THIẾT KẾ VÀ THỬ NGHIỆM MỘT SỐ BÀI GIẢNG SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP SEMINAR TRONG DẠY HỌC CÔNG NGHỆ 10 TẠI TRƯỜNG THPT NGUYỄN HUỆ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
THIẾT KẾ VÀ THỬ NGHIỆM MỘT SỐ BÀI GIẢNG
SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP SEMINAR TRONG DẠY HỌC
CÔNG NGHỆ 10 TẠI TRƯỜNG THPT NGUYỄN HUỆ

Họ và tên sinh viên: LÊ THỊ MINH TRÚC
Ngành: SƯ PHẠM KĨ THUẬT NƠNG NGHIỆP
Niên khố: 2005 – 2009

Tháng 06/2009


THIẾT KẾ VÀ THỬ NGHIỆM MỘT SỐ BÀI GIẢNG SỬ DỤNG
PHƯƠNG PHÁP SEMINAR TRONG DẠY HỌC CÔNG NGHỆ 10
TẠI TRƯỜNG THPT NGUYỄN HUỆ

Tác giả

LÊ THỊ MINH TRÚC

Khoá luận được đệ trình để đáp ứng yêu cầu
cấp bằng Cử nhân ngành
SƯ PHẠM KĨ THUẬT NÔNG NGHIỆP

Giáo viên hướng dẫn:
Ths. PHẠM QUỲNH TRANG

THÁNG 06/2008

i


LỜI CÁM ƠN

Người nghiên cứu xin chân thành gửi lời cám ơn đến:
ThS. GVHD Phạm Quỳnh Trang đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ người nghiên
cứu trong quá trình thực hiện đề tài.
Tập thể giáo viên bộ môn Sư Phạm Kỹ Thuật Nông Nghiệp - trường Đai học
Nông Lâm TPHCM.
Ban giám hiệu trường THPT Nguyễn Huệ và thầy Nguyễn Thanh Tịnh đã tạo
điều kiện cho người nghiên cứu dạy thử nghiệm tại trường THPT Nguyễn Huệ.
Và gia đình, bạn bè là nguồn động viên giúp người nghiên cứu hoàn thành đề
tài nghiên cứu.

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 22 tháng 05 năm 2009

Lê Thị Minh Trúc

ii


TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Đề tài “Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng sử dụng phương pháp seminar
trong dạy học môn Công Nghệ 10 tại trường THPT Nguyễn Huệ”, được tiến hành thực
hành trong thời gian từ 08/ 2008 đến 06/ 2009.
Địa điểm thực hiện: Trường THPT Nguyễn Huệ - Quận 9 - TPHCM.
Với mục tiêu, nội dung chính, kết quả chính đạt được như sau:
1. Mục tiêu
Đề tài thực hiện nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Công Nghệ 10 ở

trường trung học phổ thơng.
2. Nội dung chính
Thực hiện đề tài: “Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng sử dụng phương pháp
seminar trong dạy học môn Công Nghệ 10 tại trường THPT Nguyễn Huệ”, người
nghiên cứu đã:
- Tìm hiểu về quan điểm dạy học lấy học sinh làm trung tâm; đặc điểm hoạt động
học tập của học sinh THPT; các vấn đề liên quan đến phương pháp dạy học; khái
niệm, các bước tổ chức dạy học bằng phương pháp seminar.
- Thiết kế giáo án trong đó sử dụng phương pháp dạy học seminar và tiến hành dạy
thử nghiệm tại trường THPT Nguyễn Huệ.
- Quay video và phân tích tiết dạy thử nghiệm trên video về sự tác động của
phương pháp đối với hoạt động học tập của học sinh về các mặt: hứng thú, thái độ; các
kỹ năng; phát triển hoạt động tư duy.
- Đưa ra kết luận từ kết quả phân tích và một số ý kiến kiến nghị, hướng phát triển
của đề tài.

iii


3. Kết quả chính đạt được
- Người nghiên cứu thiết kế 8 giáo án và dạy thử nghiệm một bài giảng sử dụng
phương pháp seminar với chủ đề: “Lựa chọn cơ hội kinh doanh cho ngày 8/ 3”.
- Qua kết quả phân tích cho thấy: phương pháp seminar gây cho học sinh sự hứng
thú và hình thành thái độ tích cực trong học tập. Phương pháp seminar cũng góp phần
giúp học rèn luyện các kỹ năng, và mức độ cao hơn là giúp học sinh phát triển hoạt
động tư duy trong q trình học.
- Tuy nhiên, cũng có một số học sinh chưa thực sự hứng thú và có thái độ học tập
tích cực; một số học sinh lười tư duy trong quá trình dạy học sử dụng phương pháp
seminar.
- Qua các kết quả phân tích thì việc sử dụng phương pháp semiar trong dạy học là

rất cần thiết nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học môn Công Nghệ 10. Và để việc tổ
chức seminar đạt hiệu quả cao cần tổ chức các lớp bồi dưỡng cho giáo viên về phương
pháp seminar, thư viện trường nên thường xuyên bổ sung nguồn tài liệu tham khảo.

