Hoàn thiện công tác thanh tra, giám sát của ngân hàng nhà nước chi nhánh đà nẵng đối với hoạt động tín dụng của các ngân hàng thương mại trên địa bàn

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

HỒ THỊ CẨM PHƯƠNG

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THANH TRA, GIÁM SÁT
CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC - CHI NHÁNH
ĐÀ NẴNG ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA
CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG

Đà Nẵng - Năm 2017


ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

HỒ THỊ CẨM PHƯƠNG

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THANH TRA, GIÁM SÁT
CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC - CHI NHÁNH
ĐÀ NẴNG ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA
CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRÊN ĐỊA BÀN

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG
Mã số: 60.34.02.01

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. LÂM CHÍ DŨNG

Đà Nẵng - Năm 2017

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................. 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................ 3
4. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 3
5. Bố cục đề tài .......................................................................................... 4
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu .............................................................. 5
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TRA, GIÁM
SÁT TRONG LĨNH VỰC TÍN DỤNG CỦA NHTW ĐỐI VỚI NHTM 11
1.1. TỔNG QUAN VỀ NHTW ....................................................................... 11
1.1.1. Khái niệm về NHTW .................................................................... 11
1.1.2. Chức năng của NHTW .................................................................. 11
1.2. HOẠT ĐỘNG THANH TRA, GIÁM SÁT CỦA NHTW ĐỐI VỚI NHTM . 13
1.2.1. Khái niệm thanh tra, giám sát ....................................................... 13
1.2.2. Khái niệm thanh tra, giám sát Ngân hàng ..................................... 14
1.2.3. Sự cần thiết thanh tra, giám sát đối với các NHTM ..................... 15
1.2.4. Nội dung thanh tra, giám sát của NHTW đối với NHTM ............ 16
1.2.5. Các phương thức TTNH ............................................................... 18
1.3. TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG THANH TRA, GIÁM SÁT
TRONG LĨNH VỰC TÍN DỤNG CỦA NHTW ĐỐI VỚI NHTM ............... 21
1.3.1. Tiêu chí đánh giá trực tiếp kết quả hoạt động thanh tra, giám sát
của NHTW trong lĩnh vực tín dụng đối với NHTM ....................................... 21
1.3.2. Tiêu chí đánh giá gián tiếp kết quả hoạt động thanh tra, giám sát
của NHTW trong lĩnh vực tín dụng đối với NHTM ....................................... 22
1.4. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HOẠT ĐỘNG THANH TRA,

GIÁM SÁT NGÂN HÀNG ............................................................................ 23
1.4.1. Các nhân tố bên ngoài ................................................................... 23
1.4.2. Các nhân tố bên trong ................................................................... 24
1.5. KINH NGHIỆM VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG THANH TRA,
GIÁM SÁT NGÂN HÀNG Ở MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI .............. 26
1.5.1. Tổ chức hoạt động thanh tra, giám sát của một số NHTW .......... 26
1.5.2. Về hoạt động thanh tra, giám sát của một số NHTW ................... 26
1.5.3. Bài học kinh nghiệm đối với việc hoàn thiện công tác thanh tra,
giám sát của NHTW Việt Nam ....................................................................... 30
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THANH TRA, GIÁM SÁT
TRONG LĨNH VỰC TÍN DỤNG CỦA NHNN CHI NHÁNH TP ĐÀ
NẴNG ĐỐI VỚI CÁC NHTM TRÊN ĐỊA BÀN....................................... 32
2.1. KHÁI QUÁT VỀ NHNN CHI NHÁNH TP ĐÀ NẴNG ........................ 32
2.1.1. Cơ cấu tổ chức và chức năng nhiệm vụ của NHNN Chi nhánh TP
Đà Nẵng........................................................................................................... 32
2.1.2. Nhiệm vụ của Thanh tra, giám sát NHNN Chi nhánh TP Đà Nẵng .... 34
2.2. KHÁI QUÁT VỀ TÌNH HÌNH HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG TRÊN
ĐỊA BÀN TP ĐÀ NẴNG ............................................................................... 37
2.2.1. Đặc điểm hoạt động của các TCTD trên địa bàn TP Đà Nẵng ..... 37
2.2.2. Tình hình hoạt động cơ bản của các TCTD trên địa bàn TP Đà
Nẵng ................................................................................................................ 42
2.3. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THANH TRA, GIÁM SÁT TRONG
LĨNH VỰC TÍN DỤNG CỦA NHNN CHI NHÁNH TP ĐÀ NẴNG........... 43
2.3.1. Cơ cấu tổ chức Cơ quan thanh tra, giám sát NHNN Việt Nam nói
chung và NHNN Chi nhánh TP Đà Nẵng nói riêng ....................................... 43
2.3.2. Quy trình và nội dung hoạt động thanh tra, giám sát trong lĩnh vực
tín dụng tại NHNN Chi nhánh TP Đà Nẵng ................................................... 45

