Ảnh hưởng của Acid pak 4 way đến sinh trưởng và tỷ lệ nhiễm Cầu trùng trên gà thịt lông màu nuôi vụ hè tại Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
--------------------------------

NGUYỄN THỊ NGỌC LAN
Tên đề tài:
“ẢNH HƢỞNG CỦA ACID PAK 4 WAY ĐẾN SINH TRƢỞNG
VÀ TỶ LỆ NHIỄM CẦU TRÙNG TRÊN GÀ THỊT LÔNG MÀU NUÔI
VỤ HÈ TẠI THÁI NGUYÊN”

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo:

Chính qui

Chuyên ngành: Thú y
Khoa:

Chăn nuôi Thú y

Khóa học:

2013 - 2017

Thái Nguyên, năm 2017


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
--------------------------------

NGUYỄN THỊ NGỌC LAN
Tên đề tài:
“ẢNH HƢỞNG CỦA ACID PAK 4 WAY ĐẾN SINH TRƢỞNG
VÀ TỶ LỆ NHIỄM CẦU TRÙNG TRÊN GÀ THỊT LÔNG MÀU NUÔI
VỤ HÈ TẠI THÁI NGUYÊN”

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo:

Chính qui

Chuyên ngành:

Thú y

Lớp:

45TY - N01

Khoa:

Chăn Nuôi Thú Y

Khóa học:

2013 - 2017

Giảng viên hƣớng dẫn:

PGS.TS. Trần Thanh Vân

Thái Nguyên, năm 2017


i
LỜI CẢM ƠN

Trên thực tế không có sự thành công nào mà không gắn liền với những sự hỗ trợ
dù ít hay nhiều, dù trực tiếp hay gián tiếp của người khác. Trong suốt thời gian học
tập, nghiên cứu tại giảng đường và thực tập tốt nghiệp tại cơ sở, em đã nhận được rất
nhiều sự giúp đỡ của các cơ quan, các cấp lãnh đạo và các cá nhân.
Để đáp lại tình cảm đó, qua đây em xin bày tỏ lòng biết ơn, sự kính trọng sâu
sắc nhất tới: Ban giám hiệu Nhà trường, Ban chủ nhiệm khoa Chăn nuôi thú y, các
thầy cô giáo cùng ban lãnh đạo xã Quyết Thắng – TP. Thái Nguyên.
Đặc biệt, em xin chân thành cảm ơn sự quan tâm, giúp đỡ nhiệt tình của toàn
thể gia đình thầy giáo PGS.TS. Trần Thanh Vân, cô giáo TS. Nguyễn Thị Thúy
Mỵ, đã trực tiếp chỉ bảo, động viên và hướng dẫn em trong suốt thời gian thực tập tốt
nghiệp. Tất cả những bài học đó sẽ giúp em vững tin hơn trong cuộc sống cũng
như công tác sau này. Một lần nữa em xin kính chúc thầy cô giáo sức khỏe,
hạnh phúc và thành công hơn nữa trong sự nghiệp trồng người.
Cuối cùng em xin trân trọng gửi tới các Thầy giáo, Cô giáo trong hội đồng
chấm báo cáo lời cảm ơn chân thành và lời chúc tốt đẹp nhất.
Em xin chân thành cảm ơn !
Thái Nguyên, ngày tháng năm 2017
Sinh viên

Nguyễn Thị Ngọc Lan

ii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Một số đặc điểm phân loại Cầu trùng gà ........................................ 13
Bảng 3.1. Sơ đồ bố trí thí nghiệm ................................................................... 24
Bảng 4.1. Chương trình sử dụng vắc-xin ........................................................ 30
Bảng 4.2. Kết quả phục vụ sản xuất................................................................ 33
Bảng 4.3. Tỷ lệ nuôi sống gà thí nghiệm qua các tuần tuổi ............................ 34
Bảng 4.4 Sinh trưởng tích lũy gà thí nghiệm qua các tuần tuổi...................... 35
Bảng 4.5. Sinh trưởng tuyệt đối của gà thí nghiệm ........................................ 37
Bảng 4.6. Sinh trưởng tương đối theo tuần của gà thí nghiệm (%) ................ 38
Bảng 4.7. Thu nhận thức ăn của gà thí nghiệm............................................... 40
Bảng 4.8. Tiêu tốn thức ăn cộng dồn cho 1 kg khối lượng (kg) ..................... 41
Bảng 4.9. Chỉ số sản xuất (PI) và chỉ số kinh tế (EN) của gà thí nghiệm ...... 42
Bảng 4.10. Tỷ lệ và cường độ nhiễm Cầu trùng của gà thí nghiệm qua kiểm
tra mẫu phân .................................................................................. 43
Bảng 4.11. Ảnh hưởng của axit pak 4 way tới tỷ lệ nhiễm Cầu trùng theo tuần
tuổi của gà thí nghiệm ................................................................... 44
Bảng 4.12. Ảnh hưởng của Acid pak 4 way tới cường độ nhiễm Cầu trùng
theo tuần tuổi của gà thí nghiệm ................................................... 46
Bảng 4.13. Ảnh hưởng của Acid pak 4 way tới hiệu quả điều trị bệnh Cầu
trùng .............................................................................................. 50
Bảng 4.14. Chi phí thức ăn và sơ bộ hạch toán thu – chi phí trực tiếp của gà
thí nghiệm đến 84 ngày tuổi ......................................................... 51


iii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 2.1: Hệ tiêu hoá của gia cầm ................................................................... 7
Hình 2.2: Gà Ri .............................................................................................. 19
Hình 2.3. Gà Lương Phượng .......................................................................... 20
Hình 2.4. Gà F1 .............................................................................................. 21
Hình 4.1. Đồ thị sinh trưởng tích lũy của gà thí nghiệm ............................... 36
Hình 4.2. Biểu đồ sinh trưởng tuyệt đối ......................................................... 36
Hình 4.3. Biểu đồ sinh trưởng tương đối ....................................................... 39
Hình 4.4: Biểu đồ cường độ nhiễm Cầu trùng qua kiểm tra mẫu phân lô TN ......49
Hình 4.5: Biểu đồ cường độ nhiễm Cầu trùng qua kiểm tra mẫu phân lô ĐC49


