Modun bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống di chuyển

bộ lao động - thơng binh và xã hội
Tổng cục dạy nghề

Dự án giáo dục kỹ thuật và dạy nghề (VTEP)

trình độ đào tạo
Logo

Giáo trình

Mô đun: sửa chữa và bảo dỡng
Hệ thống di chuyển
Mã số : har 01 31

Nghề : SửA CHữA ÔTÔ
Trình độ lành nghề

a)
b)
c)

Hà nội 2004

1


(Mặt sau trang bìa)

Tuyên bố bản quyền :
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình
Cho nên các nguồn thông tin có thể

đợc
phép dùng nguyên bản hoặc trích
dùng cho các mục đích về đào tạo
và tham khảo
Mọi mục đích khác có ý đồ lệch lạc
hoặc
sử dụng với mục đích kinh doanh
thiếu lành
mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
Tổng Cục Dạy nghề sẽ làm mọi cách
để bảo vệ bản quyền của mình.
Tổng Cục Dạy Nghề cám ơn và hoan
nghên các thông tin giúp cho việc tu
sửa và hoàn thiện tốt hơn tàI liệu
này.

Địa chỉ liên hệ:
Dự án giáo dục kỹ thuật và nghề
nghiệp
Tiểu Ban Phát triển Chơng trình Học
liệu
............................................................
....

Mã tàI liệu:.
Mã quốc tế ISBN :..

2

Lời tựa
(Vài nét giới thiệu xuất xứ của chơng trình và tài liệu)
Tài liệu này là một trong các kết quả của Dự án GDKT-DN ..
(Tóm tắt nội dung của Dự án)

(Vài nét giới thiệu quá trình hình thành tài liệu và các thành phần tham gia)

(Lời cảm ơn các cơ quan liên quan, các đơn vị và cá nhân đã tham gia )

(Giới thiệu tài liệu và thực trạng)

TàI liệu này đợc thiết kế theo từng mô đun/ môn học thuộc hệ thống
mô đun/môn học của một chơng trình, để đào tạo hoàn chỉnh
Nghề
Sửa chữa ôtô
ở cấp trình độ ..II
và đợc dùng làm Giáo trình cho học viên trong các khoá đào tạo, cũng có thể
đợc sử dụng cho đào tạo ngắn hạn hoặc cho các công nhân kỹ thuật, các nhà
quản lý và ngời sử dụng nhân lực tham khảo.
Đây là tài liệu thử nghiệm sẽ đợc hoàn chỉnh để trở thành giáo trình
chính thức trong hệ thống dạy nghề.
Hà nội, ngày . tháng năm
Giám đốc Dự án quốc gia

3


Mục lục
đề mục
Trang

1.
3

Lời

tựa
2.

Mục

lục

4
3.
Giới
thiệu
về
5
4. Sơ đồ quan hệ theo trình tự học nghề

mô

đun

6
5. Các hình thức học tập chính trong mô đun
7
6. Bài 1 : -Sửa chữa và bảo dỡng cơ cấu treo phụ thuộc
8
- Thực tập sửa chữa cơ cấu treo phụ thuộc

12
7. Bài 2 : - Sửa chữa và bảo dỡng cơ cấu treo độc lập
16
- Thực tập sửa chữa cơ cấu cấu treo độc lập
20
8. Bài 3 : - Sửa chữa và bảo dỡng bộ giảm chấn
23
- Thực tập sửa chữa và bảo dỡng bộ giảm chấn
27
9. Bài 4 : - Sửa chữa và bảo dỡng khung xe
31
- Thực tập sửa chữa khung xe
34
10. Bài 5 ; - Sửa chữa và bảo dỡng vỏ xe
37
- Thực tập sửa chữa vỏ xe
40
13. Đáp án các câu hỏi và bài tập
43
14. Các thuật ngữ chuyên môn
44
15. Tài liệu tham khảo
44

4


Giới thiệu về mô đun
Vị trí, ý nghĩa, vai trò mô đun :
Hệ thống di chuyển (hệ thống treo và khung vỏ xe) ôtô là cụm chi tiết của

gầm xe, dùng để nối đàn hồi và truyền lực giữa khung vỏ xe với cầu xe và
lắp (treo) các bộ phận, cơ cấu của ôtô và đảm bảo mối liên hệ hình học
chính xác giữa khung vỏ xe và các bánh xe. Hệ thống di chuyển bao gồm : Cơ
cấu treo, khung xe và vỏ xe.
Sửa chữa và bảo dỡng hệ thống di chuyển là một công việc có tính thờng
xuyên và quan trọng đối với nghề sửa chữa ôtô, nhằm nâng cao tuổi thọ ôtô
và đáp ứng cảm giác êm, an toàn của ngời lái xe và hành khách đi trên xe. Do
đó công việc sửa chữa hệ thống di chuyển không chỉ cần những kiến thức
cơ học ứng dụng và kỹ năng sửa chữa cơ khí, mà nó còn đòi hỏi tinh thần
trách nhiệm cao và sự yêu nghề của ngời thợ sửa chữa ôtô.
Mục tiêu của mô đun:
Nhằm đào tạo cho học viên có đầy đủ kiến thức về cấu tạo, nhiệm vụ và
nguyên tắc hoạt động của các bộ phận của hệ thống di chuyển ôtô. Đồng thời
có đủ kỹ năng phân định để tiến hành bảo dỡng và kiểm tra, sửa chữa các
h hỏng của các bộ phận của hệ thống di chuyển ô tô. Với việc sử dụng đúng
và hợp lý các trang thiết bị, dụng cụ đảm bảo đúng quy trình yêu cầu kỹ
thuật, an toàn và năng suất cao.
Mục tiêu thực hiện của mô đun:
1. Trình bày đầy đủ các yêu cầu, nhiệm vụ, phân loại của hệ thống di
chuyển ôtô
2. Trình bày đợc cấu tạo và nguyên lý hoạt động của các bộ phận: cơ cấu treo
và khung vỏ xe
3. Giải thích đúng những hiện tợng, nguyên nhân h hỏng các bộ phận: cơ cấu
treo và khung vỏ xe.
4. Trình bày đợc các phơng pháp kiểm tra, sữa chữa và bảo dỡng những h
hỏng của các bộ phận: cơ cấu treo và khung vỏ xe
5. Tháo lắp, kiểm tra, bảo dỡng và sửa chữa các chi tiết của các bộ phận : cơ
cấu treo và khung vỏ xe đúng quy trình, quy phạm và đúng các tiêu chuẩn
kỹ thuật trong sửa chữa.
6. Sử dụng đúng, hợp lý các dụng cụ kiểm tra, bảo dỡng và sửa chữa đảm bảo

