lại,
trong truyện kinh dị, những cốt truyện giết người – giấu xác – tìm ra thủ phạm
lại mang phong cách của một truyện trinh thám đích thực. Nói ông chính là
người khai mở cho thể loại truyện ngắn, đặc biệt là truyện ngắn kinh dị, bởi lẽ
trước Poe, nước Mỹ chưa có ai sáng tác truyện ngắn, giai đoạn này chỉ có
những vở kịch nhỏ hay vài ba truyện hài hước chưa thực sự có giá trị, càng
không có truyện trinh thám hay kinh dị. Poe mượn những tình huống hài hước
nực cười để vẽ ra khung cảnh cuộc đời của một nhân vật tưởng chừng rất
thuần túy hài hước, song đó lại là cái đau xót của căn bệnh tâm thần hay rối
loạn thần kinh, hoặc bị ảo giác do một điều khủng khiếp nào đó mà nhân vật
phải trải qua. Truyện ngắn kinh dị của Edgar Allan Poe đập vào mọi giác
quan con người, gây ấn tượng độc đáo mạnh mẽ bởi những điều kỳ dị, huyễn
tưởng, như một thứ dị truyện.

7


Trong vị thế một người tiên phong, Edgar Poe ngay từ đầu đã tỏ ra
xứng đáng là bậc đàn anh trong địa hạt truyện ngắn kinh dị. Cũng bởi lẽ, là
một con người trẻ cầu kỳ, cầu toàn trong sáng tạo, ông luôn miêu tả một cách

tỉ mỉ, chi tiết, diễn giải những sự kiện đặc biệt một cách hợp lý, làm tăng lên
cảm giác rùng rợn trong truyện ngắn của mình. Thế giới ấy sống động như
thực, là thế giới thê lương và đượm màu chết chóc, rùng rợn, cuốn người đọc
vào một trạng thái kỳ lạ. Nhân vật chính thường giam mình trong những
không gian hẹp, nếu có rộng hơn thì rất kín, trong những lâu đài tối tăm cũ
buồn, trong những tấm thảm, căn phòng không đèn đầy ma quái. Ảo giác sinh
ra hoặc vì không gian ngoại cảnh, hoặc vì những đau đớn riêng do nhân vật
gây ra, hoặc cả hai. Sự tách biệt với thế giới bên ngoài đầy ánh sáng và màu
sắc làm nên không gian kinh dị trong truyện ngắn của ông. Sự thành công của
những truyện ngắn ban đầu của Poe là tiền đề cho những cây viết truyện kinh
dị xuất sắc sau này. Sau E.Poe là những cây bút mà tên tuổi của họ được biết
đến rộng rãi như Conan Doyle – cây bút lừng danh của thể loại truyện trinh
thám, Stephen King – người viết truyện kinh dị xuất sắc…
1.2. Các mô típ cốt truyện trong truyện ngắn kinh dị của Edgar Poe
1.2.1. Một số kKhái niệm
1.2.1.1. Cốt truyện
Các tác phẩm tự sự miêu tả các sự kiện, hành động, trong đó nhân vật
hoạt động trong không gian và thời gian. Phương diện này của sáng tác nghệ
thuật được gọi là cốt truyện. Với quan điểm “nghệ thuật là sự mô phỏng”, từ
xa xưa Aristote đã cho rằng cốt truyện chính là “linh hồn và cơ sở của bi
kịch”[1, tr49], tức của sáng tác văn học.
Theo Từ điển thuật ngữ văn học, Nhà xuất bản giáo dục do Lê Bá Hán,
Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi đồng chủ biên, cốt truyện là “hệ thống sự
kiện cụ thể, được tổ chức theo yêu cầu tư tưởng và nghệ thuật nhất định, tạo

8


thành bộ phận cơ bản, quan trọng nhất trong hình thức động của tác phẩm
văn học thuộc các loại tự sự và kịch”[5, tr99].

