Kháng kháng sinh CLB Y Khoa Trẻ ĐH Y Khoa Vinh

CLB
Y KHOA TRẺ
ĐHY KHOA VINH

Kháng kháng sinh
Nguyễn Sỹ Tùng ĐHY KHOA VINH


Kháng kháng sinh


Thuốc kháng sinh là gì  ?

 Đó là những chất thiên nhiên được gây cấy từ vi sinh vật, hoặc được tổng

hợp hay bán  tổng hợp hóa học.  Chúng có khả năng hủy diệt hoặc làm chậm
lại sự phát triển của vi sinh vật gây bệnh.

 Các chất này có thể là:
1. Thuốc trụ sinh  (antibiotique)
2. Các sulfa (sulfamide)
3. Thuốc diệt siêu vi ( antiviraux )
4. Thuốc diệt nấm (antifongiques)
5. Chất tẩy uế ( desinfectants)
6. Các loại thuốc sát trùng ( antiseptiques) 


Kháng kháng sinh là gì?

Hiện tượng kháng kháng sinh xảy ra  khi mầm bệnh hay vi khuẩn  không bị diệt
bởi thuốc kháng sinh, chúng vẫn tồn tại , sinh sản ra những thế hệ con cháu

không có tính cảm ứng (sensible) với 1 hay với nhiều loại thuốc kháng sinh nào
đó và hóa chất điều trị nhiễm trùng.


Tại sao hiện tượng LỜN thuốc có thể xảy ra  ?

Có rất nhiều nguyên nhân nhưng CHUNG QUY lại có 4 nhóm nguyên nhân sau:
1. Sự sử dụng thuốc kháng sinh một cách bừa bãi , không đúng cách
2. Không tôn trọng liều lượng và thời gian trị liệu , cũng như không chịu uống cho thật hết
3.
4.

số thuốc như bác sĩ đã kê toa.

Lạm dụng thuốc kháng sinh trong chăn nuôi thú y, canh nông  và ngư nghiệp cũng dự
phần không nhỏ trong sự hình thành của hiện tượng kháng kháng sinh ở người .
Cuối cùng là vấn đề dùng các chất diệt khuẩn ( nettoyant antibacterien) để chùi rửa
quá thường xuyên,không đúng chỉ dẩn củng có thể giúp sản sinh ra những dòng vi
khuẩn có tính kháng thuốc


Kháng thuốc  xảy ra như thế nào  ?
 Vi khuẩn tiếp nhận tính kháng thuốc từ nhiều ngõ . Từ các vi khuẩn khác có mang sẳn
tính chất này , hoặc do hiện tượng biến dị tự nhiên . Phải chăng đây là 1 hiện tượng
thiên nhiên  nhằm để bảo vệ sự sống còn của một sinh vật ?

 Tính đề kháng được gắn trên di thể ( gene ) của vi khuẩn, hoặc cũng có thể nằm trong
những đơn vị phụ thuộc của nhiễm sắc thể (chromosome), gọi là những plasmides.
Đây là những vòng DNA cực nhỏ và di động .

 Khi vi khuẩn chết đi , các plasmides này sẽ được thải vào môi sinh , và từ đó nhiễm

vào các vi khuẩn khác . Còn đối với siêu vi ( virus), khi sinh sản (gọi là làm replication )
,chúng cần phải xâm nhập vào vi khuẩn để trích lấy plasmides và đem truyền sang
cho những vi khuẩn khác


Tại sao vi khuẩn kháng được thuốc   ?

Hiện tượng kháng thuốc có thể xảy ra theo một trong những cơ chế sau đây :

1.
2.
3.

Làm thay đổi mục tiêu tác động( site d’action) của thuốc trên  vi khuẩn Ví dụ làm thay đổi
protéine trên vi khuẩn mà  thuốc Pénicilline sẽ bám vào để tác động.
( Pénicilline & Streptococcus pneumoniae) .
Vô hiệu hóa thuốc bằng enzyme bêta lactamase.
( Penicilline & Staphilococcus aureus) .
Làm giãm độ thẫm thấu của màng  tế bào vi khuẩn nên thuốc không tác động được.
( Gentamycine & Pseudomonas aeroginosa )


3 Cách mà vi khuẩn kháng lại thuốc
1.
2.

3.