chính xác và an toàn.
Nội dung chính của mô đun:
1. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại của cơ cấu treo và khung vỏ xe ôtô.
2. Cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của: Cơ cấu treo và khung vỏ xe
3. Hiện tợng, nguyên nhân h hỏng và phơng pháp bảo dỡng, kiểm tra, sửa
chữa các chi tiết, bộ phận của : cơ cấu treo và khung vỏ xe.
4. Bảo dỡng, tháo lắp, kiểm tra và sửa chữa các bộ phận : Cơ cấu treo và
khung vỏ xe
Bài

Bài
1

Danh mục các bài học

Sửa chữa và bảo dỡng cơ cấu treo phụ
thuộc

Lý
thuyế
t
4

Thự
c
hàn
h
16

Các hoạt

động
khác

5


Bµi
2
Bµi
3
Bµi
4
Bµi
5

Söa ch÷a vµ b¶o dìng c¬ cÊu treo ®éc
lËp
Söa ch÷a vµ b¶o dìng bé gi¶m chÊn

4

16

2

8

Söa ch÷a vµ b¶o dìng khung xe

3

12

Söa ch÷a vµ b¶o dìng vá xe

2

8

15

60

Céng

6


Sơ đồ quan hệ theo trình tự học nghề

HAR 01 01
Điện kỹ
thuật

HAR 01 08
Kỹ thuật
đIện tử

HAR 01 18
Kỹ thuật về động

cơ đốt

trong

HAR 01 10
Vật liệu
cơ khí

HAR 01 09
Cơ kỹ thuật

HAR 01 19
SC-BD phần cố
định động cơ

HAR 01 21
SC-BD Cơ cấu
phân phối khí

HAR 01 24
SC-BD Hệ thống
nhiên liệu

HAR 01 25
SC-BD Hệ thống
nhiên liệu

HAR 01 26
SC-BD Hệ thống
khởi động

xăng

dieden

HAR 02 07
Kỹ thuật tự động
điều khiển
bằngđiện

HAR 02 11
Chẩn đoán
động cơ

HAR 01 12
Vẽ kỹ
thuật

HAR 01 20
SC- BD phần
C/động động
cơ

HAR 01 29
SC-BD Hệ thống
truyền lực

HAR 02 06
Xác suất thống
kê

HAR 01 11
Dung sai
lắp
ghépvà
ĐLKT

HAR 02 12
Chẩn
đoán HT
truyền
động ôtô

HAR 01 30 SCBD Cầu chủ
động

HAR 02 08
Vẽ Auto CAD

HAR 02 15
SC-BD Hệ
thống
phun xăng
điện tử

HAR 01 14
Thực hành
nghề bổ trợ

HAR 01 22

SC-BD Hệ thống
bôi trơn

HAR 01 17
Nhập môn
nghề s/c ô
tô

HAR 01 23
SC-BD Hệ
thống làm

mát
HAR 01 27
SC-BD Hệ thống
đánh lửa

HAR 01 28
SC-BD Trang
thiết bị điện
ô tôtô

HAR 01 31
SC-BD Hệ thống
di chuyển

HAR 01 32
SC-BD Hệ thống
lái

HAR 01 33
SC-BD Hệ
thống phanh

HAR 01 34
K.tra tình trạng kỹ
thuật Đcơ và ô tô

HAR 01 35
SC Pan ô tô

HAR 01 36
nâng cao hieụ

HAR 02 09
Công nghệ khí

quả công việc

HAR 02 10
Nhiệt kỹ thuật

nén và thủy lực

tử
HAR 02 14
SC-BD bộ
tăng áp

HAR 01 13

An toàn

HAR 02 16
SC-BD BCA
điều khiển
bằng điện từ

HAR 02 13
Công nghệ phục
hồi chi tiết trong

Chứng
chỉ
nghề

Bằngcông
nhân lành
nghề

Chứng chỉ
bậc cao

s/chữa

HAR 02 17
SC-BD HT
đ/khiển
bằng khí
nén

HAR 02 18
SC-BD
Biến
mômen
thủy lực

HAR 02
19
Tổ chức
quản lý
và sản
xuất

Bằngcông
nhận
bậc cao

7


thống
truyền
động ô
tô
Các hình thức học tập chính trong mô đun

1. Học trên lớp về :
- Nhiệm vụ , yêu cầu và phân loại của các bộ phân : Cơ cấu treo,
khung và vỏ xe
- Cấu tạo, nguyên tắc hoạt động của : Cơ cấu treo, khung và vỏ xe

2. Học tại phòng học chuyên môn hoá về :
- Hiện tợng, nguyên nhân h hỏng của : Cơ cấu treo, khung và vỏ xe
- Quy trình bảo dỡng và tháo lắp : Cơ cấu treo, khung và vỏ xe
- Phơng pháp kiểm tra, sửa chữa và bảo dỡng các bộ phận của : Cơ cấu
treo, khung và vỏ xe
3. Thực tập tại xởng trờng về
- Thực hành tháo lắp, bảo dỡng, kiểm tra và sửa chữa các bộ phận : Cơ
cấu treo, khung và vỏ xe trong các xởng sửa chữa ôtô.
4. Tham quan thực tế về :
- Bảo dỡng và sửa chữa Cơ cấu treo, khung và vỏ xe trong cơ sở sửa
chữa ôtô hiện đại.
5. Tự nghiên cứu và làm bài tập về :
- Các tài liệu tham khảo về bộ phận của hệ thống di chuyển ôtô.
- Vẽ sơ đồ cấu tạo, trình bày đợc nhiệm vụ, yêu cầu, phân loại và
nguyên tắc hoạt động của cơ cơ cấu treo, khung và vỏ xe.