iv

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt

Ý nghĩa

AP4W

Acid pak 4 way

Cs

Cộng sự

ĐC

Đối chứng

ĐHNL

Trường Đại học Nông Lâm

TĂ

Thức ăn

FCR

Hệ số chuyển hóa thức ăn

Nxb

Nhà xuất bản

SS

Sơ sinh

TĂ

Thức ăn

TCVN

Tiêu chuẩn Việt Nam

TN

Thí nghiệm

VM

Vân Mỵ


v
MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN.......................................................................................................................i
DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................................ii
DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................................ii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ...........................................................................................iv
MỤC LỤC ...........................................................................................................................v
Phần 1: MỞ ĐẦU ..............................................................................................................1
1.1. Đặt vấn đề......................................................................................................................1
1.2. Mục đích của đề tài ......................................................................................................1
1.3. Ý nghĩa của đề tài .........................................................................................................2
1.3.1. Ý nghĩa khoa học .................................................................................... 2
1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn ..................................................................................... 2
Phần 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ................................................................................3
2.1. Cơ sở khoa học của đề tài ............................................................................................3
2.1.1. Vài nét giới thiệu về Acid pak 4 way...................................................... 3
2.1.2. Đặc điểm cấu tạo bộ máy tiêu hóa và sinh lý tiêu hóa của gà ................ 7
2.1.3. Đặc điểm sinh trưởng và những yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh
trưởng của gia cầm .......................................................................................... 10
2.1.4. Những hiểu biết về bệnh Cầu trùng gà..................................................................12
2.1.5. Đặc điểm ngoại hình và khả năng sản xuất của gà Ri, gà Lương Phượng
và gà F1 ........................................................................................................... 19

2.2. Tổng quan các nghiên cứu trong và ngoài nước .....................................................21
2.2.1. Tình hình nghiên cứu trong nước.......................................................... 21
2.2.2. Tình hình nghiên cứu trên thế giới ........................................................ 22
Phần 3: ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU....23
3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................23


vi

3.2. Địa điểm và thời gian tiến hành ................................................................................23
3.3. Nội dung nghiên cứu..................................................................................................23
3.4. Phương pháp nghiên cứu và các chỉ tiêu theo dõi...................................................23
3.4.1. Phương pháp bố trí thí nghiệm.............................................................. 23
3.4.2. Phương pháp theo dõi, thu thập thông tin ............................................. 24
3.4.3. Phương pháp xử lý số liệu..................................................................... 25
3.4.4. Các chỉ tiêu theo dõi.............................................................................. 26
Phần 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................................29
4.1. Kết quả phục vụ sản xuất...........................................................................................29
4.2. Kết quả chuyên đề nghiên cứu khoa học .................................................................33
4.2.1. Tỷ lệ nuôi sống của gà thí nghiệm ........................................................ 33
4.2.2. Sinh trưởng của gà thí nghiệm qua các tuần tuổi .................................. 34
4.2.3. Khả năng thu nhận và chuyển hoá thức ăn của gà thí nghiệm.............. 39
4.2.4. Chỉ số sản xuất và chỉ số kinh tế của gà thí nghiệm.............................................42
4.2.5. Tỷ lệ, cường độ nhiễm Cầu trùng của gà thí nghiệm............................43
4.2.6. Ảnh hưởng của Acid pak 4 way tới hiệu quả điều trị bệnh Cầu trùng ........50
4.2.7. Chi phí trực tiếp cho 1 kg gà xuất bán .................................................. 50
Phần 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ............................................................................52
5.1. Kết luận .......................................................................................................................52
5.2. Tồn tại ..........................................................................................................................53
5.3. Đề nghị ........................................................................................................................53

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................54
PHỤ LỤC


1

Phần 1
MỞ ĐẦU
1.1. Đặt vấn đề
Theo thống kê chăn nuôi Việt Nam [28], tính đến 1/10/2017 cả nước có 361
triệu gia cầm, trong đó gà vẫn là gia cầm chính khi chiếm tới 275 triệu con, sản
lượng thịt hơi đạt 437 nghìn tấn. Chính vì thế, ngành chăn nuôi gia cầm đã và đang
cho thấy được vai trò rất lớn trong việc cung cấp thực phẩm và nâng cao chất lượng
bữa ăn hằng ngày cho con người. Cùng với các tỉnh Hà Nội, Hải Phòng, Bắc Giang,
Thanh Hóa, Nghệ An, Bình Dương, Đồng Nai thì Thái Nguyên cũng là một trong
những địa phương nuôi gia cầm lớn nhất cả nước. Vì vậy, sinh trưởng và tình hình
nhiễm bệnh là những tiêu chí được quan tâm hàng đầu trong chăn nuôi gà.
Ở gà khỏe mạnh, pH của diều sẽ giảm từ mức trung tính xuống 4.9 sau khi ăn.
Việc bổ sung thêm Acid pak 4 way vào nước uống sẽ làm giảm pH của nước từ
mức trung tính xuống dưới 4 và mức tốt nhất là 3 - 3.5 thông qua các chất đệm của
một axit hữu cơ (citric và sodium citrate), nhanh chóng giảm pH của chất chứa ở
diều đến khoảng thích hợp nhất cho các hoạt động của vi sinh vật sản sinh axit
lactic. Từ đó hạn chế được sự phát triển của vi sinh vật gây bệnh, nâng cao được
sức đề kháng của cơ thể, đăc biệt là các bệnh do kí sinh trùng gây ra. Trong đó,
bệnh Cầu trùng là phổ biến hơn cả với tỷ lệ chết cao, từ 30 - 100%, ngoài ra bệnh có
ảnh hưởng rất lớn đến năng suất gà, tăng tỷ lệ còi cọc, giảm sản lượng trứng 15 30% trên gà sinh sản, giảm trọng lượng so với gà khỏe từ 12 - 30 % (Lê Văn Năm,
2004) [16]. Xuất phát từ thực tế trên, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Ảnh hưởng
của Acid pak 4 way đến sinh trưởng và tỷ lệ nhiễm Cầu trùng trên gà thịt lông
màu nuôi vụ hè tại Thái Nguyên”.
1.2. Mục đích của đề tài

- Xác định ảnh hưởng của việc dùng axit park 4 way đến cường độ nhiễm và
tỷ lệ nhiễm Cầu trùng ở gà thịt lông màu nuôi vụ Hè.
- Xác định ảnh hưởng của việc dùng axit pak 4 way tới khả năng tăng khối
lượng của gà thịt lông màu.


2
1.3. Ý nghĩa của đề tài
1.3.1. Ý nghĩa khoa học
- Kết quả nghiên cứu đề tài là cơ sở phục vụ nghiên cứu cho CBGV và sinh
viên khoa Chăn nuôi Thú y.
1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn

- Acid pak 4 way góp phần tăng khả năng tiêu hóa, giảm tỷ lệ mắc bệnh Cầu
trùng, giảm chi phí thuốc thú y.
- Từ kết quả nghiên cứu ta có thể sử dụng axit park 4 way để tăng hiệu quả
trong chăn nuôi.