2.3.3. Kết quả hoạt động thanh tra trong lĩnh vực tín dụng của NHNN
Chi nhánh TP Đà Nẵng đối với các NHTM trên địa bàn................................ 54
2.4. NHẬN XÉT CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG TTGS CỦA NHNN CHI
NHÁNH TP ĐÀ NẴNG ................................................................................. 60
2.4.1. Kết quả đạt được ........................................................................... 60
2.4.2. Hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế ................................ 62
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2................................................................................ 69
CHƯƠNG 3. KHUYẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG
THANH TRA, GIÁM SÁT TRONG LĨNH VỰC TÍN DỤNG CỦA
NHNN CHI NHÁNH TP ĐÀ NẴNG ĐỐI VỚI CÁC NHTM TRÊN ĐỊA
BÀN ................................................................................................................ 70
3.1. ĐỊNH HƯỚNG HOẠT ĐỘNG THANH TRA, GIÁM SÁT CỦA NHNN
CHI NHÁNH TP ĐÀ NẴNG ......................................................................... 70
3.2. CÁC KHUYẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG TTGS
CỦA NHNN CHI NHÁNH TP ĐÀ NẴNG ................................................... 72
3.2.1. Khuyến nghị với Ngân hàng Nhà nước - Chi nhánh TP Đà Nẵng..... 72
3.2.2. Khuyến nghị với NHNN Việt Nam .............................................. 91
3.2.3. Khuyến nghị đối với Chính phủ .................................................... 97
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3................................................................................ 99
KẾT LUẬN .................................................................................................. 100
PHỤ LỤC
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
GSTX

: Giám sát từ xa

HĐQT

: Hội đồng quản trị

HĐTD

: Hợp đồng tín dụng

KSNB

: Kiểm soát nội bộ

NHNN

: NHNN

NHTM

: Ngân hàng thương mại

NHTW

: Ngân hàng trung ương

QTDND

: Quỹ tín dụng nhân dân

TCTD

: Tổ chức tín dụng

TP

: Thành phố

TTGS

: Thanh tra, giám sát

TTNH

: Thanh tra Ngân hàng

TTTC

: TTTC


DANH MỤC CÁC BẢNG

Số hiệu

Tên bảng

bảng

Trang

2.1.

Thống kê số lượng đơn vị giao dịch của các TCTD

38

2.2.

Tốc độ tăng trưởng tín dụng qua các năm

39

2.3.

Nguồn vốn huy động tại chỗ của các chi nhánh NHTM từ
năm 2014 đến 2016

40

2.4.

Kết quả xử lý nợ xấu năm 2016

41

2.5.

Tình hình hoạt động ngân hàng trong 3 năm 2014-2016

42

2.6.

Số lượng và trình độ cán bộ làm công tác thanh tra, giám
sát NHNN Chi nhánh TP Đà Nẵng

45

2.7.

Số liệu hoạt động TTTC từ năm 2014-2016

54

2.8.

Số liệu tín dụng trong 3 năm 2014 - 2016

57

2.9.

Cơ cấu tín dụng trong ba năm 2014-2016

59


DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Số hiệu

Tên sơ đồ

Trang

2.1.

Sơ đồ bộ máy tổ chức của NHNN Chi nhánh TP Đà Nẵng

33

2.2.

Mô hình tổ chức của Cơ quan TTGS NHNN Việt Nam

44

sơ đồ


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cùng với chính sách đổi mới và phát triển kinh tế tích cực của Chính
phủ Việt Nam nhằm xây dựng một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa, hệ thống các NHTM ở Việt Nam trong những năm qua có những
bước phát triển mạnh mẽ và tiếp tục hứa hẹn triển vọng phát triển tốt đẹp. Tuy
nhiên, hệ thống các ngân hàng thương mại ở Việt Nam đang đứng trước nhiều
nguy cơ và rủi ro gây mất an toàn hoạt động do những yếu kém nội tại của hệ
thống ngân hàng; bất cập về khuôn khổ pháp lý, cơ chế quản lý, thanh tra,
giám sát ngân hàng; môi trường hoạt động ngân hàng tiềm ẩn nhiều rủi ro
trong bối cảnh tự do hóa tài chính, hội nhập kinh tế quốc tế và hiện đại hóa

công nghệ. Điều này thực sự trở thành mối đe dọa đến sự ổn định, lành mạnh
của hệ thống kinh tế vĩ mô.
Từ góc độ quản lý nhà nước, Nhà nước cần đóng góp vai trò quan trọng
góp phần tạo ra môi trường hoạt động ngân hàng lành mạnh, thuận lợi và một
hệ thống các chính sách, biện pháp quản lý, thanh tra, giám sát hữu hiệu để
điều tiết hoạt động ngân hàng. Trên quan điểm ngành ngân hàng và toàn bộ
nền kinh tế, nghiên cứu và đề xuất giải pháp đổi mới hệ thống thanh tra, giám
sát ngân hàng thực sự là vấn đề bức xúc hiện nay nhằm đảm bảo thiết lập, duy
trì một hệ thống ngân hàng lành mạnh, an toàn và hiệu quả, từ đó hỗ trợ cho
các mục tiêu phát triển quốc gia nói chung. Tất cả những điều trên đã đặt ra
những vấn đề vô cùng to lớn, bức xúc và phức tạp cho Thanh tra NHNN trong
việc thực hiện chức năng thanh tra, giám sát hoạt động của các TCTD, nhằm
đưa hoạt động của các TCTD kinh doanh an toàn, có hiệu quả đúng pháp luật,
phòng ngừa rủi ro trong hoạt động, hạn chế các tiêu cực.
Thời gian qua hoạt động thanh tra, giám sát trong lĩnh vực tín dụng của