Yêu cầu về đánh giá hoàn thành mô đun

1. Kiến thức :
- Trình bày đợc đầy đủ các nhiệm vụ, yêu cầu, cấu tạo và
nguyên tắc hoạt động các bộ phận của cơ cấu treo, khung và
vỏ xe
- Giải thích đúng những hiện tợng, nguyên nhân h hỏng và
phơng pháp bảo dỡng, kiểm tra, sữa chữa các bộ phận của
cơ cấu treo, khung và vỏ xe
2. Kỹ năng :
- Tháo lắp, kiểm tra và bảo dỡng, sửa chữa đợc các h hỏng chi
tiết, bộ phận của cơ cấu treo, khung và vỏ xe đúng quy
trình, quy phạm và đúng các tiêu chuẩn kỹ thuật trong sửa
chữa.

- Sử dụng đúng, hợp lý các dụng cụ kiểm tra, bảo dỡng và sửa
chữa đảm bảo chính xác và an toàn.
- Chuẩn bị, bố trí và sắp xếp nơi làm việc vệ sinh, an toàn
và hợp lý.
3. Thái độ :
- Chấp hành nghiêm túc các quy định về kỹ thuật, an toàn và
tiết kiệm trong bảo dỡng, sửa chữa cơ cấu treo, khung và vỏ
xe ôtô.
- Có tinh thần trách nhiệm hoàn thành công việc đảm bảo
chất lợng và đúng thời gian .


-

CÈn thËn, chu ®¸o trong c«ng viÖc lu«n quan t©m ®óng, ®ñ
kh«ng ®Ó x¶y ra sai sãt.

10


Bài 1
Sửa chữa và bảo dỡng cơ cấu treo phụ thuộc
- Mã bài: HAR.01 31 01
Giới thiệu :
Cơ cấu treo phụ thuộc là một bộ phận của hệ thống di chuyển ôtô.
Cơ cấu treo đợc lắp nối giữa cầu xe và khung xe, dùng để truyền lực,
nối đàn hồi, giảm các tải trọng động, dập tắt các dao động giữa cầu
xe và khung xe và đảm bảo mối liên hệ hình học chính xác giữa
khung vỏ xe và các bánh xe.
- Cơ cấu treo phụ thuộc bao gồm các bộ phận : lò xo (nhíp), giảm

chấn và các chi tiết lắp ráp.
Do yêu cầu làm việc của hệ thống treo liên tục, chịu lực lớn, thẳng
đứng và chịu nhiệt độ cao của các bề mặt ma sát nên các chi tiết dễ
bị h hỏng cần đợc tiến hành kiểm tra, bảo dỡng thờng xuyên và sửa
chữa kịp thời để đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật về chức năng truyền
lực, nối êm dịu và nâng cao tuổi thọ của hệ thống treo ôtô.
Mục tiêu thực hiện:
1. Phát biểu đúng yêu cầu, nhiệm vụ và phân loại của cơ cấu treo.
2. Giải thích đợc cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của cơ cấu treo phụ
thuộc.
3.Trình bày đúng các hiện tợng, nguyên nhân h hỏng của cơ cấu treo
phụ thuộc.
4. Giải thích đợc các phơng pháp kiểm tra bảo dỡng, sửa chữa cơ cấu
treo phụ thuộc
5.Tháo lắp, bảo dỡng và sửa chữa đợc cơ cấu treo phụ thuộc đúng yêu
cầu kỹ thuật.
Nội dung chính:
1. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại cơ cấu treo
2. Cấu tạo và hoạt động của cơ cấu treo phụ thuộc
3. Hiện tợng, nguyên nhân h hỏng của cơ cấu treo phụ thuộc.
4. Phơng pháp kiểm tra bảo dỡng, sửa chữa cơ cấu treo phụ thuộc
5.Tháo lắp, bảo dỡng và sửa chữa cơ cấu treo phụ thuộc.
học taị phòng học chuyên môn hoá
I. Giới thiệu chung về cơ cấu treo
Giảm
chấn

Bánh xe

Giảm

chấn
Lò xo
Dầm
cầu

Dầm cầu

Lò xo
(nhíp)

a)

Các đòn liên
kết
b)

Hình 1-1: Sơ đồ cấu tạo chung cơ cấu treo ôtô
a) Cơ cấu treo phụ thuộc b) Cơ cấu treo độc lập

11


II. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại cơ cấu lái
1. Nhiệm vụ
- Cơ cấu treo dùng để nối đàn hồi giữa khung xe với cầu xe, giảm các
tải trọng động và dập tắt các dao động thẳng đứng của khung vỏ xe
do ảnh hởng của mặt đờng không bằng phẳng.
2. Yêu cầu
- Dập tắt nhanh các dao động từ bánh xe lên khung xe.
- Đảm bảo tính điều khiển và ổn định chuyển động của ôtô ở tốc

độ cao.
- Cấu tạo đơn giản, vận hành êm và có độ bền cao.
3. Phân loại
a) Theo sơ đồ bố trí bộ phận dẫn hớng
- Cơ cấu treo phụ thuộc lắp với dầm cầu liền (đợc dùng nhiều trên ôtô
tải)
- Cơ cấu treo độc lập lắp với dầm cầu cắt ( dùng cho cầu trớc ôtô du
lịch)
b) Theo phần tử đàn hồi
- Cơ cấu treo cơ khí (lò xo lá, lò xo trụ) đợc dùng rộng rải (cấu tạo
đơn giản)
- Cơ cấu treo hơi (khí nén)
- Cơ cấu treo thuỷ lực, thuỷ khí
* Ưu điểm của cơ cấu treo phụ thuộc :độ cứng vững cao, định vị
cầu xe chính xác, không cần sử dụng các thanh nối cấu tạo đơn giản,
chịu lực và các tải trọng động lớn dễ bảo dỡng, sửa chữa nên đợc dùng
nhiều trên ôtô tải và cầu sau của xe con.
III. Cấu tạo và hoạt động của cơ cấu treo phụ thuộc
1. Cấu tạo bộ nhíp (hình 1-2 )
Bộ nhíp chính đợc lắp từ nhiều lá nhíp ( 5 12 lò xo lá) có chiều dài
khác nhau nhờ các ốp nhíp và bulông định tâm, trong đó có từ một
đến hai lá nhíp chính đợc uốn tai nhíp để lắp với khung xe thông qua
chốt và bạc chốt nhíp.
Bộ nhíp phụ (không có lá nhíp chính), dùng để lắp phía trên bộ nhíp
chính trên các ôtô tải lớn. Khi tải nhỏ chỉ có bộ nhíp chính làm việc,
nh khi tải lớn cả nhíp chính và nhíp phụ cùng làm việc.
a) Lá nhíp chính (lá nhíp cái)
- Lá nhíp chính làm bằng thép lò xo, mặt cắt hình thang và có
chiều dài, độ cong tuỳ theo từng loại xe, hai đầu (hoặc một đầu) đợc
uốn cong tạo thành tai nhíp để lắp bạc, chốt nhíp trên khớp nhíp ở

khung xe.