3

Phần 2
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. Cơ sở khoa học của đề tài
2.1.1. Vài nét giới thiệu về Acid pak 4 way
2.1.1.1. Đặc điểm của Acid pak 4 way
Việc bổ sung Acid pak 4 way vào nước uống nhằm làm pH của nước giảm
xuống dưới 4 và mức tốt nhất là từ 3 đến 3.5. Giảm pH nước đã làm gia cầm nhanh
chóng giảm pH của chất chứa ở diều đến khoảng thích hợp nhất cho các hoạt động
của vi sinh vật sản sinh acid lactic trong lúc đó lại hạn chế được sự phát triển của

các vi sinh vật gây bệnh.

- Cơ chế tác động: Chất axit hóa trong AP4W là một chất đệm acid citrate bao gồm
acid citric và natri citrate. Thông qua hoạt động đệm của axit này AP4W có thể làm
giảm pH đến khoảng mong muốn, rồi giữ ở mức đó.
- Thành phần Acid pak 4 way: gồm 4 nhóm
Nhóm 1: Các axit hữu cơ (acid citric, acid sorbic)
Các acid hữu cơ được sử dụng phổ biến trong thức ăn chăn nuôi gồm có
formic, axetic, propionic, butyric, lactic, sorbic, fumaric, tartaric, citric, benzoic, và
malic, và được chia làm 2 nhóm dựa theo đặc tính của chúng. Nhóm thứ nhất gồm
có: Lactic, fumaric, citric có đặc tính gián tiếp giảm thiểu số lượng vi khuẩn bằng
cách giảm trừ độ pH trong dạ dày; trong khi đó, nhóm thứ hai gồm có: Formic,
axetic, propionic và sorbic có đặc tính tác động trực tiếp làm giảm độ pH trong
đường tiêu hóa trên tế bào của vi khuẩn Gram.
Theo Nguyễn Hoàng Hải (2017) [32], tác dụng làm tăng kích thước của lớp vi
nhung mao đường ruột cũng được cải thiện bởi sử dụng acid hữu cơ: 1% acid sorbic
và 0.2% acid citric hiệu quả cho gà con ở 14 ngày tuổi.
Axit citric
+ Là một axit hữu cơ yếu, tồn tại trong một loạt các loại rau củ (chanh, cam, bưởi).


4
+ Cấy nấm Aspergillus niger trong môi trường glucoz lọc ra được dung dịch +
Ca(OH)2 muối Canxi citrate + acid sulfuric

acid citric.

+ Các tính chất đệm của các citrat được sử dụng để kiểm soát pH, đồng thời có
khả năng làm mềm nước bằng sự chelat hóa các kim loại cho nước cứng, rất tốt để
sử dụng trong chăn nuôi.

Axit sorbic (C6H8O2)
+ Được phân lập vào năm 1859 bằng cách chưng cất dầu rowanberry AW.
+ Có thể hạn chế hiệu quả hoạt động của nấm mốc, men và vi khuẩn
Aerophile. Cản trở việc tăng trưởng và sinh sản của các vi sinh vật độc hại như
Pseudomonas. Acid sorbic kéo dài thời gian lưu trữ thực phẩm mà vẫn lưu giữ được
hương vị ban đầu.
Cơ chế hoạt động của axit hữu cơ:
- Giảm thiểu độ pH trong dạ dày.
- Cải thiện hoạt động của các enzyme phân giải protein và tiêu hóa chất dinh
dưỡng, kích thích các hoạt động tiêu hóa của enzyme.
- Cân bằng số lượng quần thể vi khuẩn và thúc đẩy tăng trưởng của các vi
khuẩn có lợi, giảm thiểu khả năng sống sót của các tác nhân gây bệnh, và trực tiếp
diệt trừ các vi khuẩn có hại. (Biospring, 2016) [29].
Nhóm 2: Các chất khoáng (NaCl, ZnSO4, MgSO4, K)
NaCl, Kali: Tăng tính ngon miệng, tăng khả năng tiêu hóa, hấp thu protein,
giúp ổn định độ toan kiềm của máu, tham gia vào hệ đệm của máu, giữ áp suất thẩm
thấu của máu và mô bào, ổn định nhịp tim và hô hấp, giúp cho các dây thần kinh và
cơ bắp hoạt động đúng chức năng, giảm stress do nhiệt.
ZnSO4: Đóng vai trò quan trọng trong trao đổi chất Protein, carbohydrate, lipit. Có
vai trò trong phát triển xương, duy trì sức sinh sản, chống sừng hóa.
Magie sulfate: Là thành phần của xương và răng. Đảm bảo khả năng hoạt
động của hệ thống thần kinh và cơ, nằm trong thành phần 1 số enzyme. Điều hòa
phản ứng photphoryl – oxy hóa, tham gia vào điều hòa thân nhiệt.


5
Nhóm 3: Các chiết suất men đƣợc sấy khô (chiết xuất men Aspergillus niger,
chiết xuất men Bacillus subtilis, sản phẩm lên men Lactobacillus acidophilus và
chiết xuất men Enterococcus faecium đều được sấy khô).
Chiết xuất men Aspergillus niger được sấy khô

+ Phân bố nhiều trong tự nhiên (đất, xác bã thực vật, hoa quả và đặc biệt nhiều
ở vùng khí hậu ấm áp). Là những cơ thể hiếu khí sống hoại sinh hoặc kí sinh, không
có khả năng quang hợp, sống nhờ khả năng hấp thụ các loại chất hữu cơ có sẵn
quan bề mặt khuẩn tỵ).
+ Có khả năng đồng hóa các loại đường khác nhau như: Glucose, fructose,...
từ đó tham gia quá trình sản xuất axit citric.
Chiết xuất men Bacillus subtilis được sấy khô
+ B. subtilis có khả năng sản sinh nhiều enzyme, nhưng quan trọng nhất là
amylase và protease, 2 loại enzyme thuộc hệ thống men tiêu hóa.
+ B. subtilis có khả năng sinh tổng hợp một số chất kháng sinh có tác dụng ức
chế sinh trưởng hoặc tiêu diệt một số vi sinh vật khác, tác dụng lên cả vi khuẩn
Gram(-), Gram(+) và nấm gây bệnh.
+ B. subtilis thường tồn tại trong sản phẩm ở trạng thái bào tử, nhờ vậy khi
uống vào dạ dày, nó không bị acid cũng như các men tiêu hóa ở dịch vị phá hủy. Ở
ruột, bào tử nẩy mầm và phát triển thành thể hoạt động giúp cân bằng hệ vi sinh có
ích trong đường ruột, cải thiện hệ thống tiêu hóa, nhất là sau khi sử dụng kháng sinh
kéo dài.
Sản phẩm lên men Lactobacillus acidophilus được sấy khô
Tác dụng lactobacillus trong chăn nuôi là dùng để sản xuất men và chất diệt
khuẩn lactocidin, ức chế sinh trưởng số lượng vi khuẩn gây bệnh đường ruột cho
vật nuôi. Tăng cường kháng sinh tự nhiên và hệ miễn dịch đường ruột. Khả năng
tạo acid của Lactobacillus acidophilus khoảng 2%.


