Thực trạng và một số giải pháp phát triển kinh tế trang trại ở huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THỊ GIANG

THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP
PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI
Ở HUYỆN PHÙ NINH, TỈNH PHÚ THỌ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Thái Nguyên - năm 2018


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THỊ GIANG

THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP
PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI
Ở HUYỆN PHÙ NINH, TỈNH PHÚ THỌ
Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp
Mã số: 8-62-01-15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Văn Điền

Thái Nguyên - năm 2018

i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực, xuất
phát từ tình hình thực tế của sản xuất kinh doanh theo mô hình trang trại ở
huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ.
Ngày

tháng

năm 2018

Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Giang


ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài: “Thực trạng và một số giải pháp phát
triển kinh tế trang trại ở huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ”, tôi đã nhận
được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin
được bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều
kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu Nhà trường, Các quý thầy cô
khoa Kinh tế và phát triển nông thôn của Trường Đại học Nông Lâm - Đại học
Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và
hoàn thành luận văn này.
Em xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hướng dẫn
PGS. TS Trần Văn Điền
Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu của các

nhà khoa học, các thầy, cô giáo trong Trường Đại học Nông Lâm - Đại học
Thái Nguyên.
Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn được sự giúp đỡ và cộng tác của
các đồng chí tại địa điểm nghiên cứu, tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo
Huyện Ủy, UBND và các phòng ban huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ đã tạo điều
kiện mọi mặt để tôi hoàn thành nghiên cứu này.
Tôi xin cảm ơn sự động viên, giúp đỡ của bạn bè và gia đình đã giúp
tôi thực hiện luận văn này.
Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó.
Thái Nguyên, ngày tháng năm 2017
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Giang


iii
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1.1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 1
1.2 . Tổng quan các công trình khoa học đã công bố liên quan đến
nghiên cứu ........................................................................................................ 2
1.3.Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ................................................................... 6
1.4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn.................................................................... 6
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU........................................................ 7
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài .......................................................................... 7
1.1.1. Sự hình thành và phát triển trang trại ...................................................... 7
1.1.2. Khái niệm kinh tế trang trại .................................................................. 10
1.1.3. Tính tất yếu khách quan của kinh tế trang trại ...................................... 12
1.1.4. Phát triển kinh tế trang trại .................................................................... 16
1.2. Đặc trưng của kinh tế trang trại................................................................ 17
1.2.1. Đặc trưng của kinh tế trang trại............................................................. 17

1.2.2. Những tiêu chí xác định kinh tế trang trại ............................................ 24
1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến chính sách phát triển kinh tế trang trại .......... 25
1.3.1. Các yếu tố thuộc về Nhà nước ảnh hưởng đến chính sách phát
triển kinh tế trang trại ...................................................................................... 25
1.3.2. Các yếu tố thuộc về trang trại .............................................................. 26
1.3.3. Các yếu tố khác ..................................................................................... 27
1.4. Vai trò của kinh tế trang trại trong quá trình phát triển kinh tế nông
nghiệp và nông thôn ........................................................................................ 28
1.4.1. Vai trò của kinh tế trang trại ................................................................. 28
1.4.2.Kinh nghiệm về phát triển kinh tế trang trại trên thế giới ..................... 32
1.4.3. Quá trình phát triển kinh tế trang trại ở nước ta từ khi đổi mới theo
nền kinh tế thị trường ...................................................................................... 33
1.5. Một số kết luận rút ra từ nghiên cứu lý luận và thực tiễn ........................ 36


iv
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU ............................................................................................... 37
2.1.Đối tượng nghiên cứu................................................................................ 37
2.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................. 37
2.3. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 37
2.4. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 37
2.4.1. Chọn điểm nghiên cứu: ......................................................................... 37
2.4.2. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................ 38
2.4.3.Phương pháp xử lý số liệu...................................................................... 38
2.4.4.Hệ thống các chỉ tiêu phân tích .............................................................. 39
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ................... 40
3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ................................................................... 40
3.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên ................................................................. 40
3.1.2. Điều kiện kinh tế, xã hội huyện Phù Ninh ............................................ 42

