Bai viet khoa hoc tháng 11 2016 ngoc phuong

Bài nghiên cứu khoa học:
PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA NGƯỜI DÂN TRONG TIẾN TRÌNH
CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
Trương Thị Ngọc Phương
Khoa Nhà nước – Pháp luật
Cải cách hành chính được coi là một nhiệm vụ trọng tâm của nền hành chính
nhà nước trong giai đoạn hiện nay. Đây là chương trình có mức độ tác động mạnh
mẽ, sâu sắc và rộng khắp. Nó đã tạo được nhiều bước chuyển biến lớn trong hệ thống
quản lý hành chính công, xây dựng một nền hành chính trong sạch, vững mạnh, hiện
đại, phục vụ tốt hơn cho những nhu cầu ngày càng tăng của người dân và tổ chức.
Cải cách hành chính ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay được triển khai với 6
nội dung là: cải cách thể chế; cải cách thủ tục hành chính; cải cách tổ chức bộ máy
hành chính nhà nước; xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức,
viên chức; cải cách tài chính công và hiện đại hóa hành chính. Trong đó cải cách các
thủ tục liên quan đến đời sống, sản xuất, kinh doanh của người dân, doanh nghiệp đã
được Đảng và nhà nước ta coi là khâu đột phá của cải cách hành chính. Theo chủ
trương đó và dưới sự quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, ngành
và các chính quyền địa phương, hệ thống thủ tục ấy đã được đổi mới một bước, góp
phần hoàn thiện thể chế của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cải
thiện môi trường đầu tư, tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp trong sinh hoạt,
sản xuất, kinh doanh.
Tuy nhiên, nếu cho rằng cải cách thủ tục hành chính là vấn đề “đóng khuôn”
trong phạm vi của riêng nền hành chính nhà nước thì đó là một nhận định sai lầm.
Cải cách thủ tục hành chính đúng là công việc của nền hành chính nhà nước, của
những cán bộ, công chức nhà nước, nhưng nó không tách rời xã hội, không tách rời
người dân. Nó có mối quan hệ chặt chẽ với người dân, người dân có vai trò vô cùng
quan trọng trong hoạt động này. Bởi vì, cải cách thủ tục hành chính là cải cách
phương thức làm việc của nền hành chính, cải cách cách thức phục vụ của nền hành
chính đối với người dân, tổ chức. Mục tiêu cuối cùng mà cải cách thủ tục hành chính
hướng đến chính là sự phục vụ ngày càng tốt hơn cho người dân, làm cho họ hài lòng
và tin tưởng vào sự quản lý của nhà nước. Người dân luôn mong muốn và sẵn sàng

có những hành động giúp cho nền hành chính ngày càng tốt hơn, nhờ đó để họ được
phục vụ tốt hơn. Do đó, sự tham gia của người dân vào cải cách thủ tục hành chính là
một trong những điều kiện quan trọng cho sự thành công của quá trình này.


1. Vai trò của người dân trong cải cách thủ tục hành chính
Thứ nhất: Người dân là người tuân thủ tất cả các quy định của nhà nước trong
quá trình quản lý hành chính, là người thụ hưởng những dịch vụ hành chính công mà
Nhà nước cung ứng. Do đó, sự chấp hành nghiêm túc của người dân là sự phối hợp
tích cực, có ý nghĩa thiết thực đối với công tác cải cách thủ tục hành chính. Bộ máy
hành chính do Nhà nước thiết lập ra, các quy định thể chế, cụ thể là các thủ tục hành
chính do Nhà nước đề ra, sắp xếp trên cơ sở khoa học, đội ngũ cán bộ công chức
được bố trí hợp lý, có đủ năng lực,… nhưng sẽ không thể vận hành nền hành chính
công tốt nếu không có sự “hợp tác” tích cực của người dân. Nhân dân khi đến yêu
cầu chính quyền giải quyết công việc cho mình, nếu họ hiểu biết và tuân thủ theo các
quy định được niêm yết công khai tại trụ sở, mọi yêu cầu sẽ được đáp ứng theo đúng
trình tự. Các cán bộ, công chức cũng sẽ phối hợp với nhau nhịp nhàng để giải quyết
công việc cho dân. Nhưng nếu ngược lại, mọi việc sẽ đình trệ, ảnh hưởng đến kết quả
hoạt động chung của chính quyền cũng như ảnh hưởng đến việc đáp ứng yêu cầu của
các cá nhân, tổ chức khác.
Trong rất nhiều trường hợp, do người dân không nắm vững và thực hiện đầy đủ
các yêu cầu, thủ tục về hồ sơ, giấy tờ, nên cơ quan hành chính không thể giải quyết
công việc của họ và có quyền đề nghị họ hoàn chỉnh hồ sơ thì mới giải quyết. Trên
thực tế người dân thường xử lý tình trạng này theo các cách sau: người dân bỏ cuộc,
không tiến hành hoạt động gắn với loại dịch vụ này; người dân tiến hành chui, không
xin phép chính quyền; nhờ vả, chạy chọt vòng vèo, đút lót cho cán bộ, công chức liên
quan đến công việc. Tất cả những tình huống nói trên đều đưa đến những hậu quả
tiêu cực cho công dân, cho nhà nước và cho xã hội.
Như vậy, có thể thấy, cải cách hành chính nói chung và cải cách thủ tục hành
chính nói riêng nêu ra nhiều chương trình, hoạt động, nhiều nội dung, mục tiêu đòi