iv


MỤC LỤC

LỜI CÁM ƠN................................................................................................................ 0
TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ......................................................................iii
MỤC LỤC...................................................................................................................... v
DANH SÁCH CÁC BẢNG VÀ SƠ ĐỒ ..................................................................... vi
DANH SÁCH CÁC HÌNH ......................................................................................... vii
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU.......................................................................................... 1
1.1 Lý do chọn đề tài.................................................................................................. 1
1.2 Vấn đề nghiên cứu ............................................................................................... 2
1.3 Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 2
1.4 Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................... 2
1.5 Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 3
1.6 Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................... 3
1.7 Câu hỏi nghiên cứu.............................................................................................. 3
1.8 Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 3
1.8.1 Phương pháp thực nghiệm: (phục vụ nhiệm vụ 3)..................................... 4
1.8.2 Phương pháp nghiên cứu tài liệu: (phục vụ nhiệm vụ 1, 2) ...................... 4
1.8.3 Phương pháp quan sát: (phục vụ nhiệm vụ 4). .......................................... 4
1.8.4 Phương pháp phân tính dữ liệu: (phục vụ nhiệm vụ 4)............................. 4
1.9 Giới thiệu cấu trúc của khoá luận...................................................................... 4
1.10 Kế hoạch nghiên cứu ......................................................................................... 5
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN.................................................................................. 7

2.1 Quan điểm dạy học lấy học sinh làm trung tâm ............................................... 7
v


2.2 Đặc điểm hoạt động học tập của học sinh trung học phổ thông ..................... 8
2.3 Phương pháp dạy học.......................................................................................... 8
2.3.1 Khái Niệm ...................................................................................................... 8
2.3.2 Việc phân loại phương pháp dạy học .......................................................... 9
2.3.3 Cơ sở lựa chọn các PPDH........................................................................... 10
2.3.4 Định hướng đổi mới PPDH theo hướng tích cực hóa người học ............ 11
2.4 Phương pháp seminar ....................................................................................... 12
2.4.1 Khái Niệm .................................................................................................... 12
2.4.2 Một số nét đặc trưng cơ bản của phương pháp seminar......................... 13
2.4.3 Các loại hình seminar ................................................................................. 14
2.4.4 Ưu và nhược điểm của phương pháp seminar ......................................... 15
2.4.4.1 Ưu điểm.................................................................................................. 15
2.4.4.2 Nhược điểm............................................................................................ 15
2.4.5 Các bước tổ chức phương pháp semiar .................................................... 15
2.4.6 Một số yêu cầu trong quá trình tiến hành semina ................................... 18
2.4.6.1 Yêu cầu đối với cá nhân/ nhóm báo cáo ............................................. 18
2.4.6.2 Yêu cầu đối với học sinh tham gia phát biểu ý kiến .......................... 18
2.4.6.3 Yêu cầu đối với giáo viên...................................................................... 18
2.5 Giới thiệu sơ lược chương trình sách giáo khoa Công Nghệ 10 .................... 18
2.6 Lược khảo một số nghiên cứu trước đây......................................................... 20
CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 22
3.2 Phương Pháp Thực Nghiệm ............................................................................. 22
3.2.1 Đối tượng và cách chọn thử nghiệm .......................................................... 22
3.2.2 Phạm vi (lí do), thời gian ............................................................................ 22
3.2.3 Cách thiết kế bài giảng trong đó sử dụng phương pháp để dạy học...... 23

vi


3.2.4 Cách tổ chức giảng dạy các bài giảng bằng phương pháp seminar được
thực hiện trong nghiên cứu ................................................................................. 23
3.3 Phương pháp quan sát ...................................................................................... 24
3.3.1 Quay video ................................................................................................... 24
3.3.2 Quan sát bằng mắt ...................................................................................... 25
3.5 Phương pháp phân tích dữ liệu ........................................................................ 25
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................. 26
4.1 Kết quả thiết kế một số bài sử dụng phương pháp dạy học seminar .......... 26
4.2 Mô tả tiết dạy thử nghiệm................................................................................. 41
4.3 Mô tả kết quả thu thập được từ phần đánh giá của giáo viên đối với hoạt
động báo cáo seminar của học sinh........................................................................ 47
5.1 Phân tích và kết luận ......................................................................................... 49
5.1.1 Hứng thú ...................................................................................................... 49
5.1.2 Thái độ học tập ............................................................................................ 51
5.1.3 Các kỹ năng.................................................................................................. 54
5.1.3.1. Kỹ năng tìm kiếm, phân tích, tổng hợp ............................................. 54
5.1.3.2 Kỹ năng thuyết trình, làm việc nhóm ................................................. 56
5.1.3.3. Kỹ năng trình bày, bảo vệ ý kiến trước đám đơng ........................... 58
5.1.4 Phát triển hoạt động tư duy ....................................................................... 61
5.2 Kiến nghị ............................................................................................................ 67
5.3 Các hướng nghiên cứu tiếp tục......................................................................... 68
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................... 69
PHỤ LỤC

vii

DANH SÁCH CÁC BẢNG VÀ SƠ ĐỒ
Bảng 2.1: Bảng phân loại các loại hình seminar……………………………………...14
Bảng 4.1: Bảng thống kê danh mục các bài giảng sử dụng phương pháp dạy học
seminar trong chương trình sách giáo khoa Cơng Nghệ 10…………………………..26
Bảng 4.2: Bảng mô tả tiết dạy thử nghiệm……………………………………………41
Bảng 4.3: Bảng mô tả kết quả đánh giá hoạt động seminar của học sinh…………….47
Sơ đồ 2.1: Sơ đồ phân loại các phương pháp dạy học………………………………...10
Sơ đồ 2.2: Sơ đồ các bước tổ chức phương pháp seminar …………………………...17