6
Chiết xuất men Enterococcus faecium sấy khô

+ Là tăng cường enzyme tiêu hóa chất hữu cơ như tinh bột, đường, kích thích
tiêu hóa cho vật nuôi.
+ Trong quá trình kích thích tiêu hóa, vật nuôi hạn chế rơi vào tình trạng rối

loạn tiêu hóa do thức ăn, mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột do rối loạn tiêu hóa,
ngăn ngừa dấu hiệu tiền bệnh của những loại bệnh đường tiêu hóa.
Nhóm 4: Các chất khác (Maltodextrin, Silicon dioxide, natri citrate)
Maltodextrin
+ Tạo vị ngọt trong các sản phẩm thức ăn chăn nuôi thú y, kích thích vị giác,
có tính hòa tan, chống vón cục.
Silicon dioxide
+ Cải thiện sự hấp thụ chất dinh dưỡng, làm tăng tăng khối lượng lượng của
vật nuôi và hiệu quả hấp thụ thức ăn một cách lành mạnh, giúp giảm mùi hôi thối.
Natri citrate:
+ Là một base liên hợp của một axit yếu, citrat có thể đóng vai trò làm chất
đệm hay chất điều chỉnh độ chua, chống lại sự thay đổi pH. Natri citrat dùng để
kiểm soát độ axit trong vài chất, như thạch. Hợp chất này là thuốc kháng acid
(antacid), như Alka-Seltzer, khi được hòa tan trong nước.
+ Có tính kiềm nhẹ và có thể được dùng chung với axit citric để tạo các dung
dịch đệm tương thích sinh học.
2.1.1.2. Tác dụng của AP4W đến hiệu quả chăn nuôi
- Giảm nhanh tiêu chảy và gia tăng hiệu quả tổng thể của việc sử dụng thức ăn.
- Giảm tỷ lệ nhiễm bệnh và tiêu chảy là dấu hiệu đặc trưng trong 1 đến 2 tuần
đầu: Đó là do các chất acid hóa, các vi khuẩn sản sinh acid lactic đã gia tăng khả
năng bảo vệ, giúp hạn chế tác hại của các vi khuẩn đường ruột.
- Gia tăng khả năng miễn dịch: Giảm các phản ứng do tiêm chủng vaccine và
gia tăng chuẩn độ kháng thể.


7
- Giúp duy trì môi trường của hệ tiêu hóa, hiệu quả cao khi sử dụng cho việc
úm gà, rút ngắn thời gian chuyển tiếp trước và sau khi chuyển đàn.
- Phân khô, giảm mùi nhanh chóng sau khi sử dụng.
2.1.1.3. Liều lượng dung Acid pak 4 way

Liều lượng và cách bổ sung AP4W: Pha 0,5 g AP4W vào nước uống cho gà
liên tục trong 5 ngày đầu và 1 lần/ tuần vào các tuần tiếp theo.
2.1.2. Đặc điểm cấu tạo bộ máy tiêu hóa và sinh lý tiêu hóa của gà

Nguồn: (Aspen Johnson, 2017) [27]
Hình 2.1: Hệ tiêu hoá của gia cầm
Sự trao đổi chất và năng lượng ở gia cầm cao hơn so với động vật có vú và
được bồi bổ nhanh chính bởi quá trình tiêu hóa và hấp thu các chất dinh dưỡng.
Khối lượng rất lớn các chất tiêu hóa đi qua ống tiêu hóa thể hiện tốc độ và cường độ
của các quá trình tiêu hóa ở gà, vịt, ở gà còn non tốc độ là 30 – 39 cm/giờ, gà con
lớn hơn là 32 – 40 cm/giờ và ở gà trưởng thành là 40 – 42 cm/giờ, chất tiêu hóa
được giữ lại trong ống tiêu hóa không quá 2 – 4 giờ (Hội chăn nuôi Việt Nam, 2001 [3]).
* Tiêu hóa ở miệng
Gia cầm mổ thức ăn bằng mỏ, một phút mổ 180 - 240 lần, lúc đói mổ nhanh,
mỏ mở rộng. Mặt trên lưỡi có răng rất nhỏ hóa sừng, hướng về cổ họng để đưa thức


8
ăn về phía thực quản - thị giác và xúc giác kiểm tra tiếp nhận thức ăn, còn vị giác và
khứu giác kém hơn.
Thiếu ánh sáng gà ăn kém. Tuyến nước bọt kém phát triển, thành phần chủ
yếu là dịch nhầy. Nước bọt có tác dụng thấm trơn thức ăn thuận tiện cho việc nuốt.
* Tiêu hóa ở diều
Diều gà hình túi ở thực quản chứa được 100 – 120 mg thức ăn. Giữa các cơ
thắt lại có ống diều để khi gà đói, thức ăn đi thẳng vào phần dưới của thực quản và
dạ dày không qua túi diều.
Ở diều thức ăn được làm mềm, quấy trộn và tiêu hóa từng phần do các men và
vi khuẩn có trong thức ăn thực vật. Thức ăn cứng lưu lại trong diều lâu hơn. Khi
thức ăn và nước có tỉ lệ 1:1 thì được giữ lại ở diều 5 - 6 giờ. Độ pH trong diều gia
cầm là 4,5 - 5,8. Sau khi ăn từ 1- 2 giờ diều co bóp theo dạng dãy với khoảng cách

15 - 20 phút, sau khi ăn từ 5 - 12 giờ là 10 - 12 phút. Ở diều nhờ men amylaza của
nước bọt chuyển xuống, tinh bột được phân giải thành đường đa rồi một phần
chuyển thành đường glucoza.
* Tiêu hoá ở dạ dày
Dạ dày chia ra: Dạ dày tuyến và dạ dày cơ
Dạ dày tuyến: Cấu tạo từ cơ trơn là dạng ống ngắn, có vách dày, khối lượng
khoảng từ 3,5 - 6 gam. Vách gồm màng nhầy, cơ và mô liên kết. Dịch có chứa
chlohydric, pepsin và musin. Sự tiết dịch diễn ra liên tục, sau khi ăn càng được tăng
cường. Thức ăn không giữ lâu ở dạ dày tuyến, khi được dịch dạ dày làm ướt, thức
ăn chuyển xuống dạ dày cơ nhờ nhịp co bóp đều đặn của dạ dày cơ (không quá một lần/phút).
Dạ dày cơ: Cấu tạo từ cơ vân, có dạng hình đĩa hơi bóp ở phía cạnh. Dạ dày cơ
không tiết dịch tiêu hóa mà dịch này từ dạ dày tuyến tiết ra chảy vào dạ dày cơ.
Thức ăn được nghiền nát bằng cơ học, trộn lẫn và tiêu hóa dưới tác dụng của men
dịch dạ dày, enzyme và các vi khuẩn. Acid Chlohydric tác động làm cho các pepton
và một phần thành các acid amin. Từ dạ dày cơ, các chất dinh dưỡng được truyền
vào tá tràng có các men của dịch ruột và tuyến tụy cùng tham gia, môi trường kiềm
hóa tạo điều kiện thích hợp cho sự hoạt động của các men phân giải protein và