Trong 150 thuật ngữ văn học của tác giả Lại Nguyên Ân, Nhà xuất bản
ĐHQG Hà Nội, 1998 định nghĩa: “Cốt truyện là một phương diện của hình
thức nghệ thuật (…). Chính hệ thống biến cố (tức cốt truyện) đã tạo ra sự vận
động của nội dung cuộc sống được mô tả trong tác phẩm”[2, tr122] và “cốt
truyện là thành phần thiết yếu của tác phẩm tự sự và kịch”.
Một khái niệm khác được ghi trong sách Lí luận văn học, tập 2, Nhà
xuất bản Giáo dục của Phương Lựu, Nguyễn Xuân Nam về cốt truyện như
sau: “Cốt truyện là hình thức sơ đẳng nhất của truyện, cốt truyện thực chất là
cái cốt lõi, diễn biến của truyện từ khi xảy ra đến khi kết thúc”.
Như vậy, cốt truyện chính là phương tiện cơ bản để nhà văn khắc họa
nhân vật. Dù hiểu theo cách nào, cốt truyện vẫn mang đặc điểm là một hệ
thống các sự kiện phản ánh những diễn biến của cuộc sống và nhất là xung
đột xã hội một cách có nghệ thuật, qua đó các tính cách hình thành và phát
triển trong mối quan hệ qua lại của chúng nhằm làm sáng tỏ chủ đề và tư
tưởng của tác phẩm.
1.2.1.2. Mô típ cốt truyện
“Mô típ” là khái niệm quen thuộc được sử dụng nhiều trong văn học,
trong từ Hán Việt là “mẫu đề” (do người Trung Quốc phiên âm chữ motif
trong tiếng Pháp). Mô típ chính là những “khuôn”, “dạng” hoặc “kiểu” trong
tiếng Việt. Theo Từ điển thuật ngữ văn học, mô típ nhằm chỉ những thành tố,
những bộ phận lớn hoặc nhỏ đã được hình thành ổn định bền vững và đã được
sử dụng nhiều lần trong sáng tác văn học. Người ta thường thấy khái niệm
này trong văn học nghệ thuật dân gian, với những mô típ quen thuộc như “đôi
giày và việc thử giày”, mô típ “người em tốt bụng được hưởng hạnh phúc”,
mô típ “diệt mãng xà cứu người đẹp”…

9


Như vậy, mô típ cốt truyện chính là những khuôn, dạng được lặp đi lặp

lại nhằm xây dựng cốt truyện trong các sáng tác của một tác giả, trong một
trào lưu hay giai đoạn văn học. Dựa vào các mô típ cốt truyện trong các
truyện, người đọc có thể dễ dàng tìm hiểu cách thức nhà văn xây dựng truyện
như thế nào, từ đó so sánh các sáng tác với nhau. Mô típ cốt truyện phản ánh
đầy đủ mơ ước, sở trường, thể hiện chất riêng, độc đáo của mỗi nhà văn.
1.2.1.3. Kinh dị, truyện kinh dị
Từ điển tiếng Việt có viết “kinh dị” nghĩa là “kinh hãi hoặc làm cho
kinh hãi bởi điều gì quá lạ lùng”[14, tr204]. “Kinh dị” phần nhiều được biết
đến với những bộ phim kinh dị được chiếu trên các trang mạng hay kênh
truyền hình. Đó là thể loại phim với nội dung chính là đưa đến cho khán giả
xem phim những cảm xúc tiêu cực, gợi cho người xem nỗi sợ hãi nguyên thủy
nhất thông qua cốt truyện, những hình ảnh rùng rợn, bí hiểm, ánh sáng mở ảo,
âm thanh gây kinh hãi với nhiều cảnh máu me, chết chóc và những pha gây
giật mình bất ngờ. Kinh dị chỉ những hoạt động bạo lực dã man, hung ác của
con người với con người hay với con vật, chỉ sự hành hạ thể xác hoặc tinh
thần quá mức dẫn đến cái chết.
Hiện nay chưa có một khái niệm chính thức về truyện ngắn kinh dị mà
chỉ có những cách hiểu về nó. Trên cơ sở nghiên cứu tìm hiểu, người viết có
thể đưa ra cách hiểu như sau về truyện ngắn kinh dị: Truyện ngắn kinh dị
trước tiên là một truyện ngắn mang đầy đủ những đặc điểm cơ bản của thể
loại truyện ngắn, nếu truyện ngắn lịch sử dựa trên những yếu tố sự thực lịch
sử để sáng tạo, truyện ngắn hiện thực phần nhiều tự sự, truyện ngắn lãng mạn
mang yếu tố trữ tình thì truyện ngắn kinh dị chứa những chi tiết mang sắc thái
rùng rợn, làm cho sợ hãi bởi những điều lạ lùng khác với quy luật thông
thường, không thể lí giải được. Truyện ngắn kinh dị gợi sự tò mò, đánh thức

