ĐỀ CƯƠNG ôn tập TRIẾT học

TIẾP XÚC VÀ GIAO LƯU VĂN HÓA.
-Tiếp xúc và giao lưu văn hóa theo hướng tự nguyện
+Những giá trị văn hóa tiếp nhận từ Trung Quốc:thơ đường ,châm cứu,uống trà ,Tết hàn thực,học võ,kĩ
thuật làm giấy,đồng tiền,tiết thanh minh,sáo trúc,đồ gốm,thuốc súng,tuồng,truyện kiều...
.Mô hình tổ chức và quản lí nhà nước
.Hệ thống luật pháp:luật hình thư,luật Hồng Đức,luật Gia Long
.Hệ thống giáo dục và thi cử nho học:kì thi Tam giáo,kì thi Nho học,...
Nội dung:Tứ thư ngũ kinh gồm4 thư Luận ngữ,Đại học ,chung dung,Khổng tử.
5 kinh:Kinh thư,Kinh lễ ,kinh dịch,kinh xuân thu(sử kí nước Lỗ),kinh thi
Cách thức thi:kì thi tam giáo(tồn tại thời lí ,Trần),kì thi Nho giáo(thi Hương,Hội ,Đình/Điện)
.Các giá trị trong đời sống tinh thần:tôn giáo(nho giáo ,đạo giáo);tín ngưỡng thờ thành hoàng;phong
tục tập quán,diễn xướng,văn chương,thơ phú...
.Các giá trị trong văn hóa đảm bảo đời sống :ăn ,mặc,ở ,đi lại
+Những giá trị văn hóa của trung hoa tiếp nhận từ văn hóa Việt
Vd:kĩ thuật làm thủy lợi,giống lúa,các loại hình công cụ,kinh nghiệm sản xuất,kĩ thuật làm thủy tinh,kĩ
thuật dùng tổ kiến diệt sâu cam,các phong tục tập quán
4.TIẾP XÚC VÀ GIAO LƯU VĂN HÓA
-Thời gian,địa điểm:thế kỷ 16(1533),giáo sĩ phương Tây truyền giáo tại Quần Anh,Trà Lũ,Nam Định
-Trải qua thăng trầm thế kỷ 16-19
-Dấu ấn của văn hóa Pháp trên các phương diện:
+hệ tư tưởng
+đô thị kiểu phương Tây
+giáo dục ,pháp luật
+văn hóa đảm bảo đời sống
+các loại hình văn hóa nghệ thuật:thơ, kịch,nhảy đầm,...
=>Quá trình tiếp xúc và giao lưu văn hóa phương tây đã tạo ra sự đột biến về văn hóa đã chuyển văn hóa
việt từ văn hóa nho giáo sang văn hóa phương Tây


CÁC THÀNH TỐ CỦA VĂN HÓA
I.TÔN GIÁO

Phật giáo
Đạo giáo
Nho giáo
Kitô giáo
*Sự khác nhau giữa tôn giáo và tín ngưỡng
-Tôn giáo có giáo chủ đứng đầu
-Tôn giáo có giáo lí riêng->phong tục khác nhau còn tín ngưỡng thì không
-Tôn giáo có hệ thống tổ chức,còn tín ngưỡng thì không
1.Phật giáo
a/Phật giáo ở Ấn Độ
-Phật giáo ở Ấn Độ vào thế kỉ 6 TCN
-Người sáng lập là Tất Đạt Đa/Thích Ca Mâu Ni
-Phật giáo là một học thuyết về nỗi khổ và con đường diệt khổ(khổ và khổ diệt)
-Giáo lí:Kinh Phật
-Phật giáo có hai phái:Đại thừa và tiểu thừa
*Tứ diệu đế
+Khổ đế :bản chất của nỗi khổ là bát khổ:sinh ,lão ,bệnh tử ,ải biệt li,oán tăng hội ,sở cầu bất đắc ,ngũ
thụ uẩn.
+Tập đế:nguyên nhân của nỗi khổ ái dục(ham muốn quá nhiều thứ )
+Diệt đế:cảnh giới diệt khổ “niết bàn”
+Đạo đế:con đường diệt khổ
b)Phật giáo ở Việt nam
-Du nhập vào Việt Nam từ đầu công nguyên(TK 1-2) với các trung tâm chùa Dâu,Thuận Thành..
-Tồn tại trong dân gian,ngấm vào đời sống của người dân
-Thời kì LÍ-Trần nhà nước thực hiện chính sách tam giáo đồng nguyên(3 tôn giáo cùng tồn tại )trong đó
Phật giáo rất phát triển
-Thế kỉ 15:nhà lê độc tôn Nho giáp,Phật giáo quay trở lại với dân gian,tồn tại và phát triển đến nay
*Đặc ddiemr Phật giáo ở Việt Nam
-Phật giáo đã hòa nhập với tín ngưỡng dân gian
-Phật giáo ở Việt Nam rất linh hoạt trong cách tu ,cách trang trí ,cách đặt tên