Xây dựng hệ thống phòng thủ: Khi không muốn gặp một ai đó, bạn tránh mặt họ, chặn
số điện thoại và mọi hình thức liên lạc khác. Vi khuẩn kháng thuốc sử dụng một chiến lược
tương tự đối với kháng sinh. Chúng thay đổi tính thẩm thấu của màng tế bào
Ngụy trang mục tiêu: Nhiều kháng sinh làm việc bằng cách chọn một mục tiêu cụ thể
của vi khuẩn, ví dụ như bộ phận sản xuất protein của chúng. Sau đó, kháng sinh cô lập bộ
phận này khiến vi khuẩn không thể sử dụng chúng và chết vì thiếu nguồn cung protein. Để
đối phó với diễn biến này, vi khuẩn thay đổi cấu trúc của các bộ phận mục tiêu để
kháng sinh không còn nhận ra nó
Phản công lại kháng sinh: vi khuẩn sản xuất một số loại enzyme để chiến đấu trực
tiếp với kẻ thù của mình. Chúng làm giảm hoặc bất hoàn toàn tính kháng khuẩn của thuốc.
Ví dụ như enzyme beta-lactamse


Tất cả những chiến thuật trên đều rất tinh tế, nhưng làm thế nào mà
vi khuẩn có thể học được điều này?

∗
∗

Trả lời!
Trên thực tế, đội quân vi khuẩn có số lượng rất lớn và không phải con nào cũng giống
con nào. Tuy nhiên, phân tử thuốc kháng sinh thì giống hệt nhau, chúng không đạt
đến sự đa dạng như vi khuẩn. Trong hàng triệu vi khuẩn, có xác xuất tồn tại một vài
cá thể tự nhiên có khả năng sử dụng một trong số 3 chiến thuật trên để kháng thuốc.
Khi kháng sinh đã tiêu diệt hết toàn bộ những vi khuẩn nhạy thuốc, các cá thể vi
khuẩn kháng thuốc tiếp tục tồn tại và sinh sản. Thế hệ sau của chúng sẽ thay
thế những vi khuẩn đã chết và chúng hoàn toàn kháng thuốc.


Kịch bản khác:

Vi khuẩn có thể học được các chiến thuật trên bằng cách truyền cho nhau
những đoạn mã DNA. Trong đó có chứa cách để ngụy trang một cơ quan hay tạo
ra enzyme chống lại kháng sinh.
Một vi khuẩn thông thường có thể nhận gen mã hóa này thông qua nhiều cách.
Ví dụ: trong quá trình biến nạp, chúng nhận DNA trần từ một vi khuẩn khác. Hoặc
khi một vi khuẩn kháng thuốc chết và nổ tung, chúng giải phóng các mảnh DNA
vào môi trường. Các vi khuẩn khác sẽ "nhặt" chúng lại và tái tạo thành các gen
kháng thuốc.


Không may mắn cho con người là lũ vi khuẩn chứa gen kháng thuốc kia sẽ truyền lại khả
năng này cho thế hệ tiếp theo. Đó là hệ quả cơ bản của ý tưởng chọn lọc tự nhiên trong
thuyết tiến hóa của Darwin được gọi là "sự sống sót của kẻ thích nghi tốt nhất"


nguyên nhân dẫn đến kháng thuốc kháng sinh ở VN
hiện nay LÀ GÌ??

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Nhận thức về kháng thuốc còn hạn chế
Sử dụng thuốc kháng khuẩn không thích hợp
Công tác kiểm nghiệm, kiểm tra chất lượng thuốc còn hạn chế

Hệ thống giám sát về Kháng thuốcchưa được thiết lập : Hiện nay, Việt Nam chưa có
mạng lưới giám sát quốc gia về kháng thuốc mà chỉ có một số đơn vị giám sát về
kháng thuốc
Thiếu sót trong quy định về chuyên môn khám, chữa bệnh
Phòng và kiểm soát các Bệnh truyền nhiễm chưa hiệu quả
Sử dụng thuốc kháng khuẩn trong chăn nuôi


Thực tế đặc thù ở Việt Nam

 Ý thức người dân kém: tự ý mua thuốc, tự ý điều trị..
 Vệ sinh môi trường kém, Bệnh truyền nhiễm nhiều
 Dược sỹ VN (phần đa là dược sỹ trung học và cao đẳng) kiêm luôn bác sỹ
chẩn đoán và kê đơn

 Quản lý quy chế về kê đơn chưa tốt
 Lạm dụng kháng sinh nhiều: các đơn thuốc hầu như là có kháng sinh
 Và các nguyên nhân chung khác


Thực trạng ở VN
(Theo thứ trưởng Nguyễn Viết Tiến)
 Việt Nam đã xuất hiện vi khuẩn kháng đa thuốc, mức độ kháng ngày càng gia tăng
đặc biệt ở nhóm vi khuẩn gram âm, thường xuất hiện trong các bệnh viện đã có vi
khuẩn biến đổi gen đa kháng với carbapenem thế hệ mới