Hình 1-2 Sơ đồ cấu tạo cơ cấu treo phụ thuộc (loại nhíp)

12


Gi¶m chÊn

Gi¸ nhÝp di
®éng
L¸
nhÝp
chÝnh xo
l¸

Chèt vµ b¹c
nhÝp

èp
nhÝp

DÇm
cÇu

Quang
nhÝp

13

b) Lá nhíp phụ
- Lá nhíp phụ có cấu tạo nh lá nhíp chính, có chiều dài ngắn ngắn
hơn lá nhíp chính và các lá nhíp phụ ngắn dần và có độ cong lớn hơn
lá phía trên để tạo sự cọ xát ma sát dập tắt nhanh sự dao động và
giảm độ cứng của bộ nhíp.
Khi lắp các lá nhíp trên mặt các lá nhíp đợc bôi một lớp phấn chì để
giảm ma sát.
Khung
xe

Bộ nhíp
phụ

Dầm cầu

Lá nhíp
cái

Lá nhíp
phụ

Bộ nhíp
chính
Hình 1-3 Sơ đồ cấu tạo bộ nhíp

c) ốp nhíp
- ốp nhíp đợc tán chặt vào hai đầu của một số lá nhíp, dùng để ốp
chặt một số lá nhíp phụ với lá nhíp chính, số ốp nhíp có từ 4 -6 cái
trong một bộ nhíp.

d) Chốt nhíp, bạc chốt nhíp, giá lắp nhíp và các vấu cao su
- Chốt và bạc chốt nhíp làm bằng thép tốt, dùng để lắp bộ nhíp vào
khớp nhíp ở khung xe, chốt có khoan lỗ để bơm mỡ bôi trơn.
- Giá nhíp cố định đợc tán chặt vào khung xe dùng để lắp chốt
nhíp, dẫn hớng và truyền lực từ cầu xe lên khung xe, giá di động lắp với
khung xe qua chốt xoay, dùng để lắp chốt nhíp và dịch chuyển khi lá
nhíp chính đàn hồi.
- Các vấu cao su lắp chặt trên khung xe, dùng để hạn chế hành trình
đàn hồi và tăng độ cứng của các lá nhíp khi qua tải.
- Ngoài ra còn có các đệm nhíp để cải thiện sự trợt và giảm nội ma
sát.
e) Quang nhíp và bulông định vị
- Quang nhíp có ren, đai ốc hãm và các tấm đệm, dùng lắp chặt bộ
nhíp vào dầm cầu
- Bulông định vị dùng để lắp và định vị các lá nhíp của bộ nhíp có
nhiều lá với nhau, tránh bị xô lệch trong quá trình chịu lực. Đối với bộ
nhíp có bulông định tâm, các lá nhíp có khoan một lỗ ở giữa lá nhíp.
Ngày nay cơ cấu treo phụ thuộc loại nhíp (lò xo lá) đợc sử dụng rộng
rải. Vì có điểm : có độ cứng vững, định vị cầu xe chính xác, không
cần sử dụng các thanh nối, cấu tạo đơn giản, đàn hồi giảm chấn êm dễ
bảo dỡng nhng có khối lợng lớn, chiếm diện tích lắp đặt lớn. Riêng đối
với cơ cấu lò xo hình trụ còn sử dụng trên một số ôtô con, do có cấu tạo
diện tích lắp đặt nhỏ, gọn.
2. Nguyên tắc hoạt động
Khi ôtô vận hành, các lực truyền, các tải trọng động từ cầu xe và các
dao động từ mặt đờng đều thông qua bộ nhíp và truyền lên khung
xe, làm cho các lá nhíp biến dạng tự do để thực hiện các chức năng :

14

- Đàn hồi theo phơng thẳng đứng làm cho các lá nhíp đàn hồi, cọ xát
ma sát làm giảm các tải trọng động từ bánh xe lên khung xe.
- Dẫn hớng và truyền lực dọc từ cầu xe lên khung xe thông qua giá
nhíp cố định làm cho ôtô chuyển động ổn định.
- Giảm chấn (giảm dao động) nhờ ma sát trợt biến thành nhiệt giữa
các lá nhíp và quá trình chất lỏng lu thông bị nén qua các lỗ van nhỏ
của giảm chấn làm giảm và dập tắt các va đập từ mặt đờng và bánh
xe truyền lên khung vỏ xe.
- Do hai bánh xe cùng lắp trên dầm cầu liền, nên chuyển động và các
dao động từ mặt đờng của các bánh xe có ảnh hởng (phụ thuộc) lẫn
nhau gọi là treo phụ thuộc. Vì có khối lợng lớn, chiếm diện tích lắp
đặt lớn, nên đối với cơ cấu treo phụ thuộc loại lò xo hình trụ còn sử
dụng trên một số ôtô con, do có cấu tạo diện tích lắp đặt nhỏ, gọn.
.IV. Hiện tợng và nguyên nhân h hỏng của cơ cấu treo
A. HƯ HỏNG CƠ CấU treo
1. Cơ cấu treo hoạt động có tiếng ồn
a) Hiện tợng
Khi ôtô hoạt động nghe tiếng ồn khác thờng ở cụm cơ cấu treo, tốc
độ càng lớn tiếng ồn càng tăng.
b) Nguyên nhân
- Các lá nhíp mòn nhiều, nứt gãy, giảm độ đàn hồi, khô mỡ bôi trơn
- Chốt, bạc chôt nhíp mòn, khô mỡ bôi trơn
- Giá lắp nhíp, quang nhíp nứt, gãy
- Giảm chấn khô dầu
2. ôtô vận hành không ổn định
a) Hiện tợng
. Khi ôtô vận hành, khung xe và thùng xe rung không ổn định..tốc độ
càng lớn sự rung không ổn định càng tăng
b) Nguyên nhân