9
glucid. Sỏi và các dị vật trong dạ dày làm tăng tác động nghiền của vách dạ dày. Tốt
nhất nên cho gà ăn sỏi thạch anh vì không bị phân hủy bởi Acid Chlohydric.
* Tiêu hoá ở ruột
Ruột non: Đầu trên giáp với dạ dày cơ, đầu dưới giáp với manh tràng. Ruột già
của gia cầm không phát triển, do trực tràng thô ngắn và hai manh tràng đổ vào đoạn
đầu trực tràng tạo thành. Quá trình cơ bản phân tích men từng bước các chất dinh
dưỡng đều được tiến hành chủ yếu ở ruột non. Thành ruột cũng có lớp nhung mao
nhăn nheo. Các tuyến tiêu hóa phân bố dọc thành niêm mạc ruột:
Dịch ruột gà lỏng, đục, kiềm tính, pH = 7,42 với độ đặc 1.0076 và chứa các
men proteolyse, amonlitic, lypolitic và enterokinaza.

Dịch tuyến tụy - pancreatic - lỏng, không màu, hơi mặn, có phản ứng hơi toan
hoặc kiềm (pH = 6 ở gà, pH = 7,2 -7,5 ở gia cầm khác). Dịch này có men tripsin,
carboxin peptidaza, mantaza và lipaza. Trong các chất khô của dịch này có các acid
amin, lipid và các chất khoáng CaCl2, NaCl, NaHCO3.v.v. Gà một năm tuổi, lúc
bình thường tuyến tụy tiết ra 0,4 - 0,8 ml/giờ, sau khi 5 - 10 phút lượng tiết tăng gấp
3 - 4 lần, giữ cho đến giờ thứ 3, rồi giảm dần. Thành phần thức ăn có ảnh hưởng
đến quá trình tiết dịch men của tụy: thức ăn giàu protein nâng hoạt tính proteolyse
lên 60 %, giàu lipid tăng hoạt tính của lypolitic, v.v.
Mật của gia cầm được tiết liên tục từ túi mật vào đường ruột, lỏng màu sáng
hoặc xanh đậm, tính kiềm, pH =7,3 - 8,5. Mật có vai trò đa dạng trong quá trình tiêu
hóa của gia cầm: Gây nên nhũ tương mỡ, hoạt hóa các enzym tiêu hóa của dịch tụy,
kích thích làm tăng nhu động ruột, tạo điều kiện hấp thu các chất dinh dưỡng đã
được tiêu hóa, đặc biệt là các acid béo mà chúng tạo thành các hợp chất dễ hòa tan.
Mật ngăn cản việc gây nên vết loét trên màng nhầy của dạ dày cơ và có tính diệt khuẩn.
Ở ruột gluxit được phân giải thành các monosaccarit do men amylaza của dịch
tụy, một phần của dịch ruột. Phần dưỡng chất không được hấp thu ở ruột non
chuyển xuống manh tràng và van hồi manh tràng của ruột già. Ruột già không có
tuyến tiết dịch tiêu hóa, chỉ có tế bào chén của màng nhầy tiết ra dịch nhầy. Quá
trình tiêu hóa trong ruột già phụ thuộc vào enzyme của ruột non đi xuống, các


10
enzyme này chỉ hoạt động ở phần đầu ruột già. Ở đây cũng diễn ra quá trình tiêu
hóa như ở ruột trong ruột non.
Trong ruột già còn có hệ vi sinh vật cư trú, về số lượng và chủng loại giống
như trong dạ cỏ của động vật nhai lại. Các vi sinh vật này hoạt động chủ yếu ở
manh tràng, phân giải cellulose, bột đường, protein.
Quá trình tiêu hóa trong ruột già một phần do tác dụng của emzyme ở ruột
non đi xuống còn chủ yếu nhờ tác dụng của hệ vi sinh vật. Quá trình tiêu hóa
cellulose và tiêu hóa protein tạo ra các acid béo bay hơi và các amino acid sẽ

được hấp thu ở đây.
2.1.3. Đặc điểm sinh trưởng và những yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh
trưởng của gia cầm
2.1.3.1. Khái niệm sinh trưởng
Ở sinh vật từ khi hình thành phôi tới khi trưởng thành, khối lượng và thể tích
cơ thể tăng lên. Điều này trước tiên là số lượng tế bào tăng lên, các cơ quan bộ phận
trong cơ thể đều có sự tăng lên về khối lượng và kích thước. Từ đó, dẫn đến khối
lượng và thể tích của cơ thể tăng lên. Sự lớn lên của cơ thể là là do sự tích lũy các
chất hữu cơ thông qua việc trao đổi chất.
Ngô Giản Luyện (1994) [11]: Trong các tổ chức cấu tạo cơ thể gia cầm thì
khối lượng cơ chiếm nhiều nhất: 42- 45 % khối lượng cơ thể. Khối lượng con trống
luôn lớn hơn con mái (không phụ thuộc vào giống, lứa tuổi và loại gia cầm). Giai
đoạn 70 ngày tuổi khối lượng tất cả các cơ quan của gà trống đạt 530 g, của gà mái đạt 467 g.
Theo tài liệu của Chambers J. R. (1990) [25], thì tác giả Mozan (1997) đã đưa
ra khái niệm: Sinh trưởng cơ thể là tổng hợp sự sinh trưởng của các bộ phận như
thịt, xương, da. Những bộ phận này không chỉ khác nhau về tốc độ sinh trưởng mà
còn phụ thuộc vào chế độ dinh dưỡng và nhiều yếu tố khác. Trần Đình Miên và cs
(1992) [11], đã khái quát như sau: “Sinh trưởng là quá trình tích lũy các chất hữu cơ
do đồng hóa và dị hóa, là sự tăng chiều cao, chiều dài, bề ngang khối lượng của các
bộ phận và toàn bộ cơ thể con vật trên cơ sở tính chất di truyền từ đời trước”.