3.2. Thực trạng phát triển kinh tế trang trại huyện Phù Ninh giai đoạn
2014 -2016....................................................................................................... 45
3.2.1. Các loại hình trang trại ở huyện Phù Ninh ............................................ 45
3.2.2. Đặc điểm, tình hình cơ bản của chủ trang trại ..................................... 47
3.3. Khó khăn và hạn chế trong sản xuất kinh doanh trang trại ..................... 65
3.4. Một số giải pháp phát triển kinh tế trang trại huyện Phù Ninh ................ 68
3.4.1. Quan điểm phát triển kinh tế trang trại của Đảng và nhà nước ............ 68
3.4.2. Quan điểm phát triển kinh tế trang trại huyện Phù Ninh, tỉnh
Phú Thọ ........................................................................................................... 69
3.4.2. Một số giải pháp phát triển kinh tế trang trại ........................................ 72
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 77
KẾT LUẬN .................................................................................................... 77
KIẾN NGHỊ ................................................................................................... 78
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 82


v
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 3.1. Tình hình sử dụng đất của huyện Phù Ninh qua các năm 2014
- 2016 ............................................................................................ 41
Bảng 3.2. Giá trị tổng sản lượng công nghiệp địa bàn huyện giai đoạn
2011-2016 ..................................................................................... 42
Bảng 3.3. Giá trị sản xuất và tốc độ tăng trưởng các ngành giai đoạn
2014 - 2016 ................................................................................... 43
Bảng 3.4. Thống kê gia súc, gia cầm địa bàn huyện giai đoạn 2014-2016 .... 44
Bảng 3.5. Số lượng và cơ cấu trang trại .......................................................... 45
Bảng 3.6. Đặc điểm, tình hình cơ bản về chủ trang trại ................................. 47
Bảng 3.7. Số lượng và cơ cấu trang trại .......................................................... 48
Bảng 3.8. Lao động tham gia sản xuất trong trang trại ................................... 49
Bảng 3.9. Đất đai của các trang trại điều tra phân theo loại hình và mục

đích sử dụng .................................................................................. 50
Bảng 3.10. Thực trạng và nguồn gốc đất đai của trang trại ............................ 51
Bảng 3.11. Tình hình vốn và nguồn vốn của các trang trại ............................ 52
Bảng 3.12. Tình hình sử dụng vốn của trang trại tính bình quân phân
theo lĩnh vực sản xuất ................................................................... 54
Bảng 3.13. Trang bị và sử dụng máy móc trong trang trại ............................. 55
Bảng 3.14. Các hình thức tiêu thụ sản phẩm của các trang trại trên địa
bàn huyện Phù Ninh ..................................................................... 55
Bảng 3.15. Giá trị sản xuất kinh doanh bình quân/ trang trại và tỷ suất
hàng hóa theo ngành năm 2016 .................................................... 56
Bảng 3.16. Kết quả sản xuất kinh doanh năm 2016 Bình quân một trang trại ... 57
Bảng 3.17 Hiệu quả sử dụng vốn của các trang trại điều tra .......................... 58
Bảng 3.18. Hiệu quả sản xuất kinh doanh năm 2016 của các trang trại ........ 60
Bảng 3. 19 Tình hình sử dụng lao động của các trang trại ............................. 61
Bảng 3. 20. Tỷ lệ trang trại đã thực hiện tốt bảo vệ môi trường năm 2016 .... 62
Bảng 3. 21. Những khó khăn của chủ trang trại ............................................. 65


vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT

Chữ viết tắt

Nguyên nghĩa

1

TBCN

Tư bản chủ nghĩa

2

PGS-TS

Phó Giáo sư - Tiến sỹ

3

TT

Trang trại

4

KTTT

Kinh tế trang trại

5

CNH

Công nghiệp hoá

6

HĐH

Hiện đại hoá

7

CSDL

Cơ sở dữ liệu

8

TNHH

Thu nhập hỗn hợp

9

GTSX

Giá trị sản xuất

10

SXKD

Sản xuất kinh doanh

11

UBND

Uỷ ban nhân dân

12

KH &CN

Khoa học và công nghệ

13

PTNT

Phát triển nông thôn

14

HTX

Hợp tác xã

15

DĐĐT

Dồn điền đổi thửa


1
MỞ ĐẦU
1.1. Tính cấp thiết của đề tài

Trang trại là một loại hình sản xuất nông nghiệp được hình thành tương
đối sớm trên thế giới, tuỳ từng thời kỳ mà có những hình thức, tên gọi khác
nhau nhưng đều có đặc điểm chung là sản xuất hàng hoá tự chủ với quy mô
lớn. Phát triển kinh tế trang trại là xu hướng tất yếu trong sản xuất nông
nghiệp, nông thôn hiện nay. Ngày nay, trang trại là loại hình tổ chức sản xuất
phổ biến trong nền nông nghiệp của hầu hết các quốc gia trên thế giới.
Ở nước ta, trang trại đã hình thành và trải qua các giai đoạn lịch sử
khác nhau của sự phát triển. Tuy nhiên, trang trại gia đình chỉ phát triển từ
đầu thập niên 1990 sau khi có Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị và Luật đất
đai ra đời năm 1993, giao quyền sử dụng đất sản xuất ổn định và lâu dài
cho hộ gia đình nông dân.
Từ khi có chủ trương đổi mới cơ chế quản lý kinh tế của Đảng, kinh tế
hộ nông dân đã phát huy tác dụng to lớn, tạo sức mạnh mới trong sự nghiệp
phát triển nông nghiệp và nông thôn. Trên nền tảng kinh tế tự chủ của các hộ
nông dân đã hình thành các trang trại được đầu tư vốn, lao động với trình độ
chuyên môn cao đóng góp ngày càng nhiều của cải vật chất cho xã hội. Mới
hình thành và phát triển nhưng kinh tế trang trại đã khơi dậy tiềm năng đất
đai, lao động, vốn trong dân cư để đầu tư phát triển sản xuất, cải thiện bộ mặt
nông thôn, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp.
Tuy nhiên, trong quá trình phát triển kinh tế trang trại đã nảy sinh
nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn đòi hỏi phải giải quyết kịp thời liên quan
đến nhận thức, cơ chế chính sách của Nhà nước: về đất đai, lao động, vốn
đầu tư, tư cách pháp nhân, quyền lợi và nghĩa vụ của chủ trang trại trước
pháp luật.v.v... nhằm củng cố và phát triển loại hình này một cách tích cực,
ổn định và bền vững.


2
Đã có nhiều công trình nghiên cứu trên các cấp độ khác nhau về kinh
tế trang trại ở khắp các vùng, miền trong cả nước. Nhìn chung, các công

trình nghiên cứu đã nêu ra và đều mong muốn làm sáng tỏ cơ sở lý luận và
thực tiễn của kinh tế trang trại để tìm ra hướng đi, đề xuất những giải pháp
nhằm tháo gỡ những khó khăn vướng mắc để phát huy vai trò của kinh tế
trang trại trong nền nông nghiệp của nước ta hiện nay.
Tuy vậy, vì sản xuất nông nghiệp được diễn ra trên không gian rộng
lớn, mỗi vùng, thậm chí mỗi tiểu vùng cũng có sự khác biệt về điều kiện tự
nhiên và kinh tế - xã hội, nên các trang trại ở mỗi vùng cũng có những đặc
điểm khác nhau. Phù Ninh là một huyện nằm ở tỉnh Phú Thọ, là một tỉnh
trung du miền núi thuộc vùng Đông Bắc Bắc Bộ, có tiềm năng thế mạnh về
nông nghiệp, đất đai đồi rừng, chăn nuôi, nhưng kinh tế trang trại Phù Ninh
còn rất nhỏ bé cả về số lượng và chất lượng, chưa có đóng góp nhiều cho
kinh tế của tỉnh mà loại hình này có nhiều cơ hội phát triển.
Để xây dựng một nền nông nghiệp sản xuất hàng hóa, phát triển kinh
tế trang trại là hướng đi đúng đắn, cần được quan tâm giúp đỡ bằng những
chính sách hợp lý, góp phần khai thác một cách có hiệu quả và bền vững
tiềm năng về đất đai ở Phú Thọ. Việc nghiên cứu lý luận và khảo sát thực
tiễn về kinh tế trang trại trong tỉnh, từ đó đề ra một số giải pháp cơ bản để
phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn tỉnh có một ý nghĩa rất quan trọng.
Xuất phát từ thực tế địa phương, với kinh nghiệm công tác trong
ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn của tác giả thời gian qua, đề
tài: “Thực trạng và một số giải pháp phát triển kinh tế trang trại ở huyện
Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ” đã được chọn để nghiên cứu.
1.2 . Tổng quan các công trình khoa học đã công bố liên quan đến nghiên cứu
Kinh tế trang trại theo hướng sản xuất hàng hóa, gắn với thị trường
thực sự phát triển mạnh mẽ cùng với quá trình đổi mới quản lý sản xuất nông
nghiệp ở nước ta. Trong những năm gần đây, một số cơ quan nghiên cứu và


