Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh tuyên quang ( Luận văn thạc sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

BÀN THỊ BÍCH DUYÊN

CHUẨN BỊ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
TỪ THỰC TIỄN TỈNH TUYÊN QUANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2018


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

BÀN THỊ BÍCH DUYÊN

CHUẨN BỊ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
TỪ THỰC TIỄN TỈNH TUYÊN QUANG

Ngành: Luật Hình sự và Tố tụng Hình sự
Mã số: 60 38 01 04

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS,TS. HOÀNG THỊ MINH SƠN

HÀ NỘI - 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của
riêng tôi. Các số liệu ghi trong luận văn là trung thực. Những kết luận
khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình
nào khác.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Bàn Thị Bích Duyên


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ
CHUẨN BỊ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ ........................... 7
1.1. Những vấn đề lý luận về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự .............. 7
1.2. Pháp luật về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ................................ 17
Chương 2: THỰC TRẠNG CHUẨN BỊ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN
HÌNH SỰ TẠI TỈNH TUYÊN QUANG ............................................. 43
2.1. Tổng quan thực trạng chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ở tỉnh Tuyên
Quang....................................................................................................... 44
2.2. Đánh giá thực trạng chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự của hai
cấp Tòa án tại tỉnh Tuyên Quang ............................................................ 57
Chương 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHUẨN BỊ
XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ TẠI TỈNH TUYÊN
QUANG .................................................................................................. 69

3.1. Triển khai thực hiện quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015
và tiếp tục hoàn thiện pháp luật về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự ..................................................................................................... 69
3.2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn,
nghiệp vụ của đội ngũ thẩm phán và Hội thẩm nhân dân và thư ký
Tòa án ở tỉnh Tuyên Quang .................................................................... 71
3.3. Các giải pháp khác ................................................................................... 73
KẾT LUẬN .................................................................................................... 78
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC TÀI LIỆU VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

BLHS

Bộ luật hình sự

BLTTHS

Bộ luật tố tụng hình sự

CQĐT

Cơ quan điều tra

HĐXX

Hội đồng xét xử

HĐXXST

Hội đồng xét xử sơ thẩm

HTND

Hội thẩm nhân dân

TAND

Tòa án nhân dân

VKS

Viện kiểm sát

VKSND

Viện kiểm sát nhân dân


DANH MỤC BẢNG, BIỂU, SƠ ĐỒ
Bảng 2.1. Số liệu thụ lý sơ thẩm vụ án hình sự của hai cấp TAND tỉnh Tuyên Quang. ..... 45
Bảng 2.2: Số liệu ra quyết định sơ thẩm giải quyết vụ án hình sự của hai cấp
TAND tỉnh Tuyên Quang ................................................................................. 49
Bảng 2.3: Số liệu quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung của hai cấp TAND tỉnh
Tuyên Quang được VKS chấp nhận và không chấp nhận. .............................. 50
Bảng 2.4. Số liệu căn cứ trả hồ sơ điều tra bổ sung của hai cấp tỉnh
Tuyên Quang .................................................................................................. 51
Bảng 2.5. Số liệu quyết định tạm đình chỉ của hai cấp TAND tỉnh Tuyên Quang
bị kháng nghị. ................................................................................................... 53

Bảng 2.6: Số liệu quyết định đình chỉ của hai cấp TAND tỉnh Tuyên Quang bị
VKS kháng nghị ............................................................................................... 54
Bảng 2.7: Số liệu quyết định đưa vụ án ra xét xử của hai cấp TAND tỉnh
Tuyên Quang .................................................................................................. 55
Bảng 2.8: Số liệu ra quyết định sơ thẩm giải quyết vụ án hình sự của hai cấp
TAND tỉnh Tuyên Quang ................................................................................. 58

DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1: Sơ đồ thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ............................20