10


các giác quan bản năng nguyên thủy nhất của con người. Độc giả xưa nay vẫn

coi đọc truyện kinh dị như một “sự trở về” để thử thách chính mình.
Nhiều người cho rằng không dễ dàng nhận ra đâu là truyện trinh thám,
đâu là truyện kinh dị trong sáng tác của Poe. Truyện của E.Poe là sự tổng hợp
của các câu chuyện trinh thám và kinh dị, truyện kinh dị mang màu sắc trinh
thám, hoặc truyện trinh thám chứa đầy những chi tiết kinh dị. Không phải hễ
thấy nội dung giết người và tìm ra thủ phạm là xếp truyện đó vào thể loại
trinh thám, cũng như không phải tất cả truyện ngắn kinh dị đều loại trừ yếu tố
khoa học trong tìm kiếm và tìm ra kẻ thủ ác. Chẳng hạn, truyện “Bản thảo tìm
thấy trong chai”, “Mi cũng là một con người ư” có thể xếp vào cả hai thể loại,
song điều này rất hiếm. Vậy làm thế nào để phân biệt chúng một cách rõ
ràng? Truyện ngắn kinh dị lấy cốt từ những mô típ quen thuộc, phần nhiều do
một người kể chuyện xưng “tôi” kể ra, phần lớn đồng thời là kẻ gây ra tội ác,
kể về tội ác ấy một cách tỉ mỉ và tường tận, về những chi tiết “dựng tóc gáy”
người đọc, và chúng dường như được gói gọn trong không gian kín, ít người
biết như căn phòng cũ, lâu đài cổ, hầm mộ, tầng âm, hầm rượu… (Con mèo
đen, Sự suy tàn của ngôi nhà Usher…). Trái lại, truyện trinh thám lại mở rộng
tội trạng thành một vụ án thực sự, có sự tham gia của nhiều người và muốn
tìm ra phải là một quá trình có chứng cớ rõ ràng như “Vụ án đường Morgue”,
“Con cánh cam vàng”, “Lá thư bị đánh cắp”…

1.2.2. Các mô típ cốt truyện trong truyện ngắn kinh dị của Edgar
Allan Poe
Để tiện cho việc theo dõi, người viết có tiến hành khảo sát 14 trên tổng
số 44 truyện của E.Poe theo tiêu chí các mô típ cốt truyện như sau:

11


BẢNG KHẢO SÁT CÁC MÔ TÍP CỐT TRUYỆN TRONG TRUYỆN KINH DỊ CỦA EDGAR ALLAN POE
Mô típ “oan

Mô típ “nỗi sầu

Mô típ “cái

hồn báo thù”

muộn khi ngƣời

song trùng”

hay “ảo giác

bạn đời vừa

của ngƣời điên”

chết”

STT
Tên truyện

Mô típ “những điều
bí ẩn không thể giải
thích”