-Điện thờ rất đa dạng ,tích hợp thêm nhiều vị thần của các tôn giáo ,tín ngưỡng khác
2.Nho giáo
-Nho giáo ở Trung Quốc ra đời vào khoảng thế kỉ 6 trước công nguyên,người sáng lập là Khổng Tử (chu
Văn Đan)
-Nho giáo là một học thuyết chính trị xã hội nhằm giúp những nhà quản lí đất nước lãnh đạo hiệu quả
-Kinh sách:
+Tứ thư:Luận ngũ,đại học,trung dung ,mạnh tử
+Ngũ kinh:Thi,thư,lễ ,dịch ,xuân thu
*giáo lí:
-Đào tạo người quân tử (người cai trị kiểu mẫu):tu thân ttef gia ,trị quốc,bình thiên hạ.
+Tu thân:đạt Đạo, đạt đức
Đạo :tam cương ngũ thường
Đức:Nhân ,nghĩa ,lễ,trí ,tín
+hành động :nhân trị ,chính kinh


-giáo dục:
+học thì ko phân biệt về đối tượng mà phân biệt về cách dạy (nghĩa là ai cũng có thể đi học)
+học mọi lúc mọi nơi,học ở mọi người
+học để làm người ,làm việc,làm quan
*Nho giáo ở Viêt Nam:
-du nhập trong thời kì Bắc Thuộc ,chủ yếu ảnh hưởng tới những tầng lớp trên trong xã hội
-Định hình vào thế kỉ XI
+1070:nhà Lí cho lập văn miếu
+1075:Mở khoa thi Nho học đầu tiên
+1076:Mở trường Quốc Tử Giám
-TK XV:nhà Lê độc tôn Nho giáo =>Quốc giáo
-TK XVI-XVIII xã hội biến động ->Nho giáo suy yếu
-TK XIX nhà Nguyễn độc tôn Nho giáo nhưng thất bại ,Nho giáo suy tàn ,ngày nay Nho giáo chỉ còn lại
những dấu vết :hiếu học ,trọng chữ nghĩa ,người tài.

*Đặc điểm
-Sự tồn tại và phát triển của Nho giáo gắn với những thăng trầm trong đời sống chính trị xã hội
-Dung hòa với tín ngưỡng dân gian
-Được mềm hóa cho phù hợp với tâm lí của người Việt ->giao thoa văn hóa ,gắn liền với nếp sống ,phong
tục tập quán của người việt
3.Đạo giáo
a)Đạo giáo ở Trung Hoa
*Đạo giáo triết học
-Ra đời vào thế kỉ 6 TCN,người sáng lập là Lão Tử,người phát triển là Trang Tử(Đạo Lão Trang)
-Là một học thuyết về chính trị và xã hội ,gồm:
+thuyết vô vi:Lão Tử ko làm những điều những điều trái với quy luật của tự nhiên ,khuyên con người
thận theo tự nhiên
Trang Tử:khuyên con người quay trở về thế giới tự nhiên ,xóa nhòa ranh giới giữa con
người và tự nhiên,giữa thực tại và hư ảo
*Đạo giáo tôn giáo
-Ra đời vào thế kỉ 2 SCN ,do thủ lĩnh các phong trào của nông dân sáng tạo ,nhằm thu hút lực lượng
tham gia
-Tôn Lão Tử là người sáng lập ,gọi là Thái Thượng Lão quân
-Đạo giáo tôn giáo có 2 phái:
+Đạo giáo thần tiên :chủ yếu về tu luyện cầu trường sinh bất tử
+Đạo giáo phù thủy:chủ yếu về việc cầu cúng ma thuật ,cầu bình an an ,khỏe mạnh
b)Đạo giáo ở Việt Nam
-Đạo giáo ở việt Nam du Nhập trong thời kì Bắc Thuộc
-Phù hợp với tâm lí duy tình ,mê tín của người Việt nên tồn tại trong đời sống tôn giáo tín ngưỡng dân
gian
-TK XI-XIII :Tam giáo đồng nguyên
-Đạo giáo triết học ảnh hưởng tới những người trên trong xã hội
-Đạo giáo phù thủy ảnh hưởng ,kết hợp với tín ngưỡng dân gian
+Đạo mẫu
+các câu chuyện thần tiên ,các Quán