hỏi nỗ lực của toàn bộ nền hành chính, nhưng, mọi việc sẽ không thể thực hiện có
hiệu quả nếu không có sự tham gia, hợp tác tích cực của người dân.
Thứ hai, ý kiến, sự tham vấn của người dân vào các vấn đề cải cách thủ tục
hành chính của nhà nước là một đóng góp quan trọng cho sự thành công của chương
trình. Bởi vì, không ai khác, người dân là những người tham gia trực tiếp thực hiện
thủ tục hành chính, và do đó là người hiểu sâu sắc những thủ tục hành chính nào còn
rườm rà, không cần thiết, gây cản trở, khó khăn cho họ. Do đó, sự tham gia, đóng
góp của người dân ngay từ khi xây dựng chủ trương, chính sách sẽ góp phần đảm
bảo tính khả thi, thiết thực và hiệu quả của các thủ tục hành chính.


Theo “Báo cáo tổng quan những Nghiên cứu về môi trường kinh doanh tại Việt
Nam” của CEPR (Trung tâm nghiên cứu kinh tế và chính sách - ĐH Kinh tế - ĐH
quốc gia Hà Nội), các chuyên gia của CEPR cho rằng một giải pháp quan trọng giúp
cho công cuộc cải cách các thủ tục hành chính chỉ có thể đạt được hiệu quả là: Phải
nhanh chóng và đẩy mạnh sự tham gia của khu vực ngoài nhà nước vào đề án 30 (đề
án cải cách thủ tục hành chính). Những hiệp hội doanh nghiệp, các viện nghiên cứu
(chính là nhân dân)... cần được tạo cơ hội để có tiếng nói ảnh hưởng hơn nữa vào
việc thực hiện đề án, bởi những đề xuất từ họ mới là những đề xuất từ thực tiễn sản
xuất kinh doanh. Một hình thức nữa là để các đối tượng này có quyền tham gia vào
một hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính cho đề án 30.
Thứ ba: trong quá trình thực hiện thủ tục hành chính, người dân hiểu hơn ai hết
công chức nào tốt, không tốt, chất lượng giải quyết thủ tục hành chính như thế nào.
Vì thế, sự đánh giá của người dân về chất lượng thực hiện thủ tục hành chính, về thái
độ, trình độ chuyên môn, đạo đức công vụ của cán bộ, công chức khi tham gia quá
trình giải quyết thủ tục hành chính là một kênh giám sát đặc biệt quan trọng và hiệu
quả. Chính vì vậy, thông tin phản hồi từ phía người dân là một kênh thông tin xã hội
tốt cho hoạt động cải cách thủ tục hành chính để những nhà quản lý có thể tham khảo
và điều chỉnh cũng như là một “áp lực” để đội ngũ cán bộ, công chức sửa mình, làm
cho đúng.