1

Bản thảo tìm thấy trong chai

2

Berenice

3

Bức tranh hình ôvan

4

Con mèo đen

5

Cuộc mai táng vội vã

+

6

Cuộc nói chuyện ngắn ngủi với một xác ướp

+

7

Ligeia

8

Linh hồn

9

Mi cũng là một con người ư

10

Morella

11

Sự suy tàn của ngôi nhà Usher

+

12

Thùng rượu Amontillado

+

13

Trái tim thú tội

+

14

Vở vũ kịch tử thần đỏ

+
+
+
+

+

+

+

+
+

+
+

+
+

13


Mô típ cốt truyện trong truyện ngắn kinh dị được Edgar Allan Poe vận
dụng một cách thành thục và tinh tế. Xuyên suốt những truyện ngắn của ông,
người đọc nhận ra những nguyên tắc, những mô típ quen thuộc được chuyển
hóa, đan thấm, xen cài gây ra hiệu ứng của cái vừa quen vừa lạ. 14 truyện được
chọn lọc nghiên cứu căn cứ vào tiêu chí phân chia truyện kinh dị và truyện trinh

thám.
1.2.2.1. Mô típ “cái song trùng”
Cái song trùng (the double) đã tồn tại từ lâu trong các nền văn hóa nghệ
thuật nhân loại. Đó là sự thể hiện các con vật, sự vật theo nguyên lí cặp đôi, thể
hiện tính lưỡng diện, sự tồn tại song song không thể thiếu nhau của các đối
cực…
“Cái song trùng” tồn tại như một mẫu gốc có sức mạnh rất lớn trong văn
học các dân tộc. Trong truyện của Edgar Allan Poe cũng thế, người đọc có thể
dễ dàng quan sát được mô típ cái song trùng. Cái song trùng ở đây không chỉ tồn
tại đơn thuần để Poe chuyên chở ý niệm triết học nào đó của mình mà nó còn
phải được Poe tạo ra một ảo giác giữa hư và thực gây hoang mang do dự cho
chủ thể khi đối mặt với nó.
Đó là sự song trùng giữa con người với con người, con người với ngoại
cảnh hay con người với chính mình. “Cái song trùng” diễn ra giữa nhân vật “tôi”
– người kể chuyện với người bạn, người vợ, hay người yêu (trong Ligeia,
Berenice). Trong đó, Poe dựng lên hai thái cực: một bên là phần con người
thường đầy những toan tính, ích kỉ, hẹp hòi hoặc nhu nhược hay bỉ ổi, một bên
kia ngược lại. Đối cực với “tôi” lại là phần con người đẹp với bao thánh thiện,
đạo đức hoặc trí tuệ siêu phàm. Chẳng hạn, Ligeia được miêu tả như sau: “tính
nết đáng yêu, trình độ học vấn sâu rộng, sắc đẹp dịu dàng có một không hai, sức
xúc động mà mê hoặc của giọng nữ trầm hùng biện của nàng”[8; tr241]. Cái
song trùng ở đây, tất nhiên đã được lồng vào một hiệu ứng hoang mang tạo nên
cái kì ảo hoang đường trong một biến cố nào đó.

14


Truyện “Sự sụp đổ của ngôi nhà Usher” cũng là minh chứng cho mô típ
song trùng của con người, giữa hai anh em song sinh nhà Usher là Roderick và
Madeline – những thành viên cuối cùng của dòng họ Usher danh giá nhiều đời