2

NHNN Chi nhánh TP Đà Nẵng đối với các NHTM trên địa bàn đã phần nào
góp phần đảm bảo cho hoạt động của các Chi nhánh ngân hàng trên địa bàn
an toàn và hiệu quả. Song, thực tế vẫn còn một số các Chi nhánh ngân hàng
hiệu quả hoạt động còn thấp, nhất là trong hoạt động cho vay còn nhiều bất
cập, tồn tại, phát triển tín dụng quá nhiều vào các lĩnh vực có rủi ro cao. Điều
này phần nào cho thấy hoạt động thanh tra, giám sát của NHNN nói chung và
của NHNN chi nhánh TP Đà Nẵng nói riêng vẫn còn một số bất cập cần phải
được xem xét và hoàn thiện.
Để đảm bảo hoạt động của các ngân hàng trên địa bàn tăng trưởng bền
vững, an toàn và hiệu quả đúng theo quy định của pháp luật về tiền tệ và hoạt
động ngân hàng đồng thời là kênh dẫn vốn quan trọng cho sự phát triển của

nền kinh tế thì hoạt động thanh tra, giám sát ngân hàng của NHNN chi nhánh
đối với các NHTM trên địa bàn ngày càng phải được hoàn thiện, nhất là trong
lĩnh vực tín dụng.
Qua nghiên cứu, tham khảo các công trình nghiên cứu trước đây vẫn còn
một số hạn chế nhất định do chỉ nghiên cứu trên một số khía cạnh, các thông
tin, dữ liệu đã cũ chưa được cập nhật. Các khoảng trống này sẽ được học viên
tiếp tục nghiên cứu trong đề tài: “Hoàn thiện công tác thanh tra, giám sát của
Ngân hàng Nhà nước - Chi nhánh Đà Nẵng đối với hoạt động tín dụng của
các ngân hàng thương mại trên địa bàn”.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu tổng quát: Nghiên cứu các vấn đề về hoạt động thanh tra, giám
sát trong lĩnh vực tín dụng của NHNN đối với NHTM từ đó đề xuất các giải
pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện hoạt động thanh tra, giám sát trong lĩnh vực
tín dụng của NHNN Chi nhánh TP Đà Nẵng đối với các NHTM trên địa bàn.
Từ những mục tiêu trên, các câu hỏi nghiên cứu được đặt ra như sau:
- Nội dung của hoạt động thanh tra, giám sát là gì? Các tiêu chí đánh giá


3

và các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động thanh tra, giám sát của NHNN đối
với hoạt động tín dụng của NHTM?
- Thực trạng công tác thanh tra, giám sát trong lĩnh vực tín dụng của
NHNN Chi nhánh TP Đà Nẵng đối với các NHTM trên địa bàn? Những mặt
đạt được và những hạn chế, nguyên nhân?
- Cần tiến hành những giải pháp gì để hoàn thiện công tác thanh tra,
giám sát trong lĩnh vực tín dụng của NHNN Chi nhánh TP Đà Nẵng đối với
các NHTM trên địa bàn?
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động Thanh tra, giám sát của NHNN TP

Đà Nẵng trong lĩnh vực tín dụng đối với các NHTM hoạt động trên địa bàn
TP Đà Nẵng
Các đối tượng nghiên cứu cụ thể:
+ Bộ phận Thanh tra, giám sát NHNN Chi nhánh TP Đà Nẵng.
+ Các Chi nhánh NHTM trên địa bàn TP Đà Nẵng: Phòng Kế toán,
Phòng khách hàng cá nhân, Phòng khách hàng doanh nghiệp, Phòng Hỗ trợ
tín dụng, Phòng kiểm soát nội bộ.
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Về nội dung: chỉ đề cập đến công tác thanh tra, giám sát trong lĩnh vực
tín dụng.
+ Về không gian: nghiên cứu công tác thanh tra giám sát trong lĩnh vực
tín dụng tại NHNN chi nhánh TP Đà Nẵng đối với các đơn vị NHTM hoạt
động trên địa bàn TP Đà Nẵng..
+ Về thời gian: đánh giá thực trạng công tác thanh tra của NHNN Chi nhánh
TP Đà Nẵng chỉ giới hạn trong khoảng thời gian từ năm 2014-2016.
4. Phương pháp nghiên cứu
- Sử dụng phương pháp thu thập, đọc, tổng quan tài liệu; thực hiện đối


4

chiếu, phân tích, tổng hợp các nguồn thông tin, chuẩn bị nội dung cơ sở lý
luận để thực hiện đề tài về hoạt động thanh tra, giám sát trong lĩnh vực tín
dụng của NHTW đối với NHTM.
- Để tiến hành khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động thanh tra, giám
sát trong lĩnh vực tín dụng của NHNN Chi nhánh TP Đà Nẵng đối với các
NHTM trên địa bàn: Sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp là các báo
cáo sơ kết, tổng kết của NHNN; các báo cáo định kỳ và đột xuất của Chi
nhánh các NHTM trên địa bàn, sử dụng các phương pháp phân tích thống kê
để đánh giá khái quát về tình hình hoạt động ngân hàng trên địa bàn và thực

trạng hoạt động thanh tra, giám sát trong lĩnh vực tín dụng của NHNN Chi
nhánh TP Đà Nẵng đối với các NHTM trên địa bàn. Đề tài cũng sẽ vận dụng
phương pháp khảo sát ý kiến đối với các cán bộ trực tiếp tham gia công tác
thanh tra, giám sát cũng như cán bộ lãnh đạo.
- Sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, đồng thời vận dụng các
phương pháp khảo sát, lấy ý kiến trực tiếp của một số thanh tra viên, thanh tra
viên chính đã trực tiếp tham gia công tác thanh tra, giám sát ngân hàng
thương mại để nắm bắt thông tin và thu thập thêm ý kiến nhận xét, đánh giá
và đề xuất những giải pháp thực tiễn để khắc phục những bất cập, tồn tại một
cách tốt nhất.
5. Bố cục đề tài
Ngoài phần mở đầu thì đề cương luận văn gồm có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về hoạt động thanh tra, giám sát trong lĩnh vực
tín dụng của NHTW đối với NHTM.
Chương 2: Thực trạng hoạt động thanh tra, giám sát trong lĩnh vực tín
dụng của NHNN Chi nhánh TP Đà Nẵng đối với các NHTM trên địa bàn.
Chương 3: Khuyến nghị nhằm hoàn thiện hoạt động thanh tra, giám sát
trong lĩnh vực tín dụng của NHNN Chi nhánh TP Đà Nẵng đối với các