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là hoạt động tố tụng hình sự được
thực hiện trong giai đoạn xét xử vụ án hình sự. Bất cứ một công việc gì đểu có sự
thành công đều cần phải được chuẩn bị, công việc xét xử cũng không ngoại lệ.
Nhận thức rõ tầm quan trọng của giai đoạn chuẩn bị xét xử những năm gần đây Tòa
án nhân dân các cấp đã chú trọng đến khâu chuẩn bị xét xử nhằm đảm bảo việc xét
xử được hiệu quả, đảm bảo công bằng, dân chủ, xét xử đúng người, đúng tội và bảo
vệ tối cao quyền con người.
Chức năng xét xử của Tòa án là đảm bảo pháp lý quan trọng nhất trong việc
bảo vệ quyền con người, quyền lợi ích hợp pháp của công dân. Để xét xử được hiệu
quả thì cần phải có giải đoạn chuẩn bị xét xử. Trong đó, giai đoạn chuẩn bị xét xử
sơ thẩm vụ án hình sự là hoạt động tố tụng hình sự được thực hiện trong giai đoạn
xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
Bộ luật tố tụng hình sự sửa đổi năm 2015 đã có những điểm mới được bổ
sung rõ ràng và chi tiết hơn so với Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003. Tuy nhiên,
một vài quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 còn một số bất cập, hạn chế
nhất định chưa được sửa đổi liên quan đến hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự cụ thể: Khái niệm về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự hay bản chất

của chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự cần được hiểu như thế nào cũng chưa có
khái niệm thống nhất.
Hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự còn góp phần bảo đảm cho
việc thực hiện nguyên tắc không tránh khỏi trách nhiệm hình sự, mà nội dung cơ
bản của nguyên tắc này là: Chỉ những người thực hiện hành vi phạm tội được quy
định tại Bộ luật Hình sự mới phải chịu trách nhiệm hình sự. Mọi hành vi phạm tội
phải được phát hiện kịp thời, xử lý nhanh chóng và khách quan theo đúng pháp luật
với mục đích không bỏ lọt tội phạm và người phạm tội, tránh làm oan người vô tội.
Bên cạnh đó, trên thực tế Tòa án cấp sơ thẩm ở tỉnh Tuyên Quang còn những
vướng mắc, khó khăn trong quá trình áp dụng các quy định của Bộ luật tố tụng hiện
hành về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự gây ảnh hưởng đến chất lượng xét

1


xử vụ án, hiệu quả công tác đấu tranh phòng chống tội phạm. Khi đề cập đến các vụ
án hình sự, quyết định của Tòa án bị sửa, hủy thì nguyên nhân dẫn đến tình trạng đó
là do một số người tiến hành tố tụng còn thiếu kỹ năng nghiệp vụ, chuyên môn và
còn chủ quan trong hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự nên dẫn đến tình
trạng hủy, sửa án. Như vậy, để tránh tình trạng sửa, hủy án thì những người tiến hành
tố tụng mà trong đó Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên tòa là người chịu trách
nhiệm chủ đạo phải có kỹ năng và trình độ chuyên môn cao trong hoạt động chuẩn bị
xét xử sơ thẩm vụ án hình sự nói riêng và xét xử vụ án hình sự nói chung.
Đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp thể hiện qua các Nghị quyết 08-NQ/ TW
(năm 2002), và Nghị quyết số 49-NQ/TW (năm 2005) của Bộ Chính trị về Chiến
lược CCTP đến năm 2020, hoạt động xét xử được coi là khâu trung tâm vì ở đây
biểu hiện sự tập trung và thể hiện đầy đủ quyền tư pháp, là nơi mà trên cơ sở các kết
quả điều tra, truy tố và tranh tụng, Toà án nhân danh Nhà nước đưa ra phán xét một
người có tội hay không có tội và áp dụng hình phạt đối với tội phạm. Do vậy một
phán xét chính xác, khách quan và đúng pháp luật hay không, quyền và lợi ích hợp

pháp của công dân có được bảo đảm hay không phụ thuộc vào quá trình điều tra,
truy tố và xét xử, tranh tụng từ phía cơ quan tiến hành tố tụng và người tham gia tố
tụng. Chính vì vậy cần chú trọng đến khâu chuẩn bị xét xử nhằm đảm bảo đúng tội
và bảo vệ tối cao quyền con người.
Từ thực trạng thực tiễn pháp luật tố tụng hình sự về chuẩn bị xét xử sơ thẩm
vụ án hình sự nói chung đến thực tế hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình
sự của Tòa án nhân dân tỉnh Tuyên Quang nên tác giả chọn đề tài "Chuẩn bị xét xử
sơ thẩm vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh Tuyên Quang" với mong muốn đề tài
khoa học sẽ đóng góp phần nào hoàn thiện quy định của pháp luật và giúp hạn chế
được những vướng mắc khi áp dụng luật trong thực tiễn.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là vấn đề tương đối rộng và đã có
những tác giả nghiên cứu ở nhiều cấp độ khác nhau. Một số công trình nghiên cứu,
bài viết có liên quan đến chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự bao gồm:
Lê Trần Hồng Hạnh (2016), Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo
pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Thái Bình, Luận văn Thạc sĩ.