tồn tại bên nhau trong tòa lâu đài cổ. Đó là sự tồn tại của hồn và xác, của cuộc
vật lộn giữa sự sống và cái chết không thể thiếu nhau của hai anh em sinh đôi.
Sự gắn kết máu mủ này là điềm báo cho cuộc giằng xé đau đớn ấy. Ngôi nhà cũ
nhưng còn kiên cố, chỉ có một vết nứt ấy cuối cùng rồi sẽ sụp đổ, đồng nghĩa với
việc hai người cuối cùng “bị chôn sống” trong ngôi nhà cũng biến mất theo.
Những ám ảnh người – người còn xuất hiện rõ ràng trong “Thùng rượu
Amontillado”. Theo đó, nhân vật này là ám ảnh của nhân vật kia, là đối thủ để
nhân vật kia tìm mọi cách tiêu diệt. Người – người này tồn tại như một cặp đôi
nhưng không phải là khắng khít không thể thiếu nhau như hai nhân vật nhà
Usher mà là sự dồn đẩy phải triệt hạ. Nhân vật Montresor và Fortunato là một
cặp song trùng bởi chúng tồn tại như là ám ảnh của nhau. Chỉ một lời lăng mạ, sỉ
nhục đến danh dự dòng họ nhà Montresor, anh ta đã âm thầm quyết tâm đặt mưu
trả thù. Nhân vật người kể chuyện xưng tôi và ông già trong “Trái tim mách
bảo” cũng như vậy. Nhân vật “tôi” bị ám ảnh dữ dội và quyết tâm giết ông già vì
một nguyên cớ hết sức vu vơ mà chính y cũng ý thức rất rõ: “Thoạt tiên khó có
thể nói ý tưởng ấy len vào đầu tôi bằng cách nào; nhưng một khi đã hiển hiện thì
nó ám ảnh tôi suốt ngày lẫn đêm. Không có một chút mục đích nào. Chút tình
cảm say đắm cũng không. Tôi yêu một ông lão. Lão chưa hề làm bất cứ điều gì
sai trái với tôi. Lão chưa bao giờ sỉ nhục tôi. Vàng của lão tôi cũng không màng.
Tôi nghĩ đấy là tại con mắt lão! Đúng, đúng là nó rồi! Một con mắt giống mắt
của loài kền kền – con mắt màu xanh nhạt, mag cả cuốn phim trong đó. Bất cứ
lúc nào con mắt ấy nhìn tôi, máu trong người tôi lạnh ngắt; và thế là dần dà từng
tí một – rất từ từ - tôi hình thành ý tưởng lấy đi mạng sống của lão và có thế thì
cuộc đời tôi mới vĩnh viễn thoát khỏi con mắt kia”[8, tr500]. Như thế có nghĩa

15


là, bên cạnh cặp người không thể thiếu người kia, còn có cặp người phải trừ khử,
triệt hạ nhau, đến cuối cùng vẫn chung một mục đích : giải thoát.

Có thể nói, mô típ “cái song trùng” là môt típ được vận dụng nhiều hơn cả
trong các truyện, và hầu như truyện nào cũng có sự xuất hiện của mô típ này. Sự
tồn tại song song được coi như điểm mấu chốt thu hút sự chú ý, và cũng là cái
cớ dẫn đến sự hủy hoại của cái còn lại. Đó là sự tồn tại song trùng của người –
người, người – vật.
1.2.2.2. Mô típ “oan hồn báo thù” hay “ảo giác của người điên”
Đây cũng là một mô típ hấp dẫn tạo nên cái kì ảo cho cốt truyện trong
truyện ngắn kinh dị của Edgar Poe. Nói cách khác, đó là những ám ảnh kinh
niên giống như một chứng bệnh “tâm thần”, “loạn thần kinh” tạo ra do một vài
biến cỗ ngẫu nhiên không lường trước được trong đời. Có thể gọi đó là mô típ
“ảo giác của người điên”. Và ảo giác này tạo ra hiệu ứng nhân vật cảm thấy,
hoặc bị dồn ép vào chỗ thảm hại như bị oan hồn báo thù.
Bên cạnh cái song trùng, mô típ này thể hiện cốt truyện kinh dị khá rõ nét.
Theo Freud, những gì gọi là “giấc mơ”, “ám ảnh”, “thôi miên”, “trí nhớ”,
“tưởng tượng”, “ảo giác” đều thuộc lĩnh vực nghiên cứu của phân tâm học. Ông
cho rằng ảo giác là hậu quả thông thường của một số méo mó trong ý thức. Ảo
giác là một tri giác sinh động xuất hiện mà không có kích thước vật chất tương
ứng. Ảo giác có thể do một vài thứ thuốc tác động tới tâm thần gây ra những rối
nhiễu tâm lý như tâm thần phân liệt, hoặc cách ly giác quan quá mức. Điều này
nghe có vẻ không liên quan cho lắm nhưng thực chất, có thể chứng minh là đúng
trong truyện kinh dị của Poe.
Nói về ảo giác của người điên, Edgar Poe đã xây dựng mô típ này với
mục đích riêng, thể hiện cách nhìn, cách cảm nhận cuộc sống riêng. Những hành
động, ngôn ngữ của nhân vật đều khác thường, lập dị mà những người bình
thường không thể hiểu được. Có thể so sánh một chút với những nhân vật điên
như gã khùng Benjy trong “Âm thanh và cuồng nộ” của W. Faulkner. Qua cái