5

NHTM trên địa bàn.
6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, tìm hiểu và tra cứu trên các phương tiện
thông tin, thư viện, các báo, tạp chí và một số nguồn thông tin khác cho thấy
trong thời gian gần đây, đã có khá nhiều công trình nghiên cứu về hoạt động
thanh tra, giám sát Ngân hàng và đưa ra một số giải pháp để nâng cao hiệu
quả hoạt động thanh tra, giám sát. Tác giả liệt kê danh mục các công trình
nghiên cứu, tài liệu liên quan đến đề tài của một số tác giả sau đây:

(1) Các bài báo khoa học liên quan đến hoạt động thanh tra, giám sát
Ngân hàng được công bố trên các Tạp chí: Tạp chí Kinh tế phát triển (Đại học
kinh tế quốc dân), Tạp chí Phát triển Kinh tế (Đại học Kinh tế TP HCM), Tạp
chí Khoa học và Công nghệ (ĐH Đà Nẵng), Tạp chí Khoa học kinh tế (Đại
học Kinh tế - ĐH Đà Nẵng), Tạp chí Ngân hàng, Tạp chí Tài chính trong ba
năm gần nhất 2014-2016:
- Tác giả Phạm Trường Giang, Giám đốc NHNN Chi nhánh TP Phú Thọ
với bài viết “Giải pháp nâng cao chất lượng giám sát QTDND qua phần
mềm kết nối thông tin với NHNN Chi nhánh tỉnh, thành phố” trên Tạp chí
Ngân hàng số 22 ngày 26/12/2016, tác giả đã đưa ra thực trạng công tác giám
sát của NHNN đối với QTDND từ đó đưa ra mục tiêu và giải pháp cho công
tác giám sát của NHNN trong thời gian tới. Tuy nhiên bài viết đề cập đến chất
lượng giám sát QTDND mà không đề cập đến chất lượng giám sát nói chung,
trong khi đó trên địa bàn TP Đà Nẵng không có QTDND. Do đó, đây chỉ là
tài liệu tham khảo trong quá trình thực hiện luận văn này.
- Tác giả PGS - TS. Đoàn Thanh Hà - Đại học Ngân hàng TP Hồ Chí
Minh với bài viết “Tăng cường giám sát đảm bảo an toàn hệ thống ngân
hàng Việt Nam” đăng trên Tạp chí Tài chính kỳ 2 tháng 2/2016. Bài viết đã
nêu lên vai trò công tác giám sát, đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng, thông


6

qua các biện pháp hoặc công cụ khác nhau, bao gồm: các quy định an toàn
cho hoạt động của hệ thống NHTM; thanh tra, giám sát một cách hiệu quả,
đảm bảo an toàn vĩ mô và an toàn vi mô. Bên cạnh đó, tác giả nêu lên Thực
trạng giám sát ngân hàng tại Việt Nam, chỉ ra các thách thức mà Việt Nam
hiện vẫn phải đối mặt về hệ thống giám sát tài chính như: Công nghệ thu thập,
xử lý thông tin để phục vụ cho hoạt động giám sát từ xa còn lạc hậu; Các tiêu
chuẩn, chuẩn mực an toàn hoạt động của Việt Nam còn có nhiều sự khác biệt

so với thế giới; các cơ quan giám sát cùng một lúc kiêm nhiệm nhiều chức
năng như cấp phép, ban hành cơ chế - chính sách, kiểm tra, thanh tra, giám sát
hoạt động của các định chế tài chính nên dễ gây ra xung đột lợi ích và những
rủi ro đạo đức trong hoạt động công tác.
Từ các thách thức nêu trên, tác giả đề xuất một số giải pháp như: xây
dựng hệ thống “Giám sát an toàn vĩ mô”; xây dựng hệ thống “Cảnh báo sớm
khủng hoảng”; xây dựng hệ thống “Giám sát, xếp hạng TCTD theo chuẩn
CAMELS”; tiếp tục hoàn thiện mô hình tổ chức, thanh tra, giám sát ngân
hàng theo hướng nâng cao tính tập trung, thống nhất từ Trung ương đến địa
phương và tăng cường phối hợp với các cơ quan quản lý, giám sát có liên
quan ở trong nước và quốc tế; tăng cường số lượng và chất lượng cán bộ
thanh tra, giám sát ngân hàng.
- Tác giả Phan Diên Vỹ với bài viết “Một số bất cập trong hoạt động
thanh tra, giám sát ngân hàng ở Việt Nam hiện nay” đăng trên Tạp chí
Kinh tế & Phát triển (Đại học kinh tế quốc dân) số 220 (II) tháng 10 năm
2015. Bài viết này phân tích một số bất cập trong hoạt động thanh tra, giám
sát ngân hàng ở Việt Nam hiện nay. Kết quả nghiên cứu cho thấy sau thời
gian thực hiện tái cấu trúc hệ thống ngân hàng, Việt Nam đã đạt được nhiều
thành công như sáp nhật lại một số ngân hàng, tỷ lệ nợ xấu trong giới hạn cho
phép, nhưng hoạt động thanh tra, giám sát của ngân hàng đang còn nhiều bất


7

cập như dữ liệu đầu vào phục vụ cho thanh tra, giám sát chưa phản ánh chính
xác thực tế, công nghệ thông tin phục vụ cho hoạt động thanh tra, giám sát
còn lạc hậu… Từ đó bài viết đưa ra một số kiến nghị để hoàn thiện công tác
thanh tra, giám sát ngân hàng trong thời gian tới.
(2) Các Luận văn thạc sĩ được bảo vệ tại trường Đại học Kinh tế - ĐH
Đà Nẵng trong 3 năm gần nhất tính đến thời điểm viết đề cương (2014-2016):