11
2.1.3.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của gia cầm
Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh trưởng của gà với những mức
độ khác nhau như di truyền, tính biệt, tốc độ mọc lông, các điều kiện môi trường,
nuôi dưỡng chăm sóc...
- Ảnh hưởng của dòng, giống
Tốc độ sinh trưởng cuả gia cầm phụ thuộc vào loài, giống, dòng, cá thể.Theo
kết quả nghiên cứu của Nguyễn Đăng Vang và cs. (1999) [16], khi nuôi gà thịt Tam

Hoàng ở 85 ngày tuổi cho thấy dòng 882 có khối lượng trung bình đạt 1418 g trong
khi dòng Jiangcun chỉ đạt 1248 g.
Các loài gia cầm khác nhau thì có khả năng sinh trưởng hoàn toàn khác nhau.
Nguyễn Duy Hoan và cs. (1998) [2], tốc độ tăng trưởng tương đối của một số giống
gà ở các giai đoạn tuổi là hoàn toàn khác nhau. Ở tháng thứ nhất của gà 150 %, của
vịt là 180 %, của ngỗng là 170 %, ở tháng thứ năm lần lượt là 20 %, 4 % và 7 %.
- Ảnh hưởng của tính biệt
Ở gia cầm tốc độ sinh trưởng giữa 2 giới có sự khác nhau về trao đổi chất, đặc
điểm sinh lý, tốc độ sinh trưởng và khối lượng cơ thể. Thường thì con trống có tốc
độ sinh trưởng mạnh hơn con mái. Sự khác nhau này được giải thích thông qua tác
động của các gen liên kết giới tính.
Theo kết quả nghiên cứu của Trần Thanh Vân và cs.( 2015) [21]: Ở gà hướng
thịt, giai đoạn 60 – 70 ngày tuổi, con trống nặng hơn con mái 180 – 250 g.
- Ảnh hưởng của chế độ dinh dưỡng
Chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng đến từng mô khác nhau, gây nên sự biến đổi
trong quá trình phát triển của mô này đối với mô khác, dinh dưỡng còn ảnh hưởng
đến biến động di truyền về sinh trưởng.
Theo Chanbers J. R. (1990) [25], thì tương quan giữa trọng lượng của gà và
hiệu quả sử dụng thức ăn khá cao (r = 0,5 – 0,9). Để phát huy khả năng sinh trưởng
của gia cầm không những cần cung cấp đủ năng lượng, thức ăn theo nhu cầu mà
còn phải đảm bảo cân bằng protein, axit amin và năng lượng. Do vậy, khẩu phần ăn
cho gà phải hoàn hảo trên cơ sở tính toán nhu cầu của gia cầm.
- Ảnh hưởng của môi trường


12
Điều kiện môi trường có ảnh hưởng lớn đến quá trình sinh trưởng của gia cầm.
Nếu điều kiện môi trường là tối ưu cho sự sinh trưởng của gia cầm thì gia cầm khỏe
mạnh, lớn nhanh, nếu điều kiện môi trường không thuận lợi thì tạo điều kiện cho vi
sinh vật phát triển gây bệnh ảnh hưởng đến sức khỏe gia cầm.

Nhiệt độ cao làm cho gà sinh trưởng chậm, tăng tỷ lệ chết, gây thiệt hại kinh tế
lớn khi chăn nuôi gà broiler theo hướng công nghiệp ở vùng khí hậu nhiệt đới
(Wesh Bunr K. W. ET – AT, 1992 [26]).
Chế độ chiếu sáng cũng ảnh hưởng tới khả năng sinh trưởng vì gà rất nhạy
cảm với ánh sáng, do vậy chế độ chiếu sáng là một vấn đề cần quan tâm. Ngoài ra
trong chăn nuôi cũng bị tác động bởi nhiều yếu tố khác nhau như: Độ ẩm, độ thông
thoáng, tốc độ gió lùa và ảnh hưởng của mật độ nuôi nhốt đến khả năng sinh trưởng
của gia cầm.
Sinh trưởng của gia súc, gia cầm luôn gắn với phát dục, đó là quá trình thay
đổi chất lượng, là sự tăng lên và hoàn chỉnh về tính chất, chức năng hoạt động của
cơ thể. Hai quá trình đó liên quan mật thiết và ảnh hưởng lẫn nhau tạo nên sự hoàn
thiện cơ thể gia súc, gia cầm. Sinh trưởng và phát dục của cơ thể gia súc, gia cầm
tuân theo tính quy luật và theo giai đoạn.
2.1.4. Những hiểu biết về bệnh Cầu trùng gà
2.1.4.1. Những đặc điểm chung về bệnh Cầu trùng
Bệnh Cầu trùng gà nói riêng và bệnh Cầu trùng gia súc, gia cầm nói chung là
một bệnh phổ biến trên khắp thế giới. Nó được A. Luvenhuch phát hiện từ năm
1632 tức là cách đây khảng 379 năm và cùng thời gian nghiên cứu về dịch tễ, bệnh
lý, miễn dịch và thuốc điều trị đã được các nhà khoa học mọi thời đại dày công
nghiên cứu và khám phá.
Theo Nguyễn Thị Kim Lan và cs (1999) [6], bệnh Cầu trùng gà được coi là
vấn đề lớn thứ 2 sâu bệnh do vi trùng gây nên. Bệnh Cầu trùng gà có vòng đời ngắn
(5-7 ngày) và không cần ký chủ trung gian. Bệnh Cầu trùng gây thiệt hại lớn cho
chăn nuôi gà nhất là chăn nuôi gà công nghiệp mật độ cao ( tỷ lệ chết từ 50 – 70 %). Gà
con sau khi bị mắc bệnh rất khó hồi phục, chậm lớn, còi cọc, ở gà trưởng thành chủ yếu
là vật mang trùng và giảm tỷ lệ đẻ.


