Đất 5 phần trăm được chia cho hộ gia đình có được chia thừa kế hay không

Đất 5 phần trăm được chia cho hộ gia đình có được chia thừa kế hay không?

Đất 5% được chia cho hộ gia đình gồm 10 nhân khẩu (trong đó có cha
mẹ và các con). Sau khi cha mẹ chết, các con trong hộ gia đình khởi kiện
yêu cầu chia thừa kế phần diện tích được cấp cho hộ gia đình. Trường
hợp này Tòa án thụ lý với quan hệ pháp luật “chia tài sản thừa kế” đúng
hay sai? Nếu chia thừa kế thì chia số lượng diện tích là bao nhiêu (hộ gia
đình gồm 10 nhân khẩu được cấp đất 5% là 1000 m2)?
Trả lời có tính chất tham khảo

Quyền sử dụng đất này là tài sản chung của hộ gia đình. Vấn đề đặt ra là
khi một trong các thành viên của hộ gia đình chết, tài sản chung này có
được xác định là di sản thừa kế không? Trước đây, Điều 744 Bộ luật dân
sự năm 1995 quy định: “Hộ gia đình được Nhà nước giao đất để trồng
cây hàng năm, nuôi trồng thủy sản, nếu trong hộ có thành viên chết, thì
các thành viên khác trong hộ được quyền tiếp tục sử dụng đất do Nhà
nước giao cho hộ đó, nếu trong hộ gia đình không còn thành viên nào thì
Nhà nước thu hồi đất đó”. Theo quy định này thì đất Nhà nước giao cho
hộ gia đình không được xác định là di sản thừa kế, khi một thành viên
trong hộ gia đình chết thì các thành viên khác tiếp tục quản lý sử dụng.
Tuy nhiên, Bộ Luật dân sự năm 2005 lại có quy định khác tại Điều 735,
cụ thể: “Hộ gia đình được Nhà nước giao đất nếu trong hộ có thành viên
chết thì quyền sử dụng đất của thành viên đó được để lại cho những
người thừa kế theo quy định tại Phần thứ tư của Bộ luật này và pháp luật
về đất đai”. Khoản 5 Điều 113 Luật Đất đai năm 2003 cũng có quy định:
“Hộ gia đình được Nhà nước giao đất, nếu trong hộ có thành viên chết
thì quyền sử dụng đất của thành viên đó được để thừa kế theo di chúc
hoặc theo pháp luật”. Như vậy, theo các quy định hiện hành thì quyền sử
dụng đất của thành viên hộ gia đình đã chết được xác định là di sản thừa
kế.
Trong tình huống trên, sau khi cha mẹ chết, các con trong hộ gia đình

khởi kiện yêu cầu chia thừa kế là phần diện tích được cấp cho cha mẹ
trong hộ gia đình, Tòa án thụ lý với quan hệ pháp luật “chia tài sản thừa
kế” là đúng.
Xác định quan hệ pháp luật tranh chấp là để áp dụng đúng pháp luật (xác
định là quan hệ về thừa kế thì thời hiệu khởi kiện, việc xác định các
quyền và nghĩa vụ dân sự, việc phân chia di sản…, phải tuân theo các
quy định của pháp luật thừa kế). Tuy nhiên, việc chia thừa kế thường
gắn liền với quan hệ pháp luật về tài sản chung (di sản được xác định,


được tách ra từ tài sản chung) nên cũng phải áp dụng pháp luật về tài sản
chung. Trong trường hợp cụ thể nêu trên thì quan hệ tranh chấp chính,
cụ thể vẫn là tranh chấp về thừa kế.
Xác định quan hệ tranh chấp cụ thể là để áp dụng đúng luật chuyên
ngành vì luật chuyên ngành được ưu tiên áp dụng khi có sự khác nhau
giữa luật chuyên ngành và luật chung. Ví dụ tranh chấp về sở hữu không
bị hạn chế về thời hiệu khởi kiện, nhưng tranh chấp về thừa kế có quy
định thời hiệu khởi kiện.