2. Thực trạng về vai trò của người dân trong cải cách thủ tục hành chính
Có thể thấy, sự tham gia của người dân vào quá trình cải cách hành chính nhà
nước nói chung và cải cách thủ tục hành chính nói riêng ngày càng sâu rộng hơn như
là một sự phát triển tất yếu của xã hội. Sự tham gia đó ngày càng đa diện, sâu rộng
với những tác động nhất định góp phần thúc đẩy cải cách thủ tục hành chính nhà
nước. Trước hết, có thể kể đến sự tham gia của nhiều chuyên gia, nhà khoa học trong
nước, các tổ chức xã hội trong việc tư vấn, đề xuất sáng kiến cải cách quy định, thủ
tục hành chính, nhất là những ý kiến có tính phản biện về xây dựng thể chế, tổ chức
thực hiện cải cách thủ tục hành chính. Trong đó, có nhiều ý kiến phản biện đã được
Nhà nước lắng nghe, tiếp nhận. Ngoài ra, những tác động của người dân từ việc rất
nhỏ như góp ý cho bộ phận một cửa ở các địa phương đã làm thay đổi cung cách
phục vụ người dân của các cơ quan hành chính nhà nước.
Cùng với chủ trương huy động sự tham gia của toàn xã hội vào “Chung tay cải
cách TTHC”, các cơ quan hành chính nhà nước đã tạo ra nhiều kênh nhằm huy động
sự tham gia của người dân vào quá trình cải cách thủ tục hành chính như: thành lập


Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính; quy định về tiếp nhận, xử lý phản ánh,
kiến nghị của cá nhân, tổ chức về quy định hành chính;... Qua đó đã giúp các cơ quan
hành chính nhà nước có thêm thông tin về những vướng mắc khó khăn của các cá
nhân, tổ chức; bảo đảm việc kiểm soát việc thực thi các thủ tục hành chính trên thực
tế; đồng thời kịp thời đôn đốc các đơn vị rà soát, đánh giá các quy định hành chính
không còn phù hợp và chấn chỉnh hành vi của cán bộ, công chức, cơ quan hành chính
nhà nước trong phục vụ nhân dân.
Với việc phát huy vai trò của mình, người dân sẽ giúp đẩy nhanh tiến trình cải
cách thủ tục hành chính. Tuy nhiên, hiện nay vẫn tồn tại một số nhận thức chưa đầy
đủ cùng những hành động, thói quen đã hạn chế vai trò này của người dân, đó là:
- Về phía người dân, không phải ai cũng ý thức được việc mình cần phải tham
gia vào hoạt động quản lý nhà nước, trong khi đó đây là phương thức quan trọng
nhất, định hướng công dân trở thành một bộ phận của chủ trương, chính sách, của

chương trình nhằm xây dựng một nền hành chính có trách nhiệm với người dân. Còn
thiếu vắng sự hiện diện của người dân, tổ chức và doanh nghiệp khi các cơ quan nhà
nước tổ chức hội nghị, các diễn đàn để lắng nghe ý kiến của họ.
- Nhiều người dân chưa chú ý, thiếu tuân thủ đối với những quy tắc, chỉ dẫn và
khuyến khích trong quá trình thực hiện các thủ tục hành chính. Do vậy, dù thủ tục,
trách nhiệm hành chính được cải cách, quy định rõ ràng, minh bạch và được phổ
biến rộng rãi nhưng bản thân người dân tự làm chậm các quy trình này.
- Trong điều kiện cải cách, đặc biệt là cải cách thủ tục hành chính, người dân
vẫn thể hiện lối hành xử mạnh ai nấy làm, các quan hệ quen biết được vận dụng triệt
để. Nguy hại hơn là có một bộ phận sẵn sàng trả thêm tiền và các khoản trực tiếp
bên ngoài hoặc gián tiếp qua các quan hệ để là người được phục vụ nhanh hơn, thoải
mái hơn. Hoặc khi gặp những hành vi, thái độ sai trái của cán bộ, công chức trong
khi thực hiện công việc, họ thờ ơ, bàng quan, làm ngơ vì cho rằng không liên quan
đến mình, thậm chí có người cho rằng có “phản ứng” cũng không thay đổi được gì
nên bỏ qua.
3. Một số giải pháp nhằm phát huy vai trò của người dân trong cải cách
thủ tục hành chính
Để phát huy vai trò của người dân đối với hoạt động cải cách thủ tục hành chính
nhà nước cần thực hiện đồng bộ một số nhiệm vụ cụ thể sau:


Một là: Tăng cường tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, ý thức của
người dân đối với cải cách thủ tục hành chính nói riêng và cải cách hành chính nói
chung, giúp người dân chủ động thực hiện quyền của mình. Điều quan trọng nhất là
phải làm cho nhân dân hiểu rõ về cải cách hành chính cũng như vai trò của bản thân
trong cải cách hành chính. Khiến cho họ ý thức sâu sắc được về tính dân chủ, quyền
lợi và những nghĩa vụ của mình đối với công cuộc trọng đại này của nền hành chính,
khiến họ nhận ra cải cách hành chính gắn liền với họ chứ không tồn tại tách biệt
trong khu vực công. Chỉ khi người dân tự ý thức và chủ động thực hiện, họ mới phát
huy tốt nhất vai trò của mình. Đây là giải pháp phù hợp nhất và dễ thực hiện nhất.

