Giáo án Vật lý 10 bài 6: Tính tương đối của chuyển độngCông thức vận tốc

Bài 6: TÍNH TƯƠNG ĐỐI CỦA CHUYỂN ĐỘNG - CÔNG THỨC
CỘNG VẬN TỐC
I. Mục tiêu.
a. Về kiến thức:
Trả lời được câu hỏi thế nào là tính tương đối của chuyển động?
Trong những trường hợp cụ thể chỉ ra đâu là hệ qui chiếu (HQC) đứng yên, đâu là HQC chuyển
động.
Viết được công thức cộng vận tốc cho từng trường hợp cụ thể của các chuyển động cùng phương.
b. Về kĩ năng:
Giải được một số bài toán cộng vận tốc cùng phương.
Giải thích được một số hiện tượng liên quan đến tính tương đối của chuyển động.
c. Thái độ:
II. Chuẩn bị.
GV: Chuẩn bị một TN về tính tương đối của chuyển động (nếu được)
III. Tiến trình giảng dạy.
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ. (3’)
Nêu những đặc điểm và viết công thức tính gia tốc trong chuyển động trong đều?
3. Bài mới.
TG
1’

Trợ giúp của giáo viên

Hoạt động của học sinh

- Các em hãy nhắc lại tính tương đối
của chuyển động và đứng yên đã học
ở lớp 8? VD:

Hoạt động 1: Tổ chức tình huống

học tập.

- Trong chương trình VL8 khi giải
thích về tính tương đối của chuyển
động chỉ dừng lại ở mức độ giải
thích một vật được coi là chuyển
động hay đứng yên phụ thuộc vào
việc chọn vật mốc. Nhưng nếu ta
chọn 2 vật mốc mà so với 2 vật đo
thì vật đều chuyển động nhưng với

- Hs nhắc lại và cho ví dụ theo yêu
cầu của gv.

Nội dung


tốc độ khác nhau thì phải giải thích
như thế nào? Làm thế nào để tính
được tốc độ đo? Để trả lời được các
câu hỏi trên chúng ta cùng nhau
nghiên cứu bài mới.
- Các em đọc SGK rồi chú ý trả lời
câu hỏi sau:
+ Tại sao người ta không dùng vật
mốc để chỉ sự khác nhau về quỹ đạo
chuyển động?

7’

- Mỗi vật mốc được gắn liền với
1HQC vì vậy ta co thể giải thích tính
tươgn đối của vận tốc phụ thuộc vào
việc chọn HQC khác nhau.
- Các em co kết luận gì về hình dạng
qũy đạo của chuyển động trong các
HQC khác nhau?
- Các em hoàn thành C1 (đầu van se
chuyển động như thế nào đối với trục
bánh xe) chỉ rõ HQC trong trường
hợp đo.

Hoạt động 2: Tìm hiểu tính tương
đối của chuyển động.
- Hs đọc SGK, thảo luận để trả lời
+ Vật mốc không cho biết vị trí của
vật tại thời điểm bất kì.
+ Không cho phép xác định chính
xác tốc độ của vật.

- Các em hoàn thành C2 (Nêu VD
khác về tính tương đối của vận tốc)
- VD: Co 1 chiếc thuyền (ghe) đang
chạy trên sông. Ta xét chuyển động
của thuyền trong 2 hqc.
+ xOy gắn với bờ coi như hqc đứng
yên.

Hình dạng quỹ đạo của chuyển
động trong các HQC khác nhau thì

khác nhau – quỹ đạo co tính tương
đối.
2. Tính tương đối của vận tốc

- Hình dạng qũy đạo của chuyển
động trong các HQC khác nhau là
khác nhau.
- Từng hs hoàn thành C1:
+ Đầu van chuyển động theo quỹ
đạo tròn quanh trục bánh xe. HQC
trong trường hợp này gắn với trục
bánh xe.

+ x’O’y’ gắn với vật trôi theo dòng
nước là hqc chuyển động.
- Thông qua VD đo hqc như thế nào
gọi là hqc đứng yên? Chuyển động?

1. Tính tương đối của quỹ đạo

Vận tốc của vật chuyển động đối
với các hqc khác nhau thì khác
nhau. Vận tốc co tính tương đối.

- Vậy hình dạng quỹ đạo của chuyển
động trong các HQC khác nhau thì
khác nhau – quỹ đạo co tính tương
đối.
- Vận tốc co giá trị như nhau trong
các HQC khác nhau không? VD?