vi


DANH SÁCH CÁC HÌNH
Hình 5.1: Học sinh vỗ tay khi nhóm bạn kết thúc bài thuyết trình……………….......49
Hình 5.2: Học sinh hăng say trả lời câu hỏi ………………………………………….50
Hình 5.3: Học sinh chú ý theo dõi bài thuyết trình …………………………………..52
Hình 5.4: Học sinh tích cực phát biểu ý kiến…………………………………………52
Hình 5.5: Học sinh quay nhìn về hướng bạn trả lời câu hỏi…………………………..53
Hình 5.6: Học sinh làm việc riêng trong giờ học……………………………………..53
Hình 5.7: Học sinh ngại nhìn về hướng có máy quay phim…………………………..54
Hình5.8: Đại diện nhóm 4 thuyết trình bài báo cáo…………………………………..56
Hình 5.9: Học sinh lúng túng khi thuyết trình………………………………………...57
Hình 5.10: Học sinh nhờ bạn khác trong nhóm hỗ trợ trả lời câu hỏi………………...58
Hình 5.11: Học sinh trình bày ý kiến nhận xét bài thuyết trình………………………59
Hình 5.12: Học sinh khơng đồng ý với câu trả lời của nhóm bạn…………………….60

vii


Khóa Luận Tốt Nghiệp

Ngành SPKTNN

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU
1.1 Lý do chọn đề tài
Ngày nay, yêu cầu xã hội về con người ngày càng cao hơn cả về phẩm chất và năng
lực. Thật vậy, theo Đặng Vũ Hoạt (1995) nền giáo dục tiên tiến, hiện đại phải đào tạo
ra những con người tạo ra năng suất lao động cao, tích cực phấn đấu đạt được hiệu quả
cao trong mọi lĩnh vực để đem lại lợi ích cho bản thân và xã hội.
Từ nhận định trên cho thấy, giáo dục đóng vai trò rất quan trọng trong việc đào tạo
con người theo u cầu của xã hội. Qua đó, địi hỏi giáo dục phải đổi mới trên tất cả
các phương diện: mục đích, nội dung, phương pháp dạy học, phương pháp đánh
giá,…sao cho phù hợp với sự phát triển của xã hội.
Về việc đổi mới, nghị quyết trung ương 2 khóa VIII của ban chấp hành Đảng Cộng
Sản Việt Nam đã nêu rõ: “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục, khắc phục lối
truyền thụ một chiều, rèn luyện nếp tư duy sáng tạo cho người học. Từng bước áp
dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học,…”.
Như vậy việc đổi mới là nhiệm vụ cấp thiết được Đảng và Nhà Nước quan tâm, đặc
biệt là vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học.
Và tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp dạy học được nhận thấy rõ hơn
qua nhận định của Đỗ Mạnh Cường (2006): “…đổi mới phương pháp dạy học để nâng
cao chất lượng và hiệu quả dạy học luôn là mối quan tâm đặc biệt của các trường ở
mọi cấp học, bậc học và của toàn xã hội…” (Trang 26). Xoay quanh vấn đề đổi mới
phương pháp dạy học đã có nhiều quan điểm và định hướng khác nhau về: dạy học lấy
học sinh làm trung tâm, phương pháp dạy học tích cực,…. Nhìn chung các quan niệm
và định hướng trên đều nhằm mục đích là tích cực hóa người học, làm cho người học
hoạt động nhiều hơn trong việc tự tìm kiếm kiến thức,…Và theo nhận định của Hồng
Thị Minh Hảo (2008): “…seminar giúp sinh viên có khả năng khai thác tốt hơn chiều
sâu kiến thức và là phương pháp tốt nhất để phát huy vai trị tích cực, sáng tạo, chủ
động của sinh viên” (trang 34). Qua đó nhận thấy việc sử dụng phương pháp seminar

trong dạy học là phù hợp với định hướng đổi mới phương pháp dạy học hiện nay.
SVTH: Lê Thị Minh Trúc

1

GVHD: Th.s Phạm Quỳnh Trang


Khóa Luận Tốt Nghiệp

Ngành SPKTNN

Mặt khác, theo Nguyễn An (1996) đã nhận định tầm quan trọng của môn kỹ thuật
nông nghiệp (hiện nay được đổi tên thành môn Công Nghệ 10) là giúp học sinh nắm
những kiến thức cần thiết cả về trồng trọt, chăn ni, về quản lí kinh tế, góp phần
nghiên cứu vấn đề khoa học phục vụ sản xuất ở địa phương. Do đó, việc sử dụng
phương pháp seminar trong dạy học môn Công Nghệ 10 sẽ giúp học sinh tập làm quen
với việc nghiên cứu khoa học, điều này phù hợp với mục tiêu của môn kỷ thuật nơng
nghiệp.
Xuất phát từ những lí do trên, người nghiên cứu đã lựa chọn thực hiện đề tài:
“THIẾT KẾ VÀ THỬ NGHIỆM MỘT SỐ BÀI SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP
SEMINAR TRONG DẠY HỌC MÔN CÔNG NGHỆ 10 TẠI TRƯỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG NGUYỄN HUỆ”.
1.2 Vấn đề nghiên cứu
Nghiên cứu nhằm thiết kế và thử nghiệm một số bài trong chương trình mơn Cơng
Nghệ 10, cụ thể là:
- Thiết kế một số bài giảng sử dụng phương pháp seminar.
- Thử nghiệm các bài giảng đã thiết kế tại trường trung học phổ thông Nguyễn Huệ
- Đánh giá hiệu quả của phương pháp dạy học seminar
1.3 Mục đích nghiên cứu

- Đề tài thực hiện nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Công Nghệ 10
ở trường trung học phổ thông
1.4 Đối tượng nghiên cứu
- Chủ thể nghiên cứu: việc thiết kế và thử nghiệm một số bài sử dụng phương
pháp seminar trong dạy học môn Công Nghệ 10
- Khách thể nghiên cứu:
§

Giáo viên và học sinh trường trung học phổ thơng Nguyễn Huệ

§

Chương trình giáo khoa Cơng nghệ 10.

SVTH: Lê Thị Minh Trúc

2

GVHD: Th.s Phạm Quỳnh Trang


Khóa Luận Tốt Nghiệp

Ngành SPKTNN

1.5 Phạm vi nghiên cứu
- Học sinh lớp 10A5 trường trung học phổ thông Nguyễn Huệ TPHCM.
- Một số nội dung trong chương trình sách giáo khoa Công Nghệ 10. Cụ thể là:
1. Côn trùng gây bệnh hại cây trồng
2. Nạn phá rừng

3. Các biện pháp cải tạo đất xám bạc màu
4. Bảo vệ môi trường
5. Các thành phần dinh dưỡng trong thức ăn của vật nuôi
6. Các giống vật nuôi phổ biến trong nước hiện nay
7. An toàn thực phẩm
8. Lựa chọn ý tưởng kinh doanh cho ngày 8/3
1.6 Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nhiệm vụ 1: Nghiên cứu lý thuyết về cơ sở lí luận của đề tài
- Nhiệm vụ 2: Thiết kế một số bài giảng bằng phương pháp seminar.
- Nhiệm vụ 3: Dạy thử nghiệm
- Nhiệm vụ 4: Thu thập dữ liệu, quay video tiết dạy thử nghiệm, đánh giá kết
quả và đưa ra các kết luận, kiến nghị.
1.7 Câu hỏi nghiên cứu
1. Thiết kế bài giảng bằng phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa người
học được thiết kế như thế nào?
2. Việc sử dụng phương pháp seminar trong dạy học mơn Cơng Nghệ 10 có tác
động đến hoạt động học tập của học sinh như thế nào?
1.8 Phương pháp nghiên cứu
Thực hiện đề tài này, người nghiên cứu sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
SVTH: Lê Thị Minh Trúc

3

GVHD: Th.s Phạm Quỳnh Trang


Khóa Luận Tốt Nghiệp

Ngành SPKTNN

1.8.1 Phương pháp thực nghiệm: (phục vụ nhiệm vụ 3)
Tiến hành dạy thử nghiệm một hay một số bài đã thiết kế
1.8.2 Phương pháp nghiên cứu tài liệu: (phục vụ nhiệm vụ 1, 2)
Người nghiên cứu tìm kiếm, nghiên cứu tài liệu sau đó phân tích và tổng hợp một
cách có hệ thống phục vụ cho việc nghiên cứu cơ sở lí luận của đề tài và thiết kế bài
giảng.
1.8.3 Phương pháp quan sát: (phục vụ nhiệm vụ 4) Bao gồm: quan sát bằng mắt
và quay video. Quan sát những biểu hiện, hoạt động học tập của học sinh lớp 10A5 khi
sử dụng phương pháp seminar trong dạy học môn Công Nghệ 10.
1.8.4 Phương pháp phân tính dữ liệu: (phục vụ nhiệm vụ 4)
Người nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích định tính để phân tích dữ liệu đã
thu thập được, từ đó đưa ra những kết luận về tác động của phương pháp seminar đối
với hoạt động học tập của học sinh.
1.9 Giới thiệu cấu trúc của khoá luận
Luận văn gồm 5 chương, lời cám ơn, phần tóm tắt kết quả nghiên cứu và phần tài
liệu tham khảo với cấu trúc luận văn như sau:
Chương 1: GIỚI THIỆU
-

Giới thiệu hồn cảnh từ đó vấn đề nghiên cứu phát sinh

-

Giới thiệu sơ lược về nghiên cứu như: vấn đề nghiên cứu, mục đích, câu hỏi

nghiên cứu,…
-

Giới thiệu cấu trúc của luận án

Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN
Trong chương này người nghiên cứu trình bày hai nội dung:
-

Trình bày cơ sở lí thuyết của đề tài

-

Lược khảo những nghiên cứu trước đây

SVTH: Lê Thị Minh Trúc

4

GVHD: Th.s Phạm Quỳnh Trang


Khóa Luận Tốt Nghiệp

Ngành SPKTNN

Chương 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Trong chương này, người nghiên cứu trình bày các phương pháp đã sử dụng trong
quá trình thực hiện đề tài, bao gồm 3 vấn đề sau:
- Trình bày nội dung lí thuyết các phương pháp nghiên cứu.
- Mô tả cách dùng các phương pháp nghiên cứu trong đề tài.
- Trình bày các phương pháp phân tích dữ liệu.
Chương 4: KẾT QUẢ
Người nghiên cứu mô tả các kết quả thu thập được bao gồm: mô tả các bài
giảng đã thiết kế, thử nghiệm và mô tả kết quả thu thập được qua video.

Chương 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Trong chương này người nghiên cứu đưa ra những kết luận từ các kết quả thực
nghiệm thu thập được đã trình bày ở chương IV và đưa ra các kiến nghị và hướng phát
triển của đề tài nghiên cứu.
1.10 Kế hoạch nghiên cứu
STT

1

08 – 09/ 08

2

10 – 11/ 08

3

4

Hoạt động

Thời gian

Viết đề cương đề tài và
chỉnh sửa
Thu thập dữ liệu nghiên
cứu cơ sở lí luận

Người thực hiện
Người nghiên cứu

Người nghiên cứu

12/ 08 – 02/

Thiết kế giáo án

Người nghiên cứu

09

Viết chương 1, 2

Người nghiên cứu

03 – 04/ 09

Dạy thử nghiệm tại trường

SVTH: Lê Thị Minh Trúc

THPT Nguyễn Huệ

5

Ghi chú

Người nghiên cứu

GVHD: Th.s Phạm Quỳnh Trang

Khóa Luận Tốt Nghiệp

Ngành SPKTNN

Quan sát

Người nghiên cứu
Giáo sinh

Quay video

Đồn Ngọc Thuận

cùng đoàn
thực tập

5

6

04 – 05/ 09

06/ 09

SVTH: Lê Thị Minh Trúc

Tiến hành viết và chỉnh
sửa luận văn

Bảo vệ khóa luận

6

Người nghiên cứu
Người nghiên cứu

GVHD: Th.s Phạm Quỳnh Trang


Khóa Luận Tốt Nghiệp

Ngành SPKTNN

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1 Quan điểm dạy học lấy học sinh làm trung tâm
Theo Nguyễn Quang Huỳnh (2004), bốn đặc trưng cơ bản của định hướng dạy học
lấy học sinh làm trung tâm:
- Người học đóng vai trị là chủ thể của hoạt động học, tự tìm tịi, tự nghiên cứu
- Người học tự thể hiện chính mình thơng qua việc trình bày, bảo vệ ý kiến của bản
thân, song biết lắng nghe ý kiến của người khác.
- Người dạy đóng vai trị là người hướng dẫn, tổ chức, trọng tài, cố vấn.
- Người học tự kiểm tra, tự điều chỉnh kiến thức của mình qua quá trình hợp tác,
trao đổi với bạn bè, ý kiến nhận xét của giáo viên.
Theo Thái Duy Tuyên (1999), nội dung tư tưởng dạy học lấy học sinh làm trung
tâm được thể hiện ở các vấn đề sau:
- Chú ý đến đối tượng dạy (người học), cụ thể ở các mặt sau: kinh nghiệm,trình độ
của học sinh, khả năng,…
- Người dạy phải kích thích được sự hứng thú, tính tích cực của người học, từ đó
giúp học sinh tự suy nghĩ, tự tìm đến kiến thức một cách độc lập

- Vận dụng những thành tựu khoa học kỉ thuật và cơng nghệ hiện đại vào q trình
dạy học.
Tóm lại, theo người nghiên cứu hai quan điểm trên tuy được diễn đạt với hai cách
khác nhau, song bản chất chung của hai quan điểm dạy học lấy học sinh làm trung tâm
trên là người học là chủ thể của q trình dạy học, ln được tơn trọng, mọi hoạt động
của giáo viên đều nhằm mục đích tạo điều kiện thuận lợi và phát huy tối đa khả năng
học tập tích cực của người học. Trong đó, giáo viên vẫn đóng vai trị chủ đạo, là người
tổ chức, hướng dẫn học sinh tự tìm hiểu, tự phát hiện và giải quyết vấn đề. Thật vậy,
SVTH: Lê Thị Minh Trúc

7

GVHD: Th.s Phạm Quỳnh Trang


Khóa Luận Tốt Nghiệp

Ngành SPKTNN

theo Phạm Quỳnh Trang (2008): “Người giáo viên là người gợi mở, hướng dẫn, tổ
chức,cố vấn, trọng tài cho các hoạt động tìm tịi, tranh luận của người học” (trang 11).
2.2 Đặc điểm hoạt động học tập của học sinh trung học phổ thông
Hoạt động học tập là hoạt động chủ đạo của lứa tuổi học sinh trung học phổ thông
(Theo Nguyễn Quang Uẩn, 2003). Và theo Lê Văn Hồng (1999), hoạt động học tập
của học sinh ở lứa tuổi này có những đặc điểm sau:
- Học sinh THPT có sự đào sâu hơn đối với các mơn học, hoạt động tư duy độc lập,
có khả năng suy luận, thích thú đối với các mơn học địi hỏi người học phải suy nghĩ,
thích tìm hiểu những qui luật tự nhiên, thích khám phá những tri thức mới.
- Thái độ có ý thức đối với việc học tập của học sinh THPT ngày càng cao: các em
đã nhận thức được tầm quan trọng của việc tự trang bị cho mình vốn kiến thức, kỷ

năng, kỷ xảo cần thiết khi bước vào cuộc sống. Quá trình nhận thức này giúp các em
có động cơ và năng lực điều khiển bản thân trong học tập và rèn luyện.
- Học sinh THPT có xu hướng lựa chọn cho mình một ngành nghề trong tương lai
do đó các em có sự lựa chọn đối với các môn học, dẫn đến việc các em sẽ có hứng thú
đối với các mơn học mà các em cho là quan trọng.
- Ngoài ra học sinh THPT còn phát triển một số kỷ năng cần thiết cho việc học tập:
tốc độ ghi bài nhanh, có thể vừa nghe giảng vừa ghi bài, vừa theo dõi câu trả lời,…
Tóm lại, hoạt động học tập của học sinh THPT có tính năng động và độc lập ở mức
cao, đồng thời ý thức học tập và nhu cầu học tập ngày càng cao. Do đó địi hỏi mục
tiêu, nội dung, phương pháp dạy học phải thay đổi sao cho phù hợp với đặc điểm hoạt
động học tập của học sinh.
2.3 Phương pháp dạy học
2.3.1 Khái Niệm
Khái niệm phương pháp: Theo Lê Phước Lộc (2002): “Phương pháp là cách thức, con
đường, phương tiện để đạt tới đỉnh, để giải quyết những vấn đề nhất định”. (trang 79)

Trên đây là khái niệm phương pháp nói chung, và mang tính khái quát.
SVTH: Lê Thị Minh Trúc
GVHD: Th.s Phạm Quỳnh Trang
8


Khóa Luận Tốt Nghiệp

Ngành SPKTNN

Khái niệm phương pháp dạy học:
Có rất nhiều khái niệm về phương pháp dạy học:
- Theo Trần Thị Tuyết Oanh (2006): Phương pháp dạy học là cách thức hoạt động
phối hợp thống nhất giữa giáo viên và học sinh trong quá trình dạy học được tiến hành

dưới vai trò chủ đạo của giáo viên nhằm thực hiện tối ưu mục tiêu và các nhiệm vụ dạy
học.
- Theo Nguyễn An (1999) phương pháp dạy học là cách thức hoạt động có mối
quan hệ qua lại giữa giáo viên và học sinh để giải quyết các nhiệm vụ trong q trình
dạy học.
- Theo Lê Thị Hồng (2004): “Phương pháp dạy học là cách thức, là con đường, là
phương hướng hành động để giải quyết vấn đề nhận thức nhằm đạt mục đích dạy học”.
(trang 106)
Nhìn chung, những khái niệm trên có nội dung tương đối giống nhau. Song người
nghiên cứu đồng tình với khái niệm của Lê Thị Hoàng (2004), khái niệm ngắn gọn, dễ
hiểu, diễn đạt trên cở sở khái niệm phương pháp đã nêu trên.
2.3.2 Phân loại phương pháp dạy học
Có rất nhiều quan điểm về phân loại phương pháp dạy học:
- Theo I.Ia. Lence, ông phân loại phương pháp dạy học trên cơ sở đặc điểm hoạt
động nhận thức của học sinh, gồm có các phương pháp: giải thích minh họa, phương
pháp tái hiện, trình bày nêu vấn đề, tìm hiểu từng phần, nghiên cứu (theo Trần Thị
Tuyết Oanh, 2006; Phan Thị Mai Khuê, 2000)
- Theo S.I. Petrowski, E.Ia Golan: các tác giả này phân loại phương pháp dạy học
theo nguồn kiến thức và đặc điểm tri giác thông tin, bao gồm các phương pháp dùng
lời, phương pháp trực quan, phương pháp thực hành (Theo Thái Duy Tuyên, 1999).
Tuy nhiên, người nghiên cứu nhận thấy cách phân loại theo Lê Phước Lộc (2002) là
rất cụ thể, giúp giáo viên dễ dàng lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp và bao hàm
tất cả các phương pháp của các quan điểm trên. Qua tìm hiểu tài liệu, người nghiên
cứu sơ đồ hóa việc phân loại của Lê Phước Lộc như sau:

SVTH: Lê Thị Minh Trúc

9

GVHD: Th.s Phạm Quỳnh Trang

Khóa Luận Tốt Nghiệp

Ngành SPKTNN

Phương pháp dạy học
Cơ sở là các
giai đoạn của
QTDH

Cơ sở là
phương tiện
truyền tin

Cơ sở là con
đường tư duy

Cơ sở là cách tổ
chức truyền
thông tin

- Các phương

- Nhóm
phương
pháp dùng
lời

- Phương

pháp phân
tích - tổng
hợp

- PP làm mẫu bắt chước

- Nhóm
phương
pháp trực
quan

- Phương
pháp quy
nạp

- PP kể chuyện

pháp mở đầu
bài học
- Các phương
pháp nghiên
cứu tài liệu
mới
-Các phương
pháp củng cố
- Các phương
pháp kiểm tra

- Phương
pháp diễn

dịch

- Nhóm
phương
pháp tự lực
của học sinh

- Phương
pháp so sánh
đối chiếu

- PP thơng báo

- PP thí nghiệm
- PP dạy theo
nhóm
- PP sắm vai,…
- PP thảo luận
(seminar)
- PP dạy học giải
quyết tình
huống,…

Sơ đồ 2.1: Sơ đồ phân loại các phương pháp dạy học
Như vậy, chưa có sự thống nhất trong việc phân loại cụ thể các phương pháp dạy
học, như nhận định của Phan Thanh Long (2006): “Khó có thể xác định được một cơ
sở phân loại thống nhất để phân loại các phương pháp dạy học”. (trang 178)
2.3.3 Cơ sở lựa chọn các PPDH
Theo Trần Thị Tuyết Oanh, (2006) và Nguyễn An (1996), khi lựa chọn phương
pháp dạy học cần dựa trên các yếu tố sau:

-

Mục tiêu dạy học: thể hiện ở 3 mặt kiến thức, kỉ năng, thái độ.

SVTH: Lê Thị Minh Trúc

10

GVHD: Th.s Phạm Quỳnh Trang


Khóa Luận Tốt Nghiệp

-

Ngành SPKTNN

Nội dung dạy học: là tồn bộ tri thức khoa học của môn học, phương pháp dạy

học phải phù hợp với nội dung dạy học.
Ví dụ: Một trong những mục tiêu của môn Công Nghệ 10: giúp học sinh thực hiện
một số qui trình đơn giản trong bảo quản, chế biến một số nông lâm, thủy sản chủ yếu.
Với mục tiêu như vậy thì trong nội dung chương trình mơn Cơng Nghệ 10 cần có
những nội dung trên. Để đạt được mục tiêu và giúp cho học sinh lĩnh hội những kiến
thức trên, giáo viên có thể sử dụng kết hợp giữa các phương pháp dạy qui trình,
phương pháp thực hành, phương pháp diễn giảng, trong đó phương pháp thực hành
chiếm ưu thế hơn.
-

Đặc điểm của học sinh: lứa tuổi, thể lực,khả năng, sở thích,…của học sinh.

-

Năng lực của giáo viên: yếu tố này thể hiện ở kinh nghiệm, sở trường, sở đoản,

khả năng tổ chức, quản lí lớp,…
Trên đây là một số yếu tố cơ bản, ngồi ra cịn có các yếu tố khác chi phối: thời
gian, phương tiện dạy học,…
Tóm lại: Có rất nhiều yếu tố làm cơ sở cho việc lựa chọn phương pháp dạy học.
Phương pháp dạy học rất đa dạng và phong phú, mỗi phương pháp đều có những ưu và
nhược điểm. Vì vậy, cần sử dụng một cách hài hịa giữa các phương pháp để đạt được
kết quả dạy học tốt, vì theo nhận định của Phan Long (2004): “Mỗi phương pháp dạy
học dù tốt nhất vẫn có mặt mạnh, mặt yếu, khi thực hiện nên phối hợp hai hoặc nhiều
phương pháp vì khơng có phương pháp nào là độc quyền”. (trang 178)
2.3.4 Định hướng đổi mới PPDH theo hướng tích cực hóa người học
Trong những năm gần đây, đổi mới phương pháp giảng dạy trường THPT đã trở
thành nhiệm vụ cấp bách để nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Thực hiện đổi
mới PPDH theo các định hướng sau:
- Chuyển từ dạy học truyền thụ một chiều sang tổ chức cho học sinh học tập trong
hoạt động và bằng các hoạt động chủ động, tích cực, sáng tạo.

SVTH: Lê Thị Minh Trúc

11

GVHD: Th.s Phạm Quỳnh Trang


Khóa Luận Tốt Nghiệp

Ngành SPKTNN

- Đổi mới các hình thức tổ chức dạy học nhằm giúp cho học sinh nhận thấy việc
học lí thú, sinh động khơng nhàm chán, mang tính tự giác, có điều kiện tiếp cận với
mơi trường thực tế, nghiên cứu thực tiễn cuộc sống.
- Đổi mới cách học của học sinh, làm cho học sinh suy nghĩ, hành động, bày tỏ ý
kiến của mình nhiều hơn, chuyển sang hình thức học tập hợp tác: tổ chức nhóm, thảo
luận nhóm, dự án,…(Theo Nguyễn Hữu Chí, 2004)
Từ những định hướng trên, để đổi mới PPDH nói chung và mơn Cơng Nghệ 10 nói
riêng, giáo viên cần:
-

Tổ chức nhiều hình thức dạy học tích cực: hướng dẫn học sinh thực hành, thảo

luận, học nhóm, trị chơi, đóng vai, diễn kịch, seminar,…(Theo Phan Trọng Ngọ,
2005), qua đó giúp học sinh thu nhận kiến thức, hình thành kĩ năng thơng qua việc
học.
-

Tạo ra các tình huống có vấn đề, đặt ra các câu hỏi đòi hỏi học sinh phải biết

vận dụng kiến thức đã có từ kinh nghiệm bản thân, từ thực tiễn để giải quyết, giáo viên
không nên truyền thụ kiến thức một chiều.
-

Cần tổ chức cho học sinh thực hành, tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tiễn,

có điều kiện so sánh lí thuyết với thực tế, tăng tính tích cực, tự giác, sáng tạo.
Tóm lại, để việc đổi mới PPDH có hiệu quả cần phải thực hiện đồng bộ với việc đổi
mới các yếu tố: mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học, phương pháp kiểm tra đánh giá; đổi mới phải phù hợp với năng lực học tập của học sinh, điều kiện cơ sở vật

chất,…Ngoài ra giáo viên cần biết việc nên “ Kết hợp hài hịa các phương pháp tích
cực là điều kiện tạo cơ hội và sự hợp tác trong học tập cho HS nhằm hình thành và
phát triển bền vững trong tư tưởng và trí tuệ các em” (Theo Nguyễn Gia Cầu, 2008,
trang 55).
2.4 Phương pháp seminar
2.4.1 Khái Niệm

SVTH: Lê Thị Minh Trúc

12

GVHD: Th.s Phạm Quỳnh Trang


Khóa Luận Tốt Nghiệp

Ngành SPKTNN

Thuật ngữ “Seminar” trong đại từ điển Anh - Việt, có nghĩa là cuộc hội thảo,
chuyên đề nghiên cứu, nhóm nghiên cứu sinh, khóa học, chủ đề nghiên cứu dành cho
sinh viên cao đẳng. (Theo Bùi Thị Phụng, 2003)
Sau đây, người nghiên cứu giới thiệu một số khái niệm phương pháp seminar:
- Theo Phan Trọng Ngọ (2005): Seminar là hình thức học tập, trong đó một nhóm
học viên được giao chuẩn bị trước vấn đề nhất định. Sau đó trình bày trước lớp và thảo
luận vấn đề đã chuẩn bị trước tập thể lớp.
- Theo Đặng Vũ Hoạt và Hà Thị Đức (2003): “ Xêmina là hình thức thảo luận khoa
học, tranh luận về học thuật nhằm khơi sâu, mở rộng tri thức, tìm tịi, phát hiện chân lý
hoặc chứng minh, tìm cách vận dụng chân lý khoa học vào thực tiễn.” (trang 148)
Từ những khái niệm trên có thể hiểu một cách đơn giản seminar là phương pháp
dạy học mà trong đó người học có sự nghiên cứu về một chủ đề được giao dưới sự

hướng dẫn của giáo viên. Kết quả của quá trình nghiên cứu được đúc kết thành bài báo
cáo, trình bày trước tập thể lớp để cùng nhau thảo luận, trao đổi ý kiến.
2.4.2 Một số nét đặc trưng cơ bản của phương pháp seminar
Theo Lê Khánh Bằng (1993), phương pháp seminar có 3 đặc trưng cơ bản nhất:
- Có chủ đề khoa học
- Có sự chuẩn bị cẩn thận (về phía học sinh và giáo viên)
- Có người hướng dẫn
Mặt khác, theo ĐặngVũ Hoạt và Hà Thị Đức (2003) cho rằng phương pháp seminar
chỉ có hai đặc trưng cơ bản sau:
- Có chủ đề khoa học
- Có sự hướng dẫn của giáo viên
Qua hai nhận định trên, người nghiên cứu đồng tình với nhận định của Lê Khánh
Bằng (1993): phương pháp seminar không thể thiếu một trong 3 yếu tố trên, đặc biệt
việc sử dụng phương pháp dạy học seminar ở trường trung học phổ thơng thì yếu tố
SVTH: Lê Thị Minh Trúc

13

GVHD: Th.s Phạm Quỳnh Trang


Khóa Luận Tốt Nghiệp

Ngành SPKTNN

“có sự chuẩn bị trước” là khơng thể thiếu. Thật vậy, theo nhận định của Hồng Thị
Minh Hảo (2008): “seminar là phương pháp học tập mới đối với sinh viên khi mới
bước vào trường” (trang 33), sinh viên khi mới bước vào trường đại học, chỉ là giai
đoạn chuyển tiếp từ trường trung học phổ thông sang bậc đại học, học sinh phải thay
đổi cách học, cách làm việc theo một mơi trường mới hồn tồn.Vì thế phương pháp

này cũng hoàn toàn mới mẽ đối với học sinh trung học phổ thơng, cần có sự chuẩn bị
chu đáo hơn trước khi tổ chức thực hiện một bài giảng theo phương pháp này.
2.4.3 Các loại hình seminar
Qua nghiên cứu tài liệu, người nghiên cứu nhận thấy có nhiều cách phân loại trong
đó cách phân loại các loại hình seminar của Đặng Vũ Hoạt (2003) và Lê Khánh Bằng
(1993) là khá rõ ràng, dễ hiểu và có thể tóm tắt qua bảng sau:

Cơ sở phân loại

Loại hình semiar
- Tiền seminar
- Seminar gắn với giáo trình

Mức độ và phạm vi nội dung

- Seminar gắn với một số phần hay chương cơ bản của
giáo trình
- Seminar gắn với chuyên đề
- Seminar thơng báo, tái hiện

Tính chất, mức độ q trình
- Seminar tìm kiếm bộ phận
nhận thức
- Seminar nghiên cứu
- Seminar thảo luận, tranh luận tự do
Phương thức tiến hành
- Seminar báo cáo
- Seminar theo tổ
Phạm vi tổ chức
- Seminar theo lớp

Bảng 2.1: Bảng phân loại các loại hình seminar
SVTH: Lê Thị Minh Trúc

14

GVHD: Th.s Phạm Quỳnh Trang


Khóa Luận Tốt Nghiệp

Ngành SPKTNN

2.4.4 Ưu và nhược điểm của phương pháp seminar
2.4.4.1 Ưu điểm
Qua nghiên cứu tài liệu của một số tác giả về tác dụng của phương pháp seminar:
Nguyễn Cảnh Toàn (2004), Hoàng Thị Minh Hảo (2008), Lê Khánh Bằng (1993) và
Đỗ Ngọc Thanh (2006) người nghiên cứu đưa ra một số ưu điểm của phương pháp
seminar như sau:
- Kích thích nhu cầu, hứng thú tìm tịi, nghiên cứu khoa học; trí thơng minh và sáng
tạo của học sinh.
- Rèn luyện kỹ năng thuyết trình, diễn đạt và bảo vệ ý kiến trước đám đông, đồng
thời biết lắng nghe và tơn trọng ý kiến của người khác.
- Hình thành niềm tin cá nhân, ý thức làm việc khoa học và hợp tác.
- Giúp học sinh tự kiểm tra, điều chỉnh kiến thức thông qua thảo luận, trao đổi ý
kiến với tập thể, với giáo viên từ đó giúp học sinh mở rộng phạm vi hiểu biết và hiểu
sâu sắc nội dung kiến thức.
- Giúp giáo viên kiểm tra năng lực làm việc, trình độ của học sinh đồng thời giúp
giáo viên thu nhận những thông tin phản hồi từ phía học sinh về cách tổ chức, hướng
dẫn từ đó thay đổi, bổ sung bài giảng.

2.4.4.2 Nhược điểm
- Tốn nhiều thời gian chuẩn bị
- Hạn chế một số nội dung chủ đề seminar
- Là phương pháp chủ yếu ở các lớp dành cho người lớn. (Theo Phan Trọng Ngọ,
2005)
2.4.5 Các bước tổ chức phương pháp seminar
Theo tài liệu nghiên cứu của Lê Khánh Bằng (1993), người nghiên cứu chia các
bước tổ chức phương pháp seminar thành 2 giai đoạn và 5 bước như sau:
Giai đoạn 1: Chuẩn bị
* Sự chuẩn bị của giáo viên:
SVTH: Lê Thị Minh Trúc

15

GVHD: Th.s Phạm Quỳnh Trang