2


Luận văn đã nêu khái niệm về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự; phân
tích được mục đích, ý nghĩa của hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự,
nội dung của hoạt động xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo quy định của BLTTHS
năm 2003 như thời hạn chuẩn bị xét xử; hoạt động nghiên cứu hồ sơ vụ án hình sự;
quyết định đưa vụ án ra xét xử; quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung; quyết định
đình chỉ và quyết định tạm đình chỉ vụ án;chỉ ra những kết quả đạt được, những hạn
chế, bất cập trong quá trình thực hiện những quy định của BLTTHS về chuẩn bị xét
xử vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh Thái Bình và nguyên nhân của những bất cập và
đưa ra được một số giải nâng cao chất lượng chuẩn bị xét xử vụ án hình sự trên cơ
sở những đặc điểm hoạt động này từ thực tiễn tỉnh Thái Bình [19].

Cao Văn Hiếu (2014), Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo pháp luật tố
tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng, Luận văn Thạc sĩ.
Trong công trình nghiên cứu khoa học của mình, tác giả đã làm sáng tỏ một số
vấn đề như: Phân tích những vấn đề lý luận và thực tiễn đối với hoạt động chuẩn bị
xét xử sơ thẩm vụ án hình sự; Phân tích trình tự, thủ tục trong các hoạt động chuẩn
bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự với mục đích: Xây dựng khái niệm, xác định, làm
rõ nội dung, tầm quan trọng và điều kiện áp dụng để đánh giá tổng hợp thế mạnh và
hạn chế của chế định này trên phương diện lý luận về lập pháp tố tụng hình sự;
Phân tích việc áp dụng các quy định của BLTTHS năm 2003 đối với hoạt động
chuẩn bị xét xử vụ án hình sự trong thực tiễn hoạt động của Tòa án nhân dân thành
phố Đà Nẵng. Đồng thời cũng đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt
động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự theo quy định của BLTTHS năm 2003 từ thực
tiễn thành phố Đà Nẵng [21].
- Bùi Thị Hồng (2012), Chuẩn bị xét xử vụ án hình sự - Thực trạng và giải
pháp, Luận văn Thạc sĩ, Hà Nội.
Luận văn đã đưa ra khái niệm, phân tích đặc điểm cơ bản của hoạt động
chuẩn bị xét xử vụ án hình sự, đồng thời phân tích và đánh giá những quy định của
BLTTHS năm 2003 đối với hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự. Trên cơ sở
nghiên cứu, đánh giá việc áp dụng các quy định của BLTTHS năm 2003 đối với
hoạt động chuẩn bị xét xử vụ án hình sự trong thực tiễn xét xử các vụ án hình sự.

3


Từ việc nghiên cứu và phân tích trên, luận văn đã nêu được một số giải pháp nâng
cao chất lượng chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự [26].
- Hoàng Thị Minh Sơn (2009), Một số quy định của Bộ Luật tố tụng hình sự
về quyết định của Tòa án trong họat động chuẩn bị xét xử sơ thẩm và thực tiễn áp
dụng, Tạp chí Luật học số 7, Hà Nội.
Bài viết đã phân tích làm rõ các căn cứ, điều kiện và thủ tục ra quyết định trả hồ