- Gía lắp nhíp, quang nhíp gãy đứt
- ốp nhíp, bulông định vị : gãy, đứt làm các lá nhipó xô lệch
B. kiểm tra cơ cấu treo phụ thuộc
1. Kiểm tra khi vận hành
- Khi vận hành ôtô chú ý nghe ồn khác thờng ở cụm cơ cấu treo, nếu
có tiếng ồn khác thờng và xe vận hành không ổn định cần phaỉ kiểm
tra và sửa chữa kịp thời.
2. Kiểm tra bên ngoài cơ cấu treo
- Kiểm tra sự gãy, lỏng của các ốp nhíp, quang nhíp và giá lắp nhíp.
- Dùng kính phóng đại để quan sát các vết nứt bên ngoài các lá nhíp.
V. nội dung bảo dỡng cơ cấu treo
1. Làm sạch bên ngoài các bộ phận
2. Tháo rời các bộ phận nhíp và và làm sạch.
3. Kiểm tra h hỏng chi tiết
4. Thay thế chi tiết theo định kỳ ( đệm và các ốp nhíp)
5. Tra mỡ và lắp các chi tiết và bộ phận.
6. Thay dầu giảm chấn
7. Kiểm tra cơ cấu treo
VI. Câu hỏi và bài tập
1. Trình bày các nguyên nhân h hỏng của cơ cấu treo làm cho ôtô
không ổn định?

15


2. Nhiệm vụ và u nhợc điểm của cơ cấu treo phụ thuộc?
3. (Bài tập) Trình bày cấu tạo các loại bộ nhíp dùng trên các loại ôtô ?

16

tHựC tập sửa chữa và bảo dỡng cơ cấu treo phụ thuộc
I. tổ chức chuẩn bị nơi làm việc
1. Mục đích:
- Rèn luyện kỹ năng tháo lắp cơ cấu treo
- Nhận dạng các bộ phân chính của cơ cấu treo
2. Yêu cầu:
- Tháo, lắp thành thạo, đúng quy trình và đúng yêu cầu kỹ thuật.
- Nhận dạng đợc các bộ phận cơ cấu treo
- Sử dụng dụng cụ hợp lý, chính xác.
- Đảm bảo an toàn trong quá trình tháo, lắp
- Tổ chức nơi làm việc khoa học, ngăn nắp, gọn gàng.
3. Chuẩn bị:
a) Dụng cụ:
- Dụng cụ tháo lắp cơ cấu treo
- Khay đựng dụng cụ, chi tiết
- Giá nâng cầu xe, kích nâng và gỗ chèn kê lốp xe.
- Đồng hồ so
- Pan me, thớc cặp
b) Vật t:
- Giẻ sạch
- Giấy nhám
- Nhiên liệu rửa, dầu bôi trơn
- Chốt bạc nhíp và các ốp nhíp
- Tài liệu phát tay về các quy trình và tra cứu các yêu cầu kỹ thuật
sửa chữa cơ cấu treo.
- Bố trí nơi làm việc cho nhóm học viên đủ diện tích, ánh sáng và
thông gió.
II. tháo lắp cơ cấu treo
A. quy trình Tháo cơ cấu treo

1.Chuẩn bị dụng cụ và nơi làm việc
- Bộ dụng cụ tay nghề tháo lắp
- Kích nâng, giá kê chèn lốp xe.
2. Làm sạch bên ngoài cụm hệ cơ cấu treo và cầu xe
- Dùng bơm nớc áp suất cao và phun nớc rửa sạch các cặn bẩn bên ngoài
gầm ôtô.
- Dùng bơm hơi và thổi khí nén làm sạch cặn bẩn và nớc bám bên
ngoài cụm cơ cấu treo
Cầu xe

Giảm chấn

Chốt
nhíp
Quang
nhíp

Nhíp
xe

Khung xe

Giá lắp
nhíp nhíp

Hình 1-4 Sơ đồ cấu tạo cơ cấu treo phụ thuộc (loại nhíp)

17

3. Tháo bộ nhíp từ xe ôtô (hình. 1-5)
- Kích kê khung xe và cầu xe
- Tháo các quang nhíp
- Tháo chốt, bạc nhíp và giá lắp nhíp

a)

b)
Hình 1 -5: Tháo cơ cấu treo từ xe ôtô
a) Kích, kê khung xe và cầu xe
b) Tháo quang nhíp
c) Tháo chốt và bạc chốt nhíp

ốp nhíp

c)

4. Tháo rời bộ nhíp (hình. 1-5)
- Làm sạch bộ nhíp
- Tháo chốt và bạc nhíp
- Tháo rời các lá nhíp
- Tháo bulông định vị
- Tháo các ốp nhíp
Đột chốt
nhíp
Bộ nhíp

ốp
nhíp

Chôt và bạc
nhíp

a)

Bulông định
vi nhíp c)

b)

Khoan đinh
tán

Hình 1 -5. Tháo rời bộ nhíp
a) Tháo chốt nhíp; b) Tháo rời các lá nhíp;
c) Tháo bulông định vị; d) Tháo ốp nhíp

d)

18


b. Quy trình lắp
Ngợc lại quy trình tháo (sau khi sửa chữa và thay thế các chi tiết
h hỏng)

-

Các chú ý
Kê kích và chèn lốp xe an toàn khi làm việc dới gầm xe.

Tra mỡ bôi trơn các chi tiết : bạc và chốt nhíp, bề mặt các lá nhíp.
Thay thế các chi tiết theo định kỳ bảo dỡng.