16

nhìn của Benjy, thế giới vỡ vụn, hoang sơ trần trụi vô cùng, và anh ta luôn lảm
nhảm một câu: “Caddy có mùi cây” lặp lại nhiều lần trong truyện. Chính
Faulkner cũng đã nói: “Bi kịch của chúng ta ngày nay chính là nỗi sợ hãi mang
tính phổ biến bao trùm liên quan đến thể xác, nỗi sợ hãi mà chúng ta phải chịu
đựng quá lâu. Không còn vấn đề tâm linh gì nữa cả. Câu hỏi duy nhất còn lại là:
Khi nào tôi bị nổ tung đây?”.
“Nhật kí của một người điên”, Gogol kể về anh chàng phòng giấy của Vụ
tên là Poprishchen. Trong nhật kí của Poprishchen, anh ta viết về căn bệnh của
mình từ khi bắt đầu khởi phát cho tới khi anh ta trở thành cuồng loạn. Trong
truyện ngắn kinh dị của mình, Poe cũng để cho nhân vật của mình tự kể câu
chuyện của chính anh ta. Ám ảnh tội ác sinh ra sau khi nhân vật làm điều xấu:
hành hạ vật/người khác hoặc giết hại. Ám ảnh và ảo giác này tạo nên từ cặp đôi
người – vật trong truyện “Con mèo đen”. Ở đó, nhân vật tôi là người kể lại toàn
bộ câu chuyện mình yêu thương động vật ra sao, là bạn tri kỉ với con mèo Pluto
ra sao, kể về việc “con ma men” điều khiển và khiến mình trở thành người khác,
đánh đập và hành hạ con vật đáng thương như thế nào: “Đối với tôi, đó là những
chuyện vặt nhưng đáng sợ, còn đối với nhiều người khác, thì dường như chúng
không khủng khiếp lắm nhưng kì cục. Có thể sau hết, một người hiểu biết nào
đó sẽ nhận thấy trong những ảo tưởng của tôi có cái gì đó tầm thường.”[8, tr39],
“sự ác tâm của kẻ nghiện được con ma men nuôi dưỡng, đã làm rung lên từng
sợi thần kinh trong tôi. Tôi rút trong túi áo gile ra một con dao nhíp, mở nó ra,
nắm lấy cổ con vật thơ ngây, chọc vào hố một con mắt của nó một cách ác ý”[3,
tr42]. Và ám ảnh của một oan hồn báo thù xuất hiện sau khi nhân vật treo cổ con
mèo chột đáng thương. Liên tiếp những thảm họa xảy đến với gia đình, khiến
cho nhân vật rơi vào trạng thái nửa mê nửa tỉnh, dằn vặt và sợ hãi cùng cực. Đến
cuối cùng, khi “lỡ tay” giết đi người vợ của mình, nhân vật đã hành động bình
thản bằng cách xây tường giấu xác. Nhưng không thể, “con vật gớm ghiếc đã