sơ để điều tra bổ sung, quyết định đình chỉ, tạm đình chỉ vụ án và quyết định đưa vụ án ra
xét xử của Thẩm phán chủ tọa phiên tòa trong chuản bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự; chỉ
ra những điểm bất cập trong các quy định này và biện pháp khắc phục [43].
Ngoài ra còn một số các công trình khác có liên quan như: Dư Tuyết Lạnh
(2013), Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo pháp luật tố tụng hình sự Việt
Nam từ thực tiễn thành phố Cần Thơ; Đinh Văn Quế (2011), "Phương hướng hoàn
thiện các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự về xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự."
Tạp chí Tòa án nhân dân (số 17/T9- 2011)", tr 16-18;- Vũ Gia Lâm (2011), "Hoàn
thiện một số quy định về xét xử sơ thẩm hình sự nhằm thực hiện có hiệu quả nguyên
tắc hai cấp xét xử". Tạp chí Tòa án nhân dân (số 21/T11- 2011), tr 1-7;
Các công trình khoa học và bài viết kể trên đều có giá trị to lớn về lý luận
và thực tiễn, nhưng mới chỉ nghiên cứu những vấn đề chung nhất về chuẩn bị xét xử
sơ thẩm vụ án hình sự mà chưa có công trình và bài viết nào nghiên cứu một cách
đầy đủ và toàn diện về hoạt động này từ thực tiễn tỉnh Tuyên Quang.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở làm sáng tỏ lý luận, quy định của pháp luật tố tụng hình sự và
thực tiễn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại Tòa án hai cấp tại tỉnh Tuyên
Quang, tác giả đề xuất những giải pháp bảo đảm thực hiện đúng chế định này trong
hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
3.2.Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ,
- Nghiên cứu và làm rõ những vấn đề lý luận về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình
sự như khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa của việc chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự;

4


- Phân tích, làm rõ những quy định của pháp luật tố tụng hình sự về chuẩn bị
xét xử sơ thẩm vụ án hình sự;

- Nghiên cứu, làm rõ thực trạng chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại tỉnh
Tuyên Quang, chỉ ra những kết quả đạt được, hạn chế, vướng mắc và nguyên nhân
của nó làm cơ sở cho việc đưa ra giải pháp đảm bảo thực hiện đúng quy định của
pháp luật về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề lý luận, quy định của
pháp luật về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự và thực tiễn thực hiện tại Tòa án
nhân dân hai cấp tại tỉnh Tuyên Quang.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của luận văn là những vấn đề lý luận và pháp luật về xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự. Do luận văn được thực hiện trong bối cảnh giao thoa giữa
BLTTHS năm 2003 và BLTTHS năm 2015 nên tác giả phân tích những quy định về
chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự trong BLTTHS năm 2003 làm cơ sở cho việc
nghiên cứu thực tiễn áp dụng, có so sánh, đối chiếu với BLTTHS năm 2015;
Do BLTTHS năm 2015 mới chỉ có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2018 nên
luận văn chỉ nghiên cứu thực tiễn áp dụng quy định của BLTTHS năm 2003 về
chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại tỉnh Tuyên Quang trong thời gian từ năm 2013
đến năm 2017.
5. Phương pháp luật và phương pháp nghiên cứu
Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận và phương pháp luận Triết học
Mac – Lenin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng, Nhà nước Việt Nam về vấn
đề cải cách tư pháp và xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Ngoài ra, tác giả
còn sử dụng các phương pháp diễn dịch, phương pháp quy nạp, phương pháp phân tích,
phương pháp so sánh, phương pháp tổng hợp, phương pháp thống kê.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Ý nghĩa lý luận: Đây là công trình nghiên cứu khoa học tương đối toàn diện
những vấn đề lý luận và thực tiễn hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự

5

ở tỉnh Tuyên Quang theo Bộ luật tố tụng hình sự 2015. Luận văn góp phần làm sáng
tỏ hơn nữa vấn đề lý luận về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
Ý nghĩa thực tiễn: Xác định đúng những điều kiện cụ thể của từng trường hợp
áp dụng quy định của pháp luật đối với hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự trong thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Tuyên Quang. Đồng
thời cũng đề xuất một số giải pháp về việc đào tạo cán bộ, thêm mới và sửa đổi bổ
sung nhằm hoàn thiện các điều luật ở khía cạnh lập pháp với mục đích giúp việc chỉ
dẫn, áp dụng pháp luật trong thực tiễn ngày càng tốt hơn. Luận văn còn có thể là
nguồn tài liệu tham khảo đối với một số nhà nghiên cứu khoa học luật, những người
làm công tác nghiên cứu, giảng dạy và áp dụng pháp luật, cán bộ hoạt động trong
lĩnh vực pháp luật, sinh viên, học viên cao học chuyên ngành tư pháp hình sự.
7. Cơ cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu thảm khảo, trang phụ bìa, danh
mục các bảng biểu, mục lục, luận văn có bố cục gồm 03 chương, 7 tiết:
Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ
án hình sự.
Chương 2: Thực trạng chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại tỉnh Tuyên Quang.
Chương 3: Giải pháp nâng cao chất lượng chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình
sự tại tỉnh Tuyên Quang.

6


Luận vận đậy đu ở file:Luận vận Full