Slide bài giảng môn Hệ thống thông tin kế toán: tổ chức hệ thống kiểm soát nội bộ

14/08/2017

Chương 2:

KIỂM SOÁT
HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN
GV: ThS.NGUYỄN THANH TÙNG

Mục tiêu chương
■ Hiểu biết các khái niệm cơ bản về hệ thống
KSNB.
■ Nhận diện được các đặc điểm rủi ro và gian lận
trong môi trường HTTTKT
■ Biết thiết lập các thủ tục kiểm soát rủi ro trong
môi trường HTTTKT
■ Hiểu biết cơ bản về phương pháp quản trị HTTT
theo COBIT

1


14/08/2017

Nội dung
1. Hệ thống kiểm soát nội bộ.
2. Đặc điểm môi trường máy tính ảnh
hưởng đến kiểm soát hệ thống thông tin
3. Kiểm soát hệ thống thông tin kế toán.

1. Hệ thống
kiểm soát

nội bộ

■ Lịch sử hình thành
■ Nội dung báo cáo COSO
2013

COSO (The Committee of
Sponsoring Organizations of the
Treadway Commission):
Là một Ủy ban thuộc Hội đồng
quốc gia Hoa kỳ về chống gian
lận khi lập Báo cáo tài chính)

2


14/08/2017

Báo cáo COSO 2013
Kiểm soát nội bộ là 1 quá
trình chịu ảnh hưởng bởi các
nhà quản lý và các nhân viên
của một tổ chức, được thiết
kế để cung cấp một sự đảm
bảo hợp lý nhằm thực hiện • Các hoạt động hiệu
lực và hiệu quả
các mục tiêu sau:
• Báo cáo tài chính

đáng tin cậy

• Tuân thủ các luật lệ
và quy định

3


14/08/2017

Báo cáo COSO 2013

Các thành phần của KSNB
Môi trường
kiểm soát

■ Chứng minh các cam kết về tính
trung thực và giá trị đạo đức
■ HĐQT độc lập với BGĐ và thực
hiện chức năng giám sát
■ Thiết lập cơ cấu tổ chức, báo
cáo, phân định trách nhiệm và
quyền hạn
■ Thu hút, phát triển và sử dụng
nguồn nhân lực phù hợp với mục
tiêu phát triển
■ Cá nhân chịu trách nhiệm báo
cáo về trách nhiệm của họ

4

14/08/2017

Tình huống 1.1: Gỗ Trường Thành (TTF)

Tình huống 1.2: Hoàng Anh Gia Lai (HAG)

5


14/08/2017

Các thành phần của KSNB
Đánh giá
rủi ro

■ Xác định mục tiêu của tổ chức rõ
ràng và đầy đủ.
■ Nhận diện các rủi ro ảnh hưởng
đến mục tiêu.
■ Phân tích rủi ro, đánh giá các
gian lận tiềm tàng.
■ Xác định và đánh giá những
thay đổi của môi trường ảnh
hưởng đến HTKSNB.

Các thành phần của KSNB
Các hoạt động
kiểm soát

■ Các chính sách và thủ tục kiểm

soát:
– Phân tích soát xét
– Phân chia trách nhiệm
– Bảo vệ tài sản
– Kiểm soát quá trình xử lý
thông tin
■ Hai loại kiểm soát:
– Kiểm soát chung
– Kiểm soát ứng dụng

6


14/08/2017

Các thành phần của KSNB

Thông tin và
truyền thông

■ Thông tin
– Chất lượng thông tin
– Chiến lược thông tin
– Hệ thống thông tin

■ Truyền thông
– Bên trong DN
– Bên ngoài DN

Chất lượng thông tin kế toán

7


14/08/2017

Các thành phần của KSNB

Giám sát

■ Giám sát thường xuyên
– Thu thập thông tin trong
nội bộ và bên ngoài.
– Đối chiếu số liệu thực tế
và sổ sách
–

Kiểm toán độc lập và nội

bộ

■ Đánh giá định kỳ
■ Báo cáo phát hiện

2. Đặc điểm
môi trường
máy tính ảnh
hưởng đến
kiểm soát
HTTT

■ Đặc điểm công tác kế
toán trong môi trường
máy tính.
– Ghi nhận dữ liệu
– Xử lý dữ liệu
– Kết quả xử lý
– Lưu trữ
■ Rủi ro, gian lận trên môi
trường máy tính.
– Nguồn gốc
– Các kỹ thuật sử dụng

8


14/08/2017

Đặc điểm công tác kế toán trong
môi trường máy tính

Xử lý bán
Tự động
Tự động
thủ công
hóa công hóa công
Excel
tác kế toán tác quản lý
PMKT
ERP

Đặc điểm từng giai đoạn xử lý
■ Ghi nhận 1 lần thủ
công/tự động

Ghi
nhận

■ Không đảm bảo
trình tự ghi nhận và
lập chứng từ

Xử lý
Kết quả
Lưu trữ

9


14/08/2017

Đặc điểm từng giai đoạn xử lý
■ Xử lý tự động, tức
thời, đồng bộ

Ghi
nhận

■ Theo dõi dấu vết

Xử lý
Kết quả
Lưu trữ

Đặc điểm từng giai đoạn xử lý
■ Truy cập được từ
nhiều nơi

Ghi
nhận

■ Dựa theo mẫu biểu
thiết kế sẵn

Xử lý
Kết quả
Lưu trữ

10


14/08/2017

Đặc điểm từng giai đoạn xử lý
■ Theo kiểu file hoặc
hệ quản trị cơ sở
dữ liệu

Ghi
nhận

Xử lý

■ Lưu trữ tức thời
theo kết quả xử lý

Kết quả

■ Lưu trữ tập trung
Lưu trữ

Đặc điểm thiết bị tin học

11


14/08/2017

Đặc điểm tổ chức bộ máy nhân sự

Bộ phận EDP
(Electronic
Data
Proceessing)

Rủi ro, gian lận trên môi trường
máy tính
Nguồn gốc

Kỹ thuật gian lận

12


14/08/2017

3. Kiểm soát
hệ thống
thông tin kế
toán

■ So sánh các khuôn mẫu
kiểm soát HTTTKT
■ Nội dung kiểm soát
HTTTKT
– Kiểm soát chung
– Kiểm soát ứng dụng

So sánh các khuôn mẫu kiểm soát
HTTTKT

13


14/08/2017

COBIT vs COSO
Thêm 7 mục tiêu:
định hướng, qlý đầu
Kiểm tư cntt, giải pháp tự
động, đảm bảo tính

soát
chung liên tục, xác định chi
phí, trợ giúp khách
hàng.
Không tách riêng

Kiểm
soát
ứng
dụng

ITCG vs COSO
Thêm 2 mục
tiêu: quản lý
rủi ro & kiểm
soát, lập kế
hoạch cntt.

ISO 17799 vs
COSO
Chỉ bao gồm các
kiểm soát về an
ninh thông tin,
tuân thủ.

Thêm mục tiêu Không tách riêng
thông tin phải
đầy đủ, chính
xác & hợp lệ

Nội dung kiểm soát HTTTKT
Kiểm soát chung: là các
hoạt động kiểm soát được
thiết kế và thực hiện nhằm
đảm bảo môi trường kiểm
soát của tổ chức được ổn
định, vững mạnh nhằm gia
tăng hiệu quả của kiểm soát
ứng dụng.
•

Phạm vi: Toàn bộ hệ
thống thông tin

•

Hình thức: Chính sách,
giải pháp kỹ thuật, giám
sát hoạt động

Kiểm soát ứng dụng: là
các hoạt động kiểm soát
được thiết kế và thực hiện
để ngăn ngừa, phát hiện và
sửa chữa sai sót, gian lận
trong quá trình xử lý nghiệp
vụ.
•

Gắn liền với từng chức

năng, từng hệ thống

•

Hình thức: là các tính
năng được lập trình trên
các phần mềm ứng dụng

14


14/08/2017

Nội dung kiểm soát chung
1.

Xác lập kế hoạch an ninh

2.

Phân chia trách nhiệm

3.

Kiểm soát dự án phát triển hệ thống

4.

Kiểm soát thâm nhập về mặt vật lý

5.

Kiểm soát truy cập hệ thống

6.

Kiểm soát lưu trữ, truyền tải dữ liệu

7.

Chuẩn hóa tài liệu hệ thống

8.

Giảm thiểu thời gian chết của hệ thống

9.

Dấu vết kiểm toán

10. Các kế hoạch phục hồi sau thiệt hại

Tình huống 3.1:
Đánh giá các thủ tục kiểm soát chung tại
Cty ABC

15


14/08/2017

Tình huống 3.2:
Thiết lập các thủ tục kiểm soát chung tại
Cty ABC

Nội dung kiểm soát ứng dụng

Kiểm soát
thông tin
đầu ra

Kiểm soát
nhập liệu

Kiểm soát
quá trình xử
lý dữ liệu

16


14/08/2017

Kiểm soát nhập liệu
■ Mục tiêu:
– Kiểm soát tính Hợp lệ (DataValidation):
– Kiểm soát tính Chính xác
– Gia tăng hiệu quả nhập liệu
■ Thủ tục kiểm soát ???

Tình huống 3.3:
Thiết lập các thủ tục kiểm soát nhập liệu
trên màn hình “Phiếu thu”

17


14/08/2017

Tình huống 3.4:
Thiết lập các thủ tục kiểm soát nhập liệu
trên màn hình nhập “Thông tin TSCĐ”

Kiểm soát quá trình xử lý dữ liệu
■ Mục tiêu:
– Thông tin kế toán cung cấp từ quá trình
xử lý số liệu là chính xác
– Loại trừ các yếu tố bất thường trong quá
trình xử lý
– Đảm bảo hệ thống vận hành như thiết kế
ban đầu
■ Thủ tục kiểm soát ???

18


14/08/2017

Thủ tục kiểm soát xử lý dữ liệu
1. Kiểm soát sắp xếp theo trình tự.

–

Xử lý theo lô yêu cầu các mẫu tin được sắp xếp theo trình
tự để cập nhật tập tin

2. Kiểm soát từng bước xử lý (Run-to-run Control)
–

Trong xử lý theo lô, tổng số kiểm soát được thực hiện qua
từng bước gọi và gọi nó là kiểm soát từng bước xử lý

3. Nhận biết tập tin một cách hữu hình
–

Dán nhãn đĩa

–

Tạo nhãn đĩa bên trong để máy có thể đọc được

4. Các kiểm soát được lập trình
–

Tạo các chương trình kiểm soát tự động: Tổng nợ, tổng có
khi Post dữ liệu; Cộng dọc, ngang một bảng DL v.v

Kiểm soát thông tin đầu ra
■ Mục tiêu:
– Đảm bảo kết quả xử lý chính xác
– Đảm bảo nhân viên được ủy quyền nhận

và đọc báo cáo
■ Thủ tục kiểm soát ???
– Kiểm tra tính logic, hợp lệ của dữ liệu
– Thiết lập qui trình (thời gian và nhân sự
chuyển, nhận báo cáo)
– Các giải pháp an toàn hệ thống mạng

19