17

dùng mánh khóe cám dỗ tôi thành kẻ giết người đang ngồi đó, giọng thì thào cáo
buộc tội tôi treo cổ”. Bị ảo giác hay là sự thật, không ai có thể phân xử được.
Dòng tâm lý phát triển dần dần, diễn biến tội lỗi cứ theo đà mà đi lên đỉnh
điểm, thoạt đầu là ảo giác khùng bực khi con mèo lánh xa mình, sau đó là hành
động treo cổ con mèo gây ra những ảo giác kinh hãi, nhìn thấy con mèo in hình
trên nền bức tường cùng cái giá treo cổ. Con mèo đen trong truyện, “tôi” cũng
kể đó là biểu tượng của sự trả giá (lời người vợ): “Khi nói về sự khôn ngoan của
nó, vợ tôi, tự tâm can không hề có một sự mê tín nào, vẫn thường ám chỉ một
quan niệm cổ hết sức phổ biến rằng mèo đen là hiện thân của sự trả giá”[8, tr40],
nó cũng là biểu tượng của bóng tối và thần chết . Như một sự xúi giục, sai khiến
ma mãnh, “tôi” từ chỗ là người giàu lòng trắc ẩn, sau trở nên hung bạo, đối xử
tàn tệ với mọi thứ xung quanh. Đẩy theo sự việc, người đọc dễ thấy sự ám ảnh
với nhân vật “tôi” là hoàn toàn tự nhiên, song đáng ra anh ta cảm thấy ân hận
với con mèo Pluto và yêu thương chăm sóc con mèo đen mới này, có lẽ không
có chuyện gì xảy ra. Nhưng nỗi sợ, sự ám ảnh ảo giác điên khiến nhân vật tôi
khổ sở vô cùng “nỗi sợ của tôi không hẳn là nỗi sợ về một con quỷ có hình thù
cụ thể, nhưng tôi thật bối rối khi xác định đó là nỗi sợ cái gì”[8, tr46]; “nỗi sợ
hãi mênh mang nhất vẫn là những cơn ác mộng đầy tai họa ghê sợ và rùng rợn
hiện ra trong giấc ngủ”. Sau tội ác, như đã nói, là bi kịch của sự trả thù.
Trong “Trái tim thú tội” cũng vậy. “Ảo giác của người điên” hay chính sự
ám ảnh về tội ác đã khiến cho nhân vật, vào phút chót lại tự động “lên cơn” kể
lại một cách rất tỉ mỉ chi tiết về cách thức giết người, khiến sự ghê rợn làm buốt
óc độc giả.
Giữa những điều hư thực được kể lại rất trình tự, lớp lang và tỉnh táo,
không có dấu hiệu gì cho hay đây là chuyện do kẻ tâm thần kể lại. Kể cả những
ám ảnh hay ảo giác, chúng đều có nguyên do rõ ràng, mặc dù đó là những lí do
không chính đáng: đôi mắt ám ảnh khiến phải giết người trong “Trái tim thú

18

tội”, sự gấp rút thôi thúc phải trả thù người đã sỉ nhục dòng họ mình trong
“Thùng rượu Amontillado”.
1.2.2.3. Mô típ “nỗi sầu muộn khi người bạn đời vừa chết”
Có thể nói, đây là mô típ biểu hiện rõ quan niệm của Poe về con người:
coi cái chết của một người phụ nữ đẹp là một trong những cảm hứng sáng tác
của ông. Những truyện “Ligeia”, “Berenice”, “Morella”… cũng được xếp vào
những truyện ngắn kinh dị của Poe bởi tính chất giả tưởng, những chi tiết rùng
rợn li kì khiến người đọc phải “rùng mình” hay thót tim theo dõi. Công thức
chung của mô típ là nỗi đau sầu ám ảnh sau khi người vợ yêu thương của nhân
vật bị chết vì một lí do nào đó. Căn bệnh quái ác cướp đi Ligeia, Berenice,
Morella. Ở đó, nhân vật sống vùi mình trong sầu thảm tiếc nhớ, thương xót và
tuyệt vọng, Anh ta luôn nhớ và tưởng tượng về quá khứ với người vợ yêu
thương của mình. Trong hai truyện viết về nỗi sầu muộn khi bạn đời đã chết,
Poe không nói rõ nhân vật nữ kia vì sao lại chết, chỉ nêu ra nguyên nhân mơ hồ:
bị ốm. Cả Madeline (Sự suy tàn của ngôi nhà Usher) cũng vậy, ốm yếu lâu ngày
rồi bị “chôn sống”, rồi trở lên ngôi nhà đứng đó run rẩy một lúc rồi “đổ sập
xuống mà chết”. Điều quan trọng là, nhà văn hướng đến mô tả cuộc sống của
nhân vật tôi khi ở vào hoàn cảnh đáng thương mất đi người thân yêu. Cốt truyện
tập trung ở mô típ sự đau đớn, quẫn bách đến loạn trí, tâm thần của người đàn
ông ở lại: “Tôi tan nát cõi lòng vì thương tiếc”, “Cái tính điên rồ mà tôi vẫn giữ
được từ lúc bé dường như bây giờ đã trở thành sự lẩm cẩm”. Đó là nhân vật tôi
trong truyện “Ligeia”. Nhân vật vì quá say mê và yêu thương người vợ tuyệt
vời, nên khi cô ấy qua đời, “bởi vì không có Ligeia, tôi chỉ là một thằng bé mới
chập chững biết đi”[8, 245], “tôi rên rỉ trong nỗi đau đớn về một viễn cảnh tang
thương”; “đầu óc tôi quay cuồng, tôi lắng nghe, bị huyễn hoặc trước cái âm điệu
chết chóc ấy, nó tích tụ thấm đượm cái giọng điệu của tử thần chưa bao giờ
thấy”[8, 246]; “nàng đã chết, tôi tan nát cõi lòng vì thương tiếc, không thể chịu
nổi cảnh cô độc…”. Đó là những tâm trạng rất bình thường khi một người thân