Tuy nhiên, cũng cần chú trọng về hình thức tuyên truyền, giáo dục cho hiệu quả mới
có để tác động sâu sắc vào nhận thức, ý thức của họ, từ đó khiến họ tự thay đổi hành
vi của mình.
Hai là: Nâng cao trình độ, kỹ năng, thái độ làm việc, đạo đức công chức để đội
ngũ cán bộ, công chức thực hiện nhiệm vụ của mình một cách tốt nhất theo tinh thần
phục vụ. Phối hợp với người dân, hướng dẫn họ thực hiện đúng các quy định của
pháp luật, giúp họ thực hiện quyền dân chủ của mình trong quản lý nhà nước. Đặc
biệt là đào tạo cho họ kỹ năng làm việc chuyên nghiệp và tinh thần, thái độ làm việc
đúng mực, nghiêm túc. Điều này cho thấy nỗ lực từ hai phía, phía Nhà nước và phía
người dân trong việc bảo đảm và nâng cao vai trò của nhân dân trong tiến trình cải
cách thủ tục hành chính.
Ba là: Xây dựng và thực hiện tốt các biện pháp khuyến khích và phát huy sự
tham gia tích cực của người dân vào công tác cải cách thủ tục hành chính: thực hiện
quy chế văn hoá công sở; công khai thông tin; hoạt động tiếp nhận nghiêm túc các
thông tin phản hồi, góp ý của người dân, khuyến khích người dân phát hiện, tố cáo
các hành vi sai trái của cán bộ, công chức để có biện pháp xử lý thích hợp.
Phát huy dân chủ, tạo ra phong trào toàn dân đóng góp ý kiến về cải cách thủ
tục hành chính và phản ánh các hiện tượng nhũng nhiễu trong hoạt động công vụ
bằng các kênh thông tin như hòm thư góp ý, báo chí, trả lời trực tuyến, tôn trọng lắng
nghe ý kiến của nhân dân…
Đây không phải là hình thức mới, tuy nhiên, các hình thức này chỉ phát huy
được hiệu quả thực sự khi thủ trưởng các cơ quan quan tâm xem xét đến các ý kiến
phản ánh, kiến nghị chính đáng của công dân, tránh tình trạng các hòm thư góp ý của
một số cơ quan mang nặng tính hình thức, thậm chí, nhiều tháng không được mở
kiểm tra hoặc việc kiểm tra chỉ qua loa cho xong lượt.


Tóm lại, với xu thế dân chủ hoá nền hành chính quốc gia, vai trò của người dân
trong cải cách thủ tục hành chính càng được nâng cao. Điều này vừa giúp cho Nhà
nước phát huy và khai thác trí tuệ, sự ủng hộ, tin tưởng của nhân dân, vừa tạo nên

một kênh giám sát quan trọng và hữu ích, khiến cho bản thân nền hành chính luôn
phải tự hoàn thiện mình, đồng thời cũng gắn chặt hơn nữa sợi dây liên kết giữa nhân
dân với nhà nước. Đó chính là sự cần thiết và cũng là đích hướng đến trong nỗ lực
nâng cao vai trò của người dân trong quá trình cải cách thủ tục hành chính nói riêng
và cải cách hành chính ở Việt Nam nói chung./.
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Chỉ đạo cải cách hành chính của Chính phủ, Báo cáo sơ kết công tác cải cách
hành chính giai đoạn 2011 – 2015 và triển khai kế hoạch cải cách hành chính giai
đoạn 2016 – 2020;
2. Trung tâm nghiên cứu kinh tế và chính sách - ĐH Kinh tế - ĐH quốc gia Hà Nội,
Báo cáo tổng quan những Nghiên cứu về môi trường kinh doanh tại Việt Nam;
3. TS. Lương Thanh Cường, Nghiên cứu về sự tham gia của xã hội vào tiến trình cải
cách hành chính ở Việt Nam, Thông tin Khoa học Hành chính, số 1 năm 2012;
4. ThS. Nguyễn Thị Trà Lê, Huy động người dân, doanh nghiệp tham gia cải cách
thủ tục hành chính thông qua Hội đồng Tư vấn, www.isos.gov.vn.