 WHO xếp Việt Nam vào danh sách các nước có tỷ lệ kháng thuốc kháng sinh cao
trên thế giới

 Hầu hết các cơ sở khám, chữa bệnh đang phải đối mặt với tốc độ lan rộng các vi

khuẩn kháng với nhiều loại kháng sinh

 Năm 2015, Việt Nam vẫn đứng thứ 12 trong 22 nước có số người bệnh lao cao và
đứng thứ 14 trong số 27 nước có gánh nặng bệnh lao kháng đa thuốc

Không ít dược sĩ bán thuốc không đúng quy định; do các bác sĩ điều trị kê đơn thuốc

lạm dụng kháng sinh, chỉ định kháng sinh không phù hợp hoặc lạm dụng kháng sinh
đắt tiền, thế hệ mới..


Giải pháp gì cho tình trạng này????
 Xin cop nguyên văn bài viết của 1 Bác sỹ như sau:

1.

2.

Khi ốm thì đi khám bác sĩ, đừng tự mua thuốc uống ở nhà. Ở Việt Nam mình khi ốm
hay chạy ra hiệu thuốc để người bán vừa chẩn đoán, vừa kê đơn. Thói quen này rất
không tốt, cần phải bỏ. Cũng đừng nghe truyền miệng bị bệnh này uống cái này cái
kia là khỏi. Xót xa vô cùng cho rất nhiều bệnh nhân chỉ vì uống thuốc theo kiểu truyền
miệng mà để lại những hậu quả nặng nề, đúng là người mà chẳng còn được 3 phần
người nữa
Khi bác sĩ kê đơn, các bạn nên chủ động hỏi về các loại thuốc, tác dụng và tác dụng
phụ của từng loại. Đừng ngại hỏi. Hỏi nhẹ nhàng đúng cách thì chẳng ai phiền gì mà
không trả lời bạn đâu..
.

3.

4.

Google bây giờ rất sẵn, tự lên mạng để tra tên thuốc, phân loại, tác dụng. Nhưng vì thông
tin mở nên cũng phải tìm hiểu đúng nguồn. Trang mình thấy khá hay là dieutri.vn
Nhưng lưu ý, không phải tra google là thành bác sĩ. Tất cả thông tin trên mạng chỉ là tham
khảo mà thôi. Nếu ai cũng google chữa bệnh được thì bác sĩ thất nghiệp hết. Mà bác sĩ thì
suốt ngày làm không hết việc, một phần là phải đi giải quyết hậu quả của bác sĩ google.
Tuyệt đối tuân thủ đơn của bác sĩ: uống đúng loại, uống đủ thời gian, uống đúng cách.
Người Việt Nam ta rất hay, thuốc kê 5 hôm uống 3 hôm hết triệu chứng thì không uống
nữa vì 'khỏi rồi uống làm gì', mà nếu 3 hôm không thấy đỡ mấy cũng không uống nữa
'không đỡ uống làm gì'. Uống thuốc luôn luôn phải đủ liều. Và cũng phải đúng giờ giấc quy
định nữa, chứ tuyệt đối không được kiểu hôm trước quên hôm sau uống bù. Uống là uống,
không nhai không cắn thuốc, viên con nhộng phải để nguyên vỏ uống không được tháo vỏ
ra…


5.
6.

Nếu không khỏi bệnh, có thể đi khám lại hoặc đi khám chỗ khác tùy bạn. Nhưng nên
mang theo đơn thuốc cũ để bác sĩ biết là bạn đã dùng thuốc gì, ví dụ kháng sinh
không còn nhạy cảm thì phải đổi loại khác. Đặc biệt ghi nhớ những laọi thuốc mình bị
dị ứng để báo lại với bác sĩ tránh dùng những loại đó.
Trong sách đào tạo bác sĩ của các trường ĐHY, các thầy phải phải nhắn nhủ bằng
những dòng tâm huyết: Trong cuộc chạy đua giữa những nỗ lực phát minh ra kháng
sinh mới của con người và sự đề kháng kháng sinh của vi khuẩn thì cho đến nay, vi
khuẩn vẫn luôn giành phần thắng . Những chủng vi khuẩn siêu kháng thuốc như
trong ảnh là minh chứng rõ ràng. Đó đã là thực tế chứ không còn là nguy cơ nữa

Bài viết có sử dụng hình ảnh và tư liệu của đồng
nghiệp! Cảm ơn đã theo dõi!