3
quản lý ở trung ương và địa phương đã bước đầu nghiên cứu, tổng kết về kinh

tế trang trại.
Từ cuối những năm 1990, Chính phủ, Bộ NN&PTNT cũng như một số
cơ quan nghiên cứu ở Trung ương và địa phương đã bắt đầu nghiên cứu, tổng
kết về kinh tế trang trại. Báo cáo tổng kết của Bộ NN&PTNT năm 1999 về
tình hình phát triển kinh tế trang trại ở một số tỉnh, thành phố đã đánh giá
tương đối toàn diện thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở Việt Nam giai
đoạn 1986 - 1999. Báo cáo cho rằng đây là một mô hình tổ chức sản xuất
nông nghiệp hiệu quả, phù hợp với xu hướng phát triển sản xuất hàng hoá
trong nông nghiệp ở nước ta thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
Trên cơ sở các báo cáo tổng kết của các tỉnh, thành phố, Bộ NN&PTNT đã đề
ra một số chính sách về phát triển kinh tế trang trại: tạo điều kiện về đất sản
xuất, vốn tín dụng ưu đãi và chuyển giao tiến bộ khoa học công nghệ để thúc
đẩy phát triển kinh tế trang trại.
Sau khi có định hướng của các cơ quan quản lý nhà nước, mô hình kinh
tế trang trại đã phát triển ở nhiều nơi, đặc biệt là các tỉnh miền núi phía Bắc
và các tỉnh khu vực Tây nguyên. Nhiều công trình nghiên cứu đã được thực
hiện, tập trung giải quyết những khó khăn vướng mắc, cản trở sự phát triển
của kinh tế trang trại.
GS.TS. Trần Đức, Hội Khoa học kinh tế Việt Nam, trong công trình
nghiên cứu “Kinh tế trang trại vùng đồi núi”, NXB Thống kê (1998) đã nhấn
mạnh hiệu quả kinh tế và những tác động tích cực về môi trường và xã hội khi
phát triển kinh tế trang trại ở các tỉnh miền núi. Tuy nhiên, theo tác giả, khó
khăn lớn nhất cản trở sự phát triển của mô hình này chính là thói quen, tập
quán sản xuất manh mún, nhỏ lẻ của bà con nông dân. Hơn thế nữa, tác giả
Trần Đức cho rằng, trình độ dân trí chưa cao đã ảnh hưởng lớn đến hiệu quả
chuyển giao công nghệ cho nông dân vùng nông thôn, miền núi.


4
Cũng cùng quan điểm đó, trong công trình nghiên cứu: “Phát triển kinh

tế hợp tác và kinh tế trang trại gia đình ở Việt Nam” (năm 2000), tập thể tác
giả thuộc Hội Khoa học kinh tế Việt Nam đã nhấn mạnh đến vai trò quan
trọng của Nhà nước trong giai đoạn đầu phát triển kinh tế trang trại. Người
dân chuyển từ sản xuất nhỏ lẻ, tự cung - tự cấp lên sản xuất hàng hoá theo mô
hình kinh tế trang trại, không chỉ cần vốn, khoa học - công nghệ, thị trường
mà còn cần kỹ năng tổ chức sản xuất.
Đề tài cấp Nhà nước “Thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế trang trại
trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam” do Thủ tướng Chính
phủ giao cho Trường Đại học Kinh tế Quốc dân chủ trì nghiên cứu từ năm 1999
đến năm 2000, (GS.TS. Nguyễn Đình Hương làm chủ nhiệm), là công trình
nghiên cứu công phu và đồ sộ nhất về kinh tế trang trại ở Việt Nam cho đến thời
điểm này. Đề tài đã đề xuất một số giải pháp cụ thể về đất đai, về vốn, về phát
triển nguồn nhân lực, về thị trường, về khoa học - công nghệ, về phát triển hạ
tầng nông thôn, về phát triển công nghiệp chế biến và tăng cường quản lý nhà
nước đối với kinh tế trang trại. Kết quả nghiên cứu của đề tài cũng đã được xuất
bản thành sách: “Thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế trang trại trong thời
kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam” do GS.TS. Nguyễn Đình Hương
làm chủ biên (Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2000).
Từ năm 2000 đến nay, một số trường đại học, viện nghiên cứu và các địa
phương đã có một số công trình nghiên cứu, đánh giá về kinh tế trang trại. Từ
năm 2005 đến năm 2006, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã chủ trì đề tài
cấp Bộ (PGS.TS. Phạm Hồng Chương làm chủ nhiệm): “Nghiên cứu phát triển
mô hình kinh tế trang trại ở tỉnh Quảng Bình”, nghiệm thu năm 2007. Đề tài đã
đề xuất các giải pháp chủ yếu để phát triển kinh tế trang trại ở tỉnh Quảng Bình.
Tại Trường Đại học Ngoại thương, đề tài cấp Bộ về “Kinh tế trang trại
và những giải pháp thúc đẩy sự phát triển kinh tế trang trại theo hướng công
nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn ở Việt Nam” đã được tổ


Luận văn đủ ở file: Luận văn full