III. Bảo dỡng cơ cấu treo
1. Chuẩn bị dụng cụ và nơi làm việc
- Bộ dụng cụ tay tháo lắp cơ cấu treo và các bộ vam, cảo chuyên dùng
- Kính phóng đại
- Mỡ bôi trơn và dung dịch rửa
2. Tháo và làm sạch các chi tiết cơ treo
- Tháo cơ cấu treo từ ôtô
- Tháo rời bộ nhíp
- Dùng dung dịch rửa, bơm hơi, giẻ sạch để làm sạch, khô bên ngoài
các chi tiết
3. Kiểm tra bên chi tiết
- Kiểm tra bên ngoài các chi tiết : các lá nhíp, chốt và bạc chốt nhíp
4. Lắp và bôi trơn các chi tiết
-Tra mỡ bôi trơn
- Lắp các chi tiết.
- Thay dầu giảm chấn
5. Lắp cơ cấu treo lên ôtô
- Lắp bộ nhíp
- Lắp giảm chấn
6. Kiểm tra tổng hợp và vệ sinh công nghiệp
- Vệ sinh dụng cụ và nơi bảo dỡng sạch sẽ, gọn gàng

-

Các chú ý
Kê kích khung xe và chèn lốp xe an toàn
Kiểm tra và quan sát kỹ các chi tiết bị nứt và chờn hỏng ren.

Sử dụng dụng cụ đúng loại và vặn chặt đủ lực quy định.
Thay thế các chi tiết theo định kỳ và bị h hỏng.
Bơm mỡ các chốt nhíp và bôi trơn các lá nhíp

IV. Sửa chữa cơ cấu treo phụ thuộc
1. Chốt, bạc nhíp và giá lắp nhíp
a) H hỏng và kiểm tra
- H hỏng bạc, chốt nhíp và giá lắp nhíp : nứt và mòn .
- Kiểm tra : Dùng pan me và đồng hồ so để đo độ mòn bạc và chốt
nhíp (độ mòn không lớn hơn 0,5 mm) và dùng kính phóng đại để
kiểm tra các vết nứt.
b) Sửa chữa
- Chốt và nhíp mòn quá giới hạn cho phép có thể hàn đắp gia công
lại kích thớc ban đầu, bị nứt phải thay thế.
- Giá lắp nhíp nứt, mòn cần phải thay thế
2. Bộ nhíp
a) H hỏng và kiểm tra
- H hỏng của bộ nhíp : các lá nhíp nứt, mòn bề mặt, đứt gãy các ốp
nhíp, quang nhíp và bu lông định vị.

19


- Kiểm tra : Dùng thớc cặp để đo độ mòn của các lá nhíp so với tiêu
chuẩn kỹ thuật. Dùng kính phóng đại để quan sát các vết nứt bên
ngoài lá nhíp và các quang nhíp, ốp nhíp.
b) Sửa chữa
- Các lá nhíp mòn, nứt đều đợc thay thế đúng loại.
- Thay thế các quang nhíp và bulông định vị chờn hỏng ren hoặc
nứt gãy

- Các ốp nhíp sau mỗi lần tháo rời bộ nhíp đều phải thay thế
3. Giảm chấn
a) H hỏng và kiểm tra
- H hỏng giảm chấn : mòn pittông, xi lanh và các đệm cao su, gãy các
đầu định vị.
- Kiểm tra : Dùng pan me, đồng hồ so để đo độ mòn của pittông, xi
lanh và dùng kính phóng đại để kiểm tra các vết nứt.
b) Sửa chữa
- Giảm chấn mòn hỏng phải thay thế đúng loại.
- Giảm chấn khô dầu phải thay dầu đúng loại
Các bài tập mở rộng và nâng cao
i. Tên bài tập
1. Cơ cấu treo phụ thuộc?
2. Lập bảng kiểm tra, phân loại chi tiết cơ cấu treo phụ thuộc của xe
TOYOTA
Bảng kiểm tra phân loại chi tiết
Ngày kiểm tra : Ngày tháng năm 2004
Nhóm ( ngời) kiểm tra :
Tên chi tiết, bộ phận : Cơ cấu treo
Loại ôtô : TOYOTA
T
T

Tên chi tiết

1
2
3
4

Lá nhíp chính
Lá nhíp phụ
Chốt nhíp
Bạc chốt nhíp

Đ vị
tín
h
Cái
-

Số
Lợng
02
10
2
2

Đủ,
thiế
u
đủ
Đủ
-

Kích
thớc
mòn
0,3
0,2

Tình
trạng
KT
- Nứt
- Mòn
- Mòn
- Nứt

Thay
thế

Phòng

Sửa
chữ
a
x
x
x

x
kỹ

thuật

Ngời kiểm tra
II. Yêu cầu cần đạt
1. Trình bày đợc cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của cơ cấu treo phụ
thuộc

2. Lập bảng kiểm tra chi tiết của cơ cấu treo đầy đủ và chính xác
III. Thời gian
- Sau 2 tuần nộp đủ các bài tập.

20


Bài 2
Sửa chữa và bảo dỡng cơ cấu treo độc lập
- Mã bài: HAR.01 31 02
Giới thiệu :
Cơ cấu treo độc lập là một bộ phận của hệ thống di chuyển ôtô con.
Cơ cấu treo đợc lắp nối giữa cầu xe và khung vỏ xe, dùng để nối đàn
hồi, giảm các tải trọng động, dập tắt các dao động giữa cầu xe với
khung vỏ xe và đảm bảo mối liên hệ hình học chính xác giữa khung
vỏ xe và các bánh xe.
- Cơ cấu treo độc lập bao gồm các bộ phận : lò xo xoắn hình trụ,
giảm chấn và các đòn và khớp cầu.
Do yêu cầu làm việc của hệ thống treo liên tục, chịu lực lớn, thẳng
đứng và chịu nhiệt độ cao của các bề mặt ma sát nên các chi tiết dễ
bị h hỏng cần đợc tiến hành kiểm tra, điều chỉnh thờng xuyên và bảo
dỡng, sửa chữa kịp thời để đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật về chức
năng truyền lực, nối êm dịu và nâng cao tuổi thọ của hệ thống treo
ôtô.
Mục tiêu thực hiện:
1. Phát biểu đúng yêu cầu, nhiệm vụ và phân loại của cơ cấu treo độc
lập.
2. Giải thích đợc cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của cơ cấu treo độc
lập.
3.Trình bày đúng các hiện tợng, nguyên nhân h hỏng của cơ cấu treo