+vai trò của các đạo sĩ.


VD:Ông tổ dòng họ Bùi vì đói kém rời Thanh Hóa ra Thăng Long ,trên đường gặp Đạo sĩ Phương
Bắc bị ốm sắp chết nên cứu giúp,vị Đạo sĩ cảm kích tìm nơi long mạch dặn Bùi Cao chôn xương cha mẹ
tại đó dể đc phát đạt .Từ đó dòng họ Bùi lam ăn phát đạt ,đến đời Bùi Vĩnh Xương bắt đầu đc làm quan
,từ dòng họ Bùi thờ cúng tổ tiên và thờ cúng Bắc Triều đạo sĩ tiên sinh
4.Thiên chúa giáo
a)Ở Phương Tây
-Ra đời vào đàu công nguyên
-Tôn thờ chúa Giê-su
-Giáo lí tập trungtrong kinh thánh
+Kinh Cựu ước
+kinh Tân Ước
-có những dòng phái:Cỏ Đốc ,Chính THống tách ra vào khoảng thế kỉ 10
Tin lành ,anh giáo tách ra vào thế kỉ 16
b)Thiên chúa giáo ở VIệt Nam
-Thiên chúa giáo du nhập vào Việt Nam
-Lịch sử truyền giáo ở Viet Nam có nhiều thăng trầm ,có những giai đoạn hoạt động truyền giáo gắn liền
liền với các hoạt động chính trị xã hội
-Nay trở thành một trong những tôn giáo lớn có ảnh hưởng sâu rộng trong đời sống tôn giáo của Việt
Nam
-Thiên chúa giáo đã dung hòa với tín ngưỡng bản địa.
II.TÍN NGƯỠNG
-Ngưỡng gốc :-Tâm lí sợ cái chết ,sự chết .
-Quan niệm người chết sống ở thế giới khác .
-Đạo lí uống nước nhớ nguồn
1.Tín ngưỡng phồn thực
-Là tín ngưỡng bản địa cổ truyền ,đặc trưng của ngư dân nông nghiệp
-Nội dung:phồn=nhiều,thực=sinh xôi,nảy nở->tín ngưỡng cầu mong sự sinh xôi ,nảy nở ,muôn vật tốt

tươi,phồn thịnh
+Thờ sinh thực khí
+Thờ hành vi giao phối
Biểu hiện
+các lễ hội liên quan đến tín ngưỡng phồn thực
+các trò chơi
+các phong tục tập quán
III.LỄ HỘI
-Thời gian thường tổ chức vào mùa xuân và mùa thu
-Địa điểm:đình ,chùa,đền ,miếu,điện ,phủ...
-Nội dung:
+Phần lễ:là các nghi lễ liên quan đến nhân vật được thờ ,đối tượng thực hiện chủ yếu là người có
tuổi.Đây là phần tạo nên tính thiêng của lễ hội (tục hèm,ông chủ lễ,phụ lễ)
+phần Hội :là các trò diễn ,trò chơi trong lễ hội,đối tượng tực hiện chủ yếu là người trẻ tuổi .Đây là phần
tạo nên sức sống của lễ hội
-Giá trị của lễ hội :cộng cảm ,cộng mệnh,bảo lưu các giá trị của văn hóa truyền thống