- Luận văn thạc sỹ “Hoàn thiện hoạt động TTTC đối với các Tổ chức
tín dụng của NHNN Việt Nam Chi nhánh thành phố Đà Nẵng” của Tác giả
Trần Nhân Bình, bảo vệ năm 2014 tại Đại học Đà Nẵng. Trong luận văn này,
tác giả cũng bố cục luận văn theo kiểu truyền thống. Theo đó, sau khi hệ
thống hoá cơ sở lý luận về hoạt động thanh tra của NHNN, luận văn tiến hành
phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động TTTC của NHNN Việt Nam Chi
nhánh thành phố Đà Nẵng và trên cơ sở nêu ra các nhận định về các hạn chế
cần khắc phục để đề xuất giải pháp hoàn thiện.
- Luận văn thạc sỹ “Hoàn thiện công tác thanh tra trong lĩnh vực tín
dụng của NHNN Chi nhánh Quảng Bình” của Tác giả Nguyễn Thị Việt
Hoài, bảo vệ năm 2014 tại Đại học Đà Nẵng. Trong luận văn này, tác giả
cũng bố cục luận văn theo kiểu truyền thống. Theo đó, sau khi hệ thống hoá
cơ sở lý luận về hoạt động thanh tra của NHNN, luận văn tiến hành phân tích,
đánh giá thực trạng hoạt động thanh tra tại Chi nhánh NHNN Quảng Bình và
trên cơ sở nêu ra các nhận định về các hạn chế cần khắc phục để đề xuất giải
pháp hoàn thiện. Về cơ bản, cơ sở lý luận của luận văn chủ yếu dựa trên cơ sở
kế thừa. Các giải pháp có một số điểm đặc thù những nhìn chung cũng xuất
phát từ khung giải pháp cơ bản.
- Luận văn thạc sỹ “Hoàn thiện công tác thanh tra trong hoạt động tín
dụng của chi nhánh NHNN tỉnh Đắk Lắk đối với các Ngân hàng Thương
mại trên địa bàn” của Tác giả Nguyễn Thị Thu Hường, bảo vệ năm 2015 tại


8

Trường Đại học Tây Nguyên. Đề tài được viết trên cơ sở kết hợp lý luận về
hoạt động thanh tra ngân hàng, sự cần thiết phải nâng cao chất lượng thanh tra
ngân hàng, các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thanh tra ngân hàng đối với
sự phát triển an toàn, lành mạnh và hiệu quả của hệ thống ngân hàng trong
việc đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế hiện nay. Dựa trên những cơ sở lý luận

đó bài viết đi vào nghiên cứu thực trạng, từ đó phân tích, đánh giá hoạt động
thanh tra của NHNN Chi nhánh tỉnh Đắk Lắk với những kết quả đạt được,
những vấn đề còn tồn tại và nguyên nhân của nó. Từ đó, luận văn đưa ra
những giải pháp khắc phục nhằm nâng cao chất lượng thanh tra của NHNN
Chi nhánh tỉnh Đắk Lắk, và đưa ra những kiến nghị đối với Chính phủ,
NHNN Việt Nam, Bộ Tài chính và các TCTD để hỗ trợ cho hoạt động thanh
tra tại NHNN Chi nhánh tỉnh Đắk Lắk được nâng cao hơn, hiệu quả hơn, đáp
ứng yêu cầu phát triển của hệ thống ngân hàng trong giai đoạn hiện nay.
Phạm vi nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu của đề tài là chất lượng thanh
tra của NHNN về hoạt động của các TCTD trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk trong
03 năm 2012- 2014. Mặc dù đề tài đề cập đến việc nâng cao chất lượng thanh
tra nhưng chỉ đánh giá được trong một thời gian ngắn 03 năm trở lại đây, nên
chưa thể bao quát được một cách tổng thể những thực trạng của hoạt động
thanh tra, giám sát từ đó có những giải pháp tổng quan hơn cho việc nâng cao
chất lượng thanh tra của NHNN về hoạt động của các TCTD trên địa bàn tỉnh
Đắk Lắk.
- Luận văn thạc sỹ “Hoàn thiện hoạt động giám sát của NHNN chi
nhánh Đà Nẵng đối với các ngân hàng thương mại trên địa bàn” của tác
giả Mai Thị Vân Anh, bảo vệ năm 2015 tại Đại học Đà Nẵng. Luận văn đã hệ
thống hóa các vấn đề lý luận về đổi mới hoạt động giám sát và Phân tích thực
trạng hoạt động giám sát của NHNN Chi nhánh TP Đà Nẵng đối với các
NHTM trên địa bàn; từ đó đề xuất các giải pháp nhằm đổi mới hoạt động