độc lập
4. Giải thích đợc các phơng pháp kiểm tra bảo dỡng, sửa chữa cơ cấu
treo độc lập
5.Tháo lắp, bảo dỡng và sửa chữa đợc cơ cấu treo độc lập đúng yêu
cầu kỹ thuật.
Nội dung chính:
1. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại cơ cấu treo độc lập
2. Cấu tạo và hoạt động của cơ cấu treo độc lập
3. Hiện tợng, nguyên nhân h hỏng của cơ cấu treo độc lập.
4. Phơng pháp kiểm tra bảo dỡng, sửa chữa cơ cấu treo độc lập
5.Tháo lắp, bảo dỡng và sửa chữa cơ cấu treo độc lập.
học taị phòng học chuyên môn hoá
I. Giới thiệu chung về cơ cấu treo
Khung vỏ
xe

Giảm
chấn
Bánh xe

Đòn đứng
Trục bánh
xe

Đòn ngang

Dầm cầu

Lò xo

Hình 2-1: Sơ đồ cấu tạo cơ cấu treo độc lập

21


II. Nhiệm vụ, yêu cầu và phân loại cơ cấu treo độc lập
1. Nhiệm vụ
- Cơ cấu treo độc lập dùng để nối đàn hồi và dẫn hớng giữa cầu xe
với khung vỏ ôtô con, giảm các tải trọng động và dập tắt các dao động
thẳng đứng của khung vỏ xe do ảnh hởng của mặt đờng không bằng
phẳng.
2. Yêu cầu
- Dập tắt nhanh các dao động từ bánh xe lên khung vỏ xe.
- Đảm bảo tính điều khiển và ổn định chuyển động của ôtô ở tốc
độ cao.
- Cấu tạo đơn giản, vận hành êm và có độ bền cao.
3. Phân loại
- Cơ cấu treo độc lập một đòn ngang thờng lắp với dầm cầu sau của
ôtô con
- Cơ cấu treo độc lập loại hai đòn ngang thờng lắp với dầm cầu cầu
trớc ôtô con.
* Ưu điểm của cơ cấu treo độc lập : Do cơ cấu treo của từng bánh
xe độc lập với nhau, có khối lợng treo nhỏ và có chuyển động tơng đối
với khung vỏ xe thông qua các đòn, nên hạ thấp trọng tâm xe, giảm lực
ly tâm nâng cao tính ổn định và êm của ôtô khi vận hành tốc độ cao
và đi trên đờng gồ ghề.( nhợc điểm cấu tạo phức tạp, chịu lực, tải
trọng động nhỏ và chiếm không gian lớn nên chỉ dùng cho cầu trớc xe
con)
III. Cấu tạo và hoạt động của cơ cấu treo độc lập
1. Cấu tạo (hình 2-2 )

Cơ cấu treo độc lập bao gồm : một lò xo xoắn hình trụ, một giảm
chấn và các đòn ngang, đòn đứng liên kết với nhau bằng các khớp cầu.
a) Lò xo xoăn hình trụ
- Lò xo xoắn hình trụ làm bằng thép lò xo, có chiều dài và đờng
kính tuỳ thuộc từng loại xe, hai đầu có đế định vị lắp với đòn ngang
và lắp với khung vỏ xe. Do lò xo không có sự cản lực ngang và không có
nội ma sát nh lá nhíp nên lò xo không tự kiểm soát sự dao động của bản
thân, nên cần phải sử dụng giảm chấn lắp cùng với lò xo.
- Lò xo có thể làm có đờng khính khác nhau, hai đầu nhỏ hơn giữa,
hoặc bớc không đều, hoặc lò xo hình côn để làm tăng tính mềm và
êm khi chịu tải nhỏ.
b) Các đòn liên kết
Các đòn liên kết dùng để lắp bánh xe dẫn hớng và cố định một đầu
lò xo và giảm chấn.
- Đòn ngang một đầu lắp trên khung vỏ xe bằng chốt xoay và một
đầu lắp với đòn đứng bằng chốt cầu.
- Đòn đứng lắp với các đòn ngang bằng các chốt cầu, có mặt bích
dùng để lắp trục bánh xe, đòn đứng có tác dụng xoay dẫn hớng bánh
xe.

22


Trục bánh xe

Lò xo

Đòn đứng

Đòn ngang

trên

Giảm
chấn

Lò
xo

Lò xo

Trục bánh xe

Giảm
chấn

Khung
xe

Thanh ổn
định
Đòn ngang d
ới

b)Đòn ngang d
ới
Hình 2-2 Sơ đồ cấu tạo cơ cấu treo độc lập
a) Cơ cấu treo hai đòn ngang; b) Cơ cấu treo một đòn ngang (lắp cho cầu
sau)
a)

d) Giảm chấn
- Giảm chấn dùng trên ôtô là loại giảm chấn thuỷ lực, dùng để hấp thụ
năng lợng cơ học giữa báng xe và khung vỏ xe đảm bảo cho ôtô vận
hành êm trên đờng.
e) Thanh ổn định, thanh xoắn và váu cao su
Do đặc điểm lò xo không có sự cản lực ngang,nê cần các thanh ổn
định và thanh xoắn để đỡ cầu xe và nâng cao tính ổn định, dẫn hớng của ôtô.
- Thanh ổn định có dạng hình chữ U, hai đầu nối với bánh xe và
khung nối với khung vỏ xe nhờ các ổ đỡ bằng cao su. Thanh ổn định có
tác dụng san đều tải trọng thẳng đứng của bánh xe, giảm độ nghiêng
và mô mem lật làm tăng tính ổn định của ôtô khi vào đờng vòng
hoặc đi trên đờng xấu.
- Thanh xoắn là một thanh thép lò xo có chiều xoắn nhất định, một
đầu lắp chặt vào khung hoặc vỏ xe đầu còn lại gắn vào một kết cấu
chịu tải xoắn.
- Các vấu cao su dùng để hấp thụ các dao động nhờ sinh ra nội ma sát
khi bị đàn hồi, biến dạng nh một bạc đệm hoặc vấu chặn.
2. Nguyên tắc hoạt động
Khi ôtô vận hành, các lực truyền, các tải trọng động từ cầu xe và các
dao động từ mặt đờng đều thông qua các đòn liên kết, lò xo và giảm
chấn để truyền lên khung vỏ xe, làm cho lò xo xoắn và giảm chấn
biến dạng tự do để thực hiện các chức năng :
- Đàn hồi theo phơng thẳng đứng làm cho lò xo bị nén, xoắn và
đàn hồi để giảm các tải trọng động từ bánh xe và mặt đờng.
- Dẫn hớng và truyền lực từ cầu xe lên khung vỏ xe thông qua đòn
đứng làm quay bánh xe dẫn hớng để ôtô chuyển động đúng hớng và
Lò xo
ổn định.
- Giảm chấn (giảm dao động) nhờ quá trình chất lỏng lu thông bị
nén qua các lỗ van nhỏ làm giảm và dập tắt các va đập từ mặt đờng