I. Tính tương đối của chuyển
động

II. Công thức cộng vận tốc
1. Hệ qui chiếu đứng yên và hệ
qui chiếu chuyển động.

2. Công thức cộng vận tốc.

- Không, Ví dụ:……

- Gọi vận tốc của vật so với hqc
đứng yên là vận tốc tuyệt đối.


- Các em hãy lấy ví dụ cụ thể.
- Cá nhân hs nêu VD

5’

- 1 bạn đang đứng yên trên bờ sông
quan sát 1 chiếc thuyền đang chạy
xuôi dòng, thấy thuyền đi rất nhanh.
Khi quan sát chiếc thuyền chạy
ngược dòng thì thấy chậm hơn. Vì
sao lại co hiện tương đo?
- Theo em trong VD trên thuyền
được xét trogn hqc nào? Còn người
đứng trên bờ sông xét trong hqc nào?

- Nếu xét chuyển động của vật trogn
2 hqc khác nhau thì vật se co vận tốc
khác nhau.

Hoạt động 3: Tìm iểu hệ qui chiếu
đứng yên và hệ qui chiếu chuyển
động.
- Hs chú ý VD của gv để phân biệt
được hqc đứng yên & hqc chuyển
động.

…vận tốc của vật so với hqc chuyển
động là vận tốc tương đối

Hoạt động 4: Tìm hiểu công thức
cộng vận tốc trong trường hợp
vận tốc cùng phương, cùng chiều.
- Hs thảo luận nhom:

Vậy mối quan hệ là:
- Đặt thuyền (1) vật chuyển động
Nước (2) hqc chuyển động
Bờ (3) hqc đứng yên.
- Đo được gọi là công thức cộng vận

Vận tốc tuyệt đối bằng thổng vectơ
của vận tốc tương đối và vận tốc
kéo theo.
b. Vận tốc tương đối cùng
phương, ngược chiều với vận tốc

kéo theo.

r
r
r
v13  v12  v23
+ Hqc gắn với dòng nước chảy.

- Chú ý: So sánh phương chiều và độ
lớn của các vectơ.

r
r r
vtb  vtn  vnb

- hqc gắn với vật mốc chuyển động
gọi là hqc chuyển động.
- Hs tự cho ví dụ:

- Vậy các vận tốc đo co mqh với
nhau như thế nào?

a. Vận tốc cùng phương, cùng
chiều.

- hqc gắn với vật mốc đứng yên là
hqc đứng yên.

- Các em hãy chỉ ra vận tốc tuyệt đối,
tương đối, kéo theo trong VD trên.

15’

…vận tốc của hqc chuyển động so
với hqc đứng yên là vận tốc kéo
theo.

r
r
r
v13  v12  v23

- Gọi vận tốc của vật so với hqc
đứng yên là vận tốc tuyệt đối.

…vận tốc của hqc chuyển động so
với hqc đứng yên là vận tốc kéo
theo.

…vận tốc của vật so với hqc
chuyển động là vận tốc tương đối

+ Hqc gắn với mặt đất.

v13  v12  v23


tốc.
* Vận tốc tuyệt đối bằng thổng vectơ
của vận tốc tương đối và vận tốc kéo

theo.
Nếu chọn chiều (+) cùng chiều thì
v1,3 = v1,2 + v2.3

- VT của thuyền đối với bờ là vt
tuyệt đối (vtb)

- Nếu thuyền chạy ngược dòng thì
sao? Công thức cộng vận tốc lúc này
như thế nào?

- Vt của thuyền đối với dòng nước
là VT tương đối (vtn)

- Chúng ta vẫn chọn chiều (+) như
thế các em hãy viết CTCVT dưới
dạng vectơ và độ lớn.

- VT của dòng nước đối với bờ sông
là vận tốc kéo theo (vnb)

- Vậy vectơ nào cùng chiều (+),
ngược chiều (+)
- Nếu ngược chiều (+) thì co dấu (-)

r
r r
vtb  vtn  vnb
r
r

r
v13  v12  v23

Hoạt động 5: Tìm hiểu công thức
cộng vận tốc trong trường hợp
vận tốc cùng phương, ngược
chiều.


10’

5’

Hoạt động :Củng cố, dặn dò.
- Trình bày côgn thức cộng vận tốc trong trường hợp các chuyển động cùng phương, cùng chiều (ngược chiều)?
- Về nhà làm BT trong SGK, SBT và chuẩn bị bài tiếp theo.

IV. Rút kinh nghiệm.