9

giám sát của NHNN Chi nhánh TP Đà Nẵng đối với các NHTM trên địa bàn.
Tuy nhiên Luận văn chỉ nói về hoạt động giám sát từ xa, không đề cập đến
hoạt động TTTC tại các TCTD.
- Luận văn thạc sỹ “Hoàn thiện hoạt động thanh tra, giám sát trong

lĩnh vực tín dụng của Ngân hàng Nhà nước - Chi nhánh tỉnh Gia Lai đối
với các ngân hàng thương mại trên địa bàn” của Tác giả Phan Viết Thuận,
bảo vệ năm 2016 tại Phân hiệu Đại học Đà Nẵng tại Kon Tum.
Luận văn thạc sỹ “Hoàn thiện công tác thanh tra, giám sát trong lĩnh
vực tín dụng của Ngân hàng Nhà nước - Chi nhánh tỉnh Đắk Nông” của
Tác giả Nguyễn Hồ Hữu, bảo vệ năm 2016 tại Trường Đại học Tây Nguyên.
Trong hai Luận văn trên, tác giả đã phân tích, đánh giá thực trạng hoạt
động thanh tra, giám sát ngân hàng trên địa bàn, trên cơ sở lý luận và đúc kết
kinh nghiệm của một số nước trên thế giới để đưa ra các nhóm giải pháp: lựa
chọn mô hình giám sát ngân hàng; hoàn thiện mô hình tổ chức thanh tra, giám
sát; nâng cao chất lượng hoạt động thanh tra, giám sát ngân hàng; đẩy mạnh
ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại trong hoạt động thanh tra, giám sát và
một số nhóm giải pháp khác. Phạm vi nghiên cứu đề tài trên địa bàn tỉnh Gia
Lai và Đắk Nông, nhưng đề tài đã đóng góp quan trọng về mặt khoa học và
thực tiễn cao, phù hợp với xu hướng phát triển chung của thanh tra, giám sát
ngân hàng Việt Nam. Đây là một đóng góp có tính mới của luận văn và là tài
liệu quan trọng để làm cơ sở xây dựng các giải pháp cần thiết trong thực hiện
Luận văn.
Tuy nhiên, phạm vi nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu chỉ mới tập
trung vào công tác thanh tra, giám sát của NHNN chi nhánh tỉnh Gia Lai và
tỉnh Đắk Nông đối với các NHTM trên địa bàn giai đoạn từ 2013 đến 2015.
“Khoảng trống” trong các nghiên cứu liên quan luận văn:
Hoạt động thanh tra, giám sát ngân hàng là một vấn đề rộng lớn, liên


10

quan đến quản lý nhà nước trên nhiều lĩnh vực khác nhau, đồng thời mang
tính chuyên ngành, chuyên môn cao; đây là đề tài mang tầm vĩ mô cấp Nhà
nước. Các công trình nghiên cứu trên nghiên cứu ở những khía cạnh khác

nhau với đối tượng, phạm vi khác nhau từ đó đưa ra những giải pháp chỉ phù
hợp với từng thời kỳ khác nhau, vì vậy tác giả tiếp tục mạnh dạn nghiên cứu
về đề tài này nhưng xét trên một phạm vi khác để làm phạm vi nghiên cứu,
với mong muốn đóng góp những ý kiến mới để hoàn chỉnh vấn đề nghiên cứu
và tìm ra giải pháp có thể vận dụng vào thực tiễn công tác thanh tra, giám sát
ngân hàng tại NHNN đối với các Ngân hàng thương mại trên địa bàn TP Đà
Nẵng, đem lại hiệu lực quản lý Nhà nước ngày càng tốt hơn.


11

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TRA,
GIÁM SÁT TRONG LĨNH VỰC TÍN DỤNG CỦA NHTW
ĐỐI VỚI NHTM
1.1. TỔNG QUAN VỀ NHTW
1.1.1. Khái niệm về NHTW
NHTW là cơ quan đặc trách quản lý hệ thống tiền tệ của quốc gia, nhóm
quốc gia, vùng lãnh thổ và chịu trách nhiệm thi hành chính sách tiền tệ, là
người cho vay cuối cùng, đảm bảo an toàn, tránh nguy cơ đổ vỡ của cả hệ
thống ngân hàng. Mặc dù vậy, hoạt động kinh doanh của NHTW cũng nhằm
mục tiêu quản lý chứ không vì mục đích lợi nhuận. NHTW là ngân hàng duy
nhất được phép phát hành tiền của mỗi quốc gia, là một định chế công cộng
chịu trách nhiệm trong việc quản lý và điều tiết các vấn đề liên quan đến tiền
tệ, nhằm phục vụ cho sự tồn tại và phát triển của cộng đồng.
Ở Việt Nam, NHTW được thành lập thuộc sở hữu của nhà nước, gọi là
NHNN Việt Nam, là một định chế công cộng của Nhà nước, nhưng mối quan hệ
của NHNN với Chính phủ không hoàn toàn giống với các định chế công cộng
của nhà nước khác. Mối quan hệ này ở các nước khác nhau cũng không giống

nhau. Tùy thuộc vào đặc điểm ra đời của NHTW, thể chế chính trị, nhu cầu của
nền kinh tế cũng như truyền thống văn hóa của từng quốc gia mà NHTW có thể
được tổ chức theo mô hình trực thuộc hay độc lập với Chính phủ.
1.1.2. Chức năng của NHTW
a. Chức năng phát hành tiền
NHTW khi ra đời và hoạt động đã trở thành trung tâm phát hành tiền
duy nhất của mỗi quốc gia. Toàn bộ tiền mặt pháp định đều do NHTW phát
hành theo chế độ độc quyền phát hành tiền của Nhà nước. Tiền này có hiệu