và bánh xe truyền lên khung vỏ xe.
Khung
Giảm
xe

chấn

23
Thanh
Hình 2-3 Sơ đồ cấu tạo cơ cấu treo độc lập lắp cầu
sauổn
định
Moayơ bánh

Đòn ngang


24


IV. Hiện tợng và nguyên nhân h hỏng của cơ cấu treo
A. HƯ HỏNG CƠ CấU treo
1. Cơ cấu treo hoạt động có tiếng ồn
a) Hiện tợng
Khi ôtô hoạt động nghe tiếng ồn khác thờng ở cụm cơ cấu treo, tốc
độ càng lớn tiếng ồn càng tăng.
b) Nguyên nhân
- Lò xo gãy, các đòn liên kết nứt hoặc cong
- Chốt cầu, chốt xoay và bạc mòn, khô mỡ bôi trơn
- Thanh ổn định cong gãy hoặc lỏng các mối lắp nối

- Giảm chấn khô dầu
2. ôtô vận hành không ổn định
a) Hiện tợng
. Khi ôtô vận hành, khung vỏ xe rung không ổn định..tốc độ càng lớn
sự rung không ổn định càng tăng
b) Nguyên nhân
- Thanh ổn định hoặc lò xo gãy đứt
- Các đòn liên kết cong hoặc nứt gãy
B. kiểm tra cơ cấu treo
1. Kiểm tra khi vận hành
- Khi vận hành ôtô chú ý nghe ồn khác thờng ở cụm cơ cấu treo, nếu
có tiếng ồn khác thờng và xe vận hành không ổn định cần phaỉ kiểm
tra và sửa chữa kịp thời.
2. Kiểm tra bên ngoài cơ cấu treo
- Kiểm tra sự gãy, lỏng của đòn liên kết, lò xo và thanh ổn định.
- Dùng kính phóng đại để quan sát các vết nứt bên ngoài các chi tiết.
V. nội dung bảo dỡng cơ cấu treo
1. Làm sạch bên ngoài các bộ phận
2. Tháo rời các bộ phận nhíp và và làm sạch.
3. Kiểm tra h hỏng chi tiết
4. Thay thế chi tiết theo định kỳ (các chốt xoay, chốt cầu và bạc)
5. Tra mỡ và lắp các chi tiết và bộ phận.
6. Thay dầu giảm chấn
7. Kiểm tra cơ cấu treo
VI. Câu hỏi và bài tập
1. Các nguyên nhân h hỏng của cơ cấu treo làm cho ôtô có nhiều tiếng
ồn ?
2. Nhiệm vụ và u nhợc điểm của cơ cấu treo độc lập ?
3. (Bài tập) Trình bày cấu tạo các loại cơ cấu treo độc lập dùng trên
ôtô ?

25


tHựC tập sửa chữa và bảo dỡng cơ cấu treo độc lập
I. tổ chức chuẩn bị nơi làm việc
1. Mục đích:
- Rèn luyện kỹ năng tháo lắp cơ cấu treo
- Nhận dạng các bộ phân chính của cơ cấu treo
2. Yêu cầu:
- Tháo, lắp thành thạo, đúng quy trình và đúng yêu cầu kỹ thuật.
- Nhận dạng đợc các bộ phận cơ cấu treo
- Sử dụng dụng cụ hợp lý, chính xác.
- Đảm bảo an toàn trong quá trình tháo, lắp
- Tổ chức nơi làm việc khoa học, ngăn nắp, gọn gàng.
3. Chuẩn bị:
a) Dụng cụ:
- Dụng cụ tháo lắp cơ cấu treo, giá ép lò xo
- Khay đựng dụng cụ, chi tiết
- Giá nâng cầu xe, kích nâng và gỗ chèn kê lốp xe.
- Đồng hồ so
- Pan me, thớc cặp
b) Vật t:
- Giẻ sạch
- Giấy nhám
- Nhiên liệu rửa, dầu bôi trơn
- Bạc, chốt cầu và các đệm cao su
- Tài liệu phát tay về các quy trình và tra cứu các yêu cầu kỹ thuật
sửa chữa
cơ cấu treo.

- Bố trí nơi làm việc cho nhóm học viên đủ diện tích, ánh sáng và
thông gió.
II. tháo lắp cơ cấu treo
A. quy trình Tháo cơ cấu treo
1.Chuẩn bị dụng cụ và nơi làm việc
- Bộ dụng cụ tay nghề tháo lắp
- Kích nâng, giá kê chèn lốp xe.
- Giá ép lò xo
2. Làm sạch bên ngoài cụm hệ cơ cấu treo và cầu xe
- Dùng bơm nớc áp suất cao và phun nớc rửa sạch các cặn bẩn bên ngoài
gầm ôtô.
- Dùng bơm hơi và thổi khí nén làm sạch cặn bẩn và nớc bám bên
ngoài cụm cơ cấu treo
3. Tháo bánh xe và moayơ
- Kích kê khung vỏ xe và cầu xe
- Tháo bánh xe
- Tháo moayơ
- Tháo trục bánh xe
4. Tháo cơ cấu treo
- Tháo chốt cầu và đòn đứng
- Lắp giá ép lò xo
- Tháo lò xo và giảm chấn
- Tháo giá ép lò xo
- Tháo các đòn liên kết
- Tháo than ổn định
5. Làm sạch và kiểm tra chi tiết

26