19


yêu là vợ của nhân vật qua đời. Song, câu chuyện không đơn giản như thế. Nỗi
sầu muộn giờ đây đã trở thành ám ảnh đến mức cao độ, nó trở thành thứ ma lực
xoáy nhân vật tôi vào vùng tối, ở đó anh ta chỉ có thể nhìn thấy những điều
khủng khiếp rùng rợn, mà suy cho cùng đều liên quan đến người đã chết. Ở đây,
nhân vật tôi “trong phút tâm thần” đã cưới một cô vợ khác, song trong chính căn
phòng ấy, tuần trăng mật “chẳng hân hoan chút nào” đã diễn ra, và căn bệnh của
người vợ mới cũng bắt đầu. Nhà văn đặc tả tâm trạng sợ hãi tột độ khi nhân vật
tôi một mình chứng kiến mọi sự xảy ra với thân thể cô vợ mới khi cô ta chỉ còn
như một cái xác không hồn trên giường bệnh. Những tiếng động mơ hồ, bước
chân gần chiếc giường khiến cho “tôi” gần như quay cuồng: “tôi lắng nghe trong
nỗi sợ hãi cùng cực” rồi “thế là tôi lại chìm đắm trong những hình ảnh về
Ligeia”; “tôi sợ kinh khủng, sợ đến co thắt cả ngực”; “trăm ngàn ảo ảnh bập
bùng cuộn xoáy trong tôi, bay trong không gian, nhập vào những họa tiết chập
chờn, làm cho tôi bị tê liệt, bị hóa đá”, khi không còn chịu đựng được “tôi hét
lên”. Tất cả là những nỗi sầu đau do quá tiếc thương người vợ cũ gây nên, hay
còn vì một lí do nào khác mà người đọc không đủ sức lí giải? Và tại sao, Ligeia
lại ở trong hình hài mà đáng ra là của Rowena?
Mô típ này tiếp tục được vận dụng trong truyện “Berenice”. Berenice là
một người em họ, rồi sau đó trở thành vợ của “tôi”. Trong truyện, tác giả có cho
nhân vật tôi kể như sau: “Berenice và tôi là hai anh em họ đàng nội”[8, 577] và
cũng như Ligeia, đây là một người nữ tuyệt đẹp “Ôi! Một vẻ đẹp tuyệt diệu mà
cũng thật lạ thường. Ôi! Một thiên thần trong số những vị thần sắc đẹp của
Arnheim”. Song, đó chỉ là chuyện trước khi cô nàng bị ốm, sự thay đổi về ngoại
hình đột nhiên trở nên kinh khủng. Như một ám ảnh, “hình ảnh những chiếc răng
trắng nhởn” cứ thế bám riết nhân vật, nỗi yêu thương và sợ hãi đi cùng nhau
không rời. “Tôi” đã phải thú nhận “trong đầu tôi lúc nào cũng chỉ có hình ảnh

những chiếc răng ma trong khi thế giới vật chất xung quanh tôi có bao nhiêu thứ
hiện hữu từng ngày mà tôi không nhớ. Như có một ma lực từ lúc tôi nhìn thấy

20