12

lực sử dụng bắt buộc trong toàn quốc như là phương tiện trao đổi. Vì tiền
mặt được xem là loại tiền mạnh nhất trong hệ thống tiền tệ, hơn nữa thông
qua nó, tiền gửi có kỳ hạn và không kỳ hạn được hình thành. Cho nên, hoạt
động cung ứng tiền của NHTW tác động một cách trực tiếp đến độ tăng,
giảm của tổng cung tiền tệ trong nền kinh tế, qua đó ảnh hưởng đến cả sản
xuất và tiêu dùng.
b. Chức năng ngân hàng của các ngân hàng
Với vai trò là ngân hàng trung tâm của các ngân hàng và hệ thống tài
chính trong mỗi quốc gia, NHTW thực hiện một số công việc quan trọng cho
các ngân hàng, đó là:
- NHTW cấp giấy phép kinh doanh tiền tệ cho các ngân hàng, đồng thời
xử lý các vụ vi phạm luật lệ ngân hàng.
- NHTW có quyền quyết định, thay đổi tỷ lệ dự trữ bắt buộc mà các ngân
hàng phải thi hành.
- NHTW tiến hành thanh tra, kiểm tra các ngân hàng nhằm giúp cho các
ngân hàng lành mạnh, trên cơ sở đó bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền và lợi
ích chung của nền kinh tế.
- NHTW ấn định lãi suất, lệ phí, hoa hồng áp dụng cho các ngân hàng,

quy định các thể lệ điều hành các nghiệp vụ…
- NHTW mở tài khoản giao dịch và tổ chức thanh toán bù trừ cho các
ngân hàng: là cơ quan quản lý nhà nước về tiền tệ, tín dụng, thanh toán, ngoại
hối và ngân hàng, NHTW chịu trách nhiệm ban hành các hình thức thanh
toán, các chế độ, quy trình kế toán thanh toán cho toàn bộ hệ thống ngân hàng
áp dụng. Đồng thời, chính NHTW là người tổ chức và chủ trì thanh toán cho
các ngân hàng trung gian khi họ có các khoản thanh toán lẫn nhau và cùng
tìm đến NHTW để thực hiện việc thanh toán. Việc thanh toán qua NHTW có
thể được thực hiện bằng thanh toán từng lần hoặc thanh toán bù trừ.


13

- NHTW tái cấp vốn cho các ngân hàng dưới hình thức cho vay thế chấp
hay ứng trước; chiết khấu, tái chiết khấu giấy tờ có giá…
- Cung cấp các thiết bị ngân hàng cho các ngân hàng trung gian…
c. Chức năng quản lý nhà nước
Nội dung của chức năng này được thể hiện trên các phương diện quản lý
nhà nước về tiền tệ, tín dụng và ngân hàng:
- NHTW xây dựng và thực thi chính sách tiền tệ quốc gia. Quản lý nhà
nước về các hoạt động tiền tệ, tín dụng và ngân hàng đối nội cũng như đối ngoại.
- Nhận tiền gửi của Kho bạc Nhà nước cho ngân sách nhà nước vay khi
ngân sách bị thiếu hụt tạm thời hoặc bội chi, quản lý dự trữ ngoại hối quốc gia.
- Thay mặt Chính phủ ký kết các hiệp định tiền tệ, tín dụng, thanh toán
với nước ngoài và tổ chức tài chính - tín dụng quốc tế.
- Đại diện cho Chính phủ tham gia vào một số tổ chức tài chính - tín
dụng quốc tế với cương vị là thành viên của các tổ chức này.
1.2. HOẠT ĐỘNG THANH TRA, GIÁM SÁT CỦA NHTW ĐỐI VỚI NHTM
1.2.1. Khái niệm thanh tra, giám sát
Trong Từ điển Tiếng Việt, “thanh tra” được hiểu là “Kiểm tra, xem xét

tại chỗ việc làm của địa phương, cơ quan, xí nghiệp”, “giám sát” được hiểu là
“Theo dõi và kiểm tra xem có thực hiện đúng những điều đã quy định không”.
Tại Điều 6 của Luật NHNN năm 2010 định nghĩa: “TTNH là hoạt động
thanh tra của NHNN đối với các đối tượng TTNH trong việc chấp hành pháp
luật về tiền tệ và ngân hàng”; “Giám sát ngân hàng là hoạt động của NHNN
trong việc thu thập, tổng hợp, phân tích thông tin về đối tượng giám sát ngân
hàng thông qua hệ thống thông tin, báo cáo nhằm phòng ngừa, phát hiện,
ngăn chặn và xử lý kịp thời rủi ro gây mất an toàn hoạt động ngân hàng, vi
phạm quy định an toàn hoạt động ngân hàng và các quy định khác của pháp
luật có liên quan”.


14

Như vậy, có thể nói: ở mức độ ý nghĩa chung nhất, thanh tra và giám sát
đều được tiến hành trên cơ sở các quyền và nghĩa vụ của chủ thể được thanh
tra, giám sát và đối tượng chịu sự thanh tra, giám sát. Tuy nhiên, chúng vẫn
có điểm khác nhau cơ bản là: trong khi thanh tra luôn luôn gắn liền với quản
lý nhà nước, mang tính quyền lực nhà nước thì giám sát có thể mang tính
quyền lực nhà nước hoặc không mang tính quyền lực nhà nước.
Mục đích hoạt động thanh tra nhằm phát hiện sơ hở trong cơ chế quản
lý, chính sách, pháp luật để kiến nghị với cơ quan nhà nước có thẩm quyền
biện pháp khắc phục; phòng ngừa, phát hiện và xử lý hành vi vi phạm pháp
luật; giúp cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện đúng quy định của pháp luật;
phát huy nhân tố tích cực; góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động
quản lý nhà nước; bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của
cơ quan, tổ chức, cá nhân.
1.2.2. Khái niệm thanh tra, giám sát Ngân hàng
Hoạt động cơ bản của NHNN là thực hiện quản lý nhà nước về các hoạt
động tiền tệ, tín dụng, thanh toán và ngoại hối trong cả nước nhằm ổn định

giá trị của đồng tiền và điều chỉnh các tổ chức kinh doanh tiền tệ hoạt động
theo đúng pháp luật. Vì vậy TTNH là hoạt động thanh tra chuyên ngành.
Hoạt động ngân hàng luôn gắn liền với rủi ro và chấp nhận rủi ro, rủi ro
trong hoạt động luôn là mối đe dọa đến sự an toàn và phát triển bền vững của
hệ thống các TCTD. Vì vậy, việc thanh tra, giám sát hoạt động của các TCTD
là điều cần thiết nhằm ngăn chặn và giảm thiểu tối đa rủi ro có thể xảy ra, bảo
đảm việc chấp hành pháp luật về tiền tệ và ngân hàng của các TCTD giúp
hoạt động của hệ thống TCTD được an toàn, ổn định.
Mục đích thanh tra, giám sát của NHTW nhằm góp phần bảo đảm sự
phát triển an toàn, lành mạnh của hệ thống các tổ chức tín dụng và hệ thống
tài chính; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền và khách hàng