13
Gà ở mọi lứa tuổi đều bị nhiễm cầu trùng, nhưng ở mỗi lứa tuổi mức độ nhiễm

khác nhau. Song bệnh thường thấy nhất ở gà con từ 10 - 60 ngày tuổi, nặng ở gần
15 - 45 ngày tuổi. Trong chăn nuôi gia cầm hiện tượng cầu trùng rất đa dạng,
nó luôn gắn liền với vệ sinh: Chuồng trại ẩm thấp, kém thông thoáng, vệ sinh
chăn nuôi không đảm bảo, mật độ đông, khí hậu nhiệt đới có tác dụng thúc đẩy
bệnh dễ bùng phát và nặng nề hơn Lê Văn Năm (2004) [16].
*Đặc điểm dịch tễ học
- Nguồn bệnh
Đại đa số các tác giả đều cho rằng nguồn bệnh là những gà đã khỏi ốm nhưng
vẫn mang trùng, những gà này không biểu hiện triệu chứng và hàng ngày, hàng giờ
thường xuyên bài xuất Oocyst Cầu trùng qua phân ra ngoài môi trường. Oocyst
được phát tán rộng rãi ở ngoài tự nhiên và quá trình sản sinh bào tử bắt đầu đều tạo
thành các Oocyst có khả năng gây bệnh.
- Tác nhân gây bệnh
Trải qua quá trình nghiên cứu, các nhà khoa học đã chỉ ra tác nhân gây bệnh
Cầu trùng gia cầm với những đặc điểm sinh học của chúng.
Bảng 2.1. Một số đặc điểm phân loại Cầu trùng gà
Diễn giải

(μm)

Lỗ
noãn

Sinh sản
bào tử
(giờ)

Bầu dục

21,4 - 42,5 x 16,5 - 29,8

Có

21 - 24

Bầu dục

14,2 - 20,0 x 9,5 - 24,8

Không

18 - 48

E. acervulina

Trứng

16,0 - 20,3 x 12,7 - 16,3

Có

13 - 17

E. mitis

Tròn

11,0 - 19,0 x 10,0 - 17,0

Không

24 - 48

E. necatrix

Bầu dục

13,0 - 20,0 x 13,1 - 18,3

Không

21 - 24

E. brunetti

Bầu dục

20,7 - 30,3 x 18,1 - 24,2

Không

24

E. mivatia

Trứng

10,7 - 20,0 x 10,1 - 15,3

Có

18 - 21

E. parecox

Bầu dục

16,6 - 27,7 x 14,8 - 19,4

Không

24 - 36

E. hagani

Bầu dục

15,8 - 29,9 x 14,3 - 29,5

Không

48

Hình
dạng

Kích thƣớc

E. maxima
E. tenella

Loài


14
+ Eimeria maxima chủ yếu ký sinh ở đoạn giữa ruột non. Oocyst có màu
hơi vàng, vỏ Oocyst hơi sần sùi là những đặc điểm dễ nhận thấy khi phân loại.
+ Eimeria tenella thường ký sinh ở manh tràng, Oocyst màu xanh nhạt.
Đây là loài gây bệnh mạnh nhất ở gà con. Thời gian sinh bào tử dao động tương
đối lớn (18 - 48 giờ).
+ Eimeria acervulina có hình dạng Oocyst gần giống E. maxima nhưng kích
thước nhỏ hơn. Một đặc điểm có ý nghĩa quan trọng về phân loại từ thời gian sinh
bào tử 13 - 17 giờ ở nhiệt độ 28 - 30 oC (ngắn nhất so với thời gian sinh bào tử của
các loài Cầu trùng khác).
+ Eimeria mitis có đặc điểm dễ phân biệt là Oocyst dạng tròn, thời gian sinh
sản bào tử biến động tương đối lớn (24 - 48 giờ). Thường ký sinh ở đầu ruột non.
Sau khi nhiễm vào cơ thể 36 giờ, trong các tế bào biểu bì nhung mao thấy những
thể phân lập thành thục, thường có 6 - 21 thể phân đoạn và các giao tử được hình
thành vào ngày thứ 5.
+ Eimeria necatrix là loài có độc lực cao song mức độ phổ biến và khả năng
gây bệnh thấp hơn loài E. tenella, vị trí gây bệnh ở ruột non và cả manh tràng,
nhưng Oocyst E. necatrix có thời gian sinh sản bào tử ít biến động và không bao giờ
tới 48 giờ như E. tenella.
+ Eimeria brunetti là loài Cầu trùng có độc lực cao, thường ký sinh ở ruột già.
Đây là loài có thời gian sinh sản bào tử luôn ổn định 24 giờ. Thời kỳ phát triển nội sinh
chủ yếu trong ruột già, đôi khi ký sinh ở phần cuối ruột non, trực tràng, lỗ huyệt.
+ Eimeria mivatia: Loài Cầu trùng này thường gây bệnh ở bề mặt niêm mạc
ruột, Oocyst có kích thước chiều ngang nhỏ nhất trong số 3 loài Cầu trùng gà có hạt cực.
+ Eimeria paraecox có Oocyst hình bầu dục, nguyên sinh chất dạng tròn có
nhân ở giữa, hạt cực không rõ là đặc điểm khác biệt so với các loài Cầu trùng khác

cùng có vị trí ký sinh ở đầu ruột non.
+ Eimeria hagani là loài có độc lực yếu, thương ký sinh ở phần đầu ruột non.
Oocyst có thời gian sinh sản bào tử ổn định nhất so với Oocyst các loài Cầu trùng
ký sinh ở phần đầu ruột non (48 giờ).


15
- Con đường truyền lây
Theo Nguyễn Thị Kim Lan và cs (2008) [7], tiêu hóa là con đường truyền lây
duy nhất mà Oocyst Cầu trùng có thể xâm nhập vào cơ thể gà để gây bệnh. Song,
Cầu trùng có thể lây nhiễm theo 2 cách:
+ Lây nhiễm trực tiếp: Gà bệnh thải Cầu trùng ra ngoài môi trường qua phân,
do đó Oocyst sẽ dễ dàng được phát tán trên khắp nền chuồng, máng ăn, máng
uống... Tập tính của gà là nhặt bới, tìm kiếm những mảnh thức ăn thừa, chất độn ở
nên chuồng nên dễ nuốt phải Oocyst có sức gây bệnh.
+ Lây nhiễm gián tiếp: Qua vật môi giới trung gian truyền bệnh như các dụng
cụ chăn nuôi, giày dép, ủng, phương tiện vận chuyển,... đã mang Oocyst cầu trùng
từ bên ngoài khu vực chuồng nuôi vào. Ngoài ra, các côn trùng gặm nhấm cũng là
những nguồn mang Oocyst từ khu vực chăn nuôi khác vào chuồng nuôi. Điều này
được Lê Minh và cs (2008) [14] làm sáng tỏ khi nghiên cứu khả năng mang Oocyst
cầu trùng của các động vật có ở xung quanh chuồng nuôi. Tất cả các động vật và
công trùng đều có khả năng mang mầm bệnh trong đó ở kiến là 27,27 %, ruồi là
22,22 % và gián là 16,67 %. Theo Phạm Văn Khuê và cs (1996) [5], khi Oocyst bị
ruồi nuốt vào chúng vẫn còn sống và còn khả năng gây bệnh trong vòng 24 giờ.
Về sự biến động của bệnh theo mùa vụ, Nguyễn Thị Kim Lan và cs (2008) [7]
sau khi tập hợp các nghiên cứu của một số tác giả đã rút ra kết luận: Bệnh Cầu trùng
lợn phân bố không đồng đều qua các tháng trong năm. Vào những tháng có khí hậu
ẩm ướt, mưa nhiều, nhiệt độ thích hợp từ 18 – 35° C bệnh thường xuất hiện và dễ
bùng phát hơn các tháng khác. Vì vậy, ở nước ta mùa xuân và mùa hè là 2 mùa có
tỷ lệ nhiễm Cầu trùng cao hơn mùa đông và mùa thu.

