Bài giảng thiết kế công cụ đo lường và khảo sát cho nghiên cứu định lượng hay nhất

THIẾT KẾ CÔNG CỤ
ĐO LƯỜNG VÀ KHẢO SÁT CHO
NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƯỢNG


NỘI DUNG CHÍNH






Xác định khái niệm
Thao tác hoá khái niệm
Xác định công cụ đo lường
Các loại câu hỏi
Xây dựng bảng hỏi


XÁC ĐỊNH KHÁI NIỆM
3 CÁCH XÁC ĐỊNH KHÁI NIỆM
- XÁC ĐỊNH THỰC
- XÁC ĐỊNH DANH NGHĨA
- XÁC ĐỊNH THAO TÁC


QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG CÔNG CỤ ĐO
 Việc phát triển công cụ đo phải được thực
hiện gắn bó chặt chẽ với cac mục tiêu, câu
hỏi và giải thuyết nghiên cứu
 Câu hỏi nghiên cứu và câu hỏi thu thập

thông trong công cụ khảo sát là KHAC
NHAU, những câu hỏi khảo sát được dùng
để tìm kiếm những câu trả lời cho câu hỏi
nghiên cứu
 Phải xác định rõ ràng đơn vị cần thu thập là
cá nhân, hộ gia đình hay là một tổ chức


QUÁ TRÌNH ĐO ĐẠC
1. Xác định khái niệm cần đo
2. Xác định các đặc tính của khái niệm (thao
tác hoá)
3. Lựa chọn thang đo (loại dữ liệu)
4. Đặt câu hỏi



Diễn đạt câu hỏi
Đinh dạng các câu trả lời

5. Thiết kế và bố trí bảng hỏi
6. Thử nghiệm và hoàn chỉnh



THAO TÁC HOÁ KHÁI NIỆM (1/3)
 Có những khái niệm mang tính
trìu tượng hoặc có nội hàm quá
rộng như sự tri thức dân gian,
trung thành, hạnh phúc, sự hài

lòng v.v.
 Có những khái niệm cụ thể như
các đặc điểm nhân khẩu học,
kiểu hành vi, số tiền chi trả v.v.

Thao tác hoá
(operationaliza
tion) là quá
trình then chốt
trong việc xây
dựng các công
cụ đo đạc và
đánh giá


THAO TÁC HOÁ KHÁI NIỆM (2/3)
Khái niệm
cần thao tác

Cấp độ
thao tác
I
Chỉ báo trung
gian cấp độ i
(1)
Cấp độ
thao tác
II

Biến

số

Biến
số

Biến
số
....

Chỉ báo trung
gian cấp độ i
(2)

Biến
số

Biến
số

Biến
số
....

............

Chỉ báo trung
gian cấp độ i
(n)

Biến

số

Biến
số
....


THAO TÁC HOÁ KHÁI NIỆM (3/3)









Các chỉ báo ở cấp độ dưới phải phản ánh tối ưu nội hàm của chỉ báo
được thao tác ở cấp độ trên.
Các chỉ báo không được trùng lặp nhau về nội dung.
Các chỉ báo cùng một cấp độ phải cùng một mức độ trừu tượng (hoặc cụ
thể).
Số lượng các cấp độ thao tác có thể rất nhiều từ 1 đến n, số lượng các chỉ
báo trung gian và chỉ báo thực nghiệm cũng không giới hạn: dao động từ
1 đến n.
Các chỉ báo thực nghiệm phải là những chỉ báo có thể đo được bằng các
thang đo của xã hội học: thang định danh, thang phân cấp, thang định
khoảng và thang tỷ lệ.
Quá trình thao tác hoá chấm dứt khi đạt đến cấp độ chỉ báo thực nghiệm.

BÀI TẬP
THAO TÁC HOÁ KHÁI NIỆM “THU
NHẬP”;”TRI THỨC DÂN GIAN”; “CÁC
HIỆN TƯỢNG THỜI TIẾT’; “CHIẾN
LƯỢC PHÒNG CHỐNG THIÊN
TAI”;”HẠNH PHÚC”


Thao tác hóa khái niệm “Thu nhập”
-

Lương cơ bản
Thưởng
Thu nhập làm thêm
Đột xuất


Xây dựng bảng hỏi
 Bảng hỏi là gì? Các loại bảng hỏi
 Vai trò của bảng hỏi trong điều tra
 Số lượng bảng hỏi trong 1 điều tra
đánh giá


CHECKLIST VỚI CÂU HỎI (2/3)
 Câu hỏi có liên quan đến chủ đề khảo sát hay không?
 Câu hỏi có đa nghĩa hay không?
 Câu hỏi liên quan đến tất cả hay chỉ một bộ phận
người trả lời? Có cần câu hỏi lọc hay không?

 Câu hỏi có sự ám thị, gợi ý hay không?
 Câu hỏi có “thẳng” quá hay không?
 Các giải thích trong câu hỏi đã rõ ràng hay chưa?
 Nội dung câu hỏi và thang đo của câu hỏi có phù hợp
nhau không?
 Câu hỏi có vượt quá khả năng ghi nhớ, tri thức và
trình độ của người được học hay không? Có cần câu
hỏi kiểm tra hay không?


CHECKLIST VỚI CÂU HỎI(3/3)
 Có những từ nào khó hiểu trong câu hỏi hay không?
 Các dạng phương án đặc biệt như “không biết”, “khó
trả lời”, ý kiến khác” đã được tính toán đến hay chưa?
 Các phương án trả lời có loại trừ nhau hay không?
 Những phương án trà lời đầu và cuối có phải là những
phương án có khả năng được lựa chän nhiều nhất hay
không?
 Các phương án có bằng nhau về độ dài hay không?
 Câu hỏi có chạm phải sự tự ái, xúc phạm ngư ời ftrả lời
hay gây ra sự lo ngại nào đó của người trả lời hay
không?


NHỮNG GỢI Ý (1/2)
 Đặt câu hỏi đơn giản, rõ ràng và trực tiếp
 Nhìn chung câu hỏi nên ngắn gọn, những khi cần thiết
cần có sự lặp lại, diễn giải lại để người trả lời hiểu rõ hơn
 Câu hỏi càng cụ thể càng tốt
 Không dùng dạng câu hai lần phủ định để hỏi

 Tránh dùng câu đa nghĩa
 Tránh dùng câu ghép nhiều ý, trừ câu ghép hợp lý
 Không dùng câu hỏi gợi ý (Ví dụ: Lương tăng sẽ làm tăng
giá tiêu dùng phải không?)
 Không dùng câu hỏi dựa trên giả định (


NHỮNG GỢI Ý (2/2)
 Tránh đưa ra quá nhiều phương án khiến người trả lời
bị rối
 Tránh đưa ra quá ít phương án khiến danh sách cách
câu trả lời thiếu hoàn chỉnh
 Trất tự các phương án trả lời nên bố trí từ ‘đồng ý’
sang ‘phản đối’, từ ‘hài lòng’ sang ‘không hài lòng’ v.v.
Khi cho điểm thì nên cho điểm tăng dần theo mức độ
‘đồng ý’ hoặc ‘hài lòng’ v.v.
 Không nên để các thang đo đơn điệu một chiều sẽ dân
đến hiện tượng tạo thói quen (habituation) hoặc hiệu
ứng ‘vâng’ (year effect)


Bài tập
 Cho ví dụ với các yêu cầu đối với câu
hỏi và các gợi ý


Xét theo
hình
thức

CÁC
DẠNG
CÂU
HỎI

Xét theo
nội dung

Theo
chức
năng

Câu hỏi mở
Câu hỏi đóng
Câu hỏi hỗn hợp

Câu hỏi sự kiện
Câu hỏi đánh giá,
thái độ
Câu hỏi gián tiếp
Câu hỏi trực tiếp

Câu hỏi lọc
Câu hỏi kiểm tra
Câu hỏi chức năng
tâm lý


CÂU HỎI MỞ - ĐỊNH NGHĨA
 Câu hỏi mở được soạn thảo ra không kèm

thêm những phương án trả lời định sẵn, nó
là dạng câu hỏi cho phép người được khảo
sát trả lời bằng những ngôn từ, thuật ngữ
của mình, cách đặt câu hỏi cũng tạo ra một
“độ mở” nhất định cho tư duy chứ không
giới hạn các kiểu trả lời
 Thí dụ: Anh chị hãy kể ra những thay đổi trong
cuộc sống của gia đình anh chi kể từ khi dự án bắt đầu
thực hiện.


CÂU HỎI MỞ - ƯU VÀ NHƯỢC ĐIỂM
 ƯU
 Ghi nhận được sự đa dạng của ý kiến
 Không tạo ra một sự ép buộc nào đối với người
trả lời
 Rất phù hợp khi muốn khai thác ý tưởng, tìm
kiếm vấn đề mới
 Khá đơn giản trong việc soạn thảo

 NHƯỢC
 Rất khó thực hiện việc thống kê các câu trả lời
Khi nào sử dụng câu hỏi mở?


BÀI TẬP
Đặt 1 câu hỏi mở liên quan đến chủ
đề khảo sát đã chọn

CÂU HỎI ĐÓNG - ĐỊNH NGHĨA
Câu hỏi đóng là dạng câu hỏi có kèm theo những
phương án trả lời, nó cũng định hướng người trả
lời vào một số phương án có sẵn.
Thí dụ: ông/bà hài lòng hay không hài lòng với thái
độ phục vụ của điều dưỡng viên trực tiếp chăm sóc
ông/bà?
 Hài lòng
 Không hài lòng


CÂU HỎI ĐÓNG – PHÂN LOẠI






Câu hỏi
Câu hỏi
Câu hỏi
Câu hỏi
Câu hỏi
trận)

đóng
đóng
đóng
đóng
đóng

dạng
dạng
dạng
dạng
dạng

nhị phân
thang định danh
thang định hạng
thang định khoảng
bảng (dạng ma


Ví dụ về câu hỏi đóng dạng nhị
phân
Ông bà ủng hộ hay phản đối việc tăng
thuế thu nhập cá nhân?
 Ủng hộ
 Phản đối


Ví dụ câu hỏi đóng dùng thang định
danh
Ông bà cho biết ở thời điểm hiện tại
ông bà theo hoặc không theo tôn giáo
nào?







Thiên chúa giáo
Hồi giáo
Phật giáo
Ấn độ giáo
Tôn giáo khác