15

của tổ chức tín dụng; duy trì và nâng cao lòng tin của công chúng đối với hệ
thống các tổ chức tín dụng; bảo đảm việc chấp hành chính sách, pháp luật về
tiền tệ và ngân hàng; góp phần nâng cao hiệu quả và hiệu lực quản lý nhà
nước trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng.
Thanh tra, giám sát của NHTW hoạt động theo nguyên tắc phải tuân
theo pháp luật; bảo đảm chính xác, khách quan, trung thực, công khai, dân
chủ, kịp thời; không làm cản trở hoạt động bình thường của cơ quan, tổ
chức, cá nhân là đối tượng thanh tra, giám sát ngân hàng. Kết hợp thanh
tra, giám sát việc chấp hành chính sách, pháp luật về tiền tệ và ngân hàng
với thanh tra, giám sát rủi ro trong hoạt động của đối tượng thanh tra, giám
sát ngân hàng. NHTW thực hiện thanh tra, giám sát toàn bộ hoạt động của
TCTD.
1.2.3. Sự cần thiết thanh tra, giám sát đối với các NHTM
Ngân hàng là một ngành kinh doanh đặc thù trong nền kinh tế hàng hoá,
hoạt động của Ngân hàng có ảnh hưởng đến tất cả các lĩnh vực hoạt động của

nền kinh tế quốc dân. Ngân hàng là trung gian, là cầu nối giữa người gửi tiền
và người cần vay tiền. Một khi Ngân hàng mất tính ổn định sẽ ảnh hưởng đến
các khâu khác và làm cho toàn bộ hệ thống tài chính bị ảnh hưởng theo. Hoạt
động ngân hàng luôn gắn liền với rủi ro. Rủi ro sụp đổ ngân hàng có tính dây
chuyền, khi một NHTM bị vỡ nợ thì sẽ dễ dàng kéo theo sự đổ vỡ của các
NHTM khác. Bên cạnh đó, có một bộ phận cán bộ ngân hàng ý thức chấp
hành luật pháp còn yếu, hoặc tìm cách vận dụng những kẽ hở, những điểm
còn chưa chặt chẽ của pháp luật và chính sách để mưu lợi cho cá nhân, làm
tăng rủi ro trong hoạt động ngân hàng, gây ảnh hưởng xấu đến lợi ích và uy
tín của nhà nước, của ngành.
Chính vì vậy, để đảm bảo an toàn, đảm bảo việc tuân thủ pháp luật của các
NHTM, hoạt động thanh tra của NHNN đối với các NHTM là hết sức cần thiết.


16

1.2.4. Nội dung thanh tra, giám sát của NHTW đối với NHTM
Nội dung hoạt động của TTNH các nước do pháp luật của nước đó quy
định. Hiện nay, hầu hết các nước trên thế giới đều thực hiện phương thức
TTTC và GSTX. Tuy nhiên, ở nhiều nước, TTNH đã sử dụng kiểm toán bên
trong và kiểm toán bên ngoài để bổ sung và quyết định phạm vi, đối tượng,
trọng tâm tiến hành, đặc biệt chú trọng tới khâu kiểm toán độc lập như một
công cụ quan trọng để phục vụ cho công tác thanh tra, giám sát hoạt động các
NHTM. Riêng với đối tượng thanh tra, giám sát lại có sự khác biệt, ở một số
nước thực hiện thanh tra, giám sát tất cả các đối tượng tham gia hoạt động
ngân hàng ở cả Hội sở chính và tại các chi nhánh; còn ở một số nước khác,
việc thanh tra giám sát chủ yếu chỉ tập trung tại Hội sở chính, chỉ thanh tra,
giám sát chi nhánh của NHTM khi cần thiết.
Nội dung hoạt động của thanh tra, giám sát gồm:
(i) Hoạt động giám sát:

NHNN giám sát thường xuyên việc thực hiện quy chế an toàn trong hoạt
động của các TCTD. Đây là một nội dung quan trọng trong hoạt động thanh
tra của NHNN đối với các NHTM, được thực hiện ở tại cơ quan NHNN
nhưng thường xuyên thu thập thông tin về hoạt động của các TCTD từ nhiều
kênh thông tin khác nhau, thông qua đó phân tích đánh giá tình hình hoạt
động của các TCTD để giám sát sự an toàn trong hoạt động của các TCTD.
Nội dung này gọi là GSTX.
(ii) Hoạt động thanh tra:
Thanh tra NHNN thực hiện thanh tra NHTM trong việc chấp hành pháp
luật về tiền tệ và hoạt động ngân hàng. Công việc này thực hiện bằng cách
Thanh tra NHNN thành lập các đoàn thanh tra tới trực tiếp tại các NHTM để
tiến hành thanh tra, kiểm tra các hoạt động cụ thể tại NHTM. Nội dung này
gọi là TTTC. Nội dung hoạt động TTTC ngành ngân hàng được thể hiện tại