- Sinh bệnh học
Vấn đề sinh bệnh học đã có nhiều tác giả đi sâu nghiên cứu về nhiều mặt. Qúa
trình sinh bệnh học trước hết do tác động trực tiếp của mầm bệnh qua các giai đoạn
phát triển nội sinh trong cơ thể gà làm cho các tế bào biểu bì bị phá hủy hàng loạt,
các mạch quản, thần kinh bị hủy hoại, tạo điều kiện thuận lợi cho hệ vi sinh vật phát
triển và gây bệnh thêm cho gà.


16
Mặt khác do sự phá hủy hành loạt các tế bào đã gây ra các ổ hoại tử lớn cho
lớp niêm mạc làm cho nhiều đoạn ruột không tham gia vào quá trình tiêu hóa, con
vật thiếu máu trầm trọng. Protein tổng số của huyết thanh và đường huyết giảm,
một số enzyme bị giảm hoạt tính nhất là hoạt tính Phosphataza kiềm ở niêm mạc
ruột non, do đó gà mắc bệnh Cầu trùng sẽ rối loạn quá trình hấp thu các acid amin,
giảm sức lớn và sự phát triển. Dưới tác động của Cầu trùng làm cho các mô bào
đường tiêu hóa bị tổn thương, biến đổi tạo điều kiện cho các vi khuẩn có hại xâm
nhập như Clostridium perfingens, Salmonella cùng với một số bệnh ghép khác
làm cho bệnh càng nặng và phức tạp thêm. E.coli gây bại huyết luôn là bạn
đồng hành của Cầu trùng. Trong đó Cầu trùng đóng vai trò quyết định, E.coli
đóng vai trò thúc đẩy. Trường hợp gà bị Cầu trùng cấp thì 100 % số gà bị bệnh
đều bội nhiễm với E.coli bại huyết.
*Triệu chứng và bệnh tích
Bệnh gây ra do Eimeria tenella:
Đây là loài chỉ gây bệnh ở manh tràng, là một trong phần lớn những bệnh cầu
trùng dễ dàng nhận ra nhất. Bệnh phát triển nặng hay nhẹ còn tùy thuộc vào số
lượng noãn nang mà gà ăn phải. Nếu nhiễm ít, gà có thể tạo ra miễn dịch chống
được bệnh, nhiễm nhiều bệnh sẽ phát ra thành ổ dịch lớn, nhanh, gây tỷ lệ chết cao.
Sau khi ăn phải noãn nang 4 ngày có biểu hiện triệu chứng: Xù lông, ủ rũ,
chậm chạp, phân đỏ (có máu) hoặc sáp nâu. Do quá trình phân chia noãn nang ở thế
hệ thứ hai làm rách thành của tế bào mang tràng gây xuất huyết. Nếu xuất huyết ít

thì máu + phân thành màu sáp (trường hợp này thường ở gà lớn nhiều hơn gà con).
+ Mổ khám bệnh tích:
Cầu trùng manh tràng: Theo (Phạm Sỹ Lăng và cs, 2001) [8] nếu do E. tenella
ký sinh, manh tràng sưng rất to, bên ngoài có màu nâu đen hoặc đen, trong lòng
manh tràng chứa đầy máu tươi lẫn trong chất chứa màu đen, máu có thể đông thành
những cục lổn nhổn, vì thế phân gà luôn lẫn máu. Hậu môn ướt, lông bết, xung
quanh cơ vòng hậu môn có những điểm xuất huyết.
Vì vậy, nếu gà bị thiếu vitamin K thì khả năng xuất huyết kéo dài gây nên
chết. Sau khi bệnh, gà tạo được miễn dịch chống lại sự tái nhiễm lần sau.


17
Bệnh gây ra do Eimeria necatrix
Đây là thể trầm trọng của bệnh cầu trùng ở 2/3 phía trên của ruột non. Sau khi
các hạt bào tử xuyên vào lớp biểu mô, nó cứ trú ở phần sâu của thành ruột. Một số
lượng lớn thế hệ phân chia thứ hai thành thục ở tế bào dưới lớp tế bào biểu mô. Nó
phá hủy tế bào và gây xuất huyết. Quá trình sinh sản hữu tính lại xảy ra ở manh
tràng và như vậy các nang bào lại có ở phần trên của đường tiêu hóa. Triệu chứng
biểu hiện: Ủ rũ, chậm chạp, xù lông, sã cánh, tiêu chảy phân nhão, đôi khi có máu.
+ Bệnh tích mổ khám:
- Ruột non sưng to quá mức, mất khả năng nhu động.
- Bề mặt niêm mạc ruột có nhiều điểm trắng, đỏ: Màu trắng là những quần thể
bào tử phân chia (Schizont), còn màu đỏ là do xuất huyết thành đường tiêu hóa.
Ngoài ra trong đường tiêu hóa còn có dịch nhầy với máu.
Bệnh gây ra do Eimeria acervulina
+ Triệu chứng Eimeria acervulina chỉ gây ra ở phần trước của đường tiêu
hóa. Có một số trường hợp bệnh trải dài tới 1/2 đường tiêu hóa. Mầm bệnh chỉ
ký sinh ở những tế bào bề mặt. Vì vậy, bệnh chỉ xảy ra ở thể nhẹ với một số
triệu chứng: Giảm trọng lượng, tiêu chảy phân trắng, phân sống.
Bệnh không gây chết gà nên thường có tâm lý chủ quan. Hậu quả gây thiệt hại

kinh tế rất lớn do làm tăng tiêu tốn thức ăn (FCR).
+ Mổ khám bệnh tích thấy:
- Có những vệt trắng ở phần ruột non- tá tràng.
- Niêm mạc ruột non (kế phần tá tràng) dầy lên, phù và sung huyết đỏ.
- Có một số điểm trắng và đỏ nhỏ (do bào tử phân chia gây viêm đỏ).
Bệnh gây ra do Eimeria maxima
+ Triệu chứng: Đây cũng là loài gây bệnh nhẹ, chủ yếu ở đoạn giữa và 1/2
đoạn cuối của ruột non. Mầm bệnh chỉ ký sinh ở bề mặt tế bào biểu mô gây ra một
số triệu chứng: Giảm trọng lượng, tiêu chảy phân trắng, gà đẻ giảm và